CHAERUSALEM.........2

Y vlwyddyn gyntaf honn i dauth brenhin Scotlond i Gawnterbri i wneuthur gwrogeth i vrenhin Richard. Ynghylch hynn o amser holl vrenhinoedd Cred a'mbyrratoodd [~ a ymbaratodd ] ddirvawr lu i vynd i ynnill Kaerusalem ac i gynorthwyio y Cristnogion yn yr Assia. Ar drydedd vlwyddyn oi wrogeth ir aeth brenhin Richard a dirvawr lu gantho tu a Chaerusalem ac ar y phordd i kwnkweriodd Ynys Ciprws Ac ynn Assia ir ymgyfeillachodd a brenhin Phrainc/

Y .5. vlwyddyn o Richard vrenhin Lloegr a Chaerusalem pan glybu yrru Esgob Eli ar pho or Deyrnas a bod Iohn i vrawd oi benn i hun ynn kymryd llywodraeth y Deyrnas a bod Philip brenhin Phrainc gwedi anrheithio Normandi i gwnaeth drettis rhyngtho ar Twrk mawr a chyngrair dair blynedd ac i troes tu a Lloegr ac ychydic o wyr gid ac ef Ac ar y phordd ynn emyl Thrasia i daliodd y Duc o Awstrits ef ac aeth ac ef yn garcharor at yr Amherodr. Ar Amperodr Harri ai kadwodd yngharchar vlwyddyn a phum mis Ac ynn i garchar i troed llew atto ac i tynnodd ynte

CHAFAS..............2

Wiliam Gwnkwerwr a wnaeth phorest newydd yn Hamsir ac a ddinustrodd yr eglwyssi .30. milltir o gwmpas ac ynn i amser ni chafas Sais na swydd na goruchafieth vchelwridd yn Lloegr Ynn i amser ef i bu dreth ynn Lloegr nid amgen ar bob .20. kyfeir o dir chwe swllt yr .19. vlwyddyn oi wrogeth

A phann welas yr Eglwyswyr hynny ir aethont at y brenhin a dangos iddo vod y Deyrnas yn rhyfeddu nad oedd ef yn gofyn i gyfiownder yn Phrainc. Ac velly i gwnaeth ac ni chafas yn i amser ef mwy enkyd i eiste ar yr Eglwys./

CHAIR...............1

Ni chair Bwlen gair gwirion /

CHALAIS.............2

Y vlwyddyn honn i rhoes y Duc o ______ sawd wrth Galais ac arglwydd Croy sawd wrth y Geins. Ac yboludd gwedi hynn i dauth arglwydd Protector ac i llongodd tu a Chalais ar Duc ac arglwydd Croy ar hyd nos a gilodd ac yn i hol i gydowssont i tents ai paviliwns ai hordnawns./

Yr .11. dydd o Hydref i dauth toryf aruthr o longau ar y mor i ymddangos ynghyfer tre Vwlen ac yno i harroesson ddau ddiwrnod mywn golwc ir dref. Ac o ddiyno i hwyliysson rhwng Bwlen a Chalais i ymofyn am i meistyr y Dolphyn o Phrainc./

CHALONN.............1

tanllyd hennllaw Iarll y phynnonn torr a chwila trwy i chalonn twyn i hais Syr Tomas Ion. Braint Syr Rys dyrys derwen /

CHAMPERNHAM.........1

Weiat i Gingston dros y dwr ac yno ar nos kynn hynny i kilodd llawer o ddiwrtho ac ef aeth phwrdd dduw merchyr y lludw y .7.ed dydd o vis Chwefrol efo ai barti a ymlidwyd rhyd [~ ar hyd ] y meyssydd ac a ddalwyd ond Weiat aeth kynn hynny i Siaring Cross ac i Phlit Strit kynn i ddala a vuassai yn Lwdgat a phan welas y porth yn gayad e droodd drychefn. a Chnevet megis traetur a saethodd gwnn at y Cowrt gat ar Rebel hwnn a ddechreuwyd yngHent a Defnsir trwy Syr Gawen Carw Syr Pityr Carw, Gibbs, Champernham ac eraill a Syr Pityr Carw a gilodd dros y mor./

