ABL................1

O ebr 'ynghyfaill, un yw hon sy a 'i chynnyscaeth oll yn y golwg, etto gweli faint sy o rai ffolion yn ei cheisio, a 'r gwaela 'n abl, er sy arni hi o gaffaeliad;

ABRWYSC............1

Wedi llwyrflino ar y moch abrwysc hyn, ni aethom yn nes i 'r Porth i spio gwallieu i ardderchog Lys Cariad y Brenhin cibddall, lle hawdd mynd i mewn, ac anhawdd mynd allan, ac ynddo aneirif o Stafelloedd.

ABSEN..............1

O 'r diwedd rhwng ymbell fytheiriad trwm, a bod pawb a 'i bistol pridd yn chwythu mwg a than, ac absen iw gymydog, a 'r llawr yn fudr eusys rhwng colli diod a phoeri, mi ofnais y gallei gastie' butrach na rheini fod yn agos, ac a ddeisyfiais gael symmud.

AC.................268

Felly o hir drafaelio a 'm Llygad, ac wedi a 'm Meddwl daeth blinder, ac ynghyscod Blinder daeth fy Meistr Cwsc yn lledradaidd i 'm rhwymo;

Felly o hir drafaelio a 'm Llygad, ac wedi a 'm Meddwl daeth blinder, ac ynghyscod Blinder daeth fy Meistr Cwsc yn lledradaidd i 'm rhwymo;

ac a 'i goriadeu [~ agoriadau ] plwm fe gloes ffenestri fy Llygaid a 'm holl Synhwyreu eraill yn dynn ddiogel.

Sefais ennyd ar fy nghyfyng gyngor awn [~ a awn ] i attynt ai peidio, oblegid ofnais yn fy ffwdan mai haid oeddynt o Sipsiwn newynllyd, ac na wnaent as lai na 'm lladd i i 'w swpper, a 'm llyncu yn ddihalen:

ac o 'r diwedd gofynnais eu cennad fel hyn o hyd y nhin [~ fy nhin ];

Yna dechreuasant sibrwd o glust i glust ryw ddirgel swynion ac edrych arnai, a chyda hynny torrodd yr hwndrwd, a phawb a 'i afel yno' i, codasant fi ar eu 'scwyddeu, fel codi Marchog Sir;

ac yna ymaith a ni fel y Gwynt tros Dai a Thiroedd, Dinasoedd a Thyrnasoedd, a Moroedd a Mynyddoedd, heb allu dal sulw ar ddim gan gyflymed yr oeddynt yn hedeg.

A phe' sy waeth, dechreuais ammeu nghymdeithion [~ fy nghymdeithion ] wrth eu gwaith yn gwrthuno ac yn cuchio arnai eisieu canu dychan i 'm Brenin fy hun.

f' a 'r carn-witsiaid melltigedig hyn a mi i fwytty neu seler rhyw Bendefig, ac yno i 'm gadawant i dalu iawn gerfydd fy ngheg am eu lledrad hwy:

Ond wrth feddwl fod y wynebeu a adwaenwn i wedi eu claddu, a rheini 'n fy mwrw ac eraill yn fy nghadw uwchben pob Ceunant, deellais nad Witsiaid oeddynt, ond mai rhai a elwir y Tylwyth teg.

fel yr oedd hwn yn nesau 'r oedd fy nghymdeithion i 'n tywyllu ac yn diflannu;

a chwippyn dyma 'r Disclair yn cyfeirio tros y Castell attom yn union, ar hyn gollyngasant eu gafel, ac ar eu hymadawiad troesant attai guwch uffernol;

ac oni basei i 'r Angel fy nghynnal, baswn digon man er gwneud pastai cyn cael daiar.

Tyrd gyda mi, neu dro, eb ef, a chyda 'r gair, a hi 'n dechreu torri 'r wawr, f' a 'm cippiodd i 'mhell bell tu ucha 'r Castell, ac ar scafell o gwmmwl gwyn gorphwysasom yn yr entrych, i edrych ar yr Haul yn codi, ac ar fy nghydymaith nefol oedd lawer discleiriach na 'r Haul, ond bod ei lewyrch ef ar i fynu gan y llen-gel oedd rhyngddo ac i wared.

