BYSSENT...........1

ac addaw / os delai ef yn vyw / yr ail waith / i parai ef i gwnevthyr o newydd / val i byssent orav erioed a ffan glyby hingestr vod Emrys / yn ymgais am dano ef / anog y saysson i ymladd yn wrol / gan ddwedyd na doedd vawr gally Emrys / o varchogion llydaw / kans yno i cawssai ef nerth /

BYTTA.............3

ac ef erioed anghenvil mor gadarn a hwnw / namyn bytta kawr or Ryrry o vewn gwynedd / hwnw a wnaythodd iddaw wisg o grwyn barvay brenhinoedd / a thwyssogion /

ac yn y diwedd i lladdodd Arthur bytta gawr

ac yn ymyl yno dan y rriw honno i mae bedd Bytta gawr iw weled heddiw ar ymgyvarvod hwnw a vyssai dalm o amser kyn lladdiad yr anghenvil vchod / am Elen nith howel / ar howel hwnw a barodd gwneythyr ylysendy [~ elusendy ] ywch benn bedd Elen ar y mynydd hwnw /

BYTH..............1

ac yna ir wyles merddin gan ddwedyd / o genedl y brytaniaid yn awr i rychi yn weddw / ag yn ymddivad am Emrys weledic / chwi a gowssoch golled / ni ellir byth moi hynill dracheven /

BYW...............5

a govyn iddaw a wnaeth ef / beth a roddai ef o dda ir neb a laddai Emrys / pasgen attebodd gan ddwedyd / mi a roddaf mil o bynnoedd am kydmeithas inav tra vwy byw /

a chyn hyny ni allai ef dro ond o nerth dav wr gryvion / gan ddwedyd / ha /r/ twyllwyr Am galwent "haner gwr marw / gwell yw haner "gwr marw a orvyddo / na gwr byw a orvydder /

a gwell yw marw yn "glodvawr na byw yn gwilyddys /

ac a roes ef vaddeyant / ir tri Seneddwyr byw ychod / ai rhyddhav hwynt / o bob perigl a khaethiwed / dan ammod yddynt hebrwng y kyrff ychod i ryvain yw kladdy /

ac yn orthrwm / val na welsid i kyffelib / or blaen onid oedd rhai byw / yn myned oi pwyll / gan gri a llef / yr rhai lled veirw /

CAD...............1

a rhoi cad ar vaes i Arthur / ar lan avon ddylais /

CAEL..............4

ac wedi cael y vyddegoliaeth i daeth Emrys hvd ynghaer Evroc /

ac wedi cael y sicrwydd Eppa a eilliodd gwallt i ben / ai varf ar ffyrf mynach /

ac wedi cael y vyddegoliaeth / i raeth ythyr hyd ynghaer wynt / wrth varolaeth Emrys i vrawd /

ac wedi cael y vyddegoliaeth hono / i daeth ythyr hyd ynghaer alclyd /

CAER..............15

a ffo a wnaeth hingestr ai lu / ir lle a elwid caer Gynan /

ac velly i ddoedd Eidiol Iarll caer loiw / yn ymgais a hingestr /

ac eraill / Sef oedd yn i gyngor Esgob caer loiw

ac wedi / darvod iddo lonyddy pob lle i daeth ef hyd y dref a elwid caer baladin / a heddiw shatesburi i edrych beddav y sawl a baryssai hingestr i ladd yno drwy vrad o Ieyrll barwniaid a marchogion yrddolion /

a ffally i Ethrilythyr / nessav attynt tramawr esgob caer llion Arwysg A dwedyd wrth Emrys / arglwydd heb ef dyvynnwch attoch verddin bardd gwrtheyrn / cans hwnw a wyr dychmygv gwaith Ryvedd drwy Erhrylith dysg Sef wedi hynny i kad merddin garllaw ffynnon galabas /

ac arvay / ar amser hwnw i roedd dav archesgobty yn weigion nid amgen caer llion Arwysg /

ac yna i rhoed Sampson yn arch esgob caer Evroc a dyvric yn Archesgob caer llion arwysg /

ac yna i rhoed Sampson yn arch esgob caer Evroc a dyvric yn Archesgob caer llion arwysg /

a dyvric Archesgob caer llion arwysg ai kyssegrawdd ef /

ac yn disgin yn yr alban / a ffan glowes arthur hyny / gado caer Evroc /

ac ar hyny i raeth dyvric archesgob caer llion / i ben mynydd ychel oedd garllaw /

