GWNELSID...........3

ac oni bai fod yn llaw pawb darian i dderbyn y piccellau tanllyd, a bod y Graig sylfaen yn rhygadarn i ddim fannu arni gwnelsid ni oll yn un goelceth.

a phenglogeu Dynion y gwnelsid y murieu, a rheini 'n 'scyrnygu dannedd yn erchyll;

O escyrn morddwydydd Dynion y gwnelsid holl bilereu 'r Neuadd, a Philereu 'r Parlwr o escyrn y coeseu, a 'r llorieu 'n un walfa o bob cigyddiaeth.

GWNEUD.............8

ac oni basei i 'r Angel fy nghynnal, baswn digon man er gwneud pastai cyn cael daiar.

eraill wrth y Drych er's teir-awr yn ymbincio, yn dyscu gwenu, yn symmud pinneu, yn gwneud munudie' ac ystumieu.

Mynd i fyny i 'r Llofftydd, gwelem un mewn 'stafell ddirgel yn gwneud pob ystumieu arno 'i hun i ddyscu moes boneddigaidd iw Gariad;

Wrth ymadel a rhain, gwelsom gip ar gelloedd lle 'r oeddid yn gwneud castieu bryntach nac y gad gwylder eu henwi, a wnaeth i 'm Cydymaith fy nghippio i 'n ddigllon o 'r Llys penchwiban yma, i Drysordy 'r Dwysoges (oblegid ni aem lle chwenychem er na doreu na chloieu.)

Ond mi attebais, ebr ef, glywed o hono 'i mai gwneud castieu 'r y chwi, a ni 'r anllythrennog, nad oes yn lle Eneidieu ond Crancod y Mor yn 'scyrlwgach tan y carbed.

Mewn munyd, dyma 'r meirw fwy na rhi o finteioedd yn gwneud eu moes i 'r Brenin, ac yn cymryd eu lle mewn trefn odiaeth.

Ni wnaethom ni, ebr un Cerddor, ddrwg i neb erioed, ond eu gwneud yn llawen, a chymeryd yn distaw a gaem am ein poen.

Ond yr wythfed y gwr cwmbrus yna sy 'n fy mygwth i, gedwch ef yn rhydd uwchben y Geulan tan Gwrt Cyfiawnder, i brofi, gwneud ei gwyn yn dda i 'm herbyn i, os geill.

GWNIADYDDESAU......1

Prif Swyddogion y Trysordy hwn yw Meistred y Ceremoniau, Herwyr, Achwyr, Beirdd, Areithwyr, Gwenieithwyr, Dawnswyr, Taelwriaid Pelwyr, Gwniadyddesau a 'r cyffelyb.

GWNNINGEN..........1

Yma mae tai teg a gerddi tra hyfryd, perllannau llownion, llwyni cyscodol, cymmwys i bob dirgel ymgyfarfod i ddal adar, ac ymbell gwnningen wen:

GWR................8

Mae 'r Widw, cyn mynd corph hwn o 'i thy, wedi gollwng Gwr arall eusys at ei chalon;

oblegid pan oedd gletta arno, yn lle ei gynghori 'n ofalus, a gweddio 'n daerddwys am drugaredd iddo, son yr oeddid am ei Betheu, ac am ei Lythyr-cymmun, neu am ei Acheu, neu laned, gryfed Gwr ydoedd ef, a 'r cyffelyb:

Os Gwr mawr, dyna weniaith a chynfigen ar ei ladd;

Ond trwy 'ch cennad, ebr fi, nid arbedodd eich braw Angeu neb erioed etto, a ddygid i 'w ergyd ef, y gwr a aeth i ymaflyd cwymp ag Arglwydd y Bywyd ei hun, ond ychydig a 'nillodd ynte' ar yr orchest honno.

hwn, ebr Cwsc, a fydd yn cyrchu colledwyr, athrodwyr, ac ymbell farchoges a fydd yn ymwenwyno wrth y Gyfraith, a barodd i Wraig ymddarostwng i 'w Gwr.

Marchoges, ebr ef, y gelwir yma, y Ferch a fynn farchogaeth ei gwr, a 'i chymdogaeth, a 'i gwlad os geill, ac o hir farchogaeth, hi a ferchyg ddiawl o 'r diwedd o 'r drws yna hyd yn Annw'n.

Taw ffwl, ebr ef, brutio 'r oeddwn i am fy nwy alwedigaeth, Gwr o Gyfraith a Phrydydd:

Ond yr wythfed y gwr cwmbrus yna sy 'n fy mygwth i, gedwch ef yn rhydd uwchben y Geulan tan Gwrt Cyfiawnder, i brofi, gwneud ei gwyn yn dda i 'm herbyn i, os geill.

GWRADWYDDUS........1

yna Tobacco, yna pawb a 'i Stori ar ei gymydog, os gwir, os celwydd, nis gwaeth, am y bo hi 'n ddigrif, neu 'n 1% ddiweddar, neu 'n siccr, os bydd hi rhywbeth gwradwyddus.

GWRAGEDD...........1

A 'r Brenhin Angeu yn ei frenhinwisc o Scarlad gloewgoch, ac hyd-ddi lunieu Gwragedd a Phlant yn wylo, a Gwyr yn ochneidio;

GWRANDAWYR.........1

Etto ni wyddit fod y rhesymmeu hyn a feddalhae graig, yn llesio fawr iddynt hwy, a 'r achos fwya oedd, nad oedd fawr yn cael hamdden i 'w gwrando, gan edrych ar y Pyrth, ac o 'r gwrandawyr nid oedd fawr yn ystyried, ac o 'r rheini nid oedd fawr yn eu cofio chwaith hir, rhai ni choelient mai Belial yr oeddynt yn ei wasanaethu, eraill ni fynnent mai 'r twll bach di-sathr hwnnw oedd Borth y Bywyd, ac ni choelient mai hudoliaeth oedd y Pyrth disclair eraill a 'r Castell i rwystro iddynt weled eu Destryw nes mynd iddo.

GWRANDO............3

Beth ynteu, eb yr Angel, ond siarad ti gwrando 'n ystyriol, na orffo dywedyd yr un peth i ti ond unwaith.

Nid oeddwn i 'n cael gwrando mo 'i resymmau angylaidd ef yn iawn, gan y pendwmpian yr oeddynt hyd y Stryd lithrig yma bob yn awr;

Etto ni wyddit fod y rhesymmeu hyn a feddalhae graig, yn llesio fawr iddynt hwy, a 'r achos fwya oedd, nad oedd fawr yn cael hamdden i 'w gwrando, gan edrych ar y Pyrth, ac o 'r gwrandawyr nid oedd fawr yn ystyried, ac o 'r rheini nid oedd fawr yn eu cofio chwaith hir, rhai ni choelient mai Belial yr oeddynt yn ei wasanaethu, eraill ni fynnent mai 'r twll bach di-sathr hwnnw oedd Borth y Bywyd, ac ni choelient mai hudoliaeth oedd y Pyrth disclair eraill a 'r Castell i rwystro iddynt weled eu Destryw nes mynd iddo.

GWRES..............1

Ond cyn i mi edrych ychwaneg o 'r aneirif ddryseu hynny, clywn lais yn peri i minneu wrth fy henw ymddattod, ar y gair mi 'm clywn yn dechreu toddi fel caseg-eira yn gwres yr Haul, yna rhoes fy Meistr i mi ryw ddiod-gwsc fel yr hunais, ond erbyn i mi ddeffro f' am dygasei i ryw ffordd allan o bellder y tu arall i 'r Gaer;

GWRS...............1

a gwyched oedd gael arnynt lawn olwg, a dedwydded y rhai a welseint gwrs y byd wrthifi a 'm bath:

GWRT...............2

Ond yr wythfed y gwr cwmbrus yna sy 'n fy mygwth i, gedwch ef yn rhydd uwchben y Geulan tan Gwrt Cyfiawnder, i brofi, gwneud ei gwyn yn dda i 'm herbyn i, os geill.

Gwelwn daflu 'r lleill bendramwnwgl, a Checcryn ynteu yn rhuthro 'i daflu ei hun tros yr ymyl ofnadwy, rhag edrych unwaith ar Gwrt Cyfiawnder, canys och! '

GWRTH..............1

yn ebrwydd dyma lais yn atteb, Gwrth'nebwch Ddiawl ac fe ffy oddi wrthych;

GWRTHODEDIG........1

Yr oedd yno fyrdd o 'r fath blasau gwrthodedig, a allasei oni bai Falchder, fod fel cynt yn gyrchfa goreugwyr, yn Noddfa i 'r gweiniaid, yn Yscol Heddwch a phob Daioni, ac yn fendith i fil o Dai bach o 'u hamgylch.