Tyrd gyda mi, neu dro, eb ef, a chyda 'r gair, a hi 'n dechreu torri 'r wawr, f' a 'm cippiodd i 'mhell bell tu ucha 'r Castell, ac ar scafell o gwmmwl gwyn gorphwysasom yn yr entrych, i edrych ar yr Haul yn codi, ac ar fy nghydymaith nefol oedd lawer discleiriach na 'r Haul, ond bod ei lewyrch ef ar i fynu gan y llen-gel oedd rhyngddo ac i wared.

Tyrd gyda mi, neu dro, eb ef, a chyda 'r gair, a hi 'n dechreu torri 'r wawr, f' a 'm cippiodd i 'mhell bell tu ucha 'r Castell, ac ar scafell o gwmmwl gwyn gorphwysasom yn yr entrych, i edrych ar yr Haul yn codi, ac ar fy nghydymaith nefol oedd lawer discleiriach na 'r Haul, ond bod ei lewyrch ef ar i fynu gan y llen-gel oedd rhyngddo ac i wared.

Edrych yrwan, eb yr Angel, ac a roes i mi ddrychyspio amgen nac oedd genni fi ar y mynydd.

a Phorth mawr discleirwych ymhen isa pob Stryd, a Thwr teg ar bob Porth, ac ar bob Twr yr oedd Merch landeg aruthr yn sefyll yngolwg yr holl Stryd;

Ar ohyd i 'r tair anferthol hyn, gwelwn Stryd groes arall, a honno nid oedd ond bechan a gwael wrth y lleill, ond ei bod hi 'n lanwaith, ac ar godiad uwch-law 'r Strydoedd eraill, yn mynd rhagddi uwch uwch tu a 'r Dwyrein, a 'r tair eraill ar i wared tu a 'r Gogledd at y Pyrth mawr.

Gwna' f' arglwydd, ac ertolwg, ebr fi, ple yw 'r Castell draw yn y Gogledd?

wel', ebr ef, mae yn y Pelydr accw lawer swyn ryfeddol, mae e 'n eu dallu rhag gweled bach, mae e 'n eu synnu rhag ymwrando a 'u perygl, ac yn eu llosci a thrachwant diwala am ychwaneg o hono, ac ynte 'n wenwyn marwol, yn magu ynddynt glefydon anescorol, na ddichon un meddyg, ie, nac angeu byth bythoedd ei hiachau, na dim oni cheir physygwriaeth nefol a elwir edifeirwch, i gyfog y drwg mewn pryd cyn y greddfo 'n rhybell, wrth dremio gormod arnynt.

wel', ebr ef, mae yn y Pelydr accw lawer swyn ryfeddol, mae e 'n eu dallu rhag gweled bach, mae e 'n eu synnu rhag ymwrando a 'u perygl, ac yn eu llosci a thrachwant diwala am ychwaneg o hono, ac ynte 'n wenwyn marwol, yn magu ynddynt glefydon anescorol, na ddichon un meddyg, ie, nac angeu byth bythoedd ei hiachau, na dim oni cheir physygwriaeth nefol a elwir edifeirwch, i gyfog y drwg mewn pryd cyn y greddfo 'n rhybell, wrth dremio gormod arnynt.

mae 'r hen Gadno yn cael ei addoli yn eu ferched, oblegid tra bo dyn ynglyn wrth y rhain neu wrth un o 'r tair, mae e 'n siccr tan nod Belial, ac yn gwisco 'i lifrai ef.

ac Elw ydy 'r nesa yma;

Gwae finneu a 'm heiddo, pa fodd y diangant, a hwythe 'n llygadrythu fyth ar y peth sy 'n eu dallu fwyfwy, ac yn eu hanreithio yn eu dallineb?

Llwyr amhossibl, ebr ynte, fyddei i undyn ddianc oddiyma, oni bai fod IMMANUEL oddifry yn danfon ei Gennadon hwyr a boreu i 'w perswadio i droi atto Ef ei hunion Frenhin oddiwrth y Gwrthryfelwr, ac yn gyrru hefyd i ymbell un anrheg o ennaint gwerthfawr a elwir ffydd, i iro 'u llygaid;

a 'r sawl a gaffo 'r gwir ennaint hwnnw, canys mae rhith o hwn fel o bob peth arall yn y Ddinas ddihenydd, ond pwy bynnac a ymiro a 'r iawn ennaint, fe wel ei friwieu a 'i wallco, ac nid erys yma funud hwy pe rhoe Belial iddo 'i dair Merch, ie, neu 'r bedwaredd, sy fwya oll, am aros.

Tyrd yn nes attynt, eb yr Angel, ac a 'm cippiodd i wared yn y llen-gel, trwy lawer o fwrllwch diffaith oedd yn codi o 'r Ddinas, ac yn Stryd Balchder descynnasom ar ben 'hangle o Blasdy penegored mawr, wedi i 'r Cwn a 'r Brain dynnu ei Lygaid, a 'i berchenogion wedi mynd i Loegr, neu Frainc, i chwilio yno am beth a fasei can haws ei gael gartre, felly yn lle 'r hen Dylwyth lusengar daionus gwladaidd gynt, nid oes rwan yn cadw meddiant ond y modryb Dylluan hurt, neu Frain rheibus, neu Biod brithfeilchion, neu 'r cyffelyb i ddadcan campeu y perchenogion presennol.

Tyrd yn nes attynt, eb yr Angel, ac a 'm cippiodd i wared yn y llen-gel, trwy lawer o fwrllwch diffaith oedd yn codi o 'r Ddinas, ac yn Stryd Balchder descynnasom ar ben 'hangle o Blasdy penegored mawr, wedi i 'r Cwn a 'r Brain dynnu ei Lygaid, a 'i berchenogion wedi mynd i Loegr, neu Frainc, i chwilio yno am beth a fasei can haws ei gael gartre, felly yn lle 'r hen Dylwyth lusengar daionus gwladaidd gynt, nid oes rwan yn cadw meddiant ond y modryb Dylluan hurt, neu Frain rheibus, neu Biod brithfeilchion, neu 'r cyffelyb i ddadcan campeu y perchenogion presennol.

Yr oedd yno fyrdd o 'r fath blasau gwrthodedig, a allasei oni bai Falchder, fod fel cynt yn gyrchfa goreugwyr, yn Noddfa i 'r gweiniaid, yn Yscol Heddwch a phob Daioni, ac yn fendith i fil o Dai bach o 'u hamgylch.

Tai teg iawn, rhyfeddol o uchder, ac o wychder, ac achos da, o ran bod yno Ymerodron, Brenhinoedd a Thwysogion 'gantoedd, Gwyr mawr a Bonheddigion fyrdd, a llawer iawn o Ferched o bob gradd;

Tai teg iawn, rhyfeddol o uchder, ac o wychder, ac achos da, o ran bod yno Ymerodron, Brenhinoedd a Thwysogion 'gantoedd, Gwyr mawr a Bonheddigion fyrdd, a llawer iawn o Ferched o bob gradd;

Gwelwn aml Goegen gorniog fel Llong ar lawn hwyl, yn rhodio megis mewn Ffram, a chryn Siop Pedler o 'i chwmpas, ac wrth eu chlustiau werth Tyddyn da o berlau:

eraill wrth y Drych er's teir-awr yn ymbincio, yn dyscu gwenu, yn symmud pinneu, yn gwneud munudie' ac ystumieu.

A mi 'n edrych o bell ar y rhain a chant o 'r fath, dyma 'n dyfod heibio i ni globen o baunes fraith ucheldrem ac o 'i lledol gant yn spio, rhain 'n ymgrymmu megis i 'w haddoli, ymbell un a roe beth yn ei llaw hi.

hitheu ni fynn a gaffo ni cheiff a ddymuno, ac ni sieryd ond a 'i gwell am ddywedyd o 'i Mamm wrthi nad oes un gamp waeth ar Ferch ieuanc na bod yn ddifalch wrth garu.

Ar hyn dyma baladr o wr a fasei 'n Alderman ac mewn llawer o swyddeu yn dyfod allan odditanom, yn lledu ei escill, megis i hedeg, ac ynteu prin y gallei ymlwybran o glun i glun fel ceffyl a phwn, o achos y gest a 'r Gowt ac amryw glefydon bonheddigaidd eraill;

Ar hyn dyma baladr o wr a fasei 'n Alderman ac mewn llawer o swyddeu yn dyfod allan odditanom, yn lledu ei escill, megis i hedeg, ac ynteu prin y gallei ymlwybran o glun i glun fel ceffyl a phwn, o achos y gest a 'r Gowt ac amryw glefydon bonheddigaidd eraill;

Ar hyn dyma baladr o wr a fasei 'n Alderman ac mewn llawer o swyddeu yn dyfod allan odditanom, yn lledu ei escill, megis i hedeg, ac ynteu prin y gallei ymlwybran o glun i glun fel ceffyl a phwn, o achos y gest a 'r Gowt ac amryw glefydon bonheddigaidd eraill;

Nid yw hwn ond dywedyd yn deg am ei neges, hel clod y mae e 'r awron, ac ar fedr wrth hynny ymgodi i 'r Swydd ucha 'n y Deyrnas;

O hir dremio canfum wrth Borth y Balchder, Ddinas deg ar saith fryn, ac ar ben y Llys tra ardderchog 'r oedd y Goron driphlyg a 'r Cleddyfeu a 'r Goriadeu [~ agoriadau ] 'n groesion:

wel'dyma Rufain, ebr fi, ac yn hon y mae 'r Pap yn byw?

Gyfeiryd a Rhufain, gwelwn Ddinas a Llys teg iawn, ac arno wedi derchafu 'n uchel hanner lleuad ar Faner aur, wrth hyn gwybum mai 'r Twrc oedd yno.

Nage, meddei Frenin Ffrainc, myfi pieu honno sy 'n cadw fy holl ddeiliaid yn ei Stryd hi, ac hefyd yn dwyn atti lawer o Loegr a Theyrnasoedd eraill.

ac mae Belial yn ei gynnws e 'n nesa attynt yn y tair Stryd.

Ond yr awron fe roes y tri i wascu i penneu 'nghyd, pa fodd nesa y gallent ddifa y Stryd groes accw, sef Dinas IMMANUEL, ac yn enwedig un Llys mawr sy yno;

Ac mae Belial yn addo i 'r sawl a wnel hynny, hanner ei Frenhiniaeth tra fo ef byw, a 'r cwbl pan fo marw.

Ond er maint ei allu a dyfned ei ddichellion, er maint o Emprwyr Brenhinoedd a Llywiadwyr cyfrwysgall sy tan ei Faner ef yn yr anferth Ddinas ddihenydd, ac er glewed ei fyddinoedd aneirif ef tu draw i 'r Pyrth yn y Wlad isa, etto, eb yr Angel, cant weled hynny 'n ormod o dasc iddynt:

Er maint, er cryfed, ac er dichlined yw 'r Mawr hwn, etto mae yn y Stryd fach accw Un sy Fwy nac ynteu.

a gwelwn rai ag yscolion yn dringo 'r Twr, ac wedi mynd i 'r ffon ucha, syrthient bendramwnwgl i 'r gwaelod:

Pob math o arfeu rhyfel i orescyn ac ymledu;

ac ar fyrr iti, mae yno bob peth a bair i ddyn dybio 'n well o hono 'i hun, ac yn waeth o eraill nac y dylei.

ac ar fyrr iti, mae yno bob peth a bair i ddyn dybio 'n well o hono 'i hun, ac yn waeth o eraill nac y dylei.

Yr oedd yn y Stryd hon fyrdd o Hispaenwyr, Hollandwyr, Venetiaid, ac Iddewon yma a thraw;

Porthmyn, Maelwyr a fydd yn cadw ac yn codi 'r Farchnad at eu llaw eu hunain:

Ynghanol hyn, clywn ryw anfad rydwst tu a phen isa 'r Stryd, a thyrfa fawr o bobl yn ymdyrru tu a 'r Porth, a 'r fath ymwthio ac ymdaeru, a wnaeth i mi feddwl fod rhyw ffrae gyffredin ar droed, nes gofyn i 'm cyfaill beth oedd y matter;

oblegid pa mwya sy gennit, mwya gei ac y geisi, rhyw ddolur diwala sy 'n perthyn i 'r Stryd.)

Gwrthodwyd y Stiwardiaid y cynnyg cynta, rhag iddynt dlodi 'r holl Stryd, ac fel y codaseint eu Plasau ar furddynnod ei Meistred, felly rhag iddynt o 'r diwedd droi 'r Dwysoges ei hun allan o feddiant.