ac yna i peris Arthur arlwyo a gwneythur yno gwledd anveidrawl o vaint / i wahadd holl vrenhinoedd a ffenaithiaid o ysgolheigion megis na allent rivedi arnynt i ddywad i wledd caer llion ar wysg / i roi breiniav yddynt megis i darparent o herwydd i braint ai bonedd /

ac velly or alban i daeth Aron ap kynvarch vrenin yno / yrien ap kynvarch arglwydd Reged kaswallon lawir / arglwydd gwynedd / meiric Brenin Dyved / kattwr Iarll kerniw a thri Archesgob ynys brydain / a ffenna o naddynt / oedd archesgo caer llion arwysg / kans braint legat oedd iddaw /

ac yno / i raeth dyvric archesgob caer llion yn veydwy /

ac yna i daeth morydd Iarll caer loiw /

CAERLOIW..........1

Ag yno ir arhoes Arthur hwynt, a rhoi i farchogion o'r naill tu a Morydd, iarll Caerloiw, o'r blaen.

CAERWYS...........1

Ag o'r tu arall ir oedd Rosso, iarll RHydychen, a Geraint Caerwys o'r Ysbaen.

CAFAS.............1

Yna i cafas yn i gyngor fyned i'r lle a elwir Licris, ag yno i buant y nos honno.

CAI...............1

Ymlaen y kyntaf ir oedd Cai Hir ap Cynyr marchog a Bedwyr iarll, ymlaen yr ail ir oedd Holidnys twysog Rydain, a Gwidiart, twysog Poytyers, ymlaen y trydydd Owain o Gaerllion a Gwinwas o Gaer Gaint, ag ymlaen y bedwerydd ir oedd Irien o Gaer Vaddon a Gwrsalen o Gaerdor, a elwir heddiw Dorchester.

CANS..............11

ach / cans ef a orvywyd arnynt llyma hingestr yrowran /

ac a elwir Saftesburi / yn govaint ambri cans velly i gelwid hi o

a ffally i Ethrilythyr / nessav attynt tramawr esgob caer llion Arwysg A dwedyd wrth Emrys / arglwydd heb ef dyvynnwch attoch verddin bardd gwrtheyrn / cans hwnw a wyr dychmygv gwaith Ryvedd drwy Erhrylith dysg Sef wedi hynny i kad merddin garllaw ffynnon galabas /

ac yna i dowad Emrys / dan chwerthin pa vodd i gellid ti ddwyn oddyno Sef i dowad merddin / na chyffro di arglwydd ar chwerthin / cans ni ddwedaf namyn pryddder /

ac yna i daethant illdav o gytyndeb a llynges vawr ganthynt i dir myniw / a ffan glyby ythur brawd y brenin hyny argysswr mawr a vy ganto / cans i roedd Emrys yn glaf ynghaer wynt /

ac anrhithio y wlad / i lladd / ai llosgi a wnaythant / Sef ir oedd llew ap kynvarch yn dwyssog ar y brytaniaid cans ef a briodyssai anna verch ythur bendragon /

ac a barodd ef i ddwyn / ar Elor o vlaen y llu / hyd oni ddaythant at dinas verolan y sydd yn agos at saint albons / cans yno i roedd y peganiaid ssayson yn lladd /

ac aeth ef ir vynwent lle i roedd y kleddav yn y garreg / ar amser hwnw ni doedd neb yn disgwyl y kleddav / cans y marchogion oll aythant / ir chwaroedd ychod /

ac yno i by vrwydyr vawr a lladdva o bobty / cans o gysgod y deri i brethynt hwy y brytaniaid /

ac Arthur a gymerth i ffordd tya chaer arclyd / cans ef a glowsai fod scoti yn keissio howel allan or gaer / Sef a wnaeth kattwr Iarll ai lu / kyrchy hyd yn llongav y saysson / ai llenwi hwy oi wyr i hyn /

ac i scotiaid / cans or vn genedleth i rhanoedd hwynt /

CANT..............1

A beddino i lu a wnaeth yn wyth byddin, ag ir oedd bum cant a chwe mil o wyr ymladd profadwy ymhob byddin.

CANYS.............1

A ffan glybu Arthur hynu, myned a wnaeth hud y lle a elwyd y Glyn Ancessia, canys yno y doe'r emerawdr dranoeth.

