YNGOLWC.............1

Ac ynghamp Dolphyn ir oedd Iane a stont Ramp ar Phrancod ai galwai hi Pwsel de diew hynny yw merch Duw. Ac yn y vlwyddyn honn i gwnaethbwyd y Dolphyn ynn vrenhin yn Phrainc yn rhe Reymes yngolwc pawb oi bobyl ef./

YNGRAS..............1

Y .26. vlwyddyn ar brenhin Edward yn Normandi i dauth y Scottied ai brenhin newydd a elwid Walkes i Northwmberlond i dir. Eithr yr ail vlwyddyn gwedi hynny ir aeth brenhin Edwart gyntaf i Scotlond ac ynn Phankyk ir ymgyfarvu a brenhin Scotlond ac i bu vrwydyr chwerwdost rhyngthun ac or diwedd brenhin Lloegr aeth ir maes ac a laddodd or y Scottied ynghylch 32. o viloedd, a Walkes i brenhin newydd a gilodd, ar kyphredin a ymroes yngras y brenhin Edward./

YNGRESSI............1

Yr Edward hwnn a roes arfeu Lloegr a Phrainc yn i vaner a phan oedd oed Crist yn 1346. yr vnved dydd arddec o vis Awst i bu y vrwydr Yngressi rhyngtho ef a Philip brenhin Phrainc ac i kilodd Philip ac i llaas [~ llas ] brenhin Boem a brenhin Marorican a llawer o wyr mawr am benn hynny. Ar drydedd vlwyddyn gwedi hynny i bu i varwolaeth gyntaf or cornwyd. A dwy vlynedd gwedi hynny i gwnaeth Wiliam Edington tressyrer Lloegr gyntaf arian pedair ac arian dwy./

YNGWYDD.............1

Dugwyl St Iams yr hwnn oedd y .25.en dydd o vis Gorphennaf ynghylch .11. ar y gloch i dauth y brenhin ar vrenhines oi lletty tu ar Eglwys ar i traed a gwisgoedd brenhinol amdanun a phob vn a chleddeu noeth oi vlaen Oi blaen hi Iarll ______ yn dwyn cledda. ac oi vlaen yntau Iarll Penvro yn dwyn y cleddau a chynn gynted ac i darfu yr opheren y brenhin Herod ar ostec yn yr Eglwys yngwydd y brenhin ar vrenhines ar arglwyddi ar arglwyddesse ar holl gynnulleidua a griodd ac a ddowod val hynn Philip a Mari trwy ras Duw brenhin a bren hines Loegr Phrainc, Napyls, Caerusalem Iwerddon ymddiphynniawdr y phydd Prins o Spaen a Sisil, Archdduc Awstrich, Duc Mulayn Byrgwyn a Brabant Cowntie Haspwrg Phlawndrys a Theirol./

YNGWYSTYL...........2

Yn yr 48. vlwyddyn i bu yr maes yn Lewys rhwng brenhin Harri y .3. ac arglwyddi Loegr ai chyphredin ac i collodd y brenhin y maes ac i kafas mywn amodeu i illwng a Richart i vrawd brenhin Rhufain a Syr Eduard i vab ac eraill .25. a ddalwyd o wyr mawr Ac vgein mil o gyphredin ar brenhin ai vrawd a ymrwymyssant ar ganhiadhau [~ ganiatau ] vddun y kyfreithe a sierten o acts a wnaethoeddid yn y Parlmant yn Rhydychen kynn no hynny ac a roes Prins Edward yngwystyl ar hynny

14 Hefyd ar gynnal a chadw a chwplau pob pwynt o hynn Ni a vynnwn yngwystyl .4. arglwydd ac .8. Marchoc a .12. Ysgwier a 24./

YNHRE...............1

Ynhre Baris yn Phrainc i bu varw dec mil a deugein mil. Ac yn Llunden yn y Chartyr hows heb law lleoedd ereill i claddwyd dec mil a deugein mil./

YNHY................1

Pan oedd oedran Crist 1555. mywn llawer lle yn y Deyrnas honn llawer phordd ar y Cominiwn ac ar y Sacrament oedd ar sawl ni throodd gid ar hen wassaneth a losged mywn llawer o leoedd yn yr ynys. Yn Llundein Rogers. yngHaer Loiw Hooper lle ir oedd ef yn Esgob a Pharrer Ynhy Dewi lle ir oedd ef yn esgob Doctor Taylowr yn Hadley yn Swpholk a Bradphord yn Llundein a Bland opheiriad yngHawnterbri a llawer y chwanec

YNN.................171

Wiliam Gwnkwerwr a ddauth ir ynys honn y 15ed dydd o vis Hydref oedran Crist .1067. ac a wledychodd .21. ac vn mis ac a orchvygodd y Saesson ac a ddyrrodd rhai i Gymru a rhai or Deyrnas ac a wnaeth gyfreithe er i brophid ehun ac amhrophid y Saesson. Y Wiliam hwnn a wnaeth gestyll a threfydd ac a roes Normandiait ynddunt ac a beris i ddau Gardinal o Rufain ddyfod ir ynys honn a thrwy i archedigaeth ef i tynnysson Esgyb ac Abadoedd a Phrioried Saesson oi krefydddai allan ac a roessant Normaniaid ynn i lle./

Ac ynghylch yr amser hwnnw i bu drafais rhwng archesgob Iork a Lanphranc Archesgob Canterburi am yr oruchafieth ynn Lloegr ond Archesgob Cawnterburi ai hennillodd ac Archesgob Iork a dyngodd llw darostwngedigaeth iddo./

Y .10. vlwyddyn i kyfododd Iarll Herphordd a Raph Iarll Norpholk ynn erbyn y brenhin./

Wiliam Gwnkwerwr a wnaeth phorest newydd yn Hamsir ac a ddinustrodd yr eglwyssi .30. milltir o gwmpas ac ynn i amser ni chafas Sais na swydd na goruchafieth vchelwridd yn Lloegr Ynn i amser ef i bu dreth ynn Lloegr nid amgen ar bob .20. kyfeir o dir chwe swllt yr .19. vlwyddyn oi wrogeth

Wiliam Gwnkwerwr a wnaeth phorest newydd yn Hamsir ac a ddinustrodd yr eglwyssi .30. milltir o gwmpas ac ynn i amser ni chafas Sais na swydd na goruchafieth vchelwridd yn Lloegr Ynn i amser ef i bu dreth ynn Lloegr nid amgen ar bob .20. kyfeir o dir chwe swllt yr .19. vlwyddyn oi wrogeth

Wiliam Gwnkwerwr a wnaeth phorest newydd yn Hamsir ac a ddinustrodd yr eglwyssi .30. milltir o gwmpas ac ynn i amser ni chafas Sais na swydd na goruchafieth vchelwridd yn Lloegr Ynn i amser ef i bu dreth ynn Lloegr nid amgen ar bob .20. kyfeir o dir chwe swllt yr .19. vlwyddyn oi wrogeth

Yr Wiliam hwnn a ryfelodd a Phraink ac a wnaeth lawer o ddryge a cholledion yno ac a glevychodd ar clevydd hwnnw a dduc i vywyd ac ynn i glefyd ac i gwnaeth i Destament ac i rhodd ac i gorchmynnodd Deirnas Loegr ai choron i Wiliam Ruphws i ail mab rhai ai galwai Wiliam Goch.

Wiliam Ruphws nei Goch oedd ail mab i Wiliam Bastart ac a goroned yn Westmestr wyl Gosmws a Damian ac wedi gwledychu o hono .14. mlynedd i lladdodd Water Tyrel ef a saeth yn keissio saethu llwdwn yn y phorest newydd a wnaeth ef ac i dipheithyssai ef .52. o eglwyssi plwy yw gwneuthur ac yngaer Wynt i claddwyd ef heb neb ynn wylo ar i ol Dechreu Wiliam Goch vu y .17. dydd o vis Medi oedran Crist 1089.

