AENT...............1

Yn hyn dyma drwp o bobl o Stryd Balchder yn ddigon hy 'n curo wrth y Porth, ond yr oeddynt oll mor warsyth nad aent byth i le mor isel heb ddiwyno 'u perwigeu a 'u cyrn, felly hwy a rodiasant yn eu hol yn o surllyd.

AETH...............10

Yn wir, f' arglwydd ebr finneu, nis gwn i p'le yw yma, na pheth yw fy neges, na pheth wy fy hun, na pheth aeth a 'm rhan arall i, yr oedd genni bedwar aelod a phen, a pha un ai gartre y gadewais, ai i ryw geubwll, canys co [~ cof ] 'genni dramwy tros lawer o geunentydd geirwon, y bwriodd y Tylwyth-teg fi, ys teg eu gwaith, nis gwn i Syr, pe crogid fi.

Yna rhwng y tri eraill yr aeth y ddadl;

Pen aeth hi ymaith, dyma 'r Forwyn yn dyfod ymlaen i draethu ei chyffes hitheu:

Dyma 'r BYD yr ych i 'n ei fawrhau, ebr ef, ac ertolwg cymrwch i chwi fy rhann i o hono, ac ar y gair fe a ymescydwodd oddiwrthynt oll ac ymaith ag e 'n ddihafarch at y Porth cyfyng, ac heb waetha i 'r cwbl tan ymwthio f' aeth drwodd a ninne' o 'i ledol;

Ces gennad i orphwyso peth wrth un o 'r dryseu gogoneddus, lle 'r oedd rhai 'n dyfod i gael braint yn yr Eglwys Gyffredin, ac Angel tal yn cadw 'r drws a 'r Eglwys oddi mewn mor oleu dambaid, nad oedd wiw i Ragrith ddangos yno mo 'i hwyneb, etto hi ymddangosei weithiau wrth y drws er nad aeth hi 'rioed i mewn.

Ond trwy 'ch cennad, ebr fi, nid arbedodd eich braw Angeu neb erioed etto, a ddygid i 'w ergyd ef, y gwr a aeth i ymaflyd cwymp ag Arglwydd y Bywyd ei hun, ond ychydig a 'nillodd ynte' ar yr orchest honno.

Yna i ffordd yr aeth a mi tros elltydd a thrwy goedydd, tros foroedd a dyffrynoedd tros Gestyll a Thyrau, Afonydd a Chreigiau, a ph'le y descynnem ond wrth un o Byrth Merched Belial, o 'r tu cefn i 'r Ddinas ddihenydd, lle gwelwn fod y tri Phorth dihenydd yn cyfyngu 'n un o 'r tu cefn, ac yn agor i 'r un lle:

F' aeth ffordd yma 'Scolheigion, ebr fi, do, ebr ynte, rai unic a dihelp a phell oddiwrth ymgeledd a 'u carei;

Syre, ebr ynte, gwybyddwch mai Fi, ac nid chwi, yw 'r Bardd Cwsc, ac a ges lonydd yma er's naw cant o flynyddoedd, gan bawb ond chychwi, ac a aeth i 'm cynnyg i drachefn.

A chyn pen nemor, cododd pwff o gorwynt, ac a chwalodd y Niwl pygdew cyffredin oedd ar wyneb Tir Ango, onid aeth hi 'n llwyd oleu, lle gwelwn i fyrdd fyrddiwn o ganhwylleu gleision, ac wrth y rheiny, ces olwg o hirbell ar fin y Geulan ddiwaelod:

AETHANT............1

Yna hwy a aethant i 'r Cymmun, a phob un yn ymddangos yn syrn barchus i 'r Allor.

AETHEI.............2

a 'r Prydydd aethei a 'r maes ar bawb ond yr Offeiriad, a hwnnw, o barch i 'w siacced, a gawsei 'r gair trecha, o fod yn ben y cymdeithion da, ac felly cloes y Bardd y cwbl ar gan:

Prin yr aethei rhai'n heibio, dyma Dyrfa arall yn dyfod i 'r golwg, rhyw Arglwydd gwych aruthr, a 'i Arglwyddes wrth ei glun, yn mynd yn araf mewn stat, a llawer o Wyr cyfrifol yn eu gapio a myrdd hefyd ar eu traed yn dangos iddo bob ufudd-dod a pharch;

AETHEINT...........1

Wrth nesau canfum yn scrifennedig uwchben pob drws henw 'r Angeu oedd yn ei gadw, ac hefyd wrth bob drws ryw gant o amryw betheu wedi eu gadel yn llanastr, arwydd fod brys ar y rhai a aetheint trwodd.

AETHEM.............1

Erbyn hyn ni aethem i olwg Adeilad deg tros ben, o mor ogoneddus ydoedd!

AETHENT............1

I fod yn fyrr, gwelei bawb rywbeth yn ei flino, ac felly cyd-ddychwelasant oll i 'studio 'r pwynt, ni welais i 'r un etto yn dyfod wedi dyscu ei wers, ond yr oedd ganddynt gymaint o Godeu a Scrif'nadeu 'n dynn o 'u cwmpas nad aethent fyth trwy grau mor gyfyng pe ceisiasent.

AETHNEN............1

Ar y gair, dyma bedwar o 'r man angheuod yn ei godi, ag ynte erbyn hyn yn crynu fel dail yr aethnen, ac ai cippiasant fel y mellt allan o 'r golwg.

AETHOM.............15

O 'r Stryd fawr hon, ni aethom i 'r nesa lle mae 'r dwysoges Elw yn rheoli, Stryd lawn a chyfoethog aruthr oedd hon, etto nid hanner mor wych a glanwaith a Stryd Balchder, na 'i phobl hanner mor ehud wyneb-uchel, canys dynion llechwrus iselgraff oedd yma gan mwyaf.

Felly nineu aethom i weled y 'Lecsiwn.

O 'r Strd fawaidd anrhefnus hon, ni aethom i Stryd y Dwysoges Pleser, yn hon gwelwn lawer o Fritaniaid, Ffrancod, Italiaid, Paganiaid, &c.

Oddi yno ni aethom lle clywem drwst mawr, a churo a dwndrio, a chrio a chwerthin, a bloeddio a chanu.

Wedi llwyrflino ar y moch abrwysc hyn, ni aethom yn nes i 'r Porth i spio gwallieu i ardderchog Lys Cariad y Brenhin cibddall, lle hawdd mynd i mewn, ac anhawdd mynd allan, ac ynddo aneirif o Stafelloedd.

ni aethom i glywed yr ymddiddan.

Ac i Deml yr anghred yr aethom gynta, gwelwn yno rai yn addoli llun Dyn, eraill yr Haul, eraill y Lleuad, felly aneirif o 'r fath Dduwieu eraill, hyd at y Winwyn a 'r Garlleg;

Oddi yno ni aethom i gynulleidfa o rai Mudion, lle nid oedd ond ochneidio, a chrynu, a churo 'r ddwyfron.

Oddiyno 'r aethom i Eglwys yr Iddewon, 'r oedd y rhain hwythe 'n methu cael y ffordd i ddianc o 'r Ddinas ddihenydd, er bod Spectol lwydoleu ganddynt, am fod rhyw huchen wrth spio 'n dyfod tros eu llygaid eisieu i hiro a 'r gwerthfawr ennaint, ffydd.

Yn nesa 'r aethom at y Papistiaid;

O 'r Ganghell ni aethom trwy dylleu cloieu i ben rhyw gell neilltuol, llawn o ganhwylleu ganol dydd goleu, lle gwelem Offeiriad wedi eillio 'i goryn yn rhodio, ac megis yn disgwil rhai atto;

Oddiyno ni aethom i 'Scubor, lle 'r oedd un yn dynwared Pregethu ar ei dafod leferydd, weithieu 'r un peth deirgwaith olynol.

Ar y gair, ni a droesom ein hwynebeu oddiwrth y Ddinas fawr ddihenydd, ac aethom ar i fynu, tu a 'r Ddinas fach arall;

pan aethom ronyn uwch i 'r Stryd, clywn lais ara 'n dywedyd om hol, Dyna 'r Ffordd, rhodia ynddi.

Trwy fyrddiwn o gyscodion ac ymlusciaid, a beddi, a Monwentau, a Beddrodau, ni aethom ymlaen i weled y Wlad yn ddirwystr;

AFEL...............1

Yna dechreuasant sibrwd o glust i glust ryw ddirgel swynion ac edrych arnai, a chyda hynny torrodd yr hwndrwd, a phawb a 'i afel yno' i, codasant fi ar eu 'scwyddeu, fel codi Marchog Sir;

AFIACH.............2

canys yr oedd rhai 'n rhy foliog i le mor gyfyng, eraill yn rhy egwan i ymwthio wedi i Ferched ei dihoeni, a rheini 'n eu hattal gerfydd eu gwendid afiach.

lle mwrllwch oerddu gwenwynig, llawn niwl afiach a chwmylau cuwchdrwm ofnadwy.

AFLWYDD............1

Na cheisiwch fwrw mo 'ch aflwydd arna fi, chwi ni fynnech son am y dyfyn er ei gael ganwaith.

AFONYDD............3

a 'r Eigion mawr fel Llynntro o 'i chwmpas, a moroedd eraill fel afonydd yn ei gwahanu hi 'n rhanneu.

afonydd gloew tirion i 'w pyscotta, meusydd maith cwmpasog, hawddgar i erlid ceunach a chadno.

Yna i ffordd yr aeth a mi tros elltydd a thrwy goedydd, tros foroedd a dyffrynoedd tros Gestyll a Thyrau, Afonydd a Chreigiau, a ph'le y descynnem ond wrth un o Byrth Merched Belial, o 'r tu cefn i 'r Ddinas ddihenydd, lle gwelwn fod y tri Phorth dihenydd yn cyfyngu 'n un o 'r tu cefn, ac yn agor i 'r un lle:

AFU................1

Y drws nesa 'r oedd yr Angeu gwaetha 'i liw o 'r cwbl a 'i afu wedi diflannu, fo 'i gelwid Angeu Cynfigen;

AG.................8

awn ag e 'n anrheg i 'r Castell, ebr un;

a gwelwn rai ag yscolion yn dringo 'r Twr, ac wedi mynd i 'r ffon ucha, syrthient bendramwnwgl i 'r gwaelod:

a 'r henddyn accw sy 'n siarad ag ef, un ydyw o Stryd yr Elw, sy ganddo arian ar holl dir yr Arglwydd agos, a heddyw 'n dyfod i orphen taledigaeth:

Dyma 'r BYD yr ych i 'n ei fawrhau, ebr ef, ac ertolwg cymrwch i chwi fy rhann i o hono, ac ar y gair fe a ymescydwodd oddiwrthynt oll ac ymaith ag e 'n ddihafarch at y Porth cyfyng, ac heb waetha i 'r cwbl tan ymwthio f' aeth drwodd a ninne' o 'i ledol;

Ond trwy 'ch cennad, ebr fi, nid arbedodd eich braw Angeu neb erioed etto, a ddygid i 'w ergyd ef, y gwr a aeth i ymaflyd cwymp ag Arglwydd y Bywyd ei hun, ond ychydig a 'nillodd ynte' ar yr orchest honno.

Mi wna 'i chwi gofio 'ch bod yma, eb ef, ac eilwaith ag ascwrn morddwyd gosododd arna 'i 'n gythreulig, a mineu 'n oscoi 'ngoreu.

A 'r Prydydd, ynte, p'le mae 'r Pyscodyn sy 'r un lwnc ag ef, ac mae hi 'n for arno bob amser, etto ni thyrr y Mor-heli moi syched ef.

Ar y gair, dyma bedwar o 'r man angheuod yn ei godi, ag ynte erbyn hyn yn crynu fel dail yr aethnen, ac ai cippiasant fel y mellt allan o 'r golwg.

AGENDOR............4

Pa fodd, ebr Brenin y Dychryn, a daed gennych lawenydd na ddaliasechwi o 'r tu draw i 'r Agendor, canys ni fu o 'r tu yma i 'r Cyfwng lawenydd erioed?

Ac ar y llaw ddeheu tu hwnt i 'r Agendor yna, y mae Paradwys.

Ac nid oes dim ffordd bossibl i ti ddianc weithian, na thros yr Agendor i Baradwys, na thrwy 'r Wal-derfyn yn d' ol i 'r Byd:

Ar ddwfn ystyried eich brenhinol ddymuniant hwn, gwelsom yn fuddiolach nid yn unic i 'n Llywodraeth ni, eithr hefyd i 'ch Teyrnas helaeth chwitheu, yrru 'r carcharorion hyn bella, bai bossibl, oddiwrth ddryseu 'r Wal ddiadlam, rhag i 'w Sawyr drewedig ddychrynu 'r holl Ddinas 1% ddihenydd, fel na ddel dyn byth i Dragwyddoldeb o 'r tu yma i 'r Agendor, ac felly ni chawn i fyth oeri ngholyn, na chwitheu ddim cwsmeriaeth rhwng Daiar ac Uffern.

AGENDORR...........1

Syre, ebr Angeu chwitheu ddylasech ddal y tu arall i 'r Agendorr lle mae pawb yn Frenhinoedd;

AGOR...............3

Llawer mursen oedd yno, na wyddei pa sutt i agor ei gwefuseu i siarad, chwaethach i fwytta, na pha fodd o Wir ddyfosiwn i edrych tan ei thraed;

Yna i ffordd yr aeth a mi tros elltydd a thrwy goedydd, tros foroedd a dyffrynoedd tros Gestyll a Thyrau, Afonydd a Chreigiau, a ph'le y descynnem ond wrth un o Byrth Merched Belial, o 'r tu cefn i 'r Ddinas ddihenydd, lle gwelwn fod y tri Phorth dihenydd yn cyfyngu 'n un o 'r tu cefn, ac yn agor i 'r un lle:

Maent yn agor, ebr ynte, i Dir Ango, Gwlad fawr tan lywodraeth fy mrawd yr Angeu, a 'r Gaer fawr yma, yw Terfyn yr anferth Dragwyddoldeb.

AGORIAD............1

Ni ches i ond gofyn, na chlywn i rai 'n crio, rhai 'n griddfan, rhai 'n ochain, rhai 'n ymleferydd, rhai 'n dal i duchan yn llesc, eraill mewn llafur mawr, a phob arwyddion ymadawiad dyn, ac ymbell un ar eu ebwch mawr yn tewi, a chwapp ar hynny, clywn droi agoriad mewn clo, minneu a drois wrth y swn i spio am y drws, ac o hir graffu, gwelwn fyrdd fyrddiwn o ddrysau 'n edrych ymhell, ac er hynny yn f' ymyl.

AGORIADAU..........2

ac a 'i goriadeu [~ agoriadau ] plwm fe gloes ffenestri fy Llygaid a 'm holl Synhwyreu eraill yn dynn ddiogel.

O hir dremio canfum wrth Borth y Balchder, Ddinas deg ar saith fryn, ac ar ben y Llys tra ardderchog 'r oedd y Goron driphlyg a 'r Cleddyfeu a 'r Goriadeu [~ agoriadau ] 'n groesion:

AGOS...............6

AR ryw brydnhawngwaith teg o ha [~ haf ] hir felyn tesog, cymmerais hynt i ben un o Fynyddoedd Cymru, a chyda mi Spienddrych i helpu 'ngolwg [~ fy ngolwg ] egwan, i weled pell yn agos, a phetheu bychain yn fawr;

O 'r diwedd rhwng ymbell fytheiriad trwm, a bod pawb a 'i bistol pridd yn chwythu mwg a than, ac absen iw gymydog, a 'r llawr yn fudr eusys rhwng colli diod a phoeri, mi ofnais y gallei gastie' butrach na rheini fod yn agos, ac a ddeisyfiais gael symmud.

Yma mae hi 'n cadw ei Hyscol, ac nid oes na Mab na Merch o fewn yr holl Ddinas, na fu 'n 'Scolheigion iddi hi, a rhan fwya 'n yfed eu Dysc yn odiaeth, fel y gwelir ei gwersi hi wedi mynd yn ail natur yn gyfrodedd trwy eu holl feddylieu, geirieu a gweithredoedd agos er ein blant.

a 'r henddyn accw sy 'n siarad ag ef, un ydyw o Stryd yr Elw, sy ganddo arian ar holl dir yr Arglwydd agos, a heddyw 'n dyfod i orphen taledigaeth:

Peidiwch ymrawd, ebr Merddyn oedd yn agos, na fyddwch ryboeth;

Y nesa a ddaeth at y barr, oedd rhyw Frenin agos i Rufein: