GWEN...............1

Gelwch, ebr ef, Meistr Rhodreswr mel-dafod, alias, Llyfn y llwnc, alias, Gwen y gwenwyn.

GWENDID............1

canys yr oedd rhai 'n rhy foliog i le mor gyfyng, eraill yn rhy egwan i ymwthio wedi i Ferched ei dihoeni, a rheini 'n eu hattal gerfydd eu gwendid afiach.

GWENIEITHIO........1

Yr oedd yn ol etto saith o Garcharorion eraill, a rheiny 'n cadw 'r fath drafferth a thrwst, rhai 'n gwenieithio, rhai 'n ymrincian, rhai 'n bygwth, rhai 'n cynghori, &c.

GWENIEITHIWR.......1

Yn ddiau, f' Arglwydd, ebr un o 'r pen-cymdeithion a elwid Gwenieithiwr, nid yw f' ewythr yn dangos dim ond a haeddechi o barch, ond trwy 'ch cennad, ni roes ef hanner a haeddei f' Arglwyddes o glod.

GWENIEITHWYR.......1

Prif Swyddogion y Trysordy hwn yw Meistred y Ceremoniau, Herwyr, Achwyr, Beirdd, Areithwyr, Gwenieithwyr, Dawnswyr, Taelwriaid Pelwyr, Gwniadyddesau a 'r cyffelyb.

GWENU..............1

eraill wrth y Drych er's teir-awr yn ymbincio, yn dyscu gwenu, yn symmud pinneu, yn gwneud munudie' ac ystumieu.

GWENWYN............2

Yn y Neuadd gyfeiryd a 'r drws, yr oedd Cuwpid bensyfrdan a 'i ddwy saeth ar ei fwa, yn ergydio gwenwyn nychlyd a elwir blys.

Gelwch, ebr ef, Meistr Rhodreswr mel-dafod, alias, Llyfn y llwnc, alias, Gwen y gwenwyn.

GWENWYNIG..........2

lle mwrllwch oerddu gwenwynig, llawn niwl afiach a chwmylau cuwchdrwm ofnadwy.

A gwlad ddiffrwyth lom adwythig, heb na gwellt na gwair, na choed nac anifail, oddieithr gwylltfilod marwol a phryfed gwenwynig o bob math;

GWENWYNLLYD........1

os distaw, gelwir di 'n gostog gwenwynllyd;

GWERSI.............2

pob math o arfeu bonedd banerau, scwtsiwn, llyfreu acheu, gwersi 'r hynafiaid, cywyddeu;

Yma mae hi 'n cadw ei Hyscol, ac nid oes na Mab na Merch o fewn yr holl Ddinas, na fu 'n 'Scolheigion iddi hi, a rhan fwya 'n yfed eu Dysc yn odiaeth, fel y gwelir ei gwersi hi wedi mynd yn ail natur yn gyfrodedd trwy eu holl feddylieu, geirieu a gweithredoedd agos er ein blant.

GWERTHFAWR.........2

Llwyr amhossibl, ebr ynte, fyddei i undyn ddianc oddiyma, oni bai fod IMMANUEL oddifry yn danfon ei Gennadon hwyr a boreu i 'w perswadio i droi atto Ef ei hunion Frenhin oddiwrth y Gwrthryfelwr, ac yn gyrru hefyd i ymbell un anrheg o ennaint gwerthfawr a elwir ffydd, i iro 'u llygaid;

Oddiyno 'r aethom i Eglwys yr Iddewon, 'r oedd y rhain hwythe 'n methu cael y ffordd i ddianc o 'r Ddinas ddihenydd, er bod Spectol lwydoleu ganddynt, am fod rhyw huchen wrth spio 'n dyfod tros eu llygaid eisieu i hiro a 'r gwerthfawr ennaint, ffydd.

GWESTIWN...........1

Hai, gadewch i minneu ofyn iddo gwestiwn, ebr un arall, oedd wrth fyddan fawr yn berwi, soc, soc, dygloc, dy-gloc.

