PHECHOD..............1

am hynny maent yn gosod allan annogaethau a rheolau i bob math o ddynion i ymwrthod a phechod, a byw 'n rhinweddol, fel ag y dylai creaduriaid rhesymol wneuthur.

PHEDAIR..............2

Yn y llaw ddehau y mae gwialen, bwa, a phedair saeth, i ddial ar y troseddwyr;

ond nid i gael ychwaneg na phedair gwraig;

PHEN.................4

Mae ganddynt un ddelw a thri phen yn perthyn i 'r un corph, i 'r hon y maent yn rhoddi mawr barch:

Mae y rhai'n yn cael eu haddoli ar ddull delw fawr, ac iddi dri phen.

ei phen yn ddigon mawr i ddala pumtheg o ddynion, a 'i fawd-fys yn ddeugain modfedd oddi amgylch.

Ymhlith y rhai'n mae dau ryw neillduol, sef, un o bren, wedi ei addurno ag aur a pherlau, i arwyddo 'r haul, am hynny yn eistedd mewn cadair o liw 'r wybr, yn arwyddo 'r ffurfafen, a phlu ar ei phen, yn arwyddo ei llewyrch bendigedig a gogoneddus.

PHENNAETH............1

mai efe yw tad a phennaeth y doctoriaid, yr holl rai a fuant fyw o 'i amser ef hyd yn hyn, ac a fydd o hyn allan.

PHERLAU..............1

Ymhlith y rhai'n mae dau ryw neillduol, sef, un o bren, wedi ei addurno ag aur a pherlau, i arwyddo 'r haul, am hynny yn eistedd mewn cadair o liw 'r wybr, yn arwyddo 'r ffurfafen, a phlu ar ei phen, yn arwyddo ei llewyrch bendigedig a gogoneddus.

PHERSON..............1

Mae 'r Sabeliaid yn haeru, nad yw tri pherson yn y Drindod ond tri nod neu berthynas.

PHETH................1

Mae 'r duw-dyn hwn yn cael ei gadw mewn palas ardderchog ar ben mynydd Patuli, yr hwn sydd wedi ei addurno a pheth aneirif o berlau a meini gwerthfawr, ac yn cael ei oleuo a rhifedi mawr o lampau.

PHILADELPHUS.........1

Fe fu farw yn amser Ptolomy Philadelphus, brenin yr Aipht.

PHILO................1

Herodiaid, sect ag sy 'n cael ei henwi 'n fynych yn yr efengyl, er nad yw Josephus na Philo yn son dim am dani.

PHILOSOPHI...........1

Ac er cymmaint oedd eu hawl i philosophi, nid oedd hynny yn yr hyn lleiaf yn gwella dim ar y wlad.

PHILOSOPHYDD.........2

y mae hon yn personoli tri philosophydd mawr, Confusius, Xequiam, a Tanzu.

Mae 'r sect hon wedi dechreu ynghylch canol y drydedd oes gan Sabelius, philosophydd o wlad yr Aipht.

PHILOSOPHYDDION......2

ond i wneuthur cyfiawnder yn y matter hwn, ni a gawn gario ein cyfarchwyliad ychydig ymhellach, gan edrych beth yw barn y rhan oreu o 'r cenhedloedd yn gystal a 'r rhai gwaethaf, y philosophyddion megis y cyffredin bobl ymhob oes.

Rhai o 'r philosophyddion mwyaf doeth oedd yn addef, mai 'r Duw goruchaf yn unig a ddylasid ei addoli er ei fwyn ei hun;

PHLESERAU............1

Yr oeddent hwy hefyd yn meddwl fod pechod, a phob rhyw ddrwg arall, yn deillio naill ai trwy ymgyfeillachu a dynion o dueddiadau drwg, anwybodus o 'r hyn ag oedd yn ddrwg, megis llid a thrachwantau cnawdol, neu ynte trwy ryw dueddiadau a phleserau ag oedd yn eu meddyliau eu hunain;

PHLU.................1

Ymhlith y rhai'n mae dau ryw neillduol, sef, un o bren, wedi ei addurno ag aur a pherlau, i arwyddo 'r haul, am hynny yn eistedd mewn cadair o liw 'r wybr, yn arwyddo 'r ffurfafen, a phlu ar ei phen, yn arwyddo ei llewyrch bendigedig a gogoneddus.

PHOB.................14

ac yn gyffredinol a ddeallir am bob annuwioldeb a phob math o goel-grefyddau.

Mewn amser dynion ardderchog, neu frenhinoedd wedi marw, anifeiliaid o bob rhyw, megis teirw, elephantiaid, llysiau, cerrig, a phob peth a allai daro yn eu pennau, oedd yn cael eu galw yn dduwiau a 'u haddoli.

Ac yn y diwedd, hwy a aethant i addoli eu lluniau, eu delwau, a phob math o greaduriaid gwylltion a dofion, glan ac aflan, rheibus a gwenwynog;

ac eraill i bob mis a phob diwrnod trwy 'r flwyddyn;

a phob lleuad newydd maent yn y gyfarch a rhyw ddeisyfiadau ar ben eu dau-lin.

Hwy a gymmerant groen bwch, ac a 'i llanwant a phob math o ffrwythau a llysiau peraidd, ac addurnant ei gyrnau a 'i wddf a rhybanau, gan ei osod ar gorph o hen bren, a 'i ben at yr haul;

mewn trefn i ochelyd hyn, mor gynted ag y dechreuo 'r diffyg, maent yn cadw 'r fath 'stwr [~ ystwr ] a drwmmau, udgyrn, a phob peth arall o 'r cyfryw nattur;

Mae 'r trigolion ag sydd yn nhaleithau Manta, yn addoli 'r mor, pysgod, teigrod, a phob math o greaduriaid gwylltion.

Y dylid edifarhau am bechod, ac ymwrthod a phob drygioni. 5.

Mae Cicero yn ei ail lyfr De Legibus, yn rhoi hanes fer am grefydd yr henafiaid, ac yn dangos yn eglur, nad oedd gan ddynion un ffordd arall i 'w dwyn i 'r nef, ond trwy feddyliau pur a didwyll, ffydd sanctaidd, gwir dduwioldeb, a phob rhyw o rinweddau eraill yn gynhulliadol.

Yr oedd y bobl yma yn cyfrif edifeirwch, ynghyd a phob rhyw rinwedd, yn rai o 'r perffeithrwydd mwyaf mewn nattur, ag a allai wneuthur dyn yn ddedwydd;

Yr oeddent hwy hefyd yn meddwl fod pechod, a phob rhyw ddrwg arall, yn deillio naill ai trwy ymgyfeillachu a dynion o dueddiadau drwg, anwybodus o 'r hyn ag oedd yn ddrwg, megis llid a thrachwantau cnawdol, neu ynte trwy ryw dueddiadau a phleserau ag oedd yn eu meddyliau eu hunain;

yn wythfed, i ymwrthod a phob chwaryddiaeth a diod gadarn;

Y sawl a gadwai 'r gorchymynion hyn, efe a addawai iddo baradwys, lle mae llawer math o wisgoedd sidanaidd, afonydd teg, coed ffrwythlon, benywod glan, cerddorion, a phob llawenydd;

PHOENAU..............1

Am eu barn mewn perthynas i wobr a phoenau yn y byd nesaf, nid oes ganddynt fawr iawn o idea am dano, oddieithr bod rhai o honynt yn tybied pan fyddont farw, eu bod yn cael eu dwyn wrth ryw afon ardderchog, a elwir Bosmanque, yr hon sy 'n rhedeg trwy ganol gwlad helaeth;

PHOENI...............1

Yr wyf yn credu, y bydd i Dduw wobrwyo gweithredoedd pob un a gadwo ei orchymynion, a phoeni troseddwyr ei gyfraith.

PHRA.................1

enwau y rhai'n yw, Pra Molga, a Phra Scarabout;

PHRIDD...............1

Maent yn lladd eu carcharorion rhyfelgar, yn llanw eu crwyn a phridd a lludw, ac yn eu hongian i fynu yn eu temlau, fel math o orfoledd i 'w duwiau.

PHROFFESU............1

Mae 'r grefydd yma wedi ymdannu dros ran fawr o 'r ddaear, yr hyn a ymddengys yn fwy amlwg wrth y cenhedlaethau a 'r tywysogion sy 'n ei phroffesu.