CHAMPIO.............1

Yr .8.ed dydd o hydref i dauth Dolphyn o phrainc a phower mawr gantho a champio y Morgeisseyn a danfon i drwmpeter a chann march gid ac ef tu a Bwlen ac a ddeuthont lle buyssei y brenhin ynn campio ar Trwmpeter a ddauth wrth Vwlen iat ac a ganodd i Drwmpet i geiso dyfod at arglwydd Debiti ac yno i tariodd o naw ar y gloch kynn hanner hyd dau ar y gloch gwedi hanner. ac i hagorwyd y porth iddo ac i dauth gerr bronn arglwydd Debiti ac a ddowod /

CHAN................1

Ar vlwyddyn honn i dauth Siames brenhin Scotlond i Loegr a chan mil o lu gantho y nawed dydd o vis Medi ac i pwyntiwyd maes rhyngtho ac arglwyddi o Loegyr nid amgen arglwydd Tressorer ac arglwydd Haward a marchogion vrddolion a boneddigion ambenn hynny ar maes a vu yng Krakmor dwy villtir o Northampton ac yno i llas Siamys brenhin Scotlond ac vnarddec o Ieirll y Scotlond a thri o Esgobion a phedwar arddec o varchogion vrddolion a deuddec mil o voneddigion a chyphredin am benn hynny o Scotlond./

CHANN...............2

i rhoed Ron i vyny i vrenhin Phrainc a chann mwyaf holl drevydd Normandi Ar duc o Somersed ac arglwydd Talbot a ymedewis./

Yr .8.ed dydd o hydref i dauth Dolphyn o phrainc a phower mawr gantho a champio y Morgeisseyn a danfon i drwmpeter a chann march gid ac ef tu a Bwlen ac a ddeuthont lle buyssei y brenhin ynn campio ar Trwmpeter a ddauth wrth Vwlen iat ac a ganodd i Drwmpet i geiso dyfod at arglwydd Debiti ac yno i tariodd o naw ar y gloch kynn hanner hyd dau ar y gloch gwedi hanner. ac i hagorwyd y porth iddo ac i dauth gerr bronn arglwydd Debiti ac a ddowod /

CHANT...............2

Yr .20. vlwyddyn i kwnnodd Wiliam Duc o Normandi y mab hynaf ir brenhin a Richard i vrawd a Mari i chwaer hwynte a Richard Iarll Chestr ai arglwyddes nith y brenhin ac i gyd hyd ynn chwech a chant y dyfod o Normandi i Loegyr y boddyssant ond vn dyn

Oed Crist .1511. I daliodd arglwydd Haward Andro Berton a thrugein a chant o Scottied a dwy long dec./

CHANTHUN............1

Y .14. dydd o vis Medi i hagored pyrth y dref ar dri ar y gloch gwedi hanner ______ ac yno i dechreusson ddyfod allan ac hyd yn saith ar y gloch or nos i pyrhaesson [~ parheusont ]. Ac yno ir oedd o wyr a gwragedd a meibon a merched 4000. ac o hynny 1500. ynn abl i ymladd a chanthun ir aeth a allyssont i ddwyn ai kephyle ai gwarthec ac a allen i ddwyn. ar brenhin a roes vddun o nerth i ddwyn i heiddo ganthun .75. gwagen

CHANU...............1

A phan ddarfu am Gromwel bwrw i dduw glowed ynn gweddie a chanu val hynn iddo ehunan

CHANUAU.............1

Y nowfed dydd o Ebrill i marchokaodd Edward brenhin Lloegr Phrainc ac Iwerddon ai ewythr Syr Edward Seimer ac y Stat y Deyrnas am benn hynny or Twr i Westmestr trwy Lunden ar heolydd gwedi llenwi o gyfrlide a charpets, a thapitas a brethyn arian, a brethyn aur, a phali drwy Siebseid a phob kwndid ynn rhedec o win, a chwaryau a phagiwns gann blant yn cressau y brenhin trwy voliant a chanuau, a Salme, a gweddie, a llawer ychwanec o ddigrifwch a llywenydd megis i chwarddodd oedd ynn i weled

CHANUE..............1

A thrwy Lunden ac o gwmpas yr heolydd i rhoed brethynneu mawr werthoc a chloth o Raens a brethyn aur a brethynn arian a llawer o bagiwns a chwarye a chanue o glod a moliant ac anrhydedd ir brenhin ar vrenhines ac yno i herbynnwyd i Eglwys Bowls ac yno Esgob Llundein ai cressawodd yn vchelwriedd ac yn anrhydeddus a chwedi gwneuthur i gweddi i marchokayssont i Westmestr/.

CHAPTEN.............3

Ac ynghylch yr vn amser i kwnnodd Norpholk a Swpholk a Chapten Keitt ai vrawd, ond ar vyr hwy a ddalwyd ac a varnwyd iw colli wrth Sibede ynn Norwits./

Y vlwddyn honn i llas Kapten Gambald a Chapten or Spaniards a Chapten .3.ydd tu allan i Nywgat a Phlemyn ai lladdodd. noswyl Saint Pawl i croged yntau a thri gid ac ef ynn Smythphild./

Y vlwddyn honn i llas Kapten Gambald a Chapten or Spaniards a Chapten .3.ydd tu allan i Nywgat a Phlemyn ai lladdodd. noswyl Saint Pawl i croged yntau a thri gid ac ef ynn Smythphild./

CHARENT.............1

Yn yr .11. oi goroniad i bu vrwydr rhyngtho ar Scottied yn Swydd Iork yn lle a elwid Mytton ar Saesson a golles y maes ar brenhin oedd i gyd wrth lywodraeth Hugh Spencer y tad ar mab ac ni charent hwy nar kyphredin nar kyphredin hwynteu

CHARES..............1

Y vlwyddyn honn i gollyngwyd Siamys brenhin Scotlond o garchar Lloegr yr hwnn a wnaeth homaets dros vrenhiniaeth Scotlond i vrenhin Lloegr ac a briododd arglwyddes Sian verch Iarll Somersed a chares y brenhin./

CHARPETS............1

Y nowfed dydd o Ebrill i marchokaodd Edward brenhin Lloegr Phrainc ac Iwerddon ai ewythr Syr Edward Seimer ac y Stat y Deyrnas am benn hynny or Twr i Westmestr trwy Lunden ar heolydd gwedi llenwi o gyfrlide a charpets, a thapitas a brethyn arian, a brethyn aur, a phali drwy Siebseid a phob kwndid ynn rhedec o win, a chwaryau a phagiwns gann blant yn cressau y brenhin trwy voliant a chanuau, a Salme, a gweddie, a llawer ychwanec o ddigrifwch a llywenydd megis i chwarddodd oedd ynn i weled

CHARTA..............1

Y vlwyddyn gyntaf o Harri drydydd ymysc kyfreithe da ereill i gwnaethbwyd vawr a elwid Magna Charta a llawer ychwanec. Y 4. vlwyddyn i priododd Alexander brenhin Scotlond Ioan chwaer Harri y .3. vrenhin Loegr./

CHARTYR.............1

Ynhre Baris yn Phrainc i bu varw dec mil a deugein mil. Ac yn Llunden yn y Chartyr hows heb law lleoedd ereill i claddwyd dec mil a deugein mil./

CHASTELL............3

Yn y 23. vlwyddyn oi wrogaeth i bu varw Harri y mab hynaf i Harri yr ail Ac yno drachefn ir aeth yn rhyfel rhwng brenhin Philip o Phrainc ynghylch Piteow a chastell Gisowrs ar 24. o Harri yr ail Richard Iarll Piteow a ryfelodd yn erbyn brenhin Lloegr i dad ac a gymerth rann brenhin Phrainc ac a ennillodd ar i dad lawer phortres a chastell Ac yboludd gwedi i bu varw brenhin Harri yr ail oed Crist yno .1188./

