Adran nesaf | |
Adran or blaen |
FALAIS..............1
| |
Pan glywais hoyw falais hon, Tybiais ddalld ei hattebion. | DPO 121. 33 |
FALCHAF.............1
| |
Gwr gwin yn frenin fyddin falchaf; | DPO 102. 8 |
FALL................2
| |
Plant y fall ag oeddynt, dyna eu castiau yn wastadol! | DPO 91. 1 |
Ac felly hwy a farnasant pa fynyched y deuent i Fwrdd yr Arglwydd, well-well y byddent, a galluoccach i wrthsefyll holl Ruthrau'r Fall. | DPO 244. 8 |
FAM.................8
| |
Canys pan wybu RHonwen y Saesones felltigedig (LLys-fam Wrthefyr y Brenin) i'r Saeson golli'r maes, a'i hymlid adref, hi a lidiodd yn ddirfawr, ac a ddychymygodd ynddi ei hun p'odd y gallai hi ladd Wrthefyr y brenin. | DPO 74. 27 |
Hwy a attebasant na wyddent hwy pwy oedd ei Dad, ond ei fam oedd ferch i frenin Dyfet ac yn Fynaches yn y Dref honno. | DPO 80. 21 |
Ac yn ddianoed hwy a aethant at Gwnstab y ddinas, ac a archasant iddo trwy awdurdod y Brenin anfon Myrddin a'i fam at ei Fawrhydi yng-Wynedd. | DPO 80. 25 |
A'i fam a attebodd Na's gwyddai hi Pwy? | DPO 80. 28 |
canys mi a ganlynwn Siampl y Prophwyd Samuel yr hwn pan oedd Agag Brenin Abimelec yn ei law a ddywedodd, Fal y diblantodd dy gleddyf di wragedd, felly y diblentir dy fam ditheu ym mysc gwragedd. | DPO 84. 4 |
"A oes dau frodyr, y rhai ni ddylyant gael mwy na rhan un brawd, un-dad un-fam? | DPO 99. 6 |
a'i cenhedl ei dad, a'i cenhedl ei fam? | DPO 99. 11 |
Cyfraith a ddywed, mae gwr o genhedl ei fam a ddylai, rhac i neb o genhedl ei dad wneuthur brad am y tir, neu ei wenwyno. | DPO 99. 12 |
FAN.................2
| |
Hyd y cerddai'r Haul i'r fan bellaf. | DPO 102. 10 |
Etto y mae'n ddiau fod yr Arfer mywn ambell fan i gymmuno a'r yr amser hwnnw, sef, Liw nos. | DPO 243. 20 |
FANWL...............1
| |
Ac ym mhen diwedd y grawys, efe a ddetholodd ddauddeg o'r rhai doethaf o'r cwbl, gyd-a'r Doctor enwog o'r gyfraith Blegwyryd, gwr doeth dyscedig jawn, ac a orchymmynodd iddynt chwilio yn fanwl holl gyfreithiau a defodau Cymru, a chynnull allan y rhai oeddynt fuddiol, ac Esponi y rhai a oeddynt dywyll ac amheuys, a diddymmu y rhai a oeddynt arddigonaidd. | DPO 98. 7 |
FARA................1
| |
Canys ni a wyddom pa luniaeth sal foldwyllog sydd gartref ond chwi a gewch yma eich digoni a'r Fara gwyn a chig a chwrwf da. | DPO 70. 8 |
FARBARIAID..........1
| |
A arbedai y fath farbariaid newynog ddanteithion, pethau amheuthun, a melus-fwydydd? | DPO 73. 15 |
FARCHOGION..........1
| |
Wedi hyn gymmeryd affaith Hengist a alwodd ei farchogion atto ac a archodd iddynt i wneuthur fal y cynghorai efe. | DPO 77. 9 |
FARDD...............4
| |
Synnu a wnaeth pawb yn ddirfawr i weled y fath ddamwain ryfeddol a honno, ac o'r diwedd y Brenin a ymgynghorodd a'i ddauddeg prif-fardd am yr achos na safai'r gwaith. | DPO 79. 23 |
A'm ddywedyd o'm dauddeg prif-fardd y pair dy waed di i'r gwaith sefyll yn dragywydd, eb'r Brenin, Ac yno y gofynnodd Myrddin i'r prif-feirdd, Pa beth oedd yn llestair y gwaith? | DPO 81. 13 |