A Robert Cwrteis i vrawd a ddauth o Normandi i Loegr i Borthampton ar vedyr bwrw Wiliam i vrawd allan oi vrenhiniaeth. Eithr heddwch a wnaethbwyd nid amgen y vrenhiniaeth i Wiliam Goch dan dalu i Robert Duc o Normandi i vrawd bob blwyddyn .300. o vorkie a phob vn ynn aer iw gilydd pann vai marw yr llall

Ynn y .3.edd vlwyddyn i rhyfelodd yr y Scottied a Lloegr ar brenhin a ordeinodd lu ac aeth yno ac yn ol llawer Scirmais a rhyfel i gwnaethbwyd heddwch ac ar Valcolyn brenhin Scotlond dyngu llw vfudddra i vrenhin Lloegr

Y 4edd vlwyddyn i bu wynt angyrriol ynn Llundain ac i byrrodd ir llawr gant o dai a phenn Bow chwrch ac a wnaeth lawer o anrhaith ynn Winchestr ac mywn lleoedd eraill Ac yn yr amser hwnnw i rhyfelodd y Cymru ac i lladdwyd Rhys i blaenor ac i gorchvygwyd hwynt. Ar Rhys hwnn a elwid y brenhin diwaethaf o Gymru Malcolyn brenhin y Scotlond a llu mawr gantho a ddauth i Loegr ond Iarll Northymyrlond ai kymerth i vynu ac yno i lladdwyd Malcolyn brenhin y Scottlond./

Y 4edd vlwyddyn i bu wynt angyrriol ynn Llundain ac i byrrodd ir llawr gant o dai a phenn Bow chwrch ac a wnaeth lawer o anrhaith ynn Winchestr ac mywn lleoedd eraill Ac yn yr amser hwnnw i rhyfelodd y Cymru ac i lladdwyd Rhys i blaenor ac i gorchvygwyd hwynt. Ar Rhys hwnn a elwid y brenhin diwaethaf o Gymru Malcolyn brenhin y Scotlond a llu mawr gantho a ddauth i Loegr ond Iarll Northymyrlond ai kymerth i vynu ac yno i lladdwyd Malcolyn brenhin y Scottlond./

Y .6. vlwyddyn oi wrogeth ef i gwnaethbwyd trwy holl Gred lu dirvaur o chwechant o viloedd i vyned i ynnill Kaerusalem ai capten ai penn arweddwr oedd Gotphre Duk o Lorayn ai ddau vrodur a llawer o bennaethied Kred am benn hynny ac ynn yr amser hwnnw i gwystlodd llawer mil o wyr i tir i vyned ir siwrnai honn./

Ynghylch yr 8ed vlwyddyn oi wrogeth ef i bu drethe dirvawr mawr ynn Lloegr a Normandi a marwolaeth vawr hyd na allwyd hau na llafurio yr vlwyddyn honno megis i bu newyn a phrinder y vlwyddyn ar ol

Ynghylch yr vnfed flwyddyn ar ddec oi wrogeth i gwnaethbwyd Westmestr hal ac ir ennillwyd Kaerusalem ac i gwnaethbwyd Gotphre capten y Cristnogion ynn vrenhin ynghaerusalem./

Marw fu yr Wiliam hwnn heb etifedd oi gorph ac ynn Winsiestr i claddwyd gwedi gwledychu .12. mlynedd a .10. mis medd y Saesson./

Harri brawd Wiliam Goch a elwid Harri Yscolhaic .3.edd mab i Wiliam Gwnkwerwr a goronwyd ynn vrenhin Loegr y .5.edd dydd o Awst oedran Crist .1101./

Y vlwyddyn gyntaf oi vrenhiniaeth i rhodd ef vesure Lloegr ynn i lle gwedi i bod ynn hir o amser o vaes i lle Ai vrenhines Mawd chwaer Edgar brenhin y Scotlond.

Y vlwyddyn gyntaf oi vrenhiniaeth i rhodd ef vesure Lloegr ynn i lle gwedi i bod ynn hir o amser o vaes i lle Ai vrenhines Mawd chwaer Edgar brenhin y Scotlond.

Ynghylch yr amser hwnn i gwnaeth y brenhin gyfreith galed ynn erbyn lladron a threiswyr ac anghyfiownder ac a wnaeth execussiwn arnun wrth ei gweithredoedd rhai meirw rhai tynnu i llygaid, rhai i hysbaddu./

Ynghylch y .13.ec oi wrogeth i krynodd y ddaiar ynn y Mwythic ynn aruthur ac afon Drent aeth ynn isbydd megis i gellid myned yn droetsych drwyddi

Ynghylch y .13.ec oi wrogeth i krynodd y ddaiar ynn y Mwythic ynn aruthur ac afon Drent aeth ynn isbydd megis i gellid myned yn droetsych drwyddi

Ynghylch y .13.ec oi wrogeth i krynodd y ddaiar ynn y Mwythic ynn aruthur ac afon Drent aeth ynn isbydd megis i gellid myned yn droetsych drwyddi

Ynn y .17. ir aeth ymrafel rhwng Lewys brenhin Phrainc a Harri gyntaf brenhin Lloegr ac i bu vaes creulon rhyngthun ar Saesson a gafas y gore A brenhin Phrainc a gilodd a heddwch a vu ond Wiliam mab hynaf y brenhin a dyngodd i vrenhin Phrainc lw kowirdeb./

Yr .20. vlwyddyn i kwnnodd Wiliam Duc o Normandi y mab hynaf ir brenhin a Richard i vrawd a Mari i chwaer hwynte a Richard Iarll Chestr ai arglwyddes nith y brenhin ac i gyd hyd ynn chwech a chant y dyfod o Normandi i Loegyr y boddyssant ond vn dyn

Ynn 22 or brenhin harri hwnn achos heb etifedd gwriw oi gorph i gwnaeth i verch Mawd Amherodres i lywodraethu y vrenhiniaeth ar i ol

Ynghylch yr 28. vlwyddyn or Harri hwnn i priododd Mawd amherodres Siephre Plantagenet Iarll Angeow a mab a vu iddo o honi a elwid ar Harri hwnn gwedi Stephan a vu vrenhin ynn Lloegr ar .25. vlwyddyn oi goroniad yr .2. dydd o Ragvyrr oedran Crist .1135. i bu varw ac yn Reding i claddwyd./

Stephan Iarll Bolayn a mab Iarll Bloys o Adela merch Wiliam Bastart i vam a nai i Harri gyntaf drwy gyngor swrn o arglwyddi ac Ieirll Lloegr yn erbyn i llw i vrawd yr Amherodres a wnaethbwyd ynn vrenhin ac a goronwyd ddydd gwyl Sant Stephant oed Crist .1135. Yn yr amser hwnn ir oedd anghyfundeb mawr rhwnc [~ rhwng ] arglwyddi Loegr Achos rhai oedd ar rann yr amherodres ac ereill ar rann Stephant y brenhin

Yr ail vlwyddyn ir aeth y gair varw y brenhin a chynnwrf aeth ynn Lloegr ac anodd vu i gostegu Ar vyrder gwedi hynny ir aeth brenhin Stephan a llu mawr gantho i Normandi ac yno i bu rhyngtho ryfel mawr ac Iarll Angeow gwr Mawd Amherodres ac aer kyfreithlon coron Loegr./

Ynn y .6. vlwyddyn i dauth Mawd Amherodres i Loegyr drwy gyngor Iarll Kaer Loiw ac Iarll Chester nei gaer Lleon ac a wnaethant ryfel creulon ar y brenhin ac or diwedd i dalwyd y brenhin ac i gorchvygwyd i lu ac i danfonwyd ef at yr Amherodres ac i danfonodd hithe ef i Vrusto yngharchar.

Gwedi hynny Kent a Llundain a gwnnodd yn erbyn yr Amherodres ynghweryl y brenhin ac a roessant vaes iddi ynn Winsiestr ac a gilodd yr Amherodres i gaer Loiw ac Iarll caer Loiw a ddalwyd ac yboludd y brenhin ac Iarll a yllyngwyd o gyfnewid./

Yr .11.ec vlwyddyn o wrogeth brenhin Stephan i bu varw Siephre Plantagined Iarll gwr Mawd Amherodres gwedi ynnill eilwaith o hono ddugiaeth Normandi ar vrenhin Stephan ac i diweddodd i vowyd a Harri i vab ynn i le a ddauth.

Yn y .17. vlwyddyn o vrenhin Stephan i gwnaethbwyd heddwch rhwng yr amherodres ai mab ar brenhin Stephan dan amod bod Stephan yn vren hin tra fai vyw ar brenhin y .15. o vis Hydref a vu varw oed Crist .1154. yr hwnn ni bu ddidrwbl ynn i oes ynn Pheversham i claddwyd.

Yn y .17. vlwyddyn o vrenhin Stephan i gwnaethbwyd heddwch rhwng yr amherodres ai mab ar brenhin Stephan dan amod bod Stephan yn vren hin tra fai vyw ar brenhin y .15. o vis Hydref a vu varw oed Crist .1154. yr hwnn ni bu ddidrwbl ynn i oes ynn Pheversham i claddwyd.