Yn y 23. vlwyddyn oi wrogaeth i bu varw Harri y mab hynaf i Harri yr ail Ac yno drachefn ir aeth yn rhyfel rhwng brenhin Philip o Phrainc ynghylch Piteow a chastell Gisowrs ar 24. o Harri yr ail Richard Iarll Piteow a ryfelodd yn erbyn brenhin Lloegr i dad ac a gymerth rann brenhin Phrainc ac a ennillodd ar i dad lawer phortres a chastell Ac yboludd gwedi i bu varw brenhin Harri yr ail oed Crist yno .1188./

Pann oedd oedran Crist 1544. ar .36. o Harri 8ed i danfonodd y brenhin lu i Lith ac y Scotlond ac i lladdyssont ac i dunustryssont y wlad heb arbed na thref na chastell na dyn. Ac yn Lith i gwnaethbwyd pump a deugein o varchogion. Ar vlwyddyn honn i danvoned llu i Phrainc ac i ddauth [~ ydd aeth ] y brenhin ehun yno

CHATRIN.............1

Ac yn i ol y gydewis [~ gadewis ] Edward i vab hynaf a Richard Duc o Iork a thair merched Elisabeth yr honn a vu gwedi hynny vrenhines, Ciceli a Chatrin./

CHEBYSTRE...........2

Ar vlwyddyn honn vis Mai i kwnnodd prentissied Llunden yn erbyn gwyr dieithr oedd yno ac am hynny i colled llawer o honun ac i dauth y rhann arall o honun i Westmestr a chebystre am i gyddfeu ac i pardynwyd. Ar .24. dydd o Vai ydd aeth brenhines y Scotlond tu ac adref./

Gwedi hynny y pardynodd y vrenhines .4. cant or kyphredin ac ychwanec a ddauth i Westmestr ger bronn y vrenhines a chebystre am ei gyddfe Y boludd gwedi hynny y pwyntiwyd Parlment yn Rhydychen ac yn Westmestr i kynhalwyd./

CHEINOC.............1

Oed Crist 1493. I bu yr bwyssel gwenith er chwe cheinoc yn Llunden ac yn y vlwyddyn honn i torred penn Syr Wiliam Stanley./

CHEIRR..............1

Oed Crist .1516. I bu rew kimaint ac i gellid myned a chenired o Westmestr i Lambeth a cheirr ac a cherti./

CHENIRED............1

Oed Crist .1516. I bu rew kimaint ac i gellid myned a chenired o Westmestr i Lambeth a cheirr ac a cherti./

CHENLLYSC...........1

Yn yr ail vlwyddyn i gwelad yn Swydd Iork bump lleuad ar vnwaith ar yr awyr ar ail gayaf i dauth tymhestloedd a thowydd garw a chenllysc kymaint ac wye iair./

CHERTI..............1

Oed Crist .1516. I bu rew kimaint ac i gellid myned a chenired o Westmestr i Lambeth a cheirr ac a cherti./

CHESTER.............1

Ynn y .6. vlwyddyn i dauth Mawd Amherodres i Loegyr drwy gyngor Iarll Kaer Loiw ac Iarll Chester nei gaer Lleon ac a wnaethant ryfel creulon ar y brenhin ac or diwedd i dalwyd y brenhin ac i gorchvygwyd i lu ac i danfonwyd ef at yr Amherodres ac i danfonodd hithe ef i Vrusto yngharchar.

CHESTR..............1

Yr .20. vlwyddyn i kwnnodd Wiliam Duc o Normandi y mab hynaf ir brenhin a Richard i vrawd a Mari i chwaer hwynte a Richard Iarll Chestr ai arglwyddes nith y brenhin ac i gyd hyd ynn chwech a chant y dyfod o Normandi i Loegyr y boddyssant ond vn dyn

CHESTYLL............9

a brenhin Lloegr a vordwyodd i Normandi ac yno weithie ynnill o vrenhin Phraink howlds a chestyll ynn Normandi ac weithie brenhin Lloegr yn ynnill yn Phrainc. Ond brenhin Richard aeth i ossod wrth gastell Gaelart ac vn or castell ai harganvu ac ai trewis yn i benn a gwnn ac ai lladdodd./

Yn amser Edward gyntaf hwnn i kyvodes Madoc a Morgan yn erbyn y brenhin ac i lladdyssont Syr Roger Puleston Liftenant y brenhin ac i dauth y brenhin i Gymru i dir Mon ac yno i gwnaeth gastell y Duw Mares a chestyll eraill ar vordyr y mor ac y chydic gwedi hynny i dalwyd Madoc a Morgan ac yn Llunden i colled eill dau ac i rhoes Brenhin Edwart y kyntaf i Edwart yr ail yr hwnn a elwid kaer yn Arvon, Dwyssogaeth Cymru ac Iarllaeth gaer Lleon./

Y .33. vlwyddyn ir aeth brenhin Edward y .3.edd ac Edward towyssoc Cymru gid ac ef i Galais ac i Phrainc ac i distrywiodd y gwledydd heb drugaredd Ac ar vyr ir aeth yn heddwch dan i vrenhin Lloegr gael Gasgwyn Gien, Poitiers, Lymson Beleuil a llawer o arglwyddiaetheu a threfydd a chestyll ar holl diroedd a berthyne vddunt ac ar vrenhin Sion dalu yn i rawnsswm dair mil o Ddukats yr yw pump mil o bunneu. Ac yno i rhyddhawyd brenhin Sion o Phrainc. Y 37. vlwyddyn y dauth i sportio i Lundain ac yn y Savoy yn Llunden i bu varw./

Pan oedd oed Crist 1417. ir aeth brenhin Harri ai vrawd y Duc o Clarens a Gloseter a llu ganthun mawr ym mis Gorphennaf i Normandi ac i hennillyssont Gayn a chestyll gan mwyaf holl Normandi./

Pan oedd oed Crist 1429. i torrodd y sawd wrth Orliawns ac ir ennillwyd llawer o drefydd a chestyll nid amgen Geneuile Menin a Phort a .5. mil o wyr oedd gan arglwydd Talbot a their mil arhugein or Phrancod ac yno i dalwyd yn garcharorion arglwydd Talbot ac arglwydd Scals ac eraill ac or Saesson i llas hyd xij cant A hynny a vu lawen gan Ddolphyn ac eraill oi ran ef./

Y vlwyddyn honn i rhyfelodd Dolphyn ac ir ennillodd Droys yn Siampayn a thre Raynes a llawer o drefi eraill a chestyll./

Pan oedd oed Crist 1433. i torrodd y Phrancod yr heddwch ac i gwnaethbwyd lluoedd o bob tu ac i kadarnhawyd trefydd a chestyll a thrwy draeturieth i dunyssont a Phyrs Andebwph Constabl Ron gael dyfod o ddeucant or Phrancod i mywn i Ron mywn dillad Saesson a rhybudd a gafad a rhai o honunt hwy a laddwyd ac eraill a grogwyd ac eraill a ransymwyd wrth ewyllys y Regal.

Oed Crist .1522. I dauth Crustern brenhin Denmark i Loegr vis Myhevin. Y vlwyddyn honn i llosgodd Iarll Swrrey ______ a llawer o drefi a chestyll ac ynn bennaf o honun tref Iodworth ynn y Scotlond. Ar vlwyddyn honn ir oedd y Twrk y sowdio Rods a Duw Nadolic i rhoed i vynu iddo

Oed Crist 1523. y bymthegved o wrogeth Harri .8.ed ir aeth y Duc o Swpholk i Phrainc a dec mil o lu gid ac ef hyd tros Water Swm heb gynnic vn maes ac i dunustriodd llawer o drefydd a chestyll. a mis Rhagvyrr i troes drychefn./