CAPEL.............1

a gwalchmai yn anrydeddys / o vewn capel oedd o vewn kastell doral / heddiw dovyr yn yr hwn le i mae asgwrn penn gwalchmai yw weled hyd heddiw /

CASTELL...........8

ac yno i raeth Eidiol Iarll a hingestr i ben brynn vchel / yn ymyl y castell yn y lle i llas ef gan wneythyr cri mawr ywch i ben ef / megis i roedd yr arver i gladdy Sawden /

a rroi i wraic yn y castell hwnw /

ac ynte i hvn aeth ir castell /

ac er i govidiaw i gid i daeth ythur ai lu am ben y castell lle i roedd / gwrlais /

a govyn kyngor iddaw / Sef i dywad wlffin wrth y brenin / Arglwydd heb ef / ni thyckiaf / gan gadernid geissior castell i mae Eigr yndo / o herwydd ar ben karreg yn y mor i mae ef /

a ffan ddarvy yddynt ymrithio yn y ffyrf hynny / myned a wnaythant hyd y morth castell dindagol ddechrav nos / gan vanegi ir porthor / vod Gwrlais wrth y porth Sef a oric y porthor a ygores y porth / gan dybiaid mai gwrlais ai ddav was oedd yno /

ac ir aeth ythur i gysgy / at Eigr / gan ddechrav ymddiddan twyllodrys gariad oric a dwedyd may yn lledrad i daethodd ef yno or castell arall i ymweled a hi

ac yna pan wyby llu ythur na doedd ef gida hwynt ymladd yn lew a wnaythant ar castell oni vy raid i wrlais ddyvod allan a rhoi kad ar vaes yddynt /

CAWSSAI...........1

ac addaw / os delai ef yn vyw / yr ail waith / i parai ef i gwnevthyr o newydd / val i byssent orav erioed a ffan glyby hingestr vod Emrys / yn ymgais am dano ef / anog y saysson i ymladd yn wrol / gan ddwedyd na doedd vawr gally Emrys / o varchogion llydaw / kans yno i cawssai ef nerth /

CEISIO............1

ac arthur ai lynges ar y mor / yn ceisio dyvod i dir /

CERNIW............4

ac i kodes gwrlais Iarll cerniw / gan ddwedyd / llai yw yn aniver ni nai aniver hwynt / a ffan vor nos yn dowyll / awn am i penav hwynt /

ac ni vynai ef vod hebddi a anvon mynych anrhegion i Eigir / nid amgen diodydd mewn ffiolav Eyraid / modrwiav aur a ffethav eraill Euraid / hyd pan ydnaby gwrlais Iarll cerniw hyny /

ac yna i herchis Arthur i Gattwr Iarll cerniw a dengmil o wyr arvoc gidac ef iw hymlid hwynt /

Ag o flaen y kyntaf ir oedd Aron ap Kynfarch, brenin yr Alban, CHattwr, iarll Cerniw, a'r fyddin honno oedd o'r tu deau.

CEWRI.............1

ach ond gofyn iddo / pa pa waith a ddychmyge ef i wneythyr ywchben y lle hwnw / Sef i kynghores merddin vyned ir werddon ir lle i roedd gor y kwri [~ cewri ] / ar vynydd kilara / kans yno i mae mini [~ meini ] rryvedd heb wybod o neb ddim oddiwrthynt /

CLADDWYD..........2

ac yna i daeth holl Esgobion a ffenaithiayd y dyrnas a thrwy anrhydedd mawr i claddwyd ef garllaw mynachlog ambri o vewn kor y kowri wedi iddo ef dyrnassy ond vn vlwyddyn vgain Tervyn Ythur Bendragon Ac wedi hynny drwy gyngor

ac ai claddwyd yngwal y kowri /

CLAFYCHODD........1

ac wedi hynny i kelvychodd [~ clafychodd ] ythur o orthrwm glevyd /

CLEDDAV...........1

ac wedi yddynt ddarllain yr yssgriven ychod / rhai o honynt / a brovyssant dyny y cleddav allan

CLODFAWR..........1

Ag ymlaen pob byddin ir oedd dau farchog clodfawr, profadwy.

CODES.............1

ac yna yn llidioc i codes Arthur gan droi i darian rhyngtho a ffrolho /

COED..............1

ac ar y drydydd vyddin i roedd meiric or coed / o vlaen y bedwerydd vyddin ir oedd Rain Seneddwr o Ryvain /

CRAIC.............1

ac ym hob mynydd or heini i mae craic vawr ychel /

CREYLON...........1

ac yna i by ymladd creylon a lladd llawer o bobty /

CRI...............1

ac yno i raeth Eidiol Iarll a hingestr i ben brynn vchel / yn ymyl y castell yn y lle i llas ef gan wneythyr cri mawr ywch i ben ef / megis i roedd yr arver i gladdy Sawden /