PHROFFESWYR..........1

oddiwrth y Caldeaid hi a dannodd ei hun dros holl wledydd y dwyrain, lle cafodd ei phroffeswyr yr enw o Sabiaid.

PHROPHWYDI...........1

ac o 'i herwydd ef y cafodd brenhinoedd, offeiriaid, a phrophwydi eu heneinio, yr hyn oedd yn cael ei wneud yn ffiguraidd neu 'n gysgodol o hono, oddiwrth y gair Mesach, fe eneiniwyd.

PHROPHWYDOLIAETHAU...1

Yr wyf yn credu, fod athrawiaeth a phrophwydoliaethau Moses yn wir;

PHURDEB..............1

I 'r diben hyn fe gymmerodd arno ddiwygio 'r hen ddull o addoliad, er mwyn ei gosod allan mewn gwell trefn a phurdeb.

PHURO................1

ac anfynych oedd teyrnas Juda yn cael ei phuro oddiwrthi.

PHUTTEINIO...........1

Mae 'r eiddynwyr gwallgofus hyn yn gollwng eu gwaed mewn ffordd o offrwm, a rhai o 'r benywod mor haelionus a phutteinio eu hunain i gael arian at gadwraeth y ddelw, neu yn hytrach i 'r offeiriaid.

PLANEDAU.............1

ymhlith y goleuadau nefol yr haul, lleuad, a 'r planedau, a darawsant gyntaf yn eu meddyliau;

PLANT................8

Ni welwn hefyd, mai mewn ychydig amser ar ol gwasgariad plant Noa, rhannu 'r teuluoedd, a chymmysgu 'r ieithoedd, i lawer iawn o ddynol ddychymygiadau newyddion gymmeryd lle mewn crefydd, yr hyn fu 'n achos o alw Abraham o Ur y Caldeaid, fel y byddai iddo ef a 'i dylwyth gadw addoliad ac adnabyddiaeth o 'r gwir Dduw.

ac nid hyn yn unig, canys nid oeddent yn edrych dim ar dorri cyfraith nattur, trwy fwrddro lluoedd o 'u cymmydogion a 'u plant, i 'w hoffrymmu i 'w duwiau.

yn yr achos hyn maent yn offrymmu plant bychain iddo er mwyn ei radloni.

yna mae pob un yn gosod ei offrwm ar garn o goed, a phan ddel yr haul yn ddigon uchel, mae 'r plant yn ei dano oddiamgylch, ac yn ei losgi, tra mae 'r milwyr yn dawnsio ac yn canu, yr hen bobl yn bloeddio ar yr ysprydion drwg, ac yn cynnyg iddynt bibau o thybacco;

ac mewn ffordd o offrwm, maent yn lladd iddo rai o 'u plant hynaf, trwy eu llabyddio a rhyw ddelbren, a churo allan eu 'mhennyddiau [~ ymenyddiau ].

ar y cyfryw amser y maent yn aberthu plant o bedair i ddeng mlwydd oed.

Yma mae 'r teidiau 'n dysgu eu plant yn y celfyddydau diawledig hyn, ac fel yn rhan o 'u hetifeddiaeth, yn gorchymmyn iddynt y cyfryw ysprydion, y rhai, meddant hwy, a fuasai fwyaf gwasanaethgar iddynt eu hunain.

y maent yn danfon y rhai'n ar ddull cler gleision at eu gelynion, i wneuthur rhyw niwed i 'w hanifeiliaid neu eu plant;

PLESERAU.............2

Eu meddyliau mewn perthynas i fyd arall, sy 'n debyg i 'r Mahometaniaid, canys mae eu hoffeiriaid yn addo iddynt bob pleserau, benywod glan, gerddi hyfryd, a thragywyddol gynhuddiad o honynt;

Yn y byd hwn yr oeddent yn gweled anghyfartal gyfraniad mewn pethau naturiol, y dynion da yn fynych yn goddef llawer o flinderau a thrallodion, a 'r rhai drygionus yn ymlawenhau mewn pleserau a meddiannau bydol;

PLITH................7

Nid oedd neb yn yfed gwin yn eu plith;

Dan deyrnasiad y deg llwyth, yr oedd eilun-addoliad yn sefydledig yn eu plith;