Yr .8.ed vlwyddyn i dalwyd Wiliam brenhin yn y Scottied ac wedi gwneuthur homags a llw kyweirdeb i vrenhin Harri i gyllyngwyd. Ar .10.ed vlwyddyn ir aeth Saint Thomas Archesgob Cawnterburi ynn keissio ymddiphin kyfiownder yr Eglwys ar gil or deyrnas i Rufain i gwyno wrth Bab Rhufain rhac y brenhin ac i ddowedud y pynke ir oedd ynn i codi ynn erbyn kyfreith a chyfiownder ar y Deyrnas Eithr wrth dretment y Pab a Lewys brenhin Phrainc i canhiadodd y brenhin iddo i Archesgobeth drachefyn ac ni bu hir gwedi hynny hyd pann laddwyd

Yr .8.ed vlwyddyn i dalwyd Wiliam brenhin yn y Scottied ac wedi gwneuthur homags a llw kyweirdeb i vrenhin Harri i gyllyngwyd. Ar .10.ed vlwyddyn ir aeth Saint Thomas Archesgob Cawnterburi ynn keissio ymddiphin kyfiownder yr Eglwys ar gil or deyrnas i Rufain i gwyno wrth Bab Rhufain rhac y brenhin ac i ddowedud y pynke ir oedd ynn i codi ynn erbyn kyfreith a chyfiownder ar y Deyrnas Eithr wrth dretment y Pab a Lewys brenhin Phrainc i canhiadodd y brenhin iddo i Archesgobeth drachefyn ac ni bu hir gwedi hynny hyd pann laddwyd

Yr .8.ed vlwyddyn i dalwyd Wiliam brenhin yn y Scottied ac wedi gwneuthur homags a llw kyweirdeb i vrenhin Harri i gyllyngwyd. Ar .10.ed vlwyddyn ir aeth Saint Thomas Archesgob Cawnterburi ynn keissio ymddiphin kyfiownder yr Eglwys ar gil or deyrnas i Rufain i gwyno wrth Bab Rhufain rhac y brenhin ac i ddowedud y pynke ir oedd ynn i codi ynn erbyn kyfreith a chyfiownder ar y Deyrnas Eithr wrth dretment y Pab a Lewys brenhin Phrainc i canhiadodd y brenhin iddo i Archesgobeth drachefyn ac ni bu hir gwedi hynny hyd pann laddwyd

Y .18.ed or brenhin hwnn i danfonodd y brenhin herots at Bab Rhufain i ervyn i ryddhau ac i ymesguso am laddiad Saint Thomas Ac y mysc pethau ereill i rhoed y brenhin dan i benyd bod ynn gyfreithlon ir holl deyrnas gwyno at y Pab ac na bai vrenhin yn Lloegr hyd pann i pwyntie y Pab./

Ar benn y chydic wedi hynny wrth annogieth [~ anogaeth ] brenhin Phrainc a brenhin y Scotlond a llawer ychwanec y rhyfelodd ynn erbyn Harri i dad a rhyngthunt i bu lawer maes ond y tad oedd ynn ei hynnill ac ir mab i gorfu plygu a deissif heddwch. Ac yn y rhyfel hwnn i dalwyd Wiliam brenhin Scotlond ac i carcharwyd ac i rhoes am i illyngdod dre Gaerleil a nuw castel vpon Tein a thyngu byth lw kowirdeb ir brenhin efo ai ganllynwyr [~ ganlynwyr ] ynteu a gwneuthur homaets pann ovynnid/

Ar benn y chydic wedi hynny wrth annogieth [~ anogaeth ] brenhin Phrainc a brenhin y Scotlond a llawer ychwanec y rhyfelodd ynn erbyn Harri i dad a rhyngthunt i bu lawer maes ond y tad oedd ynn ei hynnill ac ir mab i gorfu plygu a deissif heddwch. Ac yn y rhyfel hwnn i dalwyd Wiliam brenhin Scotlond ac i carcharwyd ac i rhoes am i illyngdod dre Gaerleil a nuw castel vpon Tein a thyngu byth lw kowirdeb ir brenhin efo ai ganllynwyr [~ ganlynwyr ] ynteu a gwneuthur homaets pann ovynnid/

Y vlwyddyn gyntaf honn i dauth brenhin Scotlond i Gawnterbri i wneuthur gwrogeth i vrenhin Richard. Ynghylch hynn o amser holl vrenhinoedd Cred a'mbyrratoodd [~ a ymbaratodd ] ddirvawr lu i vynd i ynnill Kaerusalem ac i gynorthwyio y Cristnogion yn yr Assia. Ar drydedd vlwyddyn oi wrogeth ir aeth brenhin Richard a dirvawr lu gantho tu a Chaerusalem ac ar y phordd i kwnkweriodd Ynys Ciprws Ac ynn Assia ir ymgyfeillachodd a brenhin Phrainc/

ac ef a gwnkweriodd Acton ond ar vyrder gwedi hynny ir aeth travais rhyngtho a brenhin Phrainc. A Philip brenhin Phrainc a drodd adref ac a ddipheithiodd Normandi ac a gynghorodd Sion brawd brenhin Richard i gymryd llywodraeth teyrnas Loegr yn absen i vrawd. Gwedi hynn brenhin Richard a ennillodd ir Cristynogion dre Ioppe ai hamgylchion ac a roes y Twrk mewn llawer maes ynn y kwilydd./

Y .4. vlwyddyn o goroniad brenhin Richard ac ynte yn Assia ir aeth rhwng arglwyddi Lloegr a Wiliam Esgob Eli yr hwnn a ydowsse [~ adawsai ] y brenhin i lywodraethu y Deyrnas tra vai ynte allan ac yno i newidiodd brenhin Richard gaerusalem a Gwi o Lessingham am Ciprws a chwedi hynny ynn hir o amser i gelwid yn vrenhin Kaerusalem

Y .5. vlwyddyn o Richard vrenhin Lloegr a Chaerusalem pan glybu yrru Esgob Eli ar pho or Deyrnas a bod Iohn i vrawd oi benn i hun ynn kymryd llywodraeth y Deyrnas a bod Philip brenhin Phrainc gwedi anrheithio Normandi i gwnaeth drettis rhyngtho ar Twrk mawr a chyngrair dair blynedd ac i troes tu a Lloegr ac ychydic o wyr gid ac ef Ac ar y phordd ynn emyl Thrasia i daliodd y Duc o Awstrits ef ac aeth ac ef yn garcharor at yr Amherodr. Ar Amperodr Harri ai kadwodd yngharchar vlwyddyn a phum mis Ac ynn i garchar i troed llew atto ac i tynnodd ynte galonn y llew oi gorph ac i lladdodd ef y llew./

Y .5. vlwyddyn o Richard vrenhin Lloegr a Chaerusalem pan glybu yrru Esgob Eli ar pho or Deyrnas a bod Iohn i vrawd oi benn i hun ynn kymryd llywodraeth y Deyrnas a bod Philip brenhin Phrainc gwedi anrheithio Normandi i gwnaeth drettis rhyngtho ar Twrk mawr a chyngrair dair blynedd ac i troes tu a Lloegr ac ychydic o wyr gid ac ef Ac ar y phordd ynn emyl Thrasia i daliodd y Duc o Awstrits ef ac aeth ac ef yn garcharor at yr Amherodr. Ar Amperodr Harri ai kadwodd yngharchar vlwyddyn a phum mis Ac ynn i garchar i troed llew atto ac i tynnodd ynte galonn y llew oi gorph ac i lladdodd ef y llew./

Y .5. vlwyddyn o Richard vrenhin Lloegr a Chaerusalem pan glybu yrru Esgob Eli ar pho or Deyrnas a bod Iohn i vrawd oi benn i hun ynn kymryd llywodraeth y Deyrnas a bod Philip brenhin Phrainc gwedi anrheithio Normandi i gwnaeth drettis rhyngtho ar Twrk mawr a chyngrair dair blynedd ac i troes tu a Lloegr ac ychydic o wyr gid ac ef Ac ar y phordd ynn emyl Thrasia i daliodd y Duc o Awstrits ef ac aeth ac ef yn garcharor at yr Amherodr. Ar Amperodr Harri ai kadwodd yngharchar vlwyddyn a phum mis Ac ynn i garchar i troed llew atto ac i tynnodd ynte galonn y llew oi gorph ac i lladdodd ef y llew./

a brenhin Lloegr a vordwyodd i Normandi ac yno weithie ynnill o vrenhin Phraink howlds a chestyll ynn Normandi ac weithie brenhin Lloegr yn ynnill yn Phrainc. Ond brenhin Richard aeth i ossod wrth gastell Gaelart ac vn or castell ai harganvu ac ai trewis yn i benn a gwnn ac ai lladdodd./

A marw heb ettifedd oi gorph oedran Crist 1200. ar .12. vlwyddyn oi wrogeth ac a gladdwyd ynn Phont Euerard

Sion gwedi marw Richard heb ettifedd oi gorph a goroned ynn vrenhin ac a gwenwyn i llaas [~ llas ] ac ynghaer Wrangon i claddwyd./

Yn amser brenhin Iohn i dechreuwyd y brodur duon ynn rhe Dolosanws oed Crist .1205. A .4. blynedd gwedi hynny i dechreuodd Saint Phrancis grefydd y brodur llwydion ynn emyl Dinas Asilij. Ar vn vlwyddynn honno i gwaharddwyd opherennau dros gwbwl o Loegr oblegid amrysson am ddewis Archesgob ynghaer Gaint. Ar gwahardd hwnnw a byrhaodd [~ barhaodd ] .7. mlynedd./

Yn amser brenhin Iohn i dechreuwyd y brodur duon ynn rhe Dolosanws oed Crist .1205. A .4. blynedd gwedi hynny i dechreuodd Saint Phrancis grefydd y brodur llwydion ynn emyl Dinas Asilij. Ar vn vlwyddynn honno i gwaharddwyd opherennau dros gwbwl o Loegr oblegid amrysson am ddewis Archesgob ynghaer Gaint. Ar gwahardd hwnnw a byrhaodd [~ barhaodd ] .7. mlynedd./

Ynghylch yr amser hwnnw i gwaharddodd Sion vrenhin Lloegr awdurdod a threth a phower y Pab or Deyrnas honn peth ni wellaodd ddim Ac ynn ol hynny Philip brenhin Phrainc ynghweryl Arthur duk o Vruttaen yr hwnn a enwyssai rai o arglwyddi Loegr yn vrenhin a ryfelodd ar vrenhin Sion ac ai gyrrodd o Normandi ac a ennillodd arno lawer o gestyll a threfydd./

Arthur o Vruttaen y .3. vlwyddyn a ddalwyd a llawer o wyr o vrddas i gyd ac ef ac a ddauth ynn garcharor i Loegr./

o vrenhin Sion i bu drafes mawr rhwng pennaethied Lloegr ai harglwyddi a chyphredin y Deyrnas ynn gymaint ac i gorfu ar y brenhin ddanvon i Phlawndrs am nerth ac arglwyddi Lloegr a ddanvonodd at Lewys vab Philip brenhin Phrainc ac ai kymerson ynn lle brenhin arnun ac ai kadarnhausson i ryfela yn erbyn brenhin Sion. A chynn diwedd y rhyfel hwnn i clefychodd y brenhin ac i bu varw yn Nywark vpon Trent y .19. o vis Hydref oedran Crist .1216. Ond rhai y sydd ynn teuru mae Mynach ai gwenwynodd ef ynghaer Wrangon ac yno i claddwyd./

o vrenhin Sion i bu drafes mawr rhwng pennaethied Lloegr ai harglwyddi a chyphredin y Deyrnas ynn gymaint ac i gorfu ar y brenhin ddanvon i Phlawndrs am nerth ac arglwyddi Lloegr a ddanvonodd at Lewys vab Philip brenhin Phrainc ac ai kymerson ynn lle brenhin arnun ac ai kadarnhausson i ryfela yn erbyn brenhin Sion. A chynn diwedd y rhyfel hwnn i clefychodd y brenhin ac i bu varw yn Nywark vpon Trent y .19. o vis Hydref oedran Crist .1216. Ond rhai y sydd ynn teuru mae Mynach ai gwenwynodd ef ynghaer Wrangon ac yno i claddwyd./

o vrenhin Sion i bu drafes mawr rhwng pennaethied Lloegr ai harglwyddi a chyphredin y Deyrnas ynn gymaint ac i gorfu ar y brenhin ddanvon i Phlawndrs am nerth ac arglwyddi Lloegr a ddanvonodd at Lewys vab Philip brenhin Phrainc ac ai kymerson ynn lle brenhin arnun ac ai kadarnhausson i ryfela yn erbyn brenhin Sion. A chynn diwedd y rhyfel hwnn i clefychodd y brenhin ac i bu varw yn Nywark vpon Trent y .19. o vis Hydref oedran Crist .1216. Ond rhai y sydd ynn teuru mae Mynach ai gwenwynodd ef ynghaer Wrangon ac yno i claddwyd./

Ar vyrr gwedi hynny Simond Montphord Iarll Lecester a wnaeth lu mawr ac a ym gydfarvu a Phrins Edward ynn Ewssam lle y lladdwyd yr Iarll a llawer oi barti./

Y .10. vlwyddyn i bu vaes yng Cymru rhwng Llywelyn prins Cymru ar brenhin. ar brenhin a dduc yr oruchafieth a Llywelyn ai vrawd Davydd a giliodd. Ac ar vyrr gwedi hynny i dalodd Syr Edmwnd Mortimer yr hwnn oedd vab i Syr Raph Mortimer o Wladus Ddu verch Llywelyn ap Ioreth Drwyndwnn modryb yr arglwydd Llywelyn chwaer i dad o vrad gwyr Buellt ac i torrodd i benn ac i danvonodd ynn amser ir brenhin oed Crist 1284. A chwedi hynny i vrawd a gwarterwyd./

Y .26. vlwyddyn ar brenhin Edward yn Normandi i dauth y Scottied ai brenhin newydd a elwid Walkes i Northwmberlond i dir. Eithr yr ail vlwyddyn gwedi hynny ir aeth brenhin Edwart gyntaf i Scotlond ac ynn Phankyk ir ymgyfarvu a brenhin Scotlond ac i bu vrwydyr chwerwdost rhyngthun ac or diwedd brenhin Lloegr aeth ir maes ac a laddodd or y Scottied ynghylch 32. o viloedd, a Walkes i brenhin newydd a gilodd, ar kyphredin a ymroes yngras y brenhin Edward./

Ynghylch y 33. Walks brenhin Scotlond a ddalwyd ac a ddauth i Lunden ac yno i bu varw y boludd gwedi hynny i dauth llawer o arglwyddi ac Esgyb o Scotlond i ymroi i vrenhin Edwart a chwedi hynny ir aeth y brenhin i Scotlond ac ir ymgyfarvu a Robert de Bruce ynn emyl tre Saint Iohnes lle i bu ymladd aruthur Ond brenhin Edward aeth ar maes ac a laddodd .7. mil or Scottied a Robert de Bruce a gilodd i Norway a llawer o arglwyddi Scotlond a ddalwyd ac a ddanvonwyd i Lunden ac yno i buont veirw

Yr Edward hwnn a briodes Isabel merch ac etifedd Philip Brenhin Phrainc gwedi hynny ef a ddanfones y vrenhines at Edward i mab i wneuthr heddwch rhyngtho a brenhin Phrainc oedd yn cadw ac yn meddiannu i dir ai gyfoeth ef or parth draw ir mor a thra vuont yno i peris y brenhin drwy ddryg kyngor grio yn Llunden i wraic ai vab ynn draeturied iddo ef ai Deyrnas. A phann ddoeth y vrenhines ai mab ir tir ef a gilodd y brenhin hyd ynghastell Nedd ac yno i dalwyd ef ac i dugpwyd i gastell Kenelworth ynghylch kalan Gayaf. Yn yr vn vlwyddyn gwedi yr Ystwyll i kynhalwyd Parlment yn Llunden ac yno i tynwyd ef oi vrenhiniaeth a gwyl Vair y kanhwylle nessaf at hynny i koroned Edwart .3.edd i vab ef yn vrenhin yn .15. mlwydd o oedran. A mis Ebrill hynny i dugpwyd yr hen vrenhin i gastell Barklay ac yno i llas ef a beer [~ ber ] brwd ynn i din

ai vab ynn draeturied iddo ef ai Deyrnas. A phann ddoeth y vrenhines ai mab ir tir ef a gilodd y brenhin hyd ynghastell Nedd ac yno i dalwyd ef ac i dugpwyd i gastell Kenelworth ynghylch kalan Gayaf. Yn yr vn vlwyddyn gwedi yr Ystwyll i kynhalwyd Parlment yn Llunden ac yno i tynwyd ef oi vrenhiniaeth a gwyl Vair y kanhwylle nessaf at hynny i koroned Edwart .3.edd i vab ef yn vrenhin yn .15. mlwydd o oedran. A mis Ebrill hynny i dugpwyd yr hen vrenhin i gastell Barklay ac yno i llas ef a beer [~ ber ] brwd ynn i din./

Ynghylch y chweched vlwyddyn Robert le Bruce pan glybu vod anvndeb rhwng Edward kaer yn Arvon ac arglwyddi Lloegr a ddauth drychefn i Scotlond ac yno i kymerpwyd ynn vrenhin. Ac yno ir aeth Edward Kaer yn Arvon a llu mawr gantho ac yn ymyl Banockisborn i kyfarvu ar y Scottied ac i bu vrwydyr greulon rhyngthunt ond Lloegr a gollodd y maes./

Ar .9. vlwyddyn oi wrogeth ir ennillodd yr y Scottied Verwik ac ychydic wedi hynny ir entrysson ynn Northwmberlond a lladd gwyr a gwragedd a phlant yno./

Ynghylch yr amser hwnnw ir oedd ddrudyn nwch a phrinder ynn Lloegr o bob peth ac ynn hynny marwolaeth y cornwyd ac er hynn o ddialedd ac advyd ni wellhai y brenhin nai gydwybod nai gonsiens nai vowyd anllywodraethus

Ynghylch yr amser hwnnw ir oedd ddrudyn nwch a phrinder ynn Lloegr o bob peth ac ynn hynny marwolaeth y cornwyd ac er hynn o ddialedd ac advyd ni wellhai y brenhin nai gydwybod nai gonsiens nai vowyd anllywodraethus

Eithr ni bu hir gwedi hynny hyd pan ddanfonodd y brenhin ynn erbyn y gyfreith honno ynn i hol ai rhoi ynn vchelwried ac awgtoritie [~ awctoriti ] drychefn./

Eithr ni bu hir gwedi hynny hyd pan ddanfonodd y brenhin ynn erbyn y gyfreith honno ynn i hol ai rhoi ynn vchelwried ac awgtoritie [~ awctoriti ] drychefn./

Eithr ni bu hir gwedi hynny hyd pan ddanfonodd y brenhin ynn erbyn y gyfreith honno ynn i hol ai rhoi ynn vchelwried ac awgtoritie [~ awctoriti ] drychefn./

gwedi hynny i bu vrwydr rhwng arglwyddi Lloegr ar brenhin ynn lle a elwir Browghbridg ac yno i lladdwyd llawer o varwnnied Lloegr ac wedi hynny Iarll Lancastr a llawer o varwnnied ereill a marchogion a ddienyddwyd ynn anrhugaroc./

gwedi hynny i bu vrwydr rhwng arglwyddi Lloegr ar brenhin ynn lle a elwir Browghbridg ac yno i lladdwyd llawer o varwnnied Lloegr ac wedi hynny Iarll Lancastr a llawer o varwnnied ereill a marchogion a ddienyddwyd ynn anrhugaroc./

