AMDDEFFYN..........1

Gwelwn y Twysogion eraill a 'r un rhyw arfeu 'n amddeffyn ei rhan hwytheu o 'r Eglwys:

AMDO...............1

ryw hirnos Gaia dduoer, pan oedd hi 'n llawer twymnach yn nghegin Glynn-cywarch nac ar ben Cadair Idris, ac yn well mewn stafell glyd gyda chywely cynnes, nac mewn amdo ymhorth y fonwent;

AMGEN..............1

Edrych yrwan, eb yr Angel, ac a roes i mi ddrychyspio amgen nac oedd genni fi ar y mynydd.

AMGYLCH............2

Ni chawn i attreg nad dyma fi 'n ymyl yr anferth Gastell tecca 'r a welais i 'rioed, a Lynn tro mawr o 'i amgylch:

O amgylch y Llys 'r oedd rhai coed, ymbell Ywen wenwynig, a Cypres-wydden farwol, ac yn y rheini 'roedd yn nythu ddylluanod, Cigfrain ac Adar y Cyrph a 'r cyfryw, yn creu am Gig fyth, er nad oedd y fangre oll ond un Gigfa fawr ddrewedig.

AMGYLCHU...........1

A chyda 'i fod e 'n eistedd, dyma 'r holl Fyddinoedd marwol wedi amgylchu a rhwymo 'r Carcharorion, ac yn eu cychwyn tu a 'u lletty.

AMHOSSIBL..........1

Llwyr amhossibl, ebr ynte, fyddei i undyn ddianc oddiyma, oni bai fod IMMANUEL oddifry yn danfon ei Gennadon hwyr a boreu i 'w perswadio i droi atto Ef ei hunion Frenhin oddiwrth y Gwrthryfelwr, ac yn gyrru hefyd i ymbell un anrheg o ennaint gwerthfawr a elwir ffydd, i iro 'u llygaid;

AML................2

Gwelwn aml Goegen gorniog fel Llong ar lawn hwyl, yn rhodio megis mewn Ffram, a chryn Siop Pedler o 'i chwmpas, ac wrth eu chlustiau werth Tyddyn da o berlau:

Er y byddei aml ymryson rhyngddynt am y cleifion;

AMLED..............1

Ie ni thybia Belial fawr mo 'r holl Ddinas (er amled ei Brenhinoedd) yn addas i 'w Ferched ef.

AMMEU..............1

A phe' sy waeth, dechreuais ammeu nghymdeithion [~ fy nghymdeithion ] wrth eu gwaith yn gwrthuno ac yn cuchio arnai eisieu canu dychan i 'm Brenin fy hun.

AMRYW..............3

Ar hyn dyma baladr o wr a fasei 'n Alderman ac mewn llawer o swyddeu yn dyfod allan odditanom, yn lledu ei escill, megis i hedeg, ac ynteu prin y gallei ymlwybran o glun i glun fel ceffyl a phwn, o achos y gest a 'r Gowt ac amryw glefydon bonheddigaidd eraill;

Mae amryw achosion yn gyrru rhai yma;

Wrth nesau canfum yn scrifennedig uwchben pob drws henw 'r Angeu oedd yn ei gadw, ac hefyd wrth bob drws ryw gant o amryw betheu wedi eu gadel yn llanastr, arwydd fod brys ar y rhai a aetheint trwodd.

AMSER..............9

Os denodd glendid hon, di i chwantio corph Merch, nid rhaid iddi ond codi bys ar un o Swyddogion ei Thad (sy o 'i hamgylch bob amser er nas gwelir) a hwy a drosglwyddant iti fenyw yn ddiattreg;

myfyrio 'r oeddwn i ar ryw ymddiddanion a fasei wrth y tan rhyngo'i a Chymydog, am fyrdra hoedl Dyn, a siccred yw i bawb farw, ac ansiccred yr amser;

A 'r Prydydd, ynte, p'le mae 'r Pyscodyn sy 'r un lwnc ag ef, ac mae hi 'n for arno bob amser, etto ni thyrr y Mor-heli moi syched ef.