Ond y creadur mwyaf ag sy 'n cael ei anrhydeddu yn eu plith hwy, yw 'r elephant wen;

ac os cymmerwn olwg fer ar rai o 'r cenhedlaethau mwyaf nodedig ymhlith yr Indiaid, ni gawn weled fod eilun-addoliaeth yn eu plith hwynt yn agos o 'r un lliw.

ond mae 'n ddigon tebyg fod yr opiniwn hyn yn deillio oddiwrth y cyfeillach sydd beunydd rhyngddynt hwy a 'r Ewropiaid, yn hytrach, nag oddiwrth ddim traddodiadau yn eu plith eu hunain;

ac mae rhifedi mawr o brophwydi wedi codi o bryd bwy gilydd yn eu plith, o gymmaint eu hawdurdod a Mahomet ei hun.

Yr ydym yn cael hanes nad oes dim llai na 73 o wahanol sectau yn eu plith.

POB..................32

Yr wyf yn credu, trwy ffydd berffaith, mai Duw yw Creawdwr pob peth, ei fod ef yn tywys ac yn cynnal ei holl greaduriaid;

Yr wyf yn credu, mai Duw yw dechreuad a diweddiad pob peth.

Yr wyf yn credu, y bydd i Dduw wobrwyo gweithredoedd pob un a gadwo ei orchymynion, a phoeni troseddwyr ei gyfraith.

Yr oedd pob un o honynt yn dilyn yr un defodau.

yr oedd pob peth yn gyffredin yn eu mysg, yn llettygar i ddieithriaid, yn anghydmarol am eu diweirdeb, ac i bob math o bleserau yn llwyr ddieithriaid.

mae pob un o 'r rhai'n wedi eu cyfansoddi yn ddau ran, y * Misna a 'r Gamara.

Pob oes ymysg yr Iuddewon sydd wedi bod yn hynod am ryw gau gristiau, neu gau brophwydi, y rhai oedd yn dra llwyddianus i dwyllo'r bobl.

Pob dyn ag sy 'n caru 'r gwirionedd, ac yn chwennych cael iawn dystiolaeth o 'i grefydd, nid oes achos i Gristion fyth gael gwell na 'r hyn a welir mewn perthynas i gyflwr yr Iuddewon yn bresennol!

Yma, pan oedd pob gwlad a chenedl a delwau neillduol iddynt eu hunain, yr oeddent yn barod i dderbyn y rhei'ny perthynol i 'w cymmydogion.

ER bod eilun-addoliaeth wedi dechreu yn fuan ar ol y diluw, etto gallwn ddeall fod y grefydd honno a draddododd Noa i 'w hiliogaeth, yr hon hefyd a arferwyd gan rai o 'r Patriarciaid hyd amser Abraham, sef, addoliad o un gwir Dduw, Penllywodraethwr a Chreawdwr pob peth, a gobeithio yn ei drugaredd trwy Gyfryngwr.

ond ymhellach, y maent yn credu ei fod ef yn llywodraethu pob peth trwy raglawiad, ac y maent hwy yn ei alw Laocon Tzanty;

Maent hwy 'n dywedyd iddo orchymyn pob peth perthynol i grefydd Brama ei fab hynaf;

a hwy a ddywedant, fod pechod pob un wedi eu maddeu, trwy ymolchi yn y Ganges.

Maent yn meddwl fod llawer paradwys, lle mae pob un o 'u duwiau yn cario eu haddolwyr;

Mae y rhai'n yn agos yr un peth ag sy 'n ysgrifenedig yng nghyfraith Moses, yr hyn a ddengys, fod crefydd nattur yn oestad yr un peth, ymhob oes, ac ymhlith pob cenhedlaeth, er ei bod yn cael ei dirywio trwy ymarferiadau a seremoniau o ddyfais dynolryw.

canys er eu bod yn credu fod un Duw ag sy 'n llywodraethu pob peth, etto, megis Paganiaid eraill, y maent yn cyfeirio eu gweddiau at dduwiau o is radd, y rhai y maent yn gyfrif fel yn gyfryngwyr ac eiriolwyr drostynt.

Maent yn credu, yn ol athrawiaeth Zoroaster, i 'r byd gael ei greu mewn chwech o dymhorau, pob un yn cynnwys hyn a hyn o ddyddiau;

Mae gan bob un dduw iddo ei hun, ac yn gwneuthur a hwynt fel y mynnont, os na fydd pob peth yn myned wrth eu bodd.