Edward vab Edward Kaer yn Arvon o Isabel verch Philip Lebeaw ai heyr a goroned yn vrenhin yn Lloegr yr ail dydd o vis Chwefrol oed Christ .1326. ac efo oedd wr anrhydeddus gwych dewr, trugaroc hael da wrth y sawl a garai a drwc wrth i gas, llywodraethus ynn i weithredoedd ac oedd yn passio eraill mywn kyneddfeu da a gwell na neb mywn dilechtid rhyfel./

Y .5. vlwyddyn i kwnnodd Kent ac Essex yn erbyn y brenhin ac i gwnaethont gaptenied arnunt a Siack Straw yn benn captenn yr hwnn a ddauth ir Twr Gwynn ynn Llunden ac yno i dalyssont Archesgob Canterburi ac arglwydd Saint Iohn a phrier yr hwnn oedd Gyphesswr y brenhin ac ar y twr hyl torri i penne a lladd ac ysbeilo yr holl ddieithred yn Sowthwerk a llosgi ty y Duc o Lancastr yr hwnn a elwid Savoy ac yn i harver ehunen yn rhyfeilch ac yn diddymu y brenhin eithr trwy wrolaeth a dilechtid Wiliam Walworth maer Lunden i gwyhanwyd ac i lladdwyd i capten Siack Straw./

Y .7. vlwyddyn Harri Spenser Esgob Norwits a llu gantho aeth i Phlandrs wrth orchymyn y Pab ac a ennillodd Ddwnnkyrk, a Graflyn ac a losgodd 40. llong a llawer o stwph oedd ynddunt ac i dauth i Loegr. Yr .8. vlwyddyn i prioded brenhin Richard a merch Vincelaws Emperodr yr Almaen. Y .10. vlwyddyn o Richard yr ail ir aeth Iarll Arndel i gadarnhau sawdwyr yn Gyen ac ar y mor y kyfarfu a Phlemings ai llonge ynn llawn o win ai dala ac ynn i mysc i dalyssont admiral Phraink. Yn .11. i tyfodd grwyts a thrwbwl mawr rhwng y brenhin ac arglwyddi a gwyr Eglwyssic a chyphredin y Deyrnas trwy gyngor a help ewythredd y brenhin ac arglwyddi eraill nid amgen y Duc o gaer Loiw y Duc o Iork. Iarll Derbi ac Arndel a Nottingam a ddienyddiodd swrn o gynghoried a swyddogion y brenhin ac amkysson y Duc o Iwerddon allan or deyrnas./

Y .7. vlwyddyn Harri Spenser Esgob Norwits a llu gantho aeth i Phlandrs wrth orchymyn y Pab ac a ennillodd Ddwnnkyrk, a Graflyn ac a losgodd 40. llong a llawer o stwph oedd ynddunt ac i dauth i Loegr. Yr .8. vlwyddyn i prioded brenhin Richard a merch Vincelaws Emperodr yr Almaen. Y .10. vlwyddyn o Richard yr ail ir aeth Iarll Arndel i gadarnhau sawdwyr yn Gyen ac ar y mor y kyfarfu a Phlemings ai llonge ynn llawn o win ai dala ac ynn i mysc i dalyssont admiral Phraink. Yn .11. i tyfodd grwyts a thrwbwl mawr rhwng y brenhin ac arglwyddi a gwyr Eglwyssic a chyphredin y Deyrnas trwy gyngor a help ewythredd y brenhin ac arglwyddi eraill nid amgen y Duc o gaer Loiw y Duc o Iork. Iarll Derbi ac Arndel a Nottingam a ddienyddiodd swrn o gynghoried a swyddogion y brenhin ac amkysson y Duc o Iwerddon allan or deyrnas./

Y 22. Harri Bolingbrok Duc o Harephord a mab y Duc o Lancastr ar Duc o Norpholk a vanissiwyd or Deyrnas ac ar vyrr gwedi hynny i gyrrodd y Llundeinwyr yn ol Henri Bolingbrok duc o Harephord lle ir oedd yn Phraink ac i Loegr i dauth ac ychydic gid ac ef ar kyphredin a ymgasglodd ynghyd ac ynghastell y Phlint i dalyssont vrenhin Richard ac i carcharwyd ynn y twr gwynn ac yna i delifrodd ac a assignodd ir Henri Bolingbrok duc o Harephord i holl bower ai vrenhiniaeth ai glaim a chyfiownder ynghoron Loegr a Phraink./

Y vlwyddyn honn i bu varw brenhin Richard yr ail, Yn y vlwyddyn honn i kytunodd rhai o Ieirll a dugied Lloegr i wneuthur chwaryeth mwming ynn y deuddec niwyrnod ac ynn y chware hwnnw divetha yr brenhin Eithr y brenhin a gafas rybudd ac a ymgadwodd ac a aeth i Lundein ac a ddanfonodd yn ol y traeturiaid ac wrth y gyfreith ai difethodd./

Y vlwyddyn honn i bu varw brenhin Richard yr ail, Yn y vlwyddyn honn i kytunodd rhai o Ieirll a dugied Lloegr i wneuthur chwaryeth mwming ynn y deuddec niwyrnod ac ynn y chware hwnnw divetha yr brenhin Eithr y brenhin a gafas rybudd ac a ymgadwodd ac a aeth i Lundein ac a ddanfonodd yn ol y traeturiaid ac wrth y gyfreith ai difethodd./

Yr ail vlwyddyn o Harri y 4.ydd i danfonodd brenhin Phraink arglwydd Siamys o Bowrbon a deuddeckant o varchogion ac ysqwieiriaid i gadarnhau Owen Glynn Dwr ysgwier o Gymru ac ynn erbyn y brenhin ac ym Plymowth i tiriyssont Eithr ni bu hir hyd pann orfu arnun droi drychefn achos y brenhin a gowse rybudd ac Owen nis cowsse./

Pann oedd oed Crist ynn .1401. yn amser Harri y pedwerydd ir ymddangosses Seren angyrriol i maint ai goleuni val blassing sterr nei gomet Y vlwyddyn rhac wyneb i bu yr maes yn y Mwythic ar vlwyddyn nessaf at hynny i kwnnodd traeturiaid yn Swydd Iork ac i dalwyd Richard Scrwp Archesgob Iork ac arglwydd marsial a Syr Iohn Lampley a Syr Robert Pluton wythnos y Sulgwyn a dorred i penne yn tre Iork. Y vlwyddyn honn i dalwyd towyssoc y Scotlond ac i bu ynn garcharor yn Lloegr./

Pann oedd oed Crist ynn .1401. yn amser Harri y pedwerydd ir ymddangosses Seren angyrriol i maint ai goleuni val blassing sterr nei gomet Y vlwyddyn rhac wyneb i bu yr maes yn y Mwythic ar vlwyddyn nessaf at hynny i kwnnodd traeturiaid yn Swydd Iork ac i dalwyd Richard Scrwp Archesgob Iork ac arglwydd marsial a Syr Iohn Lampley a Syr Robert Pluton wythnos y Sulgwyn a dorred i penne yn tre Iork. Y vlwyddyn honn i dalwyd towyssoc y Scotlond ac i bu ynn garcharor yn Lloegr./

Y vlwyddyn honno i kynhalwyd kyphredin eisteddfod yn tre Gonstans ac i danvoned yno o Loegyr Richard Iarll Warwic a thri Esgob a llawer o ddoctoried a marchogion ac ysgwieiried hyd yn wythgant o veirch ac ynn yr Eisteddfod honn i barnwyd am heresi Iohn Wiclyph, Iohn Hwss a Ierom o Braga

Y vlwyddyn honn i bu drafaes ac ymrysson rhwng arglwyddi Phraink ac ynn enwedic rhwng y Dolphyn Duc o Byrgwyn ar Duc o Oliawns a lle a mann a bwyntiwyd i ymgyfaruod ac i heddychu. Ac ir lle i dauth Dolphyn ar Duc o Byrgwyn/

Pan oedd oed Crist yn 1421 ir aeth y Duc o Clarens i Angeow a Lwmbart a wnaeth i vrad ac velly i lladdwyd a llawer o wyr o vrddas gid ac ef Ar vlwyddyn honn vis Mai ir aeth y brenhin i Phrainc ac yr ymlidiodd y Dolphyn o Phrainc o le i le hyd nad oedd hawdd iddo gael lle i ymguddiaw rhagddaw. Ar vlwyddyn honn i rhoes ef sawd wrth y dref a elwid Meax ym Bryttaen. A thra oeddid ynn y sawd honno i ganed mab ir brenhin Harri a Harri oedd henw hwnnw./

Pan oedd oed Crist 1425. i danfonodd y Duc o Glosetr nei o gaer Loiw dec mil i Regal Phrainc i vrawd o help iddo i ryfela yn erbyn y Dolphyn o Phrainc Y vlwyddyn honn hefyd i bu vaes yn Vernoyl ynn Perch rhwng y Regal ar Duc o Alanson ar maes a ennillodd Lloegr ac ynddo i lladdwyd .9. mil a .7. kant o Phrancod ac y Scottied ac vn cant arbymthec or Saesson./

Ac ynghamp Dolphyn ir oedd Iane a stont Ramp ar Phrancod ai galwai hi Pwsel de diew hynny yw merch Duw. Ac yn y vlwyddyn honn i gwnaethbwyd y Dolphyn ynn vrenhin yn Phrainc yn rhe Reymes yngolwc pawb oi bobyl ef./

Pan oedd oed Crist 1430. yr .8.ed oi vrenhiniaeth i gydewis Regal Phrainc yr hwnn oedd y Duc o Betphord lywodraeth Phrainc ynn llaw Esgob Eli Siawnsler Phrainc. Ar Regal a gynhalodd Barlment yn Ron ac a gynphorddiodd y Normaniaid i vfuddhau ac i ddarostwng i vrenhin Lloegr. Ar amser hwnnw ir anfonodd brenhin Phrainc y duc o Alanson a Iane I wyts Duwies vawr y Phrancod i ysgolio Paris ac o ddyno i kurwyd ac i gyrrwyd trwy gwilydd yn i hol a Iane i Duwies yn y clawdd ac i bu lownwaith ymddiphin i bowyd

o wrogeth Harri 6ed i bu ymgyfaruod rhwng y brenhin ar Duc o Iork ar Vrent hieth yng Hent ond yn heddwch ir aeth. Y vlwyddyn ir ennillodd y Phrancod Aqwitayn yr honn a vuyssai Loegr er ynn amser Harri .3.edd nei drychan mlynedd ac ychwanec./

Pan oedd oed Crist .1459. i bu yr maes ymlor hieth ynn Swydd y Mwythic rhwng arglwydd Awdley o rann y brenhin ac Iarll Salsbri o rann y Duc o Iork ar maes a dduc Iarll Salsbri ac arglwydd Awdley a laddwyd

ar darn arall or llu a gilodd ac a ydewis [~ adewis ] y brenhin ehunan ar Duc o Somersed ar vrenhines ai mab a gilodd i Esgobaeth Ddurham Ac yn ol y maes hwnn ydd aeth Iarll y Mars ar brenhin i Lundein ac yno i gwnaethbwyd Parlment ac yn y Parlment hwnnw i gwnaethbwyd y Duc o Iork yn aer apparawns ai heyrs ynn i ol yntau./

Gwedi yr maes hwnn pann glybu y brenhin ar vrenhines ddyfodiad Iarll y Mars a Iarll Warwic a llu aruthur o vordr Cymru ganthun kymryd i siwrnai a wnaethont tu ar Nordd. Ar Ieirll aeth i Lunden ac yno drwy vndeb vrddas Lloegr ar kyphredin Edward Iarll y Mars a griwyd ynn vrenhin y 4ydd dydd o vis Mawrth oed Crist .1460.

Oed Crist 1467. I kwnnodd Iarll Warwic ynn erbyn y brenhin ar duc o Glarens brawd y brenhin gid ac ef. Ac Archesgob Iork Markuys Mowntaguw i vrodyr ar Iarll ar duc o Clarens aeth i Galais ac yno i priododd y Duc verch Iarll Warwic

kynnull llu mawr a brenhin Edward ai bower ynte a ddauth yn i herbyn ond yn ddirybudd yr Iarll ar hyd nos aeth am benn camp y brenhin ac a ddalodd y brenhin, ac ai danfonodd i Vudylham castel yngharchar yn Iork Sir at Archescob Iork brawd yr Iarll ac yno drwy gyngor a nerth Syr Wiliam Stanley a Syr Thomas Borowgh i diangodd or carchar ac i Lundein i dauth ac i kynnullodd lu mawr Ac yno i kyfarvu ac arglwydd Wels a llu mawr gantho ynte ar brenhin a dduc y maes ac yno i llas dec mil ynn y lleiaf a thorri penne arglwydd Wels a Syr Robert Wels i vab a Syr Robert Demok a llawer y chwanec ar maes hwnn a elwir los coat Phild. achos gwyr Lincol Sir a vyrrodd i siackedi ac a gilodd./

Y vlwyddyn honn ir aeth Iarll Warwic ar duc o Clarens i Phrainc ac yno i buon ynghylch chwe mis ac yno i dauth Iarll Warwic ar duc o Clarens ac Iarll Penvro ac arglwydd Rhydychen ar kyphredin a ddauth attun ac Edward a gilodd i Phlandrs at y Duc o Byrgwyn a brenhines Elsabeth ai mab Edward a gymerth Seintwari ynn Westmestr ______

a Harri chweched ynn i vrenhiniaeth drychefn a chrio Edward yn Draettur, ond hynny ni bu hir byrhaodd

Ac ar vyrr ynn ol y maes hwnnw i kymerth brenhines Margred Seintwari y Mewley yn Hamsir ac atti i dauth y duc o Somersed ac Iarll Defnsir a llawer y chwanec o lu a brenhin Edward a llawer llu mawr gantho a ymgyfarvu ac wynt yn emyl Tewksbri ac yno i bu vaes creulon rhyngthun ond brenhin Edward ai duc a brenhines Margred a ddalwyd ac a roed ac Edward i mab gerr bronn y brenhin a vwrdrwyd yn gwilyddus./

Pan oedd oed Crist 1482. i bu varw Edward 4ydd yn nechre y 23. vlwyddyn oi wrogeth ef y .9.ed dydd o Ebrill ynn Westmestr ac yn Winsor i claddwyd

Edward bumed a ddechreuodd meddiannu yr Ynys honn yr .11. dydd o Ebrill pan oedd oedran Crist 1483. ac nid oedd yr Edward hwnn ond .11. vlwydd nei ynghylch hynny ac ef ni choronwyd er ioed ond wrth orchymyn Richard y .3.ydd i mwrderwyd ar Richard hwnnw aeth ynn i ol ef yn vrenhin

ar .6.ed o vis Gorphennaf nessaf at hynny i coroned ynn Westmestr

Y vlwyddynn rhac wyneb i coroned y vrenhines ynn Westmestr

Oed Crist .1496. I bu yr maes ynn y Black hieth y .18. dydd o vis Myhevin./

Oed Crist .1505. I byrrodd gwynt geiloc clochty Powls i lawr ac i byrrodd y Duc o Byrgwyn i dir ynn y West cowntri./

A chwedi hynny i gwnaethbwyd xxx. o varchogion ynn Lloegr./

Weithian llyma henwaeu pendevigion o Scotlond a las ynn y maes nid amgen./

Ynn y ward gyntaf Iarll Lenog./

Pan oedd oed Crist .1515. I ganed arglwyddes Mari verch Harri wythued ynn Grinwits./

Y vlwyddyn honn i dauth arglwyddes Margred brenhines Scotlond a chwaer brenhin Lloegr i Loegr ac ynn Harbottel i ganed iddi verch a elwid Margred. A mis Mai i dauth i Lunden ac i tariodd vlwyddyn.

Y vlwyddyn rhac wyneb i kyfarvu vrenhin Lloegyr a brenhin Phrainc ynn y camp rhwng Ard ar Geinys./

Oed Crist .1522. I dauth Crustern brenhin Denmark i Loegr vis Myhevin. Y vlwyddyn honn i llosgodd Iarll Swrrey ______ a llawer o drefi a chestyll ac ynn bennaf o honun tref Iodworth ynn y Scotlond. Ar vlwyddyn honn ir oedd y Twrk y sowdio Rods a Duw Nadolic i rhoed i vynu iddo

Oed Crist .1522. I dauth Crustern brenhin Denmark i Loegr vis Myhevin. Y vlwyddyn honn i llosgodd Iarll Swrrey ______ a llawer o drefi a chestyll ac ynn bennaf o honun tref Iodworth ynn y Scotlond. Ar vlwyddyn honn ir oedd y Twrk y sowdio Rods a Duw Nadolic i rhoed i vynu iddo

Oed Crist .1524. I dauth Embasseters o Spaen ac y Scotlond ac o leoedd ereill i Loegr a heddwch rhwng Lloegr a Phrainc a Rebel ynn Norpholk a Swpholk a delifro brenhin Phrainc o garchar vis Mawrth./

Pan oedd oed Crist 1526. ir aeth y Cardinal i Phrainc ac i gwnaeth heddwch rhwng brenhin Phrainc a brenhin Lloegr ac yn vn ynn erbyn yr Emperodr a mis Medi i danfonyssont lu i Itali ac ir Rhufeindir. Mis Hydref i dauth y great mastr o Phrainc i Loegr i sickrau ac i rwymo yr heddwch hwnnw./

Yr ail vlwddyn i coronwyd yr Emperodr ynn Bononi. Y drydedd vlwddyn i rhyddhawyd plant brenhin Phrainc ac i bu varw yr Cardinal./