GWESTIWR...........1

r oedd yno un piglas cenfigennus a droes yn ol wrth ddarllen, Car dy Gymydog fel ti dy hun, yr oedd yno Gwestiwr ac Athrodwr a chwidr-droisant wrth ddarllen, Na ddwg gam Dystioliaeth;

GWG................1

PAN oedd Phoebus un-llygeidiog ar gyrraedd ei eithaf bennod yn y deheu, ac yn dal gwg o hirbell ar Brydain fawr a 'r holl Ogledd-dir;

GWILIED............1

Rhaid i chwi edifarhau, a 'ch Penyd yw gwilied wrth fy ngwelu i heno, ebr ef, tan gilwenu arni hi.

GWILIWCH...........1

ond gwiliwch fi 'r tro nesa.

GWILIWR............7

Rhag Twysog y byd hwn, sy 'n llywodraethu ymhlant yr anufudd-dod meddei 'r gwiliwr;

Beth, ebr gwiliwr arall yw 'ch anwyl Ddinas chwi ond Taflod fawr o boethfel uwch ben Uffern, a phettei chwi yma, caech weled y tan tu draw i 'ch caereu ar ymgymeryd i 'ch llosci hyd Annwfn:

ie, ebr y Gwiliwr oedd uwch ben.

Dyma, ebr gwiliwr, y ffordd sy 'n arwain i lawenydd a hyfrydwch tragywyddol, ar hyn ymegniodd pawb i ddyfod trwodd, ond methasant;

O, ebr gwiliwr oedd yn edrych arnynt, ni wiw i chwi gynnyg mynd trwodd a 'ch teganeu gyda chwi, rhaid i chwi adel eich Pottieu, a 'ch Dyscleu, a 'ch Putteinied, a 'ch holl Ger eraill o 'ch ol, ac yna bryssiwch.

O, ebr y gwiliwr, rhaid i chwi gymmeryd gair y Brenin am yrru ar eich ol gynnifer o 'r petheu yna a 'r a fo da er eich lles.

Ebr y Bwriadwr, gelwch ynte 'n rhodd, Meistr Cyhuddwr, ei frodyr, alias, Gwiliwr y gwallieu, alias, Lluniwr Achwynion.

GWILIWYR...........1

Gwiliwyr y Brenin IMMANUEL, ebr ynte, sy 'n enw eu Meistr yn gwadd ac yn helpu rhai trwy 'r Porth yma.

GWILWYR............3

Ni edrychaswn i fawr nad dyma 'r Gwilwyr yn dechreu gwaeddi ar y Dynion dihenydd, ffowch, ffowch am eich einioes!

Yma, meddei 'r Gwilwyr, ffowch yma at eich union Frenin sy etto trwom ni 'n cynnyg i chwi gymmod, os trowch i 'ch ufudd-dod oddiwrth y Gwrthryfelwr Belial a 'i hudol-ferched.

Yn rhodd, ebr un wrth y gwilwyr, i ba le mae 'r ffordd yma 'n mynd?

GWIN...............2

Twysoges lan iawn yr olwg oedd hon, a gwin cymmysc yn y naill law, a chrwth a thelyn yn y llall:

ac ychydig, o mor ychydig yn derbyn pelydryn o oleuni disclair gyda 'r bara a 'r gwin.

GWIR...............3

a 'r sawl a gaffo 'r gwir ennaint hwnnw, canys mae rhith o hwn fel o bob peth arall yn y Ddinas ddihenydd, ond pwy bynnac a ymiro a 'r iawn ennaint, fe wel ei friwieu a 'i wallco, ac nid erys yma funud hwy pe rhoe Belial iddo 'i dair Merch, ie, neu 'r bedwaredd, sy fwya oll, am aros.

yna Tobacco, yna pawb a 'i Stori ar ei gymydog, os gwir, os celwydd, nis gwaeth, am y bo hi 'n ddigrif, neu 'n 1% ddiweddar, neu 'n siccr, os bydd hi rhywbeth gwradwyddus.

ac o ddywedyd y gwir, ni choelia 'i na walliasei 'r fan yma finneu, oni basei i 'm Cyfeill yn ddiymannerch, fy nghipio i ymhell oddiwrth y tri Thwr hudol i ben ucha 'r Strydoedd, am descyn i wrth gastell o Lys anferthol o faint, a thirion iawn yr olwg cynta, ond gwael a gwrthun arswydus o 'r tu pella, etto ni welid ond yn anhawdd iawn mor tu gwrthun;

GWIRIONEDD.........1

Bellach, pa sawl to, pa sawl plyg a roes Rhagrith yma ar wyneb y Gwirionedd!

GWISCIAD...........1

Tyrd i mewn yma, cei weled ychwaneg, ebr ef, ac a'm cipiodd i lofft y grog, un o Eglwysi Cymru, a 'r bobl ar ganol y Gwasanaeth, yno gwelem rai 'n sisial siarad, rhai 'n chwerthin rhai 'n tremio ar Ferched glan, eraill yn darllen gwisciad eu Cymydog o 'r coryn i 'r sowdl, rhai 'n ymwthio ac yn ymddanheddu am eu braint, rhai 'n heppian, eraill yn ddyfal ar eu dyfosiwn, a llawer o rheini hefyd yn rhagrithio.

GWISCO.............1

mae 'r hen Gadno yn cael ei addoli yn eu ferched, oblegid tra bo dyn ynglyn wrth y rhain neu wrth un o 'r tair, mae e 'n siccr tan nod Belial, ac yn gwisco 'i lifrai ef.

GWISCOEDD..........1

Nid yw 'r lleisieu hyn ond dysc Rhagrith, ac yn ei Hyscol fawr hi, y lluniwyd y gwiscoedd duon yna.

GWLAD..............5

Maent yn agor, ebr ynte, i Dir Ango, Gwlad fawr tan lywodraeth fy mrawd yr Angeu, a 'r Gaer fawr yma, yw Terfyn yr anferth Dragwyddoldeb.

Marchoges, ebr ef, y gelwir yma, y Ferch a fynn farchogaeth ei gwr, a 'i chymdogaeth, a 'i gwlad os geill, ac o hir farchogaeth, hi a ferchyg ddiawl o 'r diwedd o 'r drws yna hyd yn Annw'n.

A gwlad ddiffrwyth lom adwythig, heb na gwellt na gwair, na choed nac anifail, oddieithr gwylltfilod marwol a phryfed gwenwynig o bob math;

Gelwch fi yma fel y fynnoch yn eich gwlad eich hun, ond fe 'm gelwid i gartre, Bardd Cwsc.

Ond ni attebei hwnnw chwaith, 'r oedd e 'n prysur ddyfeisio 'r ffordd i ddianc rhag Gwlad yr Anobaith.

GWLADAIDD..........1

Tyrd yn nes attynt, eb yr Angel, ac a 'm cippiodd i wared yn y llen-gel, trwy lawer o fwrllwch diffaith oedd yn codi o 'r Ddinas, ac yn Stryd Balchder descynnasom ar ben 'hangle o Blasdy penegored mawr, wedi i 'r Cwn a 'r Brain dynnu ei Lygaid, a 'i berchenogion wedi mynd i Loegr, neu Frainc, i chwilio yno am beth a fasei can haws ei gael gartre, felly yn lle 'r hen Dylwyth lusengar daionus gwladaidd gynt, nid oes rwan yn cadw meddiant ond y modryb Dylluan hurt, neu Frain rheibus, neu Biod brithfeilchion, neu 'r cyffelyb i ddadcan campeu y perchenogion presennol.

GWLEDDA............1

Gwelwn eraill yn fyrddeidieu yn gwledda, a pheth o bob creadur o 'u blaen;

GWLEDYDD...........2

gorweddais ar y gwelltglas, tan syn-fyfyrio decced a hawddgared (wrth fy ngwlad fy hun) oedd y Gwledydd pell y gwelswn gip o olwg ar eu gwastadedd tirion;

pob llunieu gwledydd, a threfi, a dynion, a dyfeisieu, a chastieu digrif:

GWLITHOG...........1

Erbyn craffu, mi adwaenwn y Mab wrth ei arogleu trwm a 'i gudynneu gwlithog a 'i lygaid mol-glafaidd mai fy Meistr Cwsc ydoedd.

GWLYB..............1

a man-ladron yw 'r lleill, gan mwya sy ymhen ucha 'r Stryd, sef Yspeilwyr-ffyrdd, Taelwriaid, Gwehyddion, Melinyddion, Mesurwyr gwlyb a sych a 'r cyffelyb.

