GWYDDID............1

Erbyn hyn, gwelwn Angeu bach wrth bob drws, heb un 'r un arfeu, na 'r un henw a 'i gilydd, etto, gwyddid arnynt mai Swyddogion yr un Brenin oeddynt oll:

GWYDR..............1

Bu gan y rhain yr iawn Spectol, eithr torrasant hyd y gwydr fyrdd o lunieu;

GWYLDER............1

Wrth ymadel a rhain, gwelsom gip ar gelloedd lle 'r oeddid yn gwneud castieu bryntach nac y gad gwylder eu henwi, a wnaeth i 'm Cydymaith fy nghippio i 'n ddigllon o 'r Llys penchwiban yma, i Drysordy 'r Dwysoges (oblegid ni aem lle chwenychem er na doreu na chloieu.)

GWYLLTFILOD........1

A gwlad ddiffrwyth lom adwythig, heb na gwellt na gwair, na choed nac anifail, oddieithr gwylltfilod marwol a phryfed gwenwynig o bob math;

GWYN...............4

Tyrd gyda mi, neu dro, eb ef, a chyda 'r gair, a hi 'n dechreu torri 'r wawr, f' a 'm cippiodd i 'mhell bell tu ucha 'r Castell, ac ar scafell o gwmmwl gwyn gorphwysasom yn yr entrych, i edrych ar yr Haul yn codi, ac ar fy nghydymaith nefol oedd lawer discleiriach na 'r Haul, ond bod ei lewyrch ef ar i fynu gan y llen-gel oedd rhyngddo ac i wared.

a 'r Bardd yn dadcan ei gelfyddyd, mi fedraf, ebr ef, ei chyffelybu hi i bob coch a gwyn tan yr Haul, a 'i gwallt hi i gan peth melynach na 'r aur;

Ond, ebr ef, mae 'n y Ddinas yma rai Eglwysi Prawf, yn perthyn i Eglwys Loegr, lle mae 'r Cymru a 'r Saeson tan brawf tros dro, i 'w cymmwyso at gael eu henweu 'n Llyfr yr Eglwys Gatholic, a 'r sawl a 'i caffo, gwyn ei fyd fyth!

Ond yr wythfed y gwr cwmbrus yna sy 'n fy mygwth i, gedwch ef yn rhydd uwchben y Geulan tan Gwrt Cyfiawnder, i brofi, gwneud ei gwyn yn dda i 'm herbyn i, os geill.

GWYNEDD............1

Nis gwn i, ebr finneu, beth a allei 'ch meddwl fod, onid allei 'r Fad-felen a ddifethodd Faelgwn Gwynedd, eich lladd chwitheu ar y feisdon a 'ch rhannu rhwng y Brain a 'r Pyscod.

GWYNIAS............1

Ffwrdd, ffwrdd a 'r rhain i Wlad yr Anobaith, ebr y Brenin ofnadwy, rhwymwch y pedwar gefn-gefn, a theflwch hwy at eu cymeiriaid, i ddawnsio 'n droednoeth hyd aelwydydd gwynias, ac i rygnu fyth heb na chlod na chlera.

GWYNION............1

mi welwn f' anwyl gydymaith yn saethu oddiwrthifi i 'r entrych, at fyrdd o Dwysogion gwynion eraill, a dyna 'r pryd y dechreuodd y Pap a 'r Swyddogion daiarol eraill lechu a llewygu, a 'r Penaethiaid uffernol syrthio o fesur y myrddiwn, a phob un cymaint ei swn yn cwympo (i 'm tyb i) a phe syrthiasei fynydd anferth i eigion y mor.

GWYNT..............2

ac yna ymaith a ni fel y Gwynt tros Dai a Thiroedd, Dinasoedd a Thyrnasoedd, a Moroedd a Mynyddoedd, heb allu dal sulw ar ddim gan gyflymed yr oeddynt yn hedeg.

aneirif o gyscodion Dynion, rhai ar draed, a rhai ar feirch yn gwau trwy eu gilydd fel y gwynt, yn ddistaw ac yn ddifrifol aruthr.