Y vlwyddyn honn i byrrwyd y Pab ynn gweit ai bower or Deyrnas honn./

Yr ail vlwyddyn i kwnnodd arglwydd Kildar ac i rhyfelodd ynn erbyn y brenhin ac i lladdodd Esgob Dulun ac yno idd yrrodd y brenhin Syr Wiliam Skevington./

Y vlwyddyn honn i bu yn Swydd Iork ac ynn Swydd Lincol ynvydrwydd mawr yn erbyn y brenhin o waith arglwydd Darci arglwydd Hwssi Syr Robert Constabl a Robert Ask ac o synnwyr y brenhin ai gynghoried heb golledigaeth gwaed i heddychwyd

Pan oedd oed Crist .1539. vis Mai i mwstriwyd holl Lunden mywn harnes gwynnion a siackedi o sidan gwynn a brethyn gwynn a chadwyneu aur mywn tri maes o ryfel hyd pan oedd ynn rhyfeddod i lawer o ddieithred o amryfaelion Deyrnassoedd

Y vlwyddyn honn vis Rhagvyrr i dauth arglwyddes Ann Clif chwaer y Duc o Clif i Loegr ac ar ddugwyl Ystwyll gwedi hynny i prioded ar brenhin Harri wythued. A mis Gorphennaf ynn ol hynny i troes y brenhin y hi i phwrdd./

Pan oedd oed Crist 1540. yr .28. dydd o vis Gorphennaf Thomas Cromwel Iarll Essex ac arglwydd Water Hwngerphord a dorred i penne ynn y Twr hyl am dresson. Ac oni bai vynny o Dduw hynny e drigse Richard ap hoel esqwier a Sersiant of arms a Sion Lloyd mab dd ap hoel ddu gwr bonheddic a Hoel ap Syr Mathew prydydd a gwr g. a deuddec ychwanec o wyr Dyphryn Tyveidad am ovyn i kyfraith ac yno i gwnaeth Hoel y ddau Englyn hynn nid amgen./

A phan ddarfu am Gromwel bwrw i dduw glowed ynn gweddie a chanu val hynn iddo ehunan

Y .30. dydd or mis hwnnw i llosged Barnes Gared a Sierom am heresi ar dydd hwnnw Abel, Powel a Phederston a lusgwyd a groged ac a gwarterwyd ynn Smythphild am dresson./

Y vlwyddyn honn i colled Egerton a Harmon am gowntyrphettio Seal y brenhin ar vlwyddyn honn i dechreuodd y brenhin adeilad ynghalais ac ynn y Geinys. Ac ynn swydd Iork i kwnnodd opheiriaid a Llygion ynn erbyn y brenhin ac ar vyrr i gorvuwyd ac i barnwyd i veirw mywn llawer lle./

Y vlwyddyn honn i colled Egerton a Harmon am gowntyrphettio Seal y brenhin ar vlwyddyn honn i dechreuodd y brenhin adeilad ynghalais ac ynn y Geinys. Ac ynn swydd Iork i kwnnodd opheiriaid a Llygion ynn erbyn y brenhin ac ar vyrr i gorvuwyd ac i barnwyd i veirw mywn llawer lle./

Y vlwyddyn honn i colled Egerton a Harmon am gowntyrphettio Seal y brenhin ar vlwyddyn honn i dechreuodd y brenhin adeilad ynghalais ac ynn y Geinys. Ac ynn swydd Iork i kwnnodd opheiriaid a Llygion ynn erbyn y brenhin ac ar vyrr i gorvuwyd ac i barnwyd i veirw mywn llawer lle./

Ac vn Leight a dau eraill a golled ynn Llunden y 27. dydd o vis Mai. ac am yr vn achos Syr Iohn Nevyl marchoc a lusgwyd a groged ac a gwarterwyd yn Iork ddugwyl Grist ne i noswyl./

Y vlwddyn honn i torred penn Iarlles Salsbri yr .8.ed dydd arhugein o vis Mai ar 9ed dydd o Vyhefin i croged dau o Ard y brenhin am ysbeilo ynn siampl i bawb./

Hefyd arglwydd Dakers or dehau a golled ynn nheibwrn a Chymro am bennill o brophwydoliaeth a ddowod Yr ail vlwyddyn i berwed merch yn Smythphild am wenwyno swrn o ddynion

Y vlwyddyn honn yr ymrodd Iarll Desmwnt ar great Anel yn gras y brenhin ac i gwnaethbwyd y great Anel ynn Iarll Tyron ai vab yn Varwn Denkamen

Y vlwyddyn honn i llosged opheiriad a dau Lyg ynn Winsor ac i criwyd rhyfel rhwng Lloegr a Phrainc. Yr ail vlwyddyn i bu veirw llawer yn Llunden ac i symudwyd y term i St Albons.

Yr .11.ec o vis medi i rhoed alarwm wrth y dref ar castell aeth ynn ddryllie gan ddeunaw bariled o bowdwr gwnn a roessid dano ai gerric a laddodd gwyr a meirch villdir a hanner o ddi wrth y dref ac o gwmpas ac ni bu vychan y drwc a wnaethont i bawb yn amgylch y dre

Y .14. dydd o vis Medi i hagored pyrth y dref ar dri ar y gloch gwedi hanner ______ ac yno i dechreusson ddyfod allan ac hyd yn saith ar y gloch or nos i pyrhaesson [~ parheusont ]. Ac yno ir oedd o wyr a gwragedd a meibon a merched 4000. ac o hynny 1500. ynn abl i ymladd a chanthun ir aeth a allyssont i ddwyn ai kephyle ai gwarthec ac a allen i ddwyn. ar brenhin a roes vddun o nerth i ddwyn i heiddo ganthun .75. gwagen

Y .15.ed o vis Medi ir aeth y brenhin gyntaf i dre Vwlen ai holl wyr o Stad gid ac ef ac ynn y siwrne honn ir oeddwn i Howel ap Syr Mathew yn vn yn gweled hynn ac ynn i wybod./

Y .15.ed o vis Medi ir aeth y brenhin gyntaf i dre Vwlen ai holl wyr o Stad gid ac ef ac ynn y siwrne honn ir oeddwn i Howel ap Syr Mathew yn vn yn gweled hynn ac ynn i wybod./

Yr .8.ed dydd o hydref i dauth Dolphyn o phrainc a phower mawr gantho a champio y Morgeisseyn a danfon i drwmpeter a chann march gid ac ef tu a Bwlen ac a ddeuthont lle buyssei y brenhin ynn campio ar Trwmpeter a ddauth wrth Vwlen iat ac a ganodd i Drwmpet i geiso dyfod at arglwydd Debiti ac yno i tariodd o naw ar y gloch kynn hanner hyd dau ar y gloch gwedi hanner. ac i hagorwyd y porth iddo ac i dauth gerr bronn arglwydd Debiti ac a ddowod /

Ar Trwmpeter a ddowod golli wrth hynny or Phrancod o bob math wyth gant ac ychwanec. Ac arglwydd Debiti a ddelifrodd yr vn hwnnw ynn rhydd ac i delifrodd ynte oedd gantho or Saesson./

Y vlwyddyn honn i dalwyd o longeu Phrainc ynn y West Cwntre drychant ac ychwaneg

Ac ynn ol cael y goreu arnun i gwnaethbwyd Syr Thomas Poynings ynn arglwydd/

Ac ynn ol cael y goreu arnun i gwnaethbwyd Syr Thomas Poynings ynn arglwydd/

Oedran Crist .1545. yr xxxvij vlwyddyn o wrogeth Harri .8.ed I rhwymwyd gwraic ynn y Smythphild wrth stak ar vedr i llosgi ond pardwn y brenhin a ddauth iddi kynn rhoi yr tan wrthi

Y vlwyddyn honn i llosged Ann Asguw ynn y Smythphild a thri y chwanec am heresi ac i recantiodd Doctor Saxton

A chwedi hynny i trigodd arglwydd Admiral ar brenhin ynghylch .6. diwrnod i gydwledychu ac ni welpwyd na chynt na chwedi dreiwmph na bankets nar vath vwmings nar vath riolti hyd yn oed yr rhai oedd ynn dwyn y tyrtsie mewn brethyn aur. ac yno ir aeth yr Admiral i Phrainc, gwedi cael dirfawr lawenydd a chresso a rhoddion ac anrhegion iddo ef ac ei gyfeillon ai gwmpeini

Y nowfed dydd o Ebrill i marchokaodd Edward brenhin Lloegr Phrainc ac Iwerddon ai ewythr Syr Edward Seimer ac y Stat y Deyrnas am benn hynny or Twr i Westmestr trwy Lunden ar heolydd gwedi llenwi o gyfrlide a charpets, a thapitas a brethyn arian, a brethyn aur, a phali drwy Siebseid a phob kwndid ynn rhedec o win, a chwaryau a phagiwns gann blant yn cressau y brenhin trwy voliant a chanuau, a Salme, a gweddie, a llawer ychwanec o ddigrifwch a llywenydd megis i chwarddodd oedd ynn i weled