Onid yw 'r cna el a 'i gleddy 'n ei law a 'i reibwyr o 'i ol, hyd y byd tan ladd, a llosci, a lladratta Teyrnasoedd oddi ar eu hiawn berch'nogion, ac a ddisgwyl wedi ei addoli yn Gyncwerwr, yn waeth na Lleidryn a gymer bwrs ar y Ffordd-fawr?

ni ddug hwnnw ond cynhinion oddiarno ef, eithr efe a ddug oddiar y tlawd fywioliaeth ei anifail, ac wrth hyn- ny, ei fywioliaeth ynteu a 'i weiniaid.

Ac etto, beth yw 'r holl Ladron hyn wrth y Pen-lladrones fawr yna sy 'n dwyn oddiar y cwbl yr holl betheu hyn, a 'u calonneu, a 'u heneidieu yn niwedd y ffair.

ac yn ei Thrysorfa aneirif o blesereu a theganeu i gael cwsmeriaeth pawb, a 'u cadw yn gwasanaeth ei Thad, Ie, 'r oedd llawer yn dianc i 'r Stryd fwyn hon, i fwrw tristwch eu colledion a 'u dyledion yn y Strydoedd eraill.

Yma mae tai teg a gerddi tra hyfryd, perllannau llownion, llwyni cyscodol, cymmwys i bob dirgel ymgyfarfod i ddal adar, ac ymbell gwnningen wen:

a phob rhyw lendid o Feibion a Merched yn canu ac yn dawnsio, a llawer o Stryd Balchder yn dyfod yma i gael eu moli a 'u haddoli.

rhai 'n tyngu ac yn rhegu uwchben y Dabler, eraill yn siffrwd y Disieu a 'r Cardieu.

a chwedi i bob un o saig i saig folera cymmaint o 'r dainteithion, ac a wnaethei wledd i ddyn cymmedrol tros wythnos, na bytheirio oedd y gras bwyd, yna moeswch iechyd y brenin, yna iechyd pob cydymaith da, ac felly ymlaen i foddi archfa 'r bwydydd, a gofalon hefyd:

a chwedi i bob un o saig i saig folera cymmaint o 'r dainteithion, ac a wnaethei wledd i ddyn cymmedrol tros wythnos, na bytheirio oedd y gras bwyd, yna moeswch iechyd y brenin, yna iechyd pob cydymaith da, ac felly ymlaen i foddi archfa 'r bwydydd, a gofalon hefyd:

O 'r diwedd rhwng ymbell fytheiriad trwm, a bod pawb a 'i bistol pridd yn chwythu mwg a than, ac absen iw gymydog, a 'r llawr yn fudr eusys rhwng colli diod a phoeri, mi ofnais y gallei gastie' butrach na rheini fod yn agos, ac a ddeisyfiais gael symmud.

O 'r diwedd rhwng ymbell fytheiriad trwm, a bod pawb a 'i bistol pridd yn chwythu mwg a than, ac absen iw gymydog, a 'r llawr yn fudr eusys rhwng colli diod a phoeri, mi ofnais y gallei gastie' butrach na rheini fod yn agos, ac a ddeisyfiais gael symmud.

Erbyn i ni fyned i mewn, darfasei 'r ymddugwd, ac un ar y llawr yn glwtt, un arall yn bwrw i fynu, un arall yn pendwmpian uwchben aelwyded o fflagenni tolciog, a darneu pibelli a godardeu;

a pheth erbyn ymorol, ydoedd ond cyfeddach rhwng saith o gymdogion sychedig, Eurych, a Lliwydd, a Gof, Mwyngloddiwr, 'Scubwr-simneiau, a Phrydydd, ac Offeiriad a ddaethei i bregethu sobrwydd, ac i ddangos ynddo 'i hun wrthuned o beth yw meddwdod;

a pheth erbyn ymorol, ydoedd ond cyfeddach rhwng saith o gymdogion sychedig, Eurych, a Lliwydd, a Gof, Mwyngloddiwr, 'Scubwr-simneiau, a Phrydydd, ac Offeiriad a ddaethei i bregethu sobrwydd, ac i ddangos ynddo 'i hun wrthuned o beth yw meddwdod;

a dechreu 'r ffrwgwd diweddar oedd dadleu ac ymdaeru fasei rhyngddynt, p'run oreu o 'r seithryw a garei bot a phibell;

a 'r Prydydd aethei a 'r maes ar bawb ond yr Offeiriad, a hwnnw, o barch i 'w siacced, a gawsei 'r gair trecha, o fod yn ben y cymdeithion da, ac felly cloes y Bardd y cwbl ar gan:

Wedi llwyrflino ar y moch abrwysc hyn, ni aethom yn nes i 'r Porth i spio gwallieu i ardderchog Lys Cariad y Brenhin cibddall, lle hawdd mynd i mewn, ac anhawdd mynd allan, ac ynddo aneirif o Stafelloedd.

Wedi llwyrflino ar y moch abrwysc hyn, ni aethom yn nes i 'r Porth i spio gwallieu i ardderchog Lys Cariad y Brenhin cibddall, lle hawdd mynd i mewn, ac anhawdd mynd allan, ac ynddo aneirif o Stafelloedd.

Hyd y llawr gwelwn lawer o Ferched glan trwsiadus yn rhodio wrth yscwir, ac o 'u lledol drueiniaid o Lancieu yn tremio ar eu tegwch, ac yn erfyn bob un am gael gan ei baunes un cil-edrychiad, gan ofni Cuwch yn waeth nac Angeu;

Hyd y llawr gwelwn lawer o Ferched glan trwsiadus yn rhodio wrth yscwir, ac o 'u lledol drueiniaid o Lancieu yn tremio ar eu tegwch, ac yn erfyn bob un am gael gan ei baunes un cil-edrychiad, gan ofni Cuwch yn waeth nac Angeu;

a hwytheu a roent ymbell gip o Wen gynffonnog i gadw eu haddolwyr mewn awch, ond nid dim ychwaneg, rhag iddynt dorri eu blys, a mynd yn iach o 'r Clwy ac ymadel.

Mynd ymlaen i 'r Parlwr, gwelwn ddyscu dawnsio, a chanu, a llais ac a llaw i yrru eu Cariadeu yn saith ynfyttach nac oeddynt eusys:

un arall yn taccluso 'i chwedl erbyn mynd atti hi, ac yn dywedyd yr un wers ganwaith trosti.

ac am eich Cywydd chwitheu, medraf ddwyn eich Acheu trwy berfedd llawer o Farchogion, a Thywysogion, a thrwy 'r dw'r Diluw, a 'r cwbl yn glir hyd at Adda.

pob dyfroedd, per-arogleu, a lliwieu, a smottieu i wneud yr wrthun yn lan, a 'r hen i edrych yn ieuanc, ac i sawyr y buttain a 'i hescyrn pwdr fod yn beraidd tros y tro.

ac o ddywedyd y gwir, ni choelia 'i na walliasei 'r fan yma finneu, oni basei i 'm Cyfeill yn ddiymannerch, fy nghipio i ymhell oddiwrth y tri Thwr hudol i ben ucha 'r Strydoedd, am descyn i wrth gastell o Lys anferthol o faint, a thirion iawn yr olwg cynta, ond gwael a gwrthun arswydus o 'r tu pella, etto ni welid ond yn anhawdd iawn mor tu gwrthun;

Yma mae hi 'n cadw ei Hyscol, ac nid oes na Mab na Merch o fewn yr holl Ddinas, na fu 'n 'Scolheigion iddi hi, a rhan fwya 'n yfed eu Dysc yn odiaeth, fel y gwelir ei gwersi hi wedi mynd yn ail natur yn gyfrodedd trwy eu holl feddylieu, geirieu a gweithredoedd agos er ein blant.

Wedi i mi spio ennyd ar ffalsder pob cwrr o 'r Adeilad, dyma Ganhebrwng yn mynd heibio, a myrdd o wylo ac ochain, a llawer o ddynion a cheffyleu wedi eu hulio mewn galarwiscoedd duon;

ymhen ennyd, dyma 'r druan Weddw, wedi ei mwgydu rhag edrych mwy ar y byd brwnt yma, yn dyfod tan leisio 'n wann, ac och'neidio 'n llesc rhwng llesmeirieu:

Nid yw 'r lleisieu hyn ond dysc Rhagrith, ac yn ei Hyscol fawr hi, y lluniwyd y gwiscoedd duon yna.

oblegid pan oedd gletta arno, yn lle ei gynghori 'n ofalus, a gweddio 'n daerddwys am drugaredd iddo, son yr oeddid am ei Betheu, ac am ei Lythyr-cymmun, neu am ei Acheu, neu laned, gryfed Gwr ydoedd ef, a 'r cyffelyb:

Ac felly rwan nid yw 'r wylo yma, ond rhai o ran defod ac arfer, eraill o gwