GYMAINT............3

er maint y soniant am eu Goleuni oddimewn, nid oes ganddynt gymaint a Spectol natur pe sy gan y digred y welaist gynneu.

I fod yn fyrr, gwelei bawb rywbeth yn ei flino, ac felly cyd-ddychwelasant oll i 'studio 'r pwynt, ni welais i 'r un etto yn dyfod wedi dyscu ei wers, ond yr oedd ganddynt gymaint o Godeu a Scrif'nadeu 'n dynn o 'u cwmpas nad aethent fyth trwy grau mor gyfyng pe ceisiasent.

Yn gymaint a darfod i rai o 'n cennadon cyflym sy 'n wastad allan ar Yspi, yspysu i ni ddyfod gynneu i 'ch Brenhinllys, saith Garcharor o 'r saith rywogaeth ddihira 'n y Byd, a pherycla, a 'ch bod chwi ar fedr eu hyscwyd tros y Geulan i 'm Teyrnas i:

GYMDOGION..........1

a pheth erbyn ymorol, ydoedd ond cyfeddach rhwng saith o gymdogion sychedig, Eurych, a Lliwydd, a Gof, Mwyngloddiwr, 'Scubwr-simneiau, a Phrydydd, ac Offeiriad a ddaethei i bregethu sobrwydd, ac i ddangos ynddo 'i hun wrthuned o beth yw meddwdod;

GYMER..............1

Onid yw 'r cna el a 'i gleddy 'n ei law a 'i reibwyr o 'i ol, hyd y byd tan ladd, a llosci, a lladratta Teyrnasoedd oddi ar eu hiawn berch'nogion, ac a ddisgwyl wedi ei addoli yn Gyncwerwr, yn waeth na Lleidryn a gymer bwrs ar y Ffordd-fawr?

GYMERWCH...........1

a gymerwch i 'r Gelyn echryslawn yna sy a 'i geg yn llosci o syched am eich gwaed, yn lle 'r Twysog trugarog a roes ei waed ei hun i 'ch achub?

GYMHENDOD..........1

Mynd i 'r Bwytty, dyscu 'r oeddid yno wersi o gymhendod mindlws wrth fwytta:

GYMMERECH..........1

Attolwg lan gyn'lleidfa, 'r wy 'n deall mai rhai o bell ydych, a gymmerech i Fardd i 'ch plith sy 'n chwennych trafaelio?

GYMMERYD...........2

Canys mae 'r Papistiaid yn cynnws, ie 'n gorchymyn na chadwer llw a Heretic, er darfod ei gymmeryd ar y Cymmun:

O, ebr y gwiliwr, rhaid i chwi gymmeryd gair y Brenin am yrru ar eich ol gynnifer o 'r petheu yna a 'r a fo da er eich lles.

GYMMOD.............1

Yma, meddei 'r Gwilwyr, ffowch yma at eich union Frenin sy etto trwom ni 'n cynnyg i chwi gymmod, os trowch i 'ch ufudd-dod oddiwrth y Gwrthryfelwr Belial a 'i hudol-ferched.

GYMMODI............1

Nid oedd yma na chas, na llid, ond i bechod, ac yn siccr o orchfygu hwnnw, dim ofn ond rhag digio 'u Brenin, a hwnnw 'n barottach i gymmodi nac i ddigio wrth ei ddeiliaid, na dim swn ond Psalmau mawl i 'w ceidwad.

GYMMWYS............1

un arall mewn Drych yn dyscu chwerthin yn gymmwys heb ddangos iw Gariad ormod o 'i ddannedd;

GYMMWYSACH.........1

Beth gymmwysach, eb ynte, a hi 'n Ben-lladrones ei hun.

GYMMWYSAF..........1

Eithr gadawaf i chwi eu barnu a 'u bwrw i 'r celloedd a welochwi gymmwysaf a siccraf iddynt.

GYMWYSACH..........1

Dymunaf eich henw, Syr, ebr fi, fel i 'ch attebwy 'n gymwysach.

GYMYDOG............4

yna Tobacco, yna pawb a 'i Stori ar ei gymydog, os gwir, os celwydd, nis gwaeth, am y bo hi 'n ddigrif, neu 'n 1% ddiweddar, neu 'n siccr, os bydd hi rhywbeth gwradwyddus.

O 'r diwedd rhwng ymbell fytheiriad trwm, a bod pawb a 'i bistol pridd yn chwythu mwg a than, ac absen iw gymydog, a 'r llawr yn fudr eusys rhwng colli diod a phoeri, mi ofnais y gallei gastie' butrach na rheini fod yn agos, ac a ddeisyfiais gael symmud.

o 'r tu arall, Car dy Gymydog fel ti dy hun;

r oedd yno un piglas cenfigennus a droes yn ol wrth ddarllen, Car dy Gymydog fel ti dy hun, yr oedd yno Gwestiwr ac Athrodwr a chwidr-droisant wrth ddarllen, Na ddwg gam Dystioliaeth;

GYMYSCASANT........1

a bu ganddynt wir ffydd, ond hwy a gymyscasant yr ennaint hwnnw a 'u defnyddieu newyddion eu hunain, fel na welant mwy na 'r anghred.

GYN................2

Attolwg lan gyn'lleidfa, 'r wy 'n deall mai rhai o bell ydych, a gymmerech i Fardd i 'ch plith sy 'n chwennych trafaelio?

Na ddo, ebr un arall, oddieithr bod ymbell Sul wedi gwasanaeth yn y tafarn-dy tan dranoeth, neu amser ha [~ haf ] mewn twmpath chwarae, ac yn wir, yr oeddym ni 'n gariadusach, ac yn lwccusach am gyn'lleidfa na 'r Person.

GYNCWERWR..........1

Onid yw 'r cna el a 'i gleddy 'n ei law a 'i reibwyr o 'i ol, hyd y byd tan ladd, a llosci, a lladratta Teyrnasoedd oddi ar eu hiawn berch'nogion, ac a ddisgwyl wedi ei addoli yn Gyncwerwr, yn waeth na Lleidryn a gymer bwrs ar y Ffordd-fawr?

GYNFFON............1

a llawer yscogyn rhygyngog a allei ridyllio Ffa wrth wynt ei gynffon.

GYNFFONNOG.........1

a hwytheu a roent ymbell gip o Wen gynffonnog i gadw eu haddolwyr mewn awch, ond nid dim ychwaneg, rhag iddynt dorri eu blys, a mynd yn iach o 'r Clwy ac ymadel.

GYNGHORI...........1

oblegid pan oedd gletta arno, yn lle ei gynghori 'n ofalus, a gweddio 'n daerddwys am drugaredd iddo, son yr oeddid am ei Betheu, ac am ei Lythyr-cymmun, neu am ei Acheu, neu laned, gryfed Gwr ydoedd ef, a 'r cyffelyb:

GYNGOR.............2

Sefais ennyd ar fy nghyfyng gyngor awn [~ a awn ] i attynt ai peidio, oblegid ofnais yn fy ffwdan mai haid oeddynt o Sipsiwn newynllyd, ac na wnaent as lai na 'm lladd i i 'w swpper, a 'm llyncu yn ddihalen:

Safodd y Brenin Angeu a 'i wep yn wyrdd ac yn las ennyd ar ei gyfyng-gyngor.

GYNNAL.............1

A rhai Sawdwyr, a Swyddogion ond ychydig o 'r Cyfreithwyr oedd yn cyd-gynnal yn y Cleddyf arall.

GYNNEU.............2

er maint y soniant am eu Goleuni oddimewn, nid oes ganddynt gymaint a Spectol natur pe sy gan y digred y welaist gynneu.

Yn gymaint a darfod i rai o 'n cennadon cyflym sy 'n wastad allan ar Yspi, yspysu i ni ddyfod gynneu i 'ch Brenhinllys, saith Garcharor o 'r saith rywogaeth ddihira 'n y Byd, a pherycla, a 'ch bod chwi ar fedr eu hyscwyd tros y Geulan i 'm Teyrnas i:

GYNNIFER...........1

O, ebr y gwiliwr, rhaid i chwi gymmeryd gair y Brenin am yrru ar eich ol gynnifer o 'r petheu yna a 'r a fo da er eich lles.

GYNNUD.............1

Er gwyched yr olwg arnynt nid yw ond ffug, nid yw Belial ond Tywysog tlawd iawn gartre, nid oes ganddo yno ond chwi 'n gynnud ar y tan, a chwi 'n rhost ac yn ferw i 'ch cnoi, ac byth nid ewch i 'n ddigon, byth ni ddaw torr ar ei newyn ef na 'ch poen chwitheu.

GYNNWS.............1

ac mae Belial yn ei gynnws e 'n nesa attynt yn y tair Stryd.

GYNNWYSIAD.........2

Er hynny i gyd eb yr Angel, ni all un o honynt oll symmud bys llaw heb gynnwysiad IMMANUEL;

Mae genni faddeuant o 'm holl bechodeu tan law 'r Pap ei hun, am i mi ei wasanaethu e 'n ffyddlon, ynte roes i mi gynnwysiad i fynd yn union i Baradwys, heb aros funud yn y purdan:

GYNNYG.............1

O, ebr gwiliwr oedd yn edrych arnynt, ni wiw i chwi gynnyg mynd trwodd a 'ch teganeu gyda chwi, rhaid i chwi adel eich Pottieu, a 'ch Dyscleu, a 'ch Putteinied, a 'ch holl Ger eraill o 'ch ol, ac yna bryssiwch.

GYNNYSCAETH........1

Y Cott sy a 'i olwg ar ei Dir ef i 'w Fab ei hun, y lleill i gyd ar Arian ei gynnyscaeth ef, oblegid ei ddeiliaid ef ydynt oll, sef ei Farsiandwyr, ei Daelwriaid, ei Gryddion, a 'i Grefftwyr eraill ef, au huliodd ac a 'i maentumiodd e 'n yr holl wychder mawr hwn, ac heb gael ffyrling etto, nac yn debyg i gael, ond geirieu teg, ac weithieu fygythion ondodid.

GYNT...............2

Tyrd yn nes attynt, eb yr Angel, ac a 'm cippiodd i wared yn y llen-gel, trwy lawer o fwrllwch diffaith oedd yn codi o 'r Ddinas, ac yn Stryd Balchder descynnasom ar ben 'hangle o Blasdy penegored mawr, wedi i 'r Cwn a 'r Brain dynnu ei Lygaid, a 'i berchenogion wedi mynd i Loegr, neu Frainc, i chwilio yno am beth a fasei can haws ei gael gartre, felly yn lle 'r hen Dylwyth lusengar daionus gwladaidd gynt, nid oes rwan yn cadw meddiant ond y modryb Dylluan hurt, neu Frain rheibus, neu Biod brithfeilchion, neu 'r cyffelyb i ddadcan campeu y perchenogion presennol.

Ewch yn ol i 'r Porth cyfyng ac ymolchwch yno 'n ddwys yn Ffynnon Edifeirwch i edrych a gyfogoch i beth gwaed Brenhinol a lyncasoch gynt, a dygwch beth o 'r dwfr hwnnw i dymmeru 'r clai at ail uno y rhwyg accw, ac yna croeso wrthych.

GYNTA..............3

Ac i Deml yr anghred yr aethom gynta, gwelwn yno rai yn addoli llun Dyn, eraill yr Haul, eraill y Lleuad, felly aneirif o 'r fath Dduwieu eraill, hyd at y Winwyn a 'r Garlleg;

O ddeutu 'r drws 'roedd y Deg Gorchymyn, y Llech gynta o 'r tu deheu;

Tyrd trwodd weithian, eb yr Angel, ac a 'm tynnodd i mewn lle gwelwn yn y Porth yn gynta Fedyddfaen mawr, ac yn ei ymyl, Ffynnon o ddw'r hallt;

GYNULLEIDFA........1

Oddi yno ni aethom i gynulleidfa o rai Mudion, lle nid oedd ond ochneidio, a chrynu, a churo 'r ddwyfron.

GYRCH..............1

O 'n Brenhinllys ar sugnedd yn y Fall-gyrch eirias yn y Flwyddyn o 'n Teyrnasiad 5425.

GYRCHFA............1

Yr oedd yno fyrdd o 'r fath blasau gwrthodedig, a allasei oni bai Falchder, fod fel cynt yn gyrchfa goreugwyr, yn Noddfa i 'r gweiniaid, yn Yscol Heddwch a phob Daioni, ac yn fendith i fil o Dai bach o 'u hamgylch.

GYRR...............1

Pa ddelw bynnac, pe troent y llywodraeth uffernol tros ei cholyn, gyrr di hwynt yno 'n sydyn, rhag ofn i mi gael gorchymyn i 'th daro di 'n ddim cyn d' amser.

GYRRAEDD...........2

O 'r diwedd wedi porthi fy Llygaid ar bob rhyw hyfrydwch o 'm hamgylch, onid oedd yr Haul ar gyrraedd ei gaereu 'n y Gorllewin;

PAN oedd Phoebus un-llygeidiog ar gyrraedd ei eithaf bennod yn y deheu, ac yn dal gwg o hirbell ar Brydain fawr a 'r holl Ogledd-dir;

GYRRU..............2

Llwyr amhossibl, ebr ynte, fyddei i undyn ddianc oddiyma, oni bai fod IMMANUEL oddifry yn danfon ei Gennadon hwyr a boreu i 'w perswadio i droi atto Ef ei hunion Frenhin oddiwrth y Gwrthryfelwr, ac yn gyrru hefyd i ymbell un anrheg o ennaint gwerthfawr a elwir ffydd, i iro 'u llygaid;

Mae amryw achosion yn gyrru rhai yma;

GYRRWCH............1

am hynny, gyrrwch hwynt ymlaen i 'w destryw heb waetha i 'r Fall fawr;

GYRSIEU............1

a llawer un yn byw ymhob un o 'r tair Stryd ar gyrsieu, a phawb nesa 'r y gallo at y Porth:

GYSCODION..........2

aneirif o gyscodion Dynion, rhai ar draed, a rhai ar feirch yn gwau trwy eu gilydd fel y gwynt, yn ddistaw ac yn ddifrifol aruthr.

Trwy fyrddiwn o gyscodion ac ymlusciaid, a beddi, a Monwentau, a Beddrodau, ni aethom ymlaen i weled y Wlad yn ddirwystr;

GYSGODION..........1

Ar fyrr, yr oedd yno bob math o gysgodion pleser, a rhith hyfrydwch:

GYSTUDD............1

a bwriedais fyw well-well, gan fod yn esmwythach genni gan mlynedd o gystudd yn llwybreu sancteiddrwydd, na gorfod gweled cip arall ar erchylldod y Noson honno.

GYTHREULIG.........1

Mi wna 'i chwi gofio 'ch bod yma, eb ef, ac eilwaith ag ascwrn morddwyd gosododd arna 'i 'n gythreulig, a mineu 'n oscoi 'ngoreu.

GYTTUNOL...........1

ac yna dechreuodd y maes galluocca a chynddeiriocca' fu 'rioed ar y ddaiar, pan ddechreuwyd gwyntio Cleddy 'r Yspryd, dechreuodd Belial a 'i luoedd uffernol wrthgilio, yn y man dechreuodd y Pap lwfrhau, a Brenin Ffrainc yn dal allan, ond yr oedd ynte ymron digalonni, wrth weled y Frenhines a 'i deiliaid mor gyttunol, ac wedi colli ei Longeu a 'i Wyr o 'r naill tu, a llawer oi ddeiliaid yn gwrthryfela o 'r tu arall;

GYWEIRIO...........2

du oedd y clai wedi ei gyweirio trwy ddagreu a chwys, a 'r calch oddi allan yn frith o phlem a chrawn, ac oddifewn o waed dugoch.

Ond gan eich bod cymmaint yn llyfreu 'r Pap, cewch fynd i gyweirio 'i wely ef at y Pap oedd o 'i flaen, ac yno cewch gusanu 'i fawd ef byth, ac ynte fawd Lucifer.

GYWIRO.............1

etto trwy hon 'r oeddynt fyth yn spio 'mhen yr Eglwys am eu Prophwyd a addawsei ar ei air celwydd, ddychwel i ymweled a hwynt er's talm, ac etto heb gywiro.

GYWREINIED.........1

Pa nesa yr awn atti mwyfwy y rhyfeddwn uched, gryfed a hardded, laned a hawddgared oedd pob rhan o honi, gywreinied y gwaith a chariadused y defnyddieu, Craig ddirfawr, o waith a chadernid anrhaethawl oedd y Sylfaen, a Meini bywiol ar hynny wedi eu gosod a 'u cyssylltu mewn trefn mor odidog nad oedd bossibl i un maen fod cyn hardded mewn unlle arall ac ydoedd e 'n ei le ei hun.

HA.................4

AR ryw brydnhawngwaith teg o ha [~ haf ] hir felyn tesog, cymmerais hynt i ben un o Fynyddoedd Cymru, a chyda mi Spienddrych i helpu 'ngolwg [~ fy ngolwg ] egwan, i weled pell yn agos, a phetheu bychain yn fawr;

ha!

A gadwasoch i neb, ebr Angeu, i golli eu hamser oddiwrth eu gorchwyl, neu o fynd i 'r Eglwys, ha?

Na ddo, ebr un arall, oddieithr bod ymbell Sul wedi gwasanaeth yn y tafarn-dy tan dranoeth, neu amser ha [~ haf ] mewn twmpath chwarae, ac yn wir, yr oeddym ni 'n gariadusach, ac yn lwccusach am gyn'lleidfa na 'r Person.