Y nowfed dydd o Ebrill i marchokaodd Edward brenhin Lloegr Phrainc ac Iwerddon ai ewythr Syr Edward Seimer ac y Stat y Deyrnas am benn hynny or Twr i Westmestr trwy Lunden ar heolydd gwedi llenwi o gyfrlide a charpets, a thapitas a brethyn arian, a brethyn aur, a phali drwy Siebseid a phob kwndid ynn rhedec o win, a chwaryau a phagiwns gann blant yn cressau y brenhin trwy voliant a chanuau, a Salme, a gweddie, a llawer ychwanec o ddigrifwch a llywenydd megis i chwarddodd oedd ynn i weled

Yr .21. ar .22. Syr Thomas Seimer arglwydd Admiral Lloegr ynghefeillach Denelox Syr Antoni Kingston, Syr Pityr Carw. Knotts, a Sieley a galeinsiodd bawb at y Tylt ac yno i treiysson ehunen ynn debic i o ryfel ac o worsib

Y vlwyddyn gyntaf o wrogeth Edward y .6.ed vis Awst ir aeth y Duc o Symersed ac Iarll Warwic a dirvawr luossogrwydd ganthun i y Scotlond ac yn agos i Edynbrow mywn lle a elwir Mwssebrowch i'mgyfarvu [~ ydd ymgyfarfu ] gwyr Lloegr a gwyr y Scotlond ac ynn y vrwydyr honno i lladdwyd pedeir mil arddec o Scottied ac a ddalwyd ynn garcharorion bymtheckant o arglwyddi a marchogion a gwyr boneddigion

Y vlwyddyn gyntaf o wrogeth Edward y .6.ed vis Awst ir aeth y Duc o Symersed ac Iarll Warwic a dirvawr luossogrwydd ganthun i y Scotlond ac yn agos i Edynbrow mywn lle a elwir Mwssebrowch i'mgyfarvu [~ ydd ymgyfarfu ] gwyr Lloegr a gwyr y Scotlond ac ynn y vrwydyr honno i lladdwyd pedeir mil arddec o Scottied ac a ddalwyd ynn garcharorion bymtheckant o arglwyddi a marchogion a gwyr boneddigion

Ac ynghylch yr vn amser i kwnnodd Norpholk a Swpholk a Chapten Keitt ai vrawd, ond ar vyr hwy a ddalwyd ac a varnwyd iw colli wrth Sibede ynn Norwits./

Y vlwddyn honn i llas Kapten Gambald a Chapten or Spaniards a Chapten .3.ydd tu allan i Nywgat a Phlemyn ai lladdodd. noswyl Saint Pawl i croged yntau a thri gid ac ef ynn Smythphild./

Y vlwyddyn honn Doctor Gardner Esgob Winsiestr a ddiesgobwyd ac ynn y Twr i rhoed yngharchar tre vu vyw brenhin Edward a Doctor Penet ynn i Esgobaeth yn i le ac nid oedd ond rhoi koes ynn lle morddwyd

Y vlwyddyn honn Doctor Gardner Esgob Winsiestr a ddiesgobwyd ac ynn y Twr i rhoed yngharchar tre vu vyw brenhin Edward a Doctor Penet ynn i Esgobaeth yn i le ac nid oedd ond rhoi koes ynn lle morddwyd

Y vlwyddyn honn Doctor Gardner Esgob Winsiestr a ddiesgobwyd ac ynn y Twr i rhoed yngharchar tre vu vyw brenhin Edward a Doctor Penet ynn i Esgobaeth yn i le ac nid oedd ond rhoi koes ynn lle morddwyd

Eithyr pan oedd ef ynn tybied i vod yn gydarnaf [~ gadarnaf ] ar holl gryfder a chadernyd Lloegr gid ac ef yr ymadawodd pawb ac ef ac yngHambrits i dalwyd efo ai veibion ac ychydic o wyr gid ac ef ac i danfonwyd ir twr gwynn ynn Llundein yngharchar.

Eithyr pan oedd ef ynn tybied i vod yn gydarnaf [~ gadarnaf ] ar holl gryfder a chadernyd Lloegr gid ac ef yr ymadawodd pawb ac ef ac yngHambrits i dalwyd efo ai veibion ac ychydic o wyr gid ac ef ac i danfonwyd ir twr gwynn ynn Llundein yngharchar.

2 Hefyd ni a vynnem gael kyfreith ac acts brenhin Harri .8.ed am y chwech articyl ai harver megis ir oeddid ynn i amser ef

3 Hefyd yr opheren yn Llading mal ir oedd yn y blaen ynn amser yn henafied achos nid ym i yn koelo bod yn vyw ysgolheigion kystal ar rhai a vu veirw a chymryd corph Crist ehunan heb y Llygion gid ac ef

9 Hefyd ni a vynnwn Ddoctor Moor a Doctor Crispin y sydd vn piniwn a ninnau yn rhydd ai danfon yn gadwedic attom megis i kaphom hwynt i bregethu geirie Duw yn ynn mysc

10 Hefyd ni a vynnwn i ras y Brenhin ddanfon ynn ol Cardnal Pool i gar ef ehun ac nid yn vnic rhoi i bardwn iddo ond hefyd wneuthur yn gyntaf nei yn ail oi gynghoried vchaf

12 Hefyd ni a ddisyfem ar ras y brenhin roi hanner tiroedd y tai o grefydd vddun drychefn i gynnal gwassanaeth Duw ynddun ynn enwedic i ddau Dy o honun ymhob Sir i weddio dros i ras ef a thros vyw a meirw./

Ac yboludd gwedi hynny hi a roes bob Esgob o honun ynn i esgobaeth ac a vyrrodd y llaill allan nid amgen Doctor Poynet o Winsiestr Doctor Rydley o Esgobeth Lundein Doctor Scori o Esgobeth Sissiestr Doctor Hooper o Esgobeth Gaerangon, a Chofrdal allan o Esgobeth Exeter./

A chwedi hynny Robert Rwdston Wiliam Cromer Brett Cutbert Vychan mab Siamys Vychan o Hergest. Harri Vain, Thomas Culpeper o Aelphort a Chnevet, a Water Mantels ac arglwydd Iohn Graye a Syr Leonard Diggs a vyrwyd am Dresson ac ynn y man gwedi i bwrw ir aethbwyd a hwynt ir Twr gwynn yngharchar ac ir oedd arglwydd Gray a Syr Iams Cropht ynghyfeillach y Duc o Swpholk ynn y Rebel hwnnw./

A chwedi hynny Robert Rwdston Wiliam Cromer Brett Cutbert Vychan mab Siamys Vychan o Hergest. Harri Vain, Thomas Culpeper o Aelphort a Chnevet, a Water Mantels ac arglwydd Iohn Graye a Syr Leonard Diggs a vyrwyd am Dresson ac ynn y man gwedi i bwrw ir aethbwyd a hwynt ir Twr gwynn yngharchar ac ir oedd arglwydd Gray a Syr Iams Cropht ynghyfeillach y Duc o Swpholk ynn y Rebel hwnnw./

Yr .20.ed dydd o vis Gorphennaf i tiriodd Philip ynn Sowthampton lle i herbynnodd kynghoried y vrenhines ef ac y Stad y Deyrnas yn anrhydeddus ac ar ddodiad y droed ar dir Lloegr i gwisgwyd y gartyr am i esgair yr hwnn a ddanvonysse y vrenhines iddo./

Y .24. dydd ynghylch tri ar y gloch gwedi hanner i dauth ef oi letty ar i draed ac arglwydd Stiwart ac Iarll Derbi gid ac ef ac Iarll Penfro a llawer o Ieirll a gwyr mawr eraill oi vlaen ac ar i ol ac ynte wrtho ehun ynn y kanol ac velly ir aeth ir Cowrt ac yno i tariodd ychydic ac o ddyno ydd aeth ir Mynstr ar vam Eglwys i Osber./

Ar nosson honno i danfonodd yr Emprowr att Ras y Vrenhines bod i vab ef ynn vrenhin Napyls a darpar i gwr hithe a hefyd yn vrenhin Caerusalem Ac velly i danvonodd dan i Sel vawr

Y vlwyddyn honn ir aeth Esgob Ili ac arglwydd Mowntiguw ynn Embassators i Rufein dros Loegyr./

Y vlwyddyn honn yn niwedd mis Myhevin i bu vndaneth yn rhith chwaryeth ynghylch Wadharst ynn Sowthsex ac i kafad ac ar vyrr i gostegwyd./

Y vlwyddyn honn ynn nechre mis Medi ir aeth brenhin Philip i Galais ac o ddyno i Vrussels ym Brabant at yr Emprowr i Dad.

Y vlwyddyn honn y mis Tachwedd Nicolas Rydlei a Hugh Latimer a losged ynn Rhydychenn ar Grawys gwedi hynny Cranmer Archescob Cawnterbri or blaen gwedi iddo vnwaith recantio a losged./

Y vlwyddyn honn y .10.ed dydd o Vawrth ir ymddangosses Comet neu seren angyrriol i maint ac i ganed llawer o blant anafus mywn llawer lle ynn Lloegr

Ar vlwyddyn honn i gwnaethbwyd Cardnal Pool ynn Archescob yngHawnterbri./

Pan oedd oed Crist .1556. I croged arglwydd Sto .. ton am vwrdro dau o wyr boneddigion ynn Salsbri y chweched dydd o Vawrth