GWYNTIO............1

ac yna dechreuodd y maes galluocca a chynddeiriocca' fu 'rioed ar y ddaiar, pan ddechreuwyd gwyntio Cleddy 'r Yspryd, dechreuodd Belial a 'i luoedd uffernol wrthgilio, yn y man dechreuodd y Pap lwfrhau, a Brenin Ffrainc yn dal allan, ond yr oedd ynte ymron digalonni, wrth weled y Frenhines a 'i deiliaid mor gyttunol, ac wedi colli ei Longeu a 'i Wyr o 'r naill tu, a llawer oi ddeiliaid yn gwrthryfela o 'r tu arall;

GWYR...............5

Tai teg iawn, rhyfeddol o uchder, ac o wychder, ac achos da, o ran bod yno Ymerodron, Brenhinoedd a Thwysogion 'gantoedd, Gwyr mawr a Bonheddigion fyrdd, a llawer iawn o Ferched o bob gradd;

Y Gwyr oedd yn sefyll am y Swydd oedd y Stiwardiad, y Llogwyr, y Cyfreithwyr a 'r Maersiandwyr, a 'r cyfoethocca o 'r cwbl a 'i cai: (

A chan ddaed ganddo ddrygioni, fe gais ddifa 'r ddinas a 'r Adeilad hon, er y gwyr e 'n hen iawn, fod ei Cheidwad hi 'n anorchfygol.

yn wir, medd ynte, nis gwn i pwy, ond fo 'i dyweid Rhywun yn y cwmnhi, holi pawb o 'r cwmpeini am y chwedl, fe 'i clybu pawb gan rywun, ond nis gwyr neb gan bwy.

A 'r Brenhin Angeu yn ei frenhinwisc o Scarlad gloewgoch, ac hyd-ddi lunieu Gwragedd a Phlant yn wylo, a Gwyr yn ochneidio;

GYD................4

Ond mynnei 'r Pap y Tair, ar well rhesymmeu na 'r lleill i gyd:

Y Cott sy a 'i olwg ar ei Dir ef i 'w Fab ei hun, y lleill i gyd ar Arian ei gynnyscaeth ef, oblegid ei ddeiliaid ef ydynt oll, sef ei Farsiandwyr, ei Daelwriaid, ei Gryddion, a 'i Grefftwyr eraill ef, au huliodd ac a 'i maentumiodd e 'n yr holl wychder mawr hwn, ac heb gael ffyrling etto, nac yn debyg i gael, ond geirieu teg, ac weithieu fygythion ondodid.

darllennodd y Cybydd y Deg-Gorchymmyn i gyd trostynt;

Er hynny i gyd eb yr Angel, ni all un o honynt oll symmud bys llaw heb gynnwysiad IMMANUEL;

GYDA...............10

Tyrd gyda mi, neu dro, eb ef, a chyda 'r gair, a hi 'n dechreu torri 'r wawr, f' a 'm cippiodd i 'mhell bell tu ucha 'r Castell, ac ar scafell o gwmmwl gwyn gorphwysasom yn yr entrych, i edrych ar yr Haul yn codi, ac ar fy nghydymaith nefol oedd lawer discleiriach na 'r Haul, ond bod ei lewyrch ef ar i fynu gan y llen-gel oedd rhyngddo ac i wared.

Er hynny (trwy ddrych fy nghyfeill) gwelwn ymbell un gyda 'r bara yn derbyn iw fol megis llun Mastiff, un arall Dwrchdaiar, un arall megis Eryr, un arall Fochyn, un arall megis Sarph hedegog;

ac ychydig, o mor ychydig yn derbyn pelydryn o oleuni disclair gyda 'r bara a 'r gwin.

O, ebr gwiliwr oedd yn edrych arnynt, ni wiw i chwi gynnyg mynd trwodd a 'ch teganeu gyda chwi, rhaid i chwi adel eich Pottieu, a 'ch Dyscleu, a 'ch Putteinied, a 'ch holl Ger eraill o 'ch ol, ac yna bryssiwch.

Wrth ei deheulaw hi, gwelwn fyrdd o rai duon, Archescobion, Escobion a Dyscawdwyr yn cynnal gyda hi yn Nghleddy 'r Yspryd:

ryw hirnos Gaia dduoer, pan oedd hi 'n llawer twymnach yn nghegin Glynn-cywarch nac ar ben Cadair Idris, ac yn well mewn stafell glyd gyda chywely cynnes, nac mewn amdo ymhorth y fonwent;

Canys, gwell gennym eu lle na 'u cwmpeini, cawsom ormod o heldrin gyda 'u cymmeiriaid hwy er's talm, a 'm Llywodraeth i 'n cythryblus eusys.

Am hynny trowch hwy 'n ei hol, neu gedwch gyda chwi hwynt.

Fe fedrodd drefnu llawer dalfa o fil neu ddengmil o eneidieu bob un i 'w le mewn munud, a pha 'r gledi fydd arno rwan gyda saith er eu perycled?

O Fab y Fall fawr, ebr hi, nid rhaid i neb gyda thi 'r un Uffern arall, 'r wyti 'n ddigon.

GYDCWYN............1

Mi rof gydcwyn am hynny, ac am gamgarchariad arnoch wi ach car Lucifer ynghwrt Cyfiawnder.

GYDDFAU............1

Yn nesa 'r oedd drws Angeu Uchel-gais, i 'r sawl sy 'n ffroenio 'n uchel, ac yn torri eu gyddfau eisieu edrych tan eu traed, wrth hwn 'r oedd coronau, teyrnwiail, banerau a phob papureu am swyddeu, pob arfeu bonedd a rhyfel.

GYDYMAITH..........2

mi welwn f' anwyl gydymaith yn saethu oddiwrthifi i 'r entrych, at fyrdd o Dwysogion gwynion eraill, a dyna 'r pryd y dechreuodd y Pap a 'r Swyddogion daiarol eraill lechu a llewygu, a 'r Penaethiaid uffernol syrthio o fesur y myrddiwn, a phob un cymaint ei swn yn cwympo (i 'm tyb i) a phe syrthiasei fynydd anferth i eigion y mor.

Ef a fasei 'n gydymaith da, a hithe 'n Ferch fwyn, ne 'n rhwydd o 'i chorph:

GYFADDE............1

yn y man, dyma globen o Wraig a Llances lan o 'i hol, yn mynd ar ei glinieu o 'i flaen ef, i gyfadde 'i phechodeu:

GYFARTHWYR.........1

Ond o 'r lleill, ebr fi, mae 'r fath bla yn gyfarthwyr, yn fan-Dwrneiod a Chlarcod nad oedd locustiaid yr Aipht ddim pwys ar y Wlad wrth y rhain.

GYFEILLION.........1

Rhwymwch y ddau, wyneb yn wyneb, gan eu bod yn hen gyfeillion, a bwriwch hwy i Wlad y tywyllwch, a chwyded ef i 'w cheg hi, pised hitheu dan i 'w berfedd ynte hyd Ddyddfarn;

GYFEIRYD...........3

Gyfeiryd a Rhufain, gwelwn Ddinas a Llys teg iawn, ac arno wedi derchafu 'n uchel hanner lleuad ar Faner aur, wrth hyn gwybum mai 'r Twrc oedd yno.

Yn y Neuadd gyfeiryd a 'r drws, yr oedd Cuwpid bensyfrdan a 'i ddwy saeth ar ei fwa, yn ergydio gwenwyn nychlyd a elwir blys.

Yn y drws nesa 'r oedd Angeu anwyd, gyfeiryd a hwn clywn lawer hyd- yd-ydyd-eian;

GYFFREDIN..........3

Yn y pen isa, cei weled y Pap etto, Gorescynnwyr Teyrnasoedd a 'i Sawdwyr, Gorthrymwyr Fforestwyr, Cauwyr y Drosfa gyffredin, Ustusiaid a 'u Breibwyr, a 'u holl Sil o 'r cyfarthwyr hyd at y ceisbwl:

Ynghanol hyn, clywn ryw anfad rydwst tu a phen isa 'r Stryd, a thyrfa fawr o bobl yn ymdyrru tu a 'r Porth, a 'r fath ymwthio ac ymdaeru, a wnaeth i mi feddwl fod rhyw ffrae gyffredin ar droed, nes gofyn i 'm cyfaill beth oedd y matter;

Ces gennad i orphwyso peth wrth un o 'r dryseu gogoneddus, lle 'r oedd rhai 'n dyfod i gael braint yn yr Eglwys Gyffredin, ac Angel tal yn cadw 'r drws a 'r Eglwys oddi mewn mor oleu dambaid, nad oedd wiw i Ragrith ddangos yno mo 'i hwyneb, etto hi ymddangosei weithiau wrth y drws er nad aeth hi 'rioed i mewn.

GYFFROIS...........1

Dyna Eglwys Loegr, ebr ef, mi gyffrois beth, ac wedi edrych i fynu, mi welwn y Frenhines Ann ar ben yr Eglwys, a Chleddy 'mhob llaw, un yn yr asswy a elwid Cyfiawnder i gadw ei deiliaid rhag Dynion y Ddinas ddihenydd, a 'r llall yn ei llaw ddeheu i 'w cadw rhag Belial a 'i Ddrygau Ysprydol, hwn a elwid Cleddy 'r Yspryd, neu Air Duw, o tan y Cleddyf asswy 'r oedd Llyfr Statut Loegr, tan y llall 'r oedd Beibl mawr.

GYFFROUS...........1

Ar hynny galwodd Angeu 'n gyffrous am un i sgrifennu 'r atteb fel hyn:

GYFLOGEU...........1

Attalwyr degymeu, neu gyflogeu, neu renti, neu lusenau a adawsid at Yscolion, Lusendai a 'r cyfryw:

GYFLYMED...........1

ac yna ymaith a ni fel y Gwynt tros Dai a Thiroedd, Dinasoedd a Thyrnasoedd, a Moroedd a Mynyddoedd, heb allu dal sulw ar ddim gan gyflymed yr oeddynt yn hedeg.

GYFOG..............1

wel', ebr ef, mae yn y Pelydr accw lawer swyn ryfeddol, mae e 'n eu dallu rhag gweled bach, mae e 'n eu synnu rhag ymwrando a 'u perygl, ac yn eu llosci a thrachwant diwala am ychwaneg o hono, ac ynte 'n wenwyn marwol, yn magu ynddynt glefydon anescorol, na ddichon un meddyg, ie, nac angeu byth bythoedd ei hiachau, na dim oni cheir physygwriaeth nefol a elwir edifeirwch, i gyfog y drwg mewn pryd cyn y greddfo 'n rhybell, wrth dremio gormod arnynt.

GYFOGOCH...........1

Ewch yn ol i 'r Porth cyfyng ac ymolchwch yno 'n ddwys yn Ffynnon Edifeirwch i edrych a gyfogoch i beth gwaed Brenhinol a lyncasoch gynt, a dygwch beth o 'r dwfr hwnnw i dymmeru 'r clai at ail uno y rhwyg accw, ac yna croeso wrthych.

GYFRAITH...........3

Dyna, ebr ef, Rowndiad sy 'n mynd yn Siri ac o ran, bod y Gyfraith yn gofyn cymmuno 'n yr Eglwys cyn cael Swydd, ynte' ddaeth yma rhag ei cholli:

hwn, ebr Cwsc, a fydd yn cyrchu colledwyr, athrodwyr, ac ymbell farchoges a fydd yn ymwenwyno wrth y Gyfraith, a barodd i Wraig ymddarostwng i 'w Gwr.

Taw ffwl, ebr ef, brutio 'r oeddwn i am fy nwy alwedigaeth, Gwr o Gyfraith a Phrydydd:

GYFREITHIWR........1

Ac erbyn y bai Ddyn yn Brydydd ac yn Gyfreithiwr, pwy a wyr p'run ai Cig ai Pyscod fyddei:

GYFREITHWYR........1

ni cheir byth Wir lle bo llawer o Feirdd, na Thegwch lle bo llawer o Gyfreithwyr, nes y caffer Iechyd lle bo llawer o Physygwyr.

GYFRODEDD..........1

Yma mae hi 'n cadw ei Hyscol, ac nid oes na Mab na Merch o fewn yr holl Ddinas, na fu 'n 'Scolheigion iddi hi, a rhan fwya 'n yfed eu Dysc yn odiaeth, fel y gwelir ei gwersi hi wedi mynd yn ail natur yn gyfrodedd trwy eu holl feddylieu, geirieu a gweithredoedd agos er ein blant.

GYFYNG.............3

I fod yn fyrr, gwelei bawb rywbeth yn ei flino, ac felly cyd-ddychwelasant oll i 'studio 'r pwynt, ni welais i 'r un etto yn dyfod wedi dyscu ei wers, ond yr oedd ganddynt gymaint o Godeu a Scrif'nadeu 'n dynn o 'u cwmpas nad aethent fyth trwy grau mor gyfyng pe ceisiasent.

canys yr oedd rhai 'n rhy foliog i le mor gyfyng, eraill yn rhy egwan i ymwthio wedi i Ferched ei dihoeni, a rheini 'n eu hattal gerfydd eu gwendid afiach.

Safodd y Brenin Angeu a 'i wep yn wyrdd ac yn las ennyd ar ei gyfyng-gyngor.

GYHOEDD............1

Ni welaisti etto, eb yr Angel, na ddo 'mysc yr anghred, ddigywilydd-dra mor oleu-gyhoedd a hwn;

GYLCH..............1

Prin y galwasid hwy at y barr, nad dyma 'r Llys oll wedi duo 'n saith hyllach nac o 'r blaen, a grydwst, a chyffro mawr o gylch yr Orseddfainc a 'r Angeu 'n lasach nac erioed.