Felly y Brenin a roddes anrhydedd mawr i Fyrddin, ond efe a laddodd y Dauddeg Prif-fardd o herwydd iddynt eu siommi ef, ac y mae eu beddau i'w gweled yno hyd heddyw yn adnabyddus wrth enw Beddau'r Dewiniaid. | DPO 82. 4 |
Bleddyn fardd a'i cant. | DPO 102. 15 |
FARF................1
| |
a'r Milwyr a'i llyscasant gerfydd ei farf i'w ladd ef, eithr rhai o'r pennaethiaid nid y gwyr callaf) a ewyllysiasant ei arbed ef, ond yno y dywad Esgob a elwid Dyfrig, Pettai bob un o honoch chwi am ei ryddhau ef, myfi, ie myfi, ag wyf yn Esgob, a'i drylliwn ef yn chwilfriw, [td. 84] | DPO 83. 26 |
FARGEN..............1
| |
Beth a dal i't anwadalu Wedi'r hen fargen a fu ? | DPO 120. 28 |
FARN................2
| |
Da ufudd hwyl ddisgwyl farn, Dyfod yn frwysg o Dafarn. | DPO 122. 17 |
Canys efe ddywed, Fod y sawl a drochwyd onid un-waith yn ei farn ef yn yr unrhyw berygl, a'r Sawl na chadd Fedydd erioed. | DPO 238. 28 |
FARNASANT...........1
| |
Ac felly hwy a farnasant pa fynyched y deuent i Fwrdd yr Arglwydd, well-well y byddent, a galluoccach i wrthsefyll holl Ruthrau'r Fall. | DPO 244. 6 |
FARNEDIGAETH........2
| |
Er mwyn rhoddi i'ch ystyriaeth siampl hynod o farnedigaeth y Goruchaf a'r Bechod a RHyfyg, tybiais yn addas i osod yma hanes o farwolaeth Echrys-lawn Gwrtheyrn y brenin, can's ni laddasant mo'no ef yn y wledd waedlyd honno, eithr cadwynasant ef dros ychydig ddyddiau, ac o herwydd ei fod yn fab ynghyfraith i Hengist, gollyngasant ef yn rhydd i fyned pa le y mynnei ei hun. | DPO 79. 6 |
Digwyddodd y farnedigaeth hon Bl. | DPO 82. 25 |
FARNODD.............1
| |
"Am yr hyn a ddywedaist ynghylch perthynas Plant, na ddylid eu bedyddio a'r yr ail neu'r trydydd Dydd, wedi eu genedigaeth, ond a'r yr wythfed Dydd, megis tan y DDeddf, Ein Cymanfa ni a farnodd yn llwyr wrthwyneb. | DPO 233. 34 |
FARNU...............1
| |
Ped ymostyngai dynion i farnu pyngciau dadleugar wrth Reol yr Ysgrythur, neu wrth Arfer y Brif Eglwys (cyn i neb llygredigaethau ddyfod iddi) yr wyf yn meddwi y byddai'r DDadl ddiweddar hon ynghylch Deiliaid Bedydd yn ddiddadl; | DPO 231. 15 |
FARNWR..............1
| |
A llyma yr oed y dylyir gwneuthur dyn yn farnwr, pan fo pum mhlwydd a'r hugeint oed. | DPO 98. 33 |
FARNWYD.............2
| |
2, Y Personau a farnwyd yn gymmwys i'w dderbyn. 3, | DPO 243. 4 |
2, Am y Personau a farnwyd yn gymmwys i dderbyn y Cymmun. | DPO 245. 1 |
FARW................6
| |
Canys wedi Wrthefyr fendigaid farw, hwy a etholasant [td. 76] | DPO 75. 30 |
Fe ddywedir i Seren gynffonnog ymddangos a'r yr awr honno, y bu y Brenin farw, ac i Myrddin (wedi manwl-graffu a'r y Seren) ddywedyd fal hyn, O genhedl y Brutaniaid, ynawr yr ydych chwi'n weddw ac yn ymddifaid am Emrys Wledig. | DPO 86. 5 |
Ei ddiwedd a fu betrus, can's ni choeliai'r Brutaniaid iddo farw oll, a hwy a fuont [td. 95] | DPO 94. 28 |
Can's pan fu farw LLywelyn ap Gruffydd (yr hwn a fu y tywysog [td. 101] | DPO 100. 34 |