GWMMWL.............1

Tyrd gyda mi, neu dro, eb ef, a chyda 'r gair, a hi 'n dechreu torri 'r wawr, f' a 'm cippiodd i 'mhell bell tu ucha 'r Castell, ac ar scafell o gwmmwl gwyn gorphwysasom yn yr entrych, i edrych ar yr Haul yn codi, ac ar fy nghydymaith nefol oedd lawer discleiriach na 'r Haul, ond bod ei lewyrch ef ar i fynu gan y llen-gel oedd rhyngddo ac i wared.

GWMNHI.............2

Ac felly rwan nid yw 'r wylo yma, ond rhai o ran defod ac arfer, eraill o gwmnhi, eraill am eu cyflog.

a dychwelais o 'm llwyr anfodd i 'm tywarchen drymluog, a gwyched hyfryded oedd gael bod yn Yspryd rhydd, ac yn siccr yn y fath gwmnhi er maint y perygl.

GWMPAS.............1

mi 'm gwelwn mewn Dyffryn pygddu anfeidrol o gwmpas ac i 'm tyb i nid oedd diben arno:

GWMPASOG...........1

Pan gryfhaodd yr Haul rhwng y ddau ddisclair, gwelwn y Ddaiar fawr gwmpasog megis pellen fechan gron ymhell odditanom.

GWN................7

Yn wir, f' arglwydd ebr finneu, nis gwn i p'le yw yma, na pheth yw fy neges, na pheth wy fy hun, na pheth aeth a 'm rhan arall i, yr oedd genni bedwar aelod a phen, a pha un ai gartre y gadewais, ai i ryw geubwll, canys co [~ cof ] 'genni dramwy tros lawer o geunentydd geirwon, y bwriodd y Tylwyth-teg fi, ys teg eu gwaith, nis gwn i Syr, pe crogid fi.

Yn wir, f' arglwydd ebr finneu, nis gwn i p'le yw yma, na pheth yw fy neges, na pheth wy fy hun, na pheth aeth a 'm rhan arall i, yr oedd genni bedwar aelod a phen, a pha un ai gartre y gadewais, ai i ryw geubwll, canys co [~ cof ] 'genni dramwy tros lawer o geunentydd geirwon, y bwriodd y Tylwyth-teg fi, ys teg eu gwaith, nis gwn i Syr, pe crogid fi.

Yn wir, Syr, ebr fi, nis gwn i mwy na chwitheu.

Attolwg, Syr, ebr fi, a gawn ni wybod eich henw chwi, oblegid nis gwn i flino ar neb o 'r Wlad yma 'rioed.

Nis gwn i, ebr finneu, beth a allei 'ch meddwl fod, onid allei 'r Fad-felen a ddifethodd Faelgwn Gwynedd, eich lladd chwitheu ar y feisdon a 'ch rhannu rhwng y Brain a 'r Pyscod.

yn wir, medd ynte, nis gwn i pwy, ond fo 'i dyweid Rhywun yn y cwmnhi, holi pawb o 'r cwmpeini am y chwedl, fe 'i clybu pawb gan rywun, ond nis gwyr neb gan bwy.

nid wy 'n dyfod ar eu cyfyl, nis gwn i ddim o 'u storiau, na 'u masnach, na 'u cyfrinach felltigedig hwy, na wiw iddynt fwrw mo 'u drygeu arna 'i, ond ar eu 'menyddieu llygredig eu hunain.

GWNA...............1

Gwna' f' arglwydd, ac ertolwg, ebr fi, ple yw 'r Castell draw yn y Gogledd?

GWNAED.............1

Hai, hai, ebr Angeu, er eich trachwanteu melltigedig eich hunain, ac nid i 'm porthi i y gwnaed hyn oll:

GWNAENT............1

Gwnaent iti dybio 'u bod yn tagu ar wyneb, ond hwy a fedrant lyncu Llyffaint rhag angen:

GWNAETHANT.........1

Gosodwch, ebr ef, y rhain ar fin y Dibyn ger bron Gorsedd Cyfiawnder, hwy a gant yno uniondeb er nas gwnaethant.

GWNAETHENT.........1

Teg eb ef y gwnaethent a thi oni bai 'nyfod [~ fy nyfod ] i mewn pryd i 'th achub o gigweinieu Plant Annwfn.

GWNANT.............1

gwnant yno fwy o wasanaeth i chwi am ymborth ac i mineu am well cwmnhi: