WEISION..............1

a phan ddelont adref, mae un o weision y brenin yn golchi eu traed a dwfr o ddisgl arian.

WEITHIAU.............1

i 'r olaf o 'r rhai'n y maent hwy weithiau yn cynnyg eu herfyniadau;

WEITHREDIADAU........1

ond nad yw ef ddim yn edrych cymmaint ar weithrediadau dynion, o herwydd ei fod yn rhy fawr iddynt wneuthur dim yn ei erbyn, neu chwanegu dim at ei anrhydedd.

WEITHREDOEDD.........5

ac na allasai un llyfr gynnwys ei holl weithredoedd a 'i ymadroddion ynddo.

eithr y duwiau y maent hwy yn addoli yw llywodraethwyr a fu 'n byw ryw amser ar y ddaear, ac a gawsant yr anrhydedd yma trwy ryw weithredoedd rhagorol;

ond at eu poeni, am ryw ddrwg weithredoedd a wnaethant, i 'r duwiau eu troi ar y dull hynny.

mae hon wedi ei gwneud o garreg ddu ddisglair, ac yn ei law asswy mae 'n dala disgl aur, yn loyw fel gwydr, ymha un y maent yn tybied ei bod yn gweled eu holl weithredoedd daearol.

bod y fath greadur ardderchog ag yw dyn, wedi cael ei gynnysgaeddu a galluoedd mor rhagorol i weled ac i ddeall holl weithredoedd nattur a 'i rhagluniaeth, i addoli ac i ryfeddu anfeidrol ddoethineb ei Greawdwr, i edrych yn ol ar yr amserau annechreuol, ac ymlaen ar amserau ag sydd etto heb ddyfod.

WEITHREDU............1

a 'i fod ef yn wastadol weithredu, ac yn parhau felly i bob tragywyddoldeb.

WELE.................1

Ond bydded i bob Cristion gofio, fod Iesu wedi dywedyd yn rhagflaenol, er ein rhybuddio, 'Os dywed neb wrthych, Wele dyma Grist, neu dyna, na chredwch;

WELED................7

Mae 'r pererinion yma yn cael cennad i weled esgyrn Sommona Codon, y rhai a ddywedant eu bod yn llewyrchu mor danbaid, fel na allant edrych arnynt dros un funud o amser.

Mae 'r duwdyn yma yn cael ei ddangos yn eistedd ar orsedd ardderchog, a chwedi ei ddialladu mewn gwisg gostfawr at dderbyn addoliad gan y bobl, y rhai sydd yn ymgynnull atto o bob cwr o 'r wlad helaeth hon, i ymostwng o 'i flaen, ac yn ei weled yn anrhydedd mawr i gael cusanu ei draed.

ac os cymmerwn olwg fer ar rai o 'r cenhedlaethau mwyaf nodedig ymhlith yr Indiaid, ni gawn weled fod eilun-addoliaeth yn eu plith hwynt yn agos o 'r un lliw.

am hynny y maent mewn ofn mawr, rhag i 'r ddelw hon weled eu beiau, a gosod rhyw gosp neu aflwydd arnynt am y cyfryw.

Wrth edrych yn fanol i 'r pethau hyn, ni gawn weled yn amlwg, nad oes, ac na fu erioed, bobl neu genhedlaeth o ddynion mor anfoesol ac mor farbaraidd, nad oeddent yn cyfaddef ac yn addoli un goruchaf Dduw, yr egwyddor gyntaf, a llywodraethwr pob peth.

bod y fath greadur ardderchog ag yw dyn, wedi cael ei gynnysgaeddu a galluoedd mor rhagorol i weled ac i ddeall holl weithredoedd nattur a 'i rhagluniaeth, i addoli ac i ryfeddu anfeidrol ddoethineb ei Greawdwr, i edrych yn ol ar yr amserau annechreuol, ac ymlaen ar amserau ag sydd etto heb ddyfod.

Pan edrychom i nattur a dwyfol dueddiad y grefydd hon a ddysgir i ni gan Grist a 'i Apostolion, ni gawn weled ei bod yn deilwng o Dduw.

WELIR................2

Y grefydd Iuddewig a welir yn ei llawn berffeithrwydd yn mhum llyfr Moses, sylfaenwr eu cyfreithiau gwladol ac eglwysig;

Pob dyn ag sy 'n caru 'r gwirionedd, ac yn chwennych cael iawn dystiolaeth o 'i grefydd, nid oes achos i Gristion fyth gael gwell na 'r hyn a welir mewn perthynas i gyflwr yr Iuddewon yn bresennol!

WELL.................2

ac nid oedd y Caldeaid, y Rhufeiniaid, a 'r Chinesiaid, yn well na hwythau am eu ffolineb:

ER bod yma lawer o grefyddau wedi eu gosod i fynu gan y bobl ag sy 'n cymmeryd arnynt enw crist'nogion, ni wn i a ydynt hwy yn yr ymweddiad lawer yn well na 'r Indiaid.

WELLA................1

yn gyfarwydd i wella doluriau, ac yn adnabyddus ag amryw lysieuau meddyginiaethol.

WELO.................1

Yr wyf yn credu adgyfodiad y meirw, yr hyn a fydd pan welo Duw fod yn dda.

WELODD...............1

Y Grefydd Grist'nogol yw 'r oruchwiliaeth ddiweddaf a mwyaf perffaith o bob datguddiad a welodd Duw fod yn dda i roddi i ddynolryw.

WELONT...............1

maent yn ofnus iawn pan welont ddiffyg ar yr haul neu 'r lleuad, y rhai y maent yn eu hystyried fel gwr a gwraig, ac yn meddwl eu bod yn ddig wrthynt ar y cyfryw amser.

WELWN................2

Ni welwn hefyd, mai mewn ychydig amser ar ol gwasgariad plant Noa, rhannu 'r teuluoedd, a chymmysgu 'r ieithoedd, i lawer iawn o ddynol ddychymygiadau newyddion gymmeryd lle mewn crefydd, yr hyn fu 'n achos o alw Abraham o Ur y Caldeaid, fel y byddai iddo ef a 'i dylwyth gadw addoliad ac adnabyddiaeth o 'r gwir Dduw.

Ni welwn i 'r ddefod hon gael ei harferyd gan y Groegiaid yn gystal a 'r Rhufeiniaid;

WEN..................2

Ond y creadur mwyaf ag sy 'n cael ei anrhydeddu yn eu plith hwy, yw 'r elephant wen;

ac un o deitlau brenin Pegu yw, Arglwydd yr Elephant wen.

WENDID...............1

ac felly y dylent geryddu 'r fath drachwantau a nwydau afreolaidd, yr hyn sy 'n dueddol i bob dyn wrth wendid nattur, a gweddio ar Dduw am gymmorth i wrthryfela yn erbyn y cyfryw dueddiadau llygredig, ac i buro eu cydwybodau, fel na fyddai honno yn eu cyhoeddi yn euog, a 'u condemnio mewn ystad ysprydol.

WERTH................1

Mae 'r Laplanders, meddant hwy, yn gosod y rhai'n ar werth, ac yn edrych arnynt fel rhyw beth byw, yn gymmaint ag y gall eu prynwyr eu danfon i 'r lle, ac at y sawl a fynnont;

WERTHU...............1

Mae gan rai o honynt ryw art neillduol o ddeutu werthu 'r gwynt i 'r morwyr.

WIDW.................1

a chan fod y widw hon yn ieuangc, fe a 'i priododd, ac a aeth yn ddyn cyfoethog, ie, yn un o 'r rhai mwyaf yn Mecca.

WIN..................1

digonedd o win, helaethrwydd o aur, a llestri arian, meini gwerthfawr, ac felly yn y blaen.

WINSTOW..............1

i Winstow, mab arall iddo, roddi gofal dros angenrheidiau a chyfiawnderau ei bobl;

WINWYNS..............1

Yr Aiphtiaid, er cymmaint oeddent hwy yn ei glaimio o ddoethineb, a wasanaethent deirw brithion, adar, cennin, winwyns, & c.

WIR..................5

Yr wyf yn credu, fod athrawiaeth a phrophwydoliaethau Moses yn wir;

Dynion a 'u meddyliau wedi gwibio oddiwrth y wir orphwysfa yn y goruchel fod, ac heb gael dim gorphwysfa mewn delw, a chwanegasant eraill attynt.

Ac yn wir, nid yw Crist'nogion eglwys y Groeg ddim gwell, a 'u cymmeryd yn gyffredinol;

canys mae rhai pobl yn credu na ddarfu iddynt erioed yn iawn dderbyn y grefydd gristnogol o wir ewyllys calon;

y mae gennym y rhesymmau mwyaf cadarn i gredu, fod y dystiolaeth hon a roddasant i 'r byd yn wir;

WIRIONEDD............1

Yr wyf yn credu beth bynnag a ddysgwyd i ni gan y prophwydi, ei fod yn wirionedd dwyfol.

WISGO................1

Mae 'r Tibetiaid yn cael eu llywodraethu gan ddyn, neu dduw-dyn, yr hwn y maent yn ei alw Dalai Lama, i 'r hwn y maent yn talu 'r fath wageddol barch ac anrhydedd, fel ag y mae ymmerawdwr China, a 'r holl arglwyddi mwyaf, yn edrych arnynt eu hunain yn ddedwydd, trwy roi anrhegion gwerthfawr, i gael rhyw beth oddiwrtho at wisgo am eu gyddfau, fel yn ymddiffyniad rhag amryw drallodion ac adfyd.

WISGOEDD.............2

offeiriadol wisgoedd cyssegredig, Elisha, disgybl Elija, y brophwydol eneiniad.

Y sawl a gadwai 'r gorchymynion hyn, efe a addawai iddo baradwys, lle mae llawer math o wisgoedd sidanaidd, afonydd teg, coed ffrwythlon, benywod glan, cerddorion, a phob llawenydd;

WLAD.................19

yr hwn hefyd oedd eu harweinydd o dir y caethiwed yng wlad yr Aipht, i 'w dwyn i feddiannu 'r addawedig wlad (ag oedd i fod yn gysgod o 'u tragywyddol ddedwyddwch) sef gwlad Canaan.

yr hwn hefyd oedd eu harweinydd o dir y caethiwed yng wlad yr Aipht, i 'w dwyn i feddiannu 'r addawedig wlad (ag oedd i fod yn gysgod o 'u tragywyddol ddedwyddwch) sef gwlad Canaan.

Pan ddinystriwyd Jerusalem gan Titus ymmerawdwr Rhufain, yr hyn a ddigwyddodd yn y flwyddyn 70 o oedran Crist, fe gafodd yr Iuddewon eu gwasgaru dros wyneb yr holl ddaear, fel nad oes braidd un wlad na thalaith heb rai o honynt yn ei chrwydro;

Y pethau mwyaf neillduol a ddigwyddodd yn amser neu hanes yr Iuddewon yw, galw Abraham o wlad y Caldeaid, arwain yr Israeliaid o wlad yr Aipht trwy 'r mor coch;

Y pethau mwyaf neillduol a ddigwyddodd yn amser neu hanes yr Iuddewon yw, galw Abraham o wlad y Caldeaid, arwain yr Israeliaid o wlad yr Aipht trwy 'r mor coch;

rhoddi y gyfraith i Moses ar fynydd Sinai, eu sefydlu yng wlad Canaan dan lywodraeth Josua, adeiladu teml Salomon;

Ac er cymmaint oedd eu hawl i philosophi, nid oedd hynny yn yr hyn lleiaf yn gwella dim ar y wlad.

Y parodrwydd i addoli 'r llo aur wrth fynydd Sinai, sy 'n rhoi achos i feddwl eu bod yn euog o 'r un ffieidd-dra yng wlad yr Aipht:

Ac yn yr 862 o flynyddau y buant yn aros yng wlad Canaan, cyn eu caethiwo gan y Caldeaid, hwy a lithrasant bedair gwaith ar ddeg o leiaf i eilun-addoliaeth.

Oddi yma hi aeth trosodd i wlad yr Aipht, ac oddi yno i blith y Groegiaid, y rhai a 'i tannodd trwy holl genhedlaethau gorllewinol y byd.

Y wlad helaeth hon sy 'n llawn o demlau a monachlogydd, wedi eu llenwi a delwau, y rhai y mae 'r offeiriaid dichellgar yn porthi ag anwedd y bwyd, eithr yn bwyta 'r sylwedd eu hunain.

MAE 'r wlad helaeth hon tu draw i 'r Ganges;

Mae 'r duwdyn yma yn cael ei ddangos yn eistedd ar orsedd ardderchog, a chwedi ei ddialladu mewn gwisg gostfawr at dderbyn addoliad gan y bobl, y rhai sydd yn ymgynnull atto o bob cwr o 'r wlad helaeth hon, i ymostwng o 'i flaen, ac yn ei weled yn anrhydedd mawr i gael cusanu ei draed.

Yn Mexico mae 'r hen Baganiaid sy 'n cyfaneddu y wlad hon yn credu fod un Duw, gwneuthurwr a chynhaliwr y cwbl oll:

Nid oes un bobl neu genhedlaeth mor nodedig am swynion a swyngyfaddefwyr a 'r wlad hon.

Mae 'r swynwr yma ar ol dihuno yn cymmeryd arno, beth bynnag a ofynir iddo, y gall ef roddi llawn hanes am dano, pa mor belled, neu ymha wlad, neu ran o 'r byd y bydd hynny 'n bod;

ER bod y grefydd Fahometanaidd wedi rhedeg dros ran fawr o 'r wlad hon;

Yn Ewrop, holl wlad y Twrciaid, a 'r Cham o 'r Crim Tartary.

Mae 'r sect hon wedi dechreu ynghylch canol y drydedd oes gan Sabelius, philosophydd o wlad yr Aipht.

WLADOL...............2

ond os collodd y bobl hyn eu llywodraeth wladol, hwy a allant ymfalchio fod ganddynt ganlynoliad o offeiriaid a dull sefydledig o wasanaeth grefyddol er dyddiau Zoroaster;

MAE crefydd y Tartariaid ryw beth yn debyg i 'w cyfraith wladol, ac yn gyffredin wedi ei haddasu at hynny o 'u cymmydogaethau;

WLADWYR..............1

Wedi iddo barhau yn yr arferiad yma dros ddwy flynedd, a chael cymmeriad mawr am ei sancteiddrwydd, fe ddechreuodd gyhoeddi ei hun yn brophwyd, gan gymmeryd arno ei fod wedi cael ei ddanfon gan Dduw i ddiwygio ei gyd-wladwyr, a 'u galw oddiwrth eu heilun-addoliaeth.

WLEDYDD..............2

oddiwrth y Caldeaid hi a dannodd ei hun dros holl wledydd y dwyrain, lle cafodd ei phroffeswyr yr enw o Sabiaid.

ond fe allai nad yw rhai o honynt ond bychain, neu fath o hieroglyphics, yr hyn sy 'n beth cyffredin yng wledydd y dwyrain.

WN...................1

ER bod yma lawer o grefyddau wedi eu gosod i fynu gan y bobl ag sy 'n cymmeryd arnynt enw crist'nogion, ni wn i a ydynt hwy yn yr ymweddiad lawer yn well na 'r Indiaid.

WNA..................1

Mae eu holl gyfraith foesol yn gynhwysedig yn y pump gorchymyn canlynol, sef, na ladd, na wna un fath o aflendid;