Nid oedd yn eich amser chwi, Syr, ond bargeinion bol clawdd, a lled llaw o scrifen am dyddyn canpunt, a chodi carnedd neu goeten Arthur yn goffadwriaeth o 'r pryniant a 'r terfyneu:

Ac ar y llaw asswy 'r oedd henddyn a elwid Amser, yn dylifo aneirif o edafedd aur, ac edafedd arian, a chopr, a haiarn lawer iawn, ac ymbell edy 'n prifio 'n well at ei diwedd a myrddiwn yn prifio 'n waeth;

Na ddo, ebr un arall, oddieithr bod ymbell Sul wedi gwasanaeth yn y tafarn-dy tan dranoeth, neu amser ha [~ haf ] mewn twmpath chwarae, ac yn wir, yr oeddym ni 'n gariadusach, ac yn lwccusach am gyn'lleidfa na 'r Person.

O nid ym ni rwymedig i roi i chwi 'r un dyfyn pennodol, ebr Angeu, am eich bod yn cael ymhob lle, bob amser o 'ch einioes rybudd o 'm dyfodiad i.

Pa ddelw bynnac, pe troent y llywodraeth uffernol tros ei cholyn, gyrr di hwynt yno 'n sydyn, rhag ofn i mi gael gorchymyn i 'th daro di 'n ddim cyn d' amser.

Canys er bod dy ddiben di a 'r henddyn draw (gan edrych ar Amser) yn nesau o fewn ychydig ddalenneu 'n fy Llyfr disommiant i;

AN.................1

PAN oedd Phoebus un-llygeidiog ar gyrraedd ei eithaf bennod yn y deheu, ac yn dal gwg o hirbell ar Brydain fawr a 'r holl Ogledd-dir;

ANAD...............1

Fe roesei ar y Pap a 'i Fab arall o Ffrainc ddinistrio Eglwys Loegr a 'i Brenhines, ar y Twrc a 'r Moscoviaid daro y rhanneu eraill o 'r Eglwys a lladd y bobl, yn enwedig y Frenhines a 'r Twysogion eraill, a llosci 'r Bibl yn anad dim.

ANAIR..............1

Yn wir, un o 'ch Monachod chwi, ebr hi, ist, ist, eb ef, dim anair i Wyr yr Eglwys:

ANEIRIF............11

Ond er maint ei allu a dyfned ei ddichellion, er maint o Emprwyr Brenhinoedd a Llywiadwyr cyfrwysgall sy tan ei Faner ef yn yr anferth Ddinas ddihenydd, ac er glewed ei fyddinoedd aneirif ef tu draw i 'r Pyrth yn y Wlad isa, etto, eb yr Angel, cant weled hynny 'n ormod o dasc iddynt:

ac yn ei Thrysorfa aneirif o blesereu a theganeu i gael cwsmeriaeth pawb, a 'u cadw yn gwasanaeth ei Thad, Ie, 'r oedd llawer yn dianc i 'r Stryd fwyn hon, i fwrw tristwch eu colledion a 'u dyledion yn y Strydoedd eraill.

Rhai o Stryd Elw a chanddynt ystafell yn hon, a redeint yma a 'u harian iw cyfry, ond ni arhoent fawr rhag i rai o 'r aneirif deganeu sy yma eu hudo i ymadel a pheth o 'u harian yn ddi-log.

Wedi llwyrflino ar y moch abrwysc hyn, ni aethom yn nes i 'r Porth i spio gwallieu i ardderchog Lys Cariad y Brenhin cibddall, lle hawdd mynd i mewn, ac anhawdd mynd allan, ac ynddo aneirif o Stafelloedd.

Ac i Deml yr anghred yr aethom gynta, gwelwn yno rai yn addoli llun Dyn, eraill yr Haul, eraill y Lleuad, felly aneirif o 'r fath Dduwieu eraill, hyd at y Winwyn a 'r Garlleg;

ie, 'n lle 'r holl ffrio ffair, a 'r ffrost, a 'r ffrwst, a 'r ffrwgwd oedd yno 'n pendifadu dynion yn ddibaid, ac yn lle 'r aneirif ddrygeu gwastadol oedd isod;

Ond cyn i mi edrych ychwaneg o 'r aneirif ddryseu hynny, clywn lais yn peri i minneu wrth fy henw ymddattod, ar y gair mi 'm clywn yn dechreu toddi fel caseg-eira yn gwres yr Haul, yna rhoes fy Meistr i mi ryw ddiod-gwsc fel yr hunais, ond erbyn i mi ddeffro f' am dygasei i ryw ffordd allan o bellder y tu arall i 'r Gaer;

ac ymhen ennyd wrth ymbell oleuni glas fel canwyll ar ddiffodd, mi welwn aneirif oh!

aneirif o gyscodion Dynion, rhai ar draed, a rhai ar feirch yn gwau trwy eu gilydd fel y gwynt, yn ddistaw ac yn ddifrifol aruthr.