Pa raid i Dadau Bedydd (eb'r efe) ddwyn eu hunain i berygl, y rhai allant farw cyn cyflawni yr Addewidion a wnaethant; | DPO 236. 31 |
y bu'r Tad parchedig hwnnw farw. | DPO 244. 23 |
FARWOLAETH..........3
| |
Er mwyn rhoddi i'ch ystyriaeth siampl hynod o farnedigaeth y Goruchaf a'r Bechod a RHyfyg, tybiais yn addas i osod yma hanes o farwolaeth Echrys-lawn Gwrtheyrn y brenin, can's ni laddasant mo'no ef yn y wledd waedlyd honno, eithr cadwynasant ef dros ychydig ddyddiau, ac o herwydd ei fod yn fab ynghyfraith i Hengist, gollyngasant ef yn rhydd i fyned pa le y mynnei ei hun. | DPO 79. 7 |
yn ei geisio ef lawer cant o flynyddoedd a'r ol ei farwolaeth. | DPO 95. 2 |
Canys efe a daerodd na ddylid bedyddio neb yn Enw'r Tad a'r Mab a'r Yspryd Glan, ond y FFurf a ddylai fod, Yr wyf yn dy fedyddio di i farwolaeth CHrist A pha broselytiaid bynnag a allai'r Heretic hwnnw i ynnill, efe a'i hail-fedyddiai (megis y mae ei DDisgyblion yn gwneuthur etto) er eu bod wedi eu bedyddio o'r blaen, pa un a'i yn Fabanod, a'i ynteu mywn Oedran. | DPO 240. 20 |
FASWEDD.............1
| |
Ac yn ddi-ddadl efe yw'r Bardd hoywaf a'r a scrifennodd erioed (dodir heibio faswedd ei destunau gan mwyaf) Ac fe all pawb a'r a wyddant ddim mywn Cerdd Dafod, wybod na arferodd ond Cymraeg lan loyw yn ei Gerdd. | DPO 119. 16-17 |
FATH................15
| |
Pan ddarllenasant y llythyr hwn, prin na threngasant gan lawenydd wrth glywed y fath hapusrwydd a gadd eu cyd-wladwyr. | DPO 70. 17 |
A allwn ni ymddwyn y fath lafur a lludded am sothach a ffylbri? | DPO 72. 4 |
A arbedai y fath farbariaid newynog ddanteithion, pethau amheuthun, a melus-fwydydd? | DPO 73. 15 |
Ond pan welodd y Brutaniaid y fath Lynges fawr yn hwylio parth ag attynt, hwy a siccrhausant y Porthladd fal nad allent dirio. | DPO 76. 17 |
Ac yno y gosododd Hengist arwydd tangneddyf i siommi'r Brutaniaid, ac a ddanfonodd gennadon i fynegi i'r Brenin, mae nid er molest yn y byd y daeth efe i Frydain y waith honno a'r fath lu ganddo, ond i gynnorthwyo'r Brenin i ynnill ei Goron yr hon a gippiwyd yn anghyfiawn oddiwrtho: | DPO 76. 23 |
Synnu a wnaeth pawb yn ddirfawr i weled y fath ddamwain ryfeddol a honno, ac o'r diwedd y Brenin a ymgynghorodd a'i ddauddeg prif-fardd am yr achos na safai'r gwaith. | DPO 79. 21 |
A'r llangciau hyn (fal y mae hi'n damweinio etto yn y fath achos) a ymryssonasant a'i gilydd, a Dunawt a ddwad wrth Myrddin, Pa achos ydd ymryssoni di a myfi ? | DPO 80. 12 |
Ond wedi iddo efe fwynhau ei rodres aniwair tua ei Butteiniaid yno ryw dalm o amser, y daeth Gwr duwiol * heibio yn galon-ofidus jawn i weled y fath ddiystyr ac amharch a'r gyfraith Duw ac ydoedd yn LLys y Brenin Gwrtheyrn, ac efe a'i ceryddodd a'm ei bechodau ffiaidd. | DPO 82. 14 |
Ond pan ddeallodd na thycciai ei argyoeddiad, efe a weddiodd DDuw o ddifrif na adawai efe y fath ffieidd-dra 'Sceler i lwyddo rhac bod yn gwymp a thramgwydd i eraill. | DPO 82. 19 |
Ac a'r hynny y Brutaniaid a chwerwasant yn eu hysprydoedd, ac a ddywedasant, Pa genhedl tan haul a all ddioddef y fath ddirmyg a'r ydym ni tano gan y Barbariaid hyn, ynteu ymwrolwn ac ymddialwn arnynt. | DPO 90. 19 |