GWRTHODWYD.........1

Gwrthodwyd y Stiwardiaid y cynnyg cynta, rhag iddynt dlodi 'r holl Stryd, ac fel y codaseint eu Plasau ar furddynnod ei Meistred, felly rhag iddynt o 'r diwedd droi 'r Dwysoges ei hun allan o feddiant.

GWRTHRYFEL.........1

eithr mae e 'n cael cennad etto tros ennyd fach i ymweled a 'r Ddinas ddihenyd, ac yn tynnu pawb a 'r a allo i 'r un Gwrthryfel ac i gael rhan o 'r gosp;

GWRTHRYFELA........1

ac yna dechreuodd y maes galluocca a chynddeiriocca' fu 'rioed ar y ddaiar, pan ddechreuwyd gwyntio Cleddy 'r Yspryd, dechreuodd Belial a 'i luoedd uffernol wrthgilio, yn y man dechreuodd y Pap lwfrhau, a Brenin Ffrainc yn dal allan, ond yr oedd ynte ymron digalonni, wrth weled y Frenhines a 'i deiliaid mor gyttunol, ac wedi colli ei Longeu a 'i Wyr o 'r naill tu, a llawer oi ddeiliaid yn gwrthryfela o 'r tu arall;

GWRTHRYFELWR.......2

Llwyr amhossibl, ebr ynte, fyddei i undyn ddianc oddiyma, oni bai fod IMMANUEL oddifry yn danfon ei Gennadon hwyr a boreu i 'w perswadio i droi atto Ef ei hunion Frenhin oddiwrth y Gwrthryfelwr, ac yn gyrru hefyd i ymbell un anrheg o ennaint gwerthfawr a elwir ffydd, i iro 'u llygaid;

Yma, meddei 'r Gwilwyr, ffowch yma at eich union Frenin sy etto trwom ni 'n cynnyg i chwi gymmod, os trowch i 'ch ufudd-dod oddiwrth y Gwrthryfelwr Belial a 'i hudol-ferched.

GWRTHUN............2

ac o ddywedyd y gwir, ni choelia 'i na walliasei 'r fan yma finneu, oni basei i 'm Cyfeill yn ddiymannerch, fy nghipio i ymhell oddiwrth y tri Thwr hudol i ben ucha 'r Strydoedd, am descyn i wrth gastell o Lys anferthol o faint, a thirion iawn yr olwg cynta, ond gwael a gwrthun arswydus o 'r tu pella, etto ni welid ond yn anhawdd iawn mor tu gwrthun;

ac o ddywedyd y gwir, ni choelia 'i na walliasei 'r fan yma finneu, oni basei i 'm Cyfeill yn ddiymannerch, fy nghipio i ymhell oddiwrth y tri Thwr hudol i ben ucha 'r Strydoedd, am descyn i wrth gastell o Lys anferthol o faint, a thirion iawn yr olwg cynta, ond gwael a gwrthun arswydus o 'r tu pella, etto ni welid ond yn anhawdd iawn mor tu gwrthun;

GWRTHUNO...........1

A phe' sy waeth, dechreuais ammeu nghymdeithion [~ fy nghymdeithion ] wrth eu gwaith yn gwrthuno ac yn cuchio arnai eisieu canu dychan i 'm Brenin fy hun.

GWRW...............2

O 'r dynion p'le 'r adwaenych, A 'r ddaiar faith saith mor sych, A 'r goreu o 'r rhain am gwrw rhudd, Offeiriedyn a Phrydydd.

Gobeithio, ebr y Meddwyn, y cafi gennych beth ffafr, mi yrrais i chwi lawer ysclyfaeth dew mewn llifeiriant o gwrw da;

GWSC...............3

Wel', ebr fi, na ddel byth nos i Lan-gwsc, ac na chaffo 'r Hunlle byth orphws ond ar flaen mynawyd oni ddygwch fi 'n ol lle i 'm cawsoch.

Ond cyn i mi edrych ychwaneg o 'r aneirif ddryseu hynny, clywn lais yn peri i minneu wrth fy henw ymddattod, ar y gair mi 'm clywn yn dechreu toddi fel caseg-eira yn gwres yr Haul, yna rhoes fy Meistr i mi ryw ddiod-gwsc fel yr hunais, ond erbyn i mi ddeffro f' am dygasei i ryw ffordd allan o bellder y tu arall i 'r Gaer;

Ar hyn, mi a drois tan grynu at Gwsc;

GWYBOD.............3

Felly anturiais nesau attynt, yn ara' deg fel iar yn sengi ar farwor, i gael gwybod beth oeddynt;

a 'r Cottyn hen-graff yn gwybod o 'r goreu beth oedd hi.)

Erbyn clywed hyn oll, 'r oeddwn inne 'n ysu am gael gwybod pa ryw bobl allei 'r Seithnyn hynny fod, a 'r Diawliaid eu hunain yn eu harswydo cymmaint.

GWYBUM.............1

Gyfeiryd a Rhufain, gwelwn Ddinas a Llys teg iawn, ac arno wedi derchafu 'n uchel hanner lleuad ar Faner aur, wrth hyn gwybum mai 'r Twrc oedd yno.

GWYBYDD............2

gwybydd ditheu yspryd angall, nad yw 'r tair Twysoges hyn ond tair hudoles ddinistriol.

Gwybydd weithian, eb yr Angel, na welaisti etto foes, ac na chlywaist yma air, ond o wersi Rhagrith.

GWYBYDDWCH.........3

Syre, ebr ynte, gwybyddwch mai Fi, ac nid chwi, yw 'r Bardd Cwsc, ac a ges lonydd yma er's naw cant o flynyddoedd, gan bawb ond chychwi, ac a aeth i 'm cynnyg i drachefn.

ond gwybyddwch nad oes o 'r tu yma 'r un ond fy Hunan, ac un Brenin arall sydd i wared obry, a chewch weled na phrisia hwnnw na minneu yn ngraddeu 'ch mawrhydi eithr yngraddeu 'ch drygioni, i gael cymmwyso 'ch cosp at eich beieu, am hynny attebwch i 'r holion.

Syr, ebr ynte, gwybyddwch nad oes gennych ddim awdurdod i 'm dal, nac i 'm holi:

GWYCH..............2

Gwych gennit y pelydru y mae 'r tair ar eu haddolwyr;

Prin yr aethei rhai'n heibio, dyma Dyrfa arall yn dyfod i 'r golwg, rhyw Arglwydd gwych aruthr, a 'i Arglwyddes wrth ei glun, yn mynd yn araf mewn stat, a llawer o Wyr cyfrifol yn eu gapio a myrdd hefyd ar eu traed yn dangos iddo bob ufudd-dod a pharch;

GWYCHACH...........1

Ni cheisiai, ebr ef, ond gwaetha ungwr ddangos ei glanach hi 'n holl Stryd Balchder, na 'ch gwychach chwithe 'n holl Stryd Pleser, na 'ch mwynach witheu f' ewythr yn Stryd yr Elw.

GWYCHED............3

a gwyched oedd gael arnynt lawn olwg, a dedwydded y rhai a welseint gwrs y byd wrthifi a 'm bath:

Er gwyched yr olwg arnynt nid yw ond ffug, nid yw Belial ond Tywysog tlawd iawn gartre, nid oes ganddo yno ond chwi 'n gynnud ar y tan, a chwi 'n rhost ac yn ferw i 'ch cnoi, ac byth nid ewch i 'n ddigon, byth ni ddaw torr ar ei newyn ef na 'ch poen chwitheu.

a dychwelais o 'm llwyr anfodd i 'm tywarchen drymluog, a gwyched hyfryded oedd gael bod yn Yspryd rhydd, ac yn siccr yn y fath gwmnhi er maint y perygl.

GWYCHION...........1

pob math o wiscoedd gwychion, storiau gorchestol, drychau ffeilsion;

GWYDD..............1

Beth yw Sawdwr lledlwm a ddycco dy ddillad wrth ei gleddyf, wrth y Cyfreithwyr a ddwg dy holl stat oddiarnat, a chwil gwydd, heb nac iawn na rhwymedi i gael arno?

GWYDDEI............1

Redi, redi, dyma fo, ebr Ceccryn cyfreithgar, canys gwyddei bob un henw 'r llall, ond ni addefei neb mo 'i henw ei hunan.