Mae proffeswyr y sect hon yn cyfaddef fod un goruchaf Dduw, gwneuthurwr a chynhaliwr pob peth;

yn gwybod pob peth, ac yn hollalluog;

Yn Firginia y mae 'r trigolion ag sydd etto heb gael eu hymchwelyd yn grist'nogion, a chanddynt ryw idea am y goruchaf Dduw, yr hwn, meddant hwy, sydd er pob tragywyddoldeb;

am hynny maent yn cymmeryd arnynt ei addoli mewn pob gwrthddrych ag sy 'n ymddangos yn hardd, yn enwedig pethau glan a chiwrain, megis yr haul, y ser, a 'r cyfryw oleuadau nefol.

Pob dim ag sydd tu hwnt i 'w deall, maent yn tybied mai ysprydoedd ydynt;

yna mae pob un yn gosod ei offrwm ar garn o goed, a phan ddel yr haul yn ddigon uchel, mae 'r plant yn ei dano oddiamgylch, ac yn ei losgi, tra mae 'r milwyr yn dawnsio ac yn canu, yr hen bobl yn bloeddio ar yr ysprydion drwg, ac yn cynnyg iddynt bibau o thybacco;

Pan fyddo un farw, maent yn gosod yn ei goffin garreg dan a hernyn, fel na byddo yn ddiffygiadol o oleu yn y byd nesaf, bwyall at dorri 'r coed a 'r drysni yn ei ffordd i 'r nef, trwy 'r gelltydd a 'r anialwch, ynghyd a bwa, a saethau, a bwyd, fel y gallont fod yn barod i sefyll yn erbyn pob gwrthwynebiad, ac i ymladd eu ffordd yn eu blaen heb lewygu.

Mae y rhai mwyaf gwybodus o honynt yn credu fod un Duw ag sydd goruwch y cwbl, ac yn cyfrif iddo waith y greadigaeth, a llywodraeth pob peth ag sydd ynddi;

ond hyn sy 'n adnabyddus, fod rhifedi mawr o honynt, pob dyn, neu o leiaf pob penteulu sy 'n berchen ar un, yr hwn, meddant hwy, sy 'n edrych yn fanol ar eu gweithredoedd, yn gwobrwyo rhai, trwy roi iddynt lawer o wragedd a slafiaid, ac yn cospi 'r lleill, trwy eu cadw mewn diffyg o honynt.

ond hyn sy 'n adnabyddus, fod rhifedi mawr o honynt, pob dyn, neu o leiaf pob penteulu sy 'n berchen ar un, yr hwn, meddant hwy, sy 'n edrych yn fanol ar eu gweithredoedd, yn gwobrwyo rhai, trwy roi iddynt lawer o wragedd a slafiaid, ac yn cospi 'r lleill, trwy eu cadw mewn diffyg o honynt.

Nad oes ond un Duw goruchaf, yr hwn yw crewr a chynhaliwr pob peth. 2.

Wrth edrych yn fanol i 'r pethau hyn, ni gawn weled yn amlwg, nad oes, ac na fu erioed, bobl neu genhedlaeth o ddynion mor anfoesol ac mor farbaraidd, nad oeddent yn cyfaddef ac yn addoli un goruchaf Dduw, yr egwyddor gyntaf, a llywodraethwr pob peth.

Yma hefyd yr ydym yn cael ein hannog, i gyflwyno ein gweddiau a 'n deisyfiadau atto ef, yn unig fel ein Tad nefol, trwy deilyngdod Iesu Grist unig Fab ei gariad, ac yn ei enw ef i offrwm ein calonnau, a rhoddi pob clod, mawrhygiad, a diolchgarwch, gyd a 'r gostyngeiddrwydd mwyaf, perthynol i greaduriaid adnabyddus o 'u anheilyngdod;

Fel hyn y dylai 'r cristion bob amser roi ei hun i fynu yn ostyngedig ac yn barchus i Dduw ein Harglwydd a 'n llywodraethwr, ymddwyn yn weddus ac yn foddlongar dan ei ddoeth ragluniaeth, gan feddwl yn wastadol ei fod ef yn trefnu pob peth yn y ffordd oreu;