P'odd y buasai Beirdd yr oes honno yn crybwyll mo'r Sathredig o'i blegid, pe ni fuasai y fath Frenin yn teyrnasu arnynt. | DPO 93. 11 |
Fod y Fath wr ag Arthur ryw bryd. | DPO 94. 13 |
Ac y mae y lladin hwnnw wedi anafu yn y fath fodd ganddynt, fal prin y gall neb ei ddeall ond hwynt-hwy eu hunain: | DPO 116. 11 |
ER na cheir y fath air a Sacrafen yn yr holl Destament Newydd, etto efe a gymhwysir mywn ystyr berthynasol i arwyddoccau y ddau Ordinhad sanctaidd, Bedydd a Swpper yr Arglwydd. | DPO 230. 15 |
Ac am hynny, ni ddylir gwyr-droi y fath ymadroddion a'r rhai hynny i amddiffyn Opiniynau gwrthun. | DPO 242. 24 |
FAWACH..............1
| |
A raid ini fentro'n hoedlau i'ch cadw chwi'n ddiogel a difraw a'm fawach a choeg-bethau di-fudd? | DPO 72. 7 |
FAWL................1
| |
A meistrawl ar fawl wiw lamp, A'r gost lle bu gorau'r gamp, Gwaith anorphen sydd gennyf, Caru crefft er curio cryf. | DPO 121. 1 |
FAWR................13
| |
A gwnaethpwyd gwledd fawr yno, a gwybu Hengist fod Gwrtheyrn y Brenin yn wr mursennaidd, felly efe a archodd i Ronwen ei ferch, i wisgo'n wych odidog am dani, ac i ddyfod i'r Bwrdd i lenwi gwin i'r Brenin. | DPO 70. 13 |
a'r dymmestl, a gwedi parhau yspaid mywn gweddi ac ymbil, hwy a wersyllasant eu gwyr, ac a gyrchasant eu gelynion, ac nid allodd y Saeson er lluosocced oeddynt eu gwrthsefyll, canys buan y ffoesant, a'r Brutaniaid a'i herlidiasant ac a laddasant nifer fawr o honynt. | DPO 74. 6 |
Ond pan welodd y Brutaniaid y fath Lynges fawr yn hwylio parth ag attynt, hwy a siccrhausant y Porthladd fal nad allent dirio. | DPO 76. 17 |
A gwae fawr rhag gwe ei fun! | DPO 78. 24 |
Cilwg anfad y fad fawr; | DPO 78. 31 |
A rhyfeddu yn fawr a wnaeth y brenin i glywed hynny, ac a archodd ddwyn Meugan ddewin atto, ac a ofynnodd iddo, a allai hynny fod? | DPO 81. 5 |
Ac erbyn y boreu dranoeth y cafwyd yno garreg fawr bedair ochrog, ac yn ei chanol gyffelyb i Einion ddur, ac yn yr Einion yr oedd cleddyf yn sefyll erbyn ei flaen, a llythyrennau euraid yn Scrifennedig arno; | DPO 91. 11 |
Colles Cymru fawr gwawr gwreiddiaf, Cyweithlon esgud gloywddydd glewaf; | DPO 101. 29 |
a hynny a brofaf allan o Gywyddau Dafydd ap Gwilym, yr hwn oedd wr o Lanbadarn fawr yng NGheredigion. | DPO 119. 11 |
Can's e fuasai Saes'neg, yn edrych cyn haccred yn yr amser hwnnw mywn cerdd, a barf ddu fawr a'r langces fonheddig ieuangc. | DPO 119. 21 |
Ni wyddai'r Frenhines Catherin (gan ei bod yn wraig o FFraingc ddim gwahaniaeth rhwng y Cymru a'r Saeson, cyn iddi briodi Owen Tudur, yr hyn a wnaeth iddi chwennych yn fawr i weled rhyw nifer o gydwladwyr[td. 120] | DPO 119. 35 |
Dafydd ap Gwilym o Lanbadarn fawr a'i cant hwy oll; | DPO 122. 24 |
Pan ddychwelodd Alexander adref, efe a fynegodd yr hyn a welsai i'w Henuriaid, y rhai a synnasant yn fawr i glywed hynny, ac felly y danfonwyd am [td. 240] | DPO 239. 33 |
Adran nesaf | Ir brig |