Gorfod mynd o 'm llwyr anfodd gan y nerth a 'm cippiodd fel corwynt, rhwng uchel ac isel, filoedd o filltiroedd yn ein hol ar y llaw asswy, oni ddaethom eilwaith i olwg y Wal derfyn, ac mewn congl gaeth ni welem glogwyn o Lys candryll penegored dirfawr, yn cyrraedd hyd at y Wal lle 'r oedd y drysau aneirif, a rheiny oll yn arwain i 'r anferth Lys arswydus hwn:

Ac ar y llaw asswy 'r oedd henddyn a elwid Amser, yn dylifo aneirif o edafedd aur, ac edafedd arian, a chopr, a haiarn lawer iawn, ac ymbell edy 'n prifio 'n well at ei diwedd a myrddiwn yn prifio 'n waeth;

ANESCOROL..........1

wel', ebr ef, mae yn y Pelydr accw lawer swyn ryfeddol, mae e 'n eu dallu rhag gweled bach, mae e 'n eu synnu rhag ymwrando a 'u perygl, ac yn eu llosci a thrachwant diwala am ychwaneg o hono, ac ynte 'n wenwyn marwol, yn magu ynddynt glefydon anescorol, na ddichon un meddyg, ie, nac angeu byth bythoedd ei hiachau, na dim oni cheir physygwriaeth nefol a elwir edifeirwch, i gyfog y drwg mewn pryd cyn y greddfo 'n rhybell, wrth dremio gormod arnynt.

ANFAD..............1

Ynghanol hyn, clywn ryw anfad rydwst tu a phen isa 'r Stryd, a thyrfa fawr o bobl yn ymdyrru tu a 'r Porth, a 'r fath ymwthio ac ymdaeru, a wnaeth i mi feddwl fod rhyw ffrae gyffredin ar droed, nes gofyn i 'm cyfaill beth oedd y matter;

ANFEIDROL..........1

mi 'm gwelwn mewn Dyffryn pygddu anfeidrol o gwmpas ac i 'm tyb i nid oedd diben arno:

ANFERTH............6

Ni chawn i attreg nad dyma fi 'n ymyl yr anferth Gastell tecca 'r a welais i 'rioed, a Lynn tro mawr o 'i amgylch:

Ond er maint ei allu a dyfned ei ddichellion, er maint o Emprwyr Brenhinoedd a Llywiadwyr cyfrwysgall sy tan ei Faner ef yn yr anferth Ddinas ddihenydd, ac er glewed ei fyddinoedd aneirif ef tu draw i 'r Pyrth yn y Wlad isa, etto, eb yr Angel, cant weled hynny 'n ormod o dasc iddynt:

mi welwn f' anwyl gydymaith yn saethu oddiwrthifi i 'r entrych, at fyrdd o Dwysogion gwynion eraill, a dyna 'r pryd y dechreuodd y Pap a 'r Swyddogion daiarol eraill lechu a llewygu, a 'r Penaethiaid uffernol syrthio o fesur y myrddiwn, a phob un cymaint ei swn yn cwympo (i 'm tyb i) a phe syrthiasei fynydd anferth i eigion y mor.

Maent yn agor, ebr ynte, i Dir Ango, Gwlad fawr tan lywodraeth fy mrawd yr Angeu, a 'r Gaer fawr yma, yw Terfyn yr anferth Dragwyddoldeb.

Gorfod mynd o 'm llwyr anfodd gan y nerth a 'm cippiodd fel corwynt, rhwng uchel ac isel, filoedd o filltiroedd yn ein hol ar y llaw asswy, oni ddaethom eilwaith i olwg y Wal derfyn, ac mewn congl gaeth ni welem glogwyn o Lys candryll penegored dirfawr, yn cyrraedd hyd at y Wal lle 'r oedd y drysau aneirif, a rheiny oll yn arwain i 'r anferth Lys arswydus hwn:

Ar ei law ddeheu 'r oedd Tynged yn eiste, ac a golwg ddu ddel yn darllen anferth Lyfr oedd o 'i flaen:

ANFERTHOL..........4

Gwelwn un Ddinas anferthol o faintioli, a miloedd o Ddinasoedd a Theyrnasoedd ynddi;

Ar ohyd i 'r tair anferthol hyn, gwelwn Stryd groes arall, a honno nid oedd ond bechan a gwael wrth y lleill, ond ei bod hi 'n lanwaith, ac ar godiad uwch-law 'r Strydoedd eraill, yn mynd rhagddi uwch uwch tu a 'r Dwyrein, a 'r tair eraill ar i wared tu a 'r Gogledd at y Pyrth mawr.

ac o ddywedyd y gwir, ni choelia 'i na walliasei 'r fan yma finneu, oni basei i 'm Cyfeill yn ddiymannerch, fy nghipio i ymhell oddiwrth y tri Thwr hudol i ben ucha 'r Strydoedd, am descyn i wrth gastell o Lys anferthol o faint, a thirion iawn yr olwg cynta, ond gwael a gwrthun arswydus o 'r tu pella, etto ni welid ond yn anhawdd iawn mor tu gwrthun;

Cleddy 'r Yspryd oedd danllyd ac anferthol o hyd, fe laddei 'mhellach nac y cyffyrddei 'r llall.

ANFODD.............3

a dychwelais o 'm llwyr anfodd i 'm tywarchen drymluog, a gwyched hyfryded oedd gael bod yn Yspryd rhydd, ac yn siccr yn y fath gwmnhi er maint y perygl.

Am hynny dyfod sy raid i ti, un ai oth fodd ai oth anfodd.

Gorfod mynd o 'm llwyr anfodd gan y nerth a 'm cippiodd fel corwynt, rhwng uchel ac isel, filoedd o filltiroedd yn ein hol ar y llaw asswy, oni ddaethom eilwaith i olwg y Wal derfyn, ac mewn congl gaeth ni welem glogwyn o Lys candryll penegored dirfawr, yn cyrraedd hyd at y Wal lle 'r oedd y drysau aneirif, a rheiny oll yn arwain i 'r anferth Lys arswydus hwn:

ANFODLONI..........1

Gan fod cymmaint dy awydd i weled cwrs y Byd bach, ces orchymyn i roi i ti olwg arno, fel y gwelit dy wallco 'n anfodloni i 'th stad a 'th wlad dy hunan.

ANFOESOL...........2

Rhai a 'u gwatwarei, rhai a fygythiei oni thawent ai lol anfoesol, etto ymbell un a ofynnei i ba le y ffown?

Beth, ebr fi, dyma wlad anfoesol iawn i ddieithriaid, Oes yma un Ustus o heddwch?

ANGALL.............1

gwybydd ditheu yspryd angall, nad yw 'r tair Twysoges hyn ond tair hudoles ddinistriol.

ANGEL..............25

ac oni basei i 'r Angel fy nghynnal, baswn digon man er gwneud pastai cyn cael daiar.

Beth, eb yr Angel, yw dy neges di yma?

Edrych yrwan, eb yr Angel, ac a roes i mi ddrychyspio amgen nac oedd genni fi ar y mynydd.

Beth ynteu, eb yr Angel, ond siarad ti gwrando 'n ystyriol, na orffo dywedyd yr un peth i ti ond unwaith.

Yn ara, eb yr Angel, un cwestiwn ar unwaith;

Tyrd yn nes attynt, eb yr Angel, ac a 'm cippiodd i wared yn y llen-gel, trwy lawer o fwrllwch diffaith oedd yn codi o 'r Ddinas, ac yn Stryd Balchder descynnasom ar ben 'hangle o Blasdy penegored mawr, wedi i 'r Cwn a 'r Brain dynnu ei Lygaid, a 'i berchenogion wedi mynd i Loegr, neu Frainc, i chwilio yno am beth a fasei can haws ei gael gartre, felly yn lle 'r hen Dylwyth lusengar daionus gwladaidd gynt, nid oes rwan yn cadw meddiant ond y modryb Dylluan hurt, neu Frain rheibus, neu Biod brithfeilchion, neu 'r cyffelyb i ddadcan campeu y perchenogion presennol

ie fynycha' eb yr Angel, ond mae ganddo Lys ymhob un o 'r Strydoedd eraill.

llawer achos tywyll, eb yr Angel, sy rhwng y tri Phen cyfrwysgry hyn a 'u gilydd:

Ond er maint ei allu a dyfned ei ddichellion, er maint o Emprwyr Brenhinoedd a Llywiadwyr cyfrwysgall sy tan ei Faner ef yn yr anferth Ddinas ddihenydd, ac er glewed ei fyddinoedd aneirif ef tu draw i 'r Pyrth yn y Wlad isa, etto, eb yr Angel, cant weled hynny 'n ormod o dasc iddynt:

Trysor mawr tros ben sy 'n y Twr yna, eb yr Angel, a 'r holl ymgyrch sy i ddewis Trysorwr i 'r Dwysoges yn lle 'r Pap a drowyd allan o 'r Swydd.

Hai, ni chyttunir heno, eb yr Angel, tyrd ymaith, cyfoethoccach yw 'r Cyfreithwyr na 'r Marsiandwyr, a chyfoethoccach yw 'r Llogwr na 'r Cyfreithwyr, a 'r Stiwardiaid na 'r Llogwyr, a Belial na 'r cwbl, canys ef a 'u pieu hwy oll a 'u petheu hefyd.

Tyrd, tyrd, eb yr Angel, mae rhain ar fedr twyllo 'r fenyw, ond pan elont atti, bid siccr y cant atteb cast am gast.

Ie, ie, eb yr Angel, cedwch eich dagreu at rywbeth rheitiach:

Gwybydd weithian, eb yr Angel, na welaisti etto foes, ac na chlywaist yma air, ond o wersi Rhagrith.

Dyma, eb er Angel, rith o edifeirwch gostyngeiddrwydd mawr, ond nid oes yma ond 'piniwn, a chyndynrhwydd, a balchder, a thywyllwch dudew;

dyma, eb yr Angel, yr Eglwys sy 'n twyllo 'r Cenhedloedd!

Weldyma i ti 'r Eglwys a fyn Rhagrith ei galw 'n Eglwys Gatholic, ac mai rhain yw 'r unic rai cadwedig, eb yr Angel:

Wel, 'eb yr Angel, mae gan y rhain yr iawn Spectol i weled y petheu a berthyn i 'w heddwch, ond bod yn fyrr yn eu hennaint un o 'r defnyddieu anghenrheitia, a elwir cariad perffaith.

Ni welaisti etto, eb yr Angel, na ddo 'mysc yr anghred, ddigywilydd-dra mor oleu-gyhoedd a hwn;

Tyrd trwodd weithian, eb yr Angel, ac a 'm tynnodd i mewn lle gwelwn yn y Porth yn gynta Fedyddfaen mawr, ac yn ei ymyl, Ffynnon o ddw'r hallt;

Wel' dyma 'r Eglwys Gatholic, eb yr Angel.

Er hynny i gyd eb yr Angel, ni all un o honynt oll symmud bys llaw heb gynnwysiad IMMANUEL;

canys cynnesasei nghalon i wrth y lle (er y golwg cynta,) Cei 'n hawdd, eb yr Angel, oblegid yna mae fy lle a 'm siars a 'm gorchwyl inneu.

Gwelwn un rhan o 'r Eglwys yn taflu allan yn Groes glandeg a hynod iawn, a chanfu 'r Angel fi 'n spio arno, a adwaenosti y Rhan yna, ebr ef?

Ces gennad i orphwyso peth wrth un o 'r dryseu gogoneddus, lle 'r oedd rhai 'n dyfod i gael braint yn yr Eglwys Gyffredin, ac Angel tal yn cadw 'r drws a 'r Eglwys oddi mewn mor oleu dambaid, nad oedd wiw i Ragrith ddangos yno mo 'i hwyneb, etto hi ymddangosei weithiau wrth y drws er nad aeth hi 'rioed i mewn.