Enter y Ffwl.
Myfi sydd yn dwad yn gynta
i gym'ryd meddiant yma.
Mi wela yma lawer o ferched glân;
ymdynu a wnân amdana.
Mi ddaethym heddyw o 'r Werddon [~ Iwerddon]
i ddywedyd i chwi newyddion.
Gelwch yma modrub mallt,
hi a fedr ddallt breuddwydion.
Mi welais neithiwr freuddwyd garw:
y gaseg lâs yn cym'ryd tarw
a 'r fuwch gôch a 'i phedair pedol
ymron marw yn bwrw ebol.
Myfi a welswn hefyd
gyw gwengci yn curro 'r barcud
ag a welwn ryw beth yn yr awŷr,
y dryw bâch yn llâdd yr eryr.
Os ydwi yn medru dallt hyn yma,
bydd rhyfeddod fawr y flwyddyn nesa.
[td. 3]
Ffwl
Cewch weled llawer o ffolineb
a 'r byd yn myned yn y gwrthwyneb.
Mi dybygwn wrth y mreuddwyd
fy mod i naill ai 'n ffŵl ai 'n brophwyd.
Enter Sais att y Ffwl.
Pwy sydd yma yn gledde
yn dywedyd gwers y bedlem gyne?
Os doi o hûd iw Scot neu Saisyn,
am ei gorwagedd mi a 'i gwna nhw 'n gregyn!
Sais
Pwy ydi 'r cnâ sy' yma 'n bostio?
Ffwl
Gweithiwr tylawd sy mynd i gloddio.
Sais
Ple mae dy arfe di, rôg diog?
Ffwl
Dyma fy rhaw; mi âf i geisio fy mattog.
: Allan Ffwl.
Entr Scot.
Scot
Ffordd rwydd i chwi 'r cyfarwydd fab Seisnig!
Sais
Ffordd rwydd i chwithe 'r gwr bonheddig!
Scot
Pa ryw newydd sydd y rwan?
Sais
Dim nid allai ddywedyd allan.
Mi a 'ch gwela chwi yn drafaeliwr ebrwydd.
Yn rhodd, dywedwch i mi newydd.
Scot
Gwell iw gwadu na dweud chwedel
rhag fy hŷdo am fy hoedel.
Sais
Chwi ellwch ddweyd y peth a fynoch
i mi yn weddol am a wyddoch.
Er gwell, er gwaeth, er drwg, er dâ,
ni chonfesiai byth i gna.
Scot
I mae fy nghalon i yn gwenwyno
wrth Arglwydd Debiti am fod yn swccrio
[td. 4]
Scot
pobri papist; os byddant byw,
ni styriwn i 'w distrywio.
Mi wn yn dda wrth bwy rwy 'n dywedyd.
A allai ymddiried i chwi am y mywyd?
Sais
Gellwch; gwisgwch y Gwyddel gwyllt
a 'r Cymro hoyw-wyllt hefyd.
Scot
Pa'r ffydd sy drecha ymysc Bruttaniaid?
Sais
Rhai Protistaniaid, rhai Pabistiaid,
ag i mae sect newydd ohonom ni
y elwir Purittaniaid.
Scot
Yr ydym ni 'r Scotiaid
y part mwya yn Buwrittaniaid.
Ni fedrwn dwyllo 'r Prottistant plaen
yn Lloegr o flaen ei llugaid.
Sais
Mae ohonom ni army lawer
a godant gyd'a chy'chwi yn Lloeger
i gosbi 'r ffuliad sydd ar fai.
Ni fwrdriwn rai ar fyrder.
Scot
Ffarwel i Stafford a 'r Frenhines!
Nid ydynt hwy i 'n mysc ond di wres,
yn llochi 'r Pabistiaid i amlhâû
i seintiau a delwau di-les.
Sais
Pe gallen i ddisodli 'r rheini
a gwneythr diben ar ei harmi,
ni gosben y Cymru yn ddi-gêl
ag a wnaen i Wyddel weiddi.
[td. 5]
Scot
Par fodd i gallwn drwy ddichellion
ei dadwreiddio o dîr y Werddon?
Sais
Oni fedri, gâd i 'r Sais;
mae ynddo ddyfais ddigon.
Scot
Rwy 'n meddylio er ys dyddiau
pa'r fodd y mae i mi chware 'nghardiau.
Sais
Yn faleusus gwna dy bart;
cais ordro card i ddechreu.
Scot
Pe cawn y decc i 'm llaw i ddechre,
mi fyddwn perygl am y chware,
ond cael ei sifflo mewn jawn drefn,
a 'r brenin ar gefn y cardie.
Sais
Ni fynwn sifflo 'r decc yn filen
a 'i rhannu hefyd i ni ein hunen
nes cael unwaith dynu yn dêg
am un ar ddeg ar hugien [~ hugain].
Scot
Mae tair teyrnas Brenin Lloeger
wedi ei pesgi yn dew o fraster;
ag ynte yn drugarog jawn,
ei dwyllo a wnawn ar fyrder.
Sais
Rhaid ini fynd mewn gwisc clomennod [~ colomennod]
i wenheitho i 'n Brenhin hynod
a dal yn dynn i 'w herbyn hŵ
mor arw ag eryrod.
Scot
Nyni a ddechreuwn dynu 'meirie
ag a neidiwn o 'n peiriane.
Nyni ein dau a wnawn y plott;
myfi Scot a ddechre.
[td. 6]
Sais
Mine arhosa yn fywiog
peth gyda 'r ci, peth gyda 'r 'scyfarnog.
Mae yno i ffyrnigrwydd ffel
fy lloned fel y llwynog.
Scot
Sais
Rhoi rhyw fesur o ddyfeisie
yn erbyn y Prottistan a 'r Pabistie.
Dros yr hatch, os bww a wna i,
mi a 'th wthia di a nhwythe.
Exit ôll.
Enter y Ffwl.
Ni bu 'n y byd erioed y fath gyffro!
Mae ynddo ryw rwystur mawr brysus i bresio.
A gai fynd, meinir, — ni ddygai rŷn [~ yr un] trais —
dan odre 'ch pais i ymguddio?
Diengwch, diengwch, y llangcie!
Rhag eich gelynion cymrwch galone!
I mae fy nghalon i 'n llai na dîs,
ychydig îs na 'm glinie.
Pe cawn i fynd oddi yma i ryw le!
Mae 'r cwnstablied wrth fy sodle.
Os cai ddigon o le i ffoi,
ni fynai mo 'i pres-monie.
Wel daccw 'r cwnstablied, ai whw, ai whw!
Nid allai mo 'r diangc tros geunant mor arw.
Pa un ore i mi nol, meddwch chwi,
ai neidio a thorri 'ngwddw?
Enter Cwnstable.
Tewch a siarad, trowch yma, syre.
Na ddiengwch, os mynwch, hwdiwch bres-mone.
Ffwl
Mi ges gyne godwm maith
ag a dorais saith o 'm asenne.
[td. 7]
Cwnstable
Ni welai neb cyn ffittied
i fenttro yn galonog o flaen Scottied.
Ffwl
Nid iw fy nghalon i haner hu
er y mod i yn rhythu fy lluged.
Pwy a geidw fy mhlantos bychin [~ bychain]
os ai yn sawdwr dros y Brenin?
Cwnst
Pa sawl un o blant sydd i ti?
Fe geiff y plwy gadw y rheini.
Ffwl
Mae i mi naw, Huw a 'i bendithio,
rhai yn dechre cerdded, rhai yn dechre cropio;
nid ydynt fwy na chywion gwydde
na 'r hyna ond tair blwydd heno.
Cwns
Pwy all dy goelio? Peth iw dy gelwydd?
Ffwl
Mae i mi naw heb un fam a 'i gilydd
a 'r naw mam sydd iddynt yma
a rheini yn ferched o 'r gonesta.
Cwns
di a gest gryn drafferth yn ei ceisio.
Ffwl
Roedd cymdogion da yn fy helpio.
Cwns
Tyrd oddi yma, gwâs aflawen,
i gymryd arfe att y capten.
Ffwl
Ni ddoi yno ond o hŷd fy nhin.
Ni thalai i frenin frwynen.
Ffarwel i chwi 'r holl ferched!
Criwch ag wylwch, ni chewch i fyth mo 'm gweled.
Och! ni chawn ryw goffor dofn
i lechu rhag ofn yr 'Scotied!
Exit y 2.
Enter y Gwyddel a 'r Cymro.
Gwyddel
Dydd da fo ichw [~ ichwi] y Cymro tawel.
Cymro
Dydd da fo i chwithe 'r Gwyddel.
Gwydde
Cymro
[td. 8]
Gwyddel
Pa ryw newydd sydd, y Cymro?
Cymro
I mae gofal mawr a chyffro,
a llawer gwr a llangc
yn diangc rhag ei bresio.
Gwyddel
Fe aeth yr armi i ffor [~ ffordd] er ys dyddie
i siwrnai hirfaith yn ei harfe,
ag i mae nhw heddyw yn y nôd
yn cyfarfod Lasle.
Nhw aethon ynghyd, wel dyna nhw 'n saethu.
Deliwch wrthynt hwy, Saeson a Chymru,
a gwnewch nad all un Scott
ddyfeisio plott ond hynny.
Cymro
Peth heb raid iw hyn o redfa?
Gwrês gwyr cadarn a 'i mawr draha
sydd yn dechre cynen câs
o anrheithio 'r deyrnas yma.
Gwyddel
Tewch, tewch, nid rhaid mo 'r gofalon
rhwng Gwyddelod, Cymru a Saeson.
Ni adawant un Scott yn fyw;
pwy safia 'r cyfryw ladron?
Cymro
Rwy 'n ofni fod rhai o 'r Saeson
yn ddauwynebog ag yn ffeilsion
fel y gwnaethont frwydr hyll
yn 'nhwyll y cyllyll hirion.
Gwyddel
Mae fy nghenedl i yn y Werddon
yr joed heb garu sôn am Saeson.
[td. 9]
Gwyddel
Tywyllodrus ydynt ymhob môdd
yn brathu fel nadrodd brithion.
Enter y Ffwl.
Pwy sydd yma mor ben uchel:
ai chwi 'r Cymro glân a 'r Gwyddel?
Cymro
Wyt ti yn rhodio a 'th draed yn rhydd?
Par newydd sydd o 'r fattel?
Ffwl
Battel fawr, nid battel fechan.
Fo ddarfu i mi ollwng un ergyd allan
ag a wneythim i Lasle ofyn nawdd,
do, 'n ddigon hawdd fy hunan.
Fe ddarfu iddynt hwy gyttuno:
fe gadd y sawdwyrs ei disbandio.
Hwy amcanasant yn y fattel
fy 'ngwneythr i 'n farchog mawr o ryfel.
[td. 10]
Cymro
Siwr ni byddynt ddim mor ddibris.
Gwilia yr Gwyddel sydd yn Bapis't [~ Bapist].
Ffwl
Rwy 'n dywedyd y gwir i ti, gnâ.
Cilia neu wna dy ddewis.
Awn i ymofyn pa ryw newyddion
sydd yn mysc y gwyr bon'ddigion.
I rwy 'n ofni, drwg iw 'r peth,
na cheir un gyfreth union.
Exit oll.
Enter y Brenin Jarls, Esex, Arglwydd Pum.
Esex
Henffych well, Frenhin! Mae Saeson a
Chymru,
Yscodiad, Gwyddelod ei gyd wedi codi
i fynd i eiste ar hên 'stent
ar Barliament y foru.
Brenin
I rydwi 'n eich dewis, fy anwyl gar'digion [~ garedigion],
i settlio fy nhernas i a 'm achosion.
Rhag digwydd amryfusedd maith
gwnewch gyfraith unwaith union.
Meddyliwch, meddyliwch, fy 'ngwir ddeiliad,
na wnewch gam dibwyll a neb rhu danbaid.
Gwnewch na bytho i 'r isel fri
yn rhoi arnoch i mo 'i ochenaid.
Sylfaenwch ych gwaith ar dduwiolder,
dilynwch linyn y cyfiawnder
er mwyn amddiffyn ffydd loyw lwŷs
lân eglur Eglwys Loeger.
Pum
A rowch chwi yr holl bower rhyngon
i eiste 'n llesol ar hyder 'wyllysion,
[td. 11]
Pum
a 'ch llaw ar sefyll fyth heb feth
ag wrth y peth a wnelon?
Brenin
Wel dyna gondisiwn anweddol; chwi a wyddoch
fy rhwymo i sefyll wrth bob peth a wneloch
rhag ofn digwydd bob rhyw ball
neu fai rhu angall rhyngoch.
Pum
Ni wnawn ni ddim ond a fo cyfaddas
er lleshant a daioni i 'r deyrnas
fel y gallo yn synwŷr ni
ych harddu chwi a 'ch urddas.
Brenin
Dan gondisiwn i chwi wneuthyr
pob rhyw fosiwn yn gymhesur
mi rô fy llaw i fod bob trô
i gŷdseinio a 'ch synwyr.
Esex a Phum
A 'r amod hwnw ni a eisteddwn;
a 'r tair teyrnas ni a 'i chwiliwn:
os bydd camwedd mewn un lle,
yn onest ni a 'i unionwn.
Exit y 2.
Brenin
Mae digon o synwyr yn eich penne.
O does cydwybod i 'w calonne,
gobeithio y rhônt bob peth dan sêl
yn deilwng fel y dyle.
Rwy 'n gweddio yn wastadol
ar i Dduw l'wyddo fy holl bobol,
planu doethineb yn ei mysc
yn llawn o addysc weddol.
Enter Ysbeier.
Cenad wy, Frenhin, oddiwrth y Parliament
i ddywedyd i chwi yr modd yr ydent
[td. 12]
Ysbeier
gwedi cuttuno a 'r holl cwmpeini
i dorri pen yr Arglwydd Debitti.
Brenin
Nid yw fy nghalon i yn cuttuno
mor ddi-anerch fwrw mono.
Ysbeier
Fo basiodd sentens ganthynt hwy;
nid ellir mwy mo 'i safio.
[Brenin]
I mae 'n ofud yn fy 'nghalon
golli Debitti bugail y Werddon.
O 'm nerth a 'm cryfder colles ddarn.
Nhw a wnaethont farn aghyfion.
Ysbeier
Mae geni Act o Barliament etto.
Edrychwch pa fodd yr ych i 'w leiccio.
Arglwydd y Pum a welai yn gyfaddas
i gasglu maleisia i 'r holl deyrnas
dan law Hotham i dre Hŵl:
wel dyna ei cwbwl bwrpas.
Brenin
A gyttunasont hwy ar hynny?
Ysbeier
Do, er gwaetha yr holl Gymru
hwy a 'ch codant chwi allan o 'r Tŵr Gwyn
drwy fwriad cyn y foru.
Brenin
Yn fy nghalon rydwi 'n ofni
ei bod mewn dichell i 'm bradychu.
Ysbeier
Pei cyflawnid 'wllys rhai,
ni wnaent hwy lai na hynny.
Mae geni waeth newyddion:
I mae nhw yn erbyn yr esgobion;
nhw a rônt gyfraith Lwydlo i lawr;
fo ddigia 'r mawr swyddogion.
[td. 13]
Ysbeier
Ni cheir darllen yn yr eglwysi
mo 'r Comon Prayer; mae 'n rhaid ei losgi.
Fe gollir ffrwyth 'scrythur bêr,
chwi wyddoch lawer gweddi.
Brenin
Os torant hwy i lawr fraint esgobion
a 'r Comon Prayer, ni awn yn ddeillion.
Ni bydd y trefi a 'r wlad ar lêd
ond fel anifeilied gwlldion [~ gwylltion].
Ysbeier
I mae nhw gwedi danfon armi
yn erbyn Gwyddelod sydd yn codi.
Crogi 'r Saeson ydi 'r swŷdd
am golli Arglwydd Debitti.
Bren
Pe basent hwy mor bur galonna
ag oedd hwnw yn ei feddylia,
ni base Brydain fawr ei bri
mi browes i mor bryche.
Ysbeier
Mae 'nhw yn ceisio, mawr ydi 'r andras,
droi y Frenhines allan o 'r deyrnas.
Mi wn ar frŷs mae hynny
a wnân
os nhw a gân ei pwrpas.
Brenin
Yrwan rwy 'n dechre da'llt ei dichellion.
Ni wna'nhw lai na dwyn y nghoron.
Och, och! ai 'n eifr digrêd
yr aeth fy nefaid gwnion [~ gwynion]?
Ni safai byth dros golli mywyd
wrth ei cyfraith anferth ynfyd.
Attynt bellach, na naccewch,
yn ddidwyll ewch i ddywedyd.
Exit ysbeier.
Enter y Pum.
Ai nid ydech chwi yn bodloni
[td. 14]
Pum
i synwyr jeirll ag arglwyddi
i wneuthur ordor ar y byd
yn erbyn ynfyd bopri?
Brenin
Nid ydi weddus i mi ddiodde
oddiar y nghlyn ddwyn fy nghledde.
Os rhof i 'ch dwylo chwi fy ffon,
bydd siwr i 'm bronn gael briwie.
Dygaswn [~ Debygaswn] eich bod fel gwinwydd ffrwythlon
a wnai ddaioni i bob rhyw ddynion.
Chwith iw 'r sain, a chwithe sydd
fel cŵn o 'r gelldydd gwlldion [~ gwylltion].
Pa beth sydd rhyngoch a 'r esgobion
sŷ rhoi goleuni i bob rhyw ddeillion?
Wel dyna chwi yn dadwreiddio ffŷdd
a phob rhyw grefydd gryfion.
Pum
Peth bynnag a wnaethont, ni safwn wrtho.
I mae 'r holl bower yn ein dwylo.
Clôch heb dafod ydech chwi.
Fe ddarfu i ni guttuno
gore i chwi fod yn fodlon
rhag ych curo am eich coron.
Brenin
Pa 'n waeth i mi ei cholli hi yn eich mysc
na cholli dysc esgobion?
Pum
Ni chewch i nag esgob nag ofer weddiau.
Gwnewch ych gwaetha' a chwarewch eich cardiau!
Brenin
Onid iw fy oes i yn fer,
mi fynaf gyfiawnder finnau.
Pum
Dan ein dwylo ni mae 'r arfe.
Ni chwnwn [~ chwynnwn] Loegr cyn pen tridie.
Exit Pum.
[td. 15]
Enter y Frenhines.
Fy Mrenin parchedig a 'm gwr priodol,
fe aeth eich deiliaid chwi 'n gynhwynol.
Dywedwch i mi pa newyd sydd;
mi a 'ch gwela chwi yn brydd anianol.
Brenin
Gormod gorthrymder 'syweth sydd imi.
Nid oes obaith dim daioni:
yn y 'ngardd winwydden gain
fe dyfodd drain a drysni.
Hwy gawsent genad wrth ei gweniaith
genif i ddosbarthu 'r gyfraith,
a hwythe yn llosgi 'r Comon Prayer
ag yn gwneuthyr taêr dratturiaith.
Frenhine[s]
I ryd wi yn ymul torri nghalon [~ fy nghalon]
drosoch chwi fy Mrenhin ffyddlon.
Ewch i ffordd o 'i mysc ar frûs;
mae nhw yn gwerylus greulon.
Gyd'a nhw y mae 'r prentisiaid,
y trains-band mewn arfe tanbaid,
ag a 'i bwriad fore a hwŷr
ar ddal ar gywyr ddeiliaid.
Brenin
Gyda nhw mae 'r nerth a 'r gallu,
ag maent mewn dichell i 'm bradychu.
Mi âf i ffordd cyn colli gwaed
i geisio aed ei [~ i] Gymru.
Ffarwel, ffarwel, fy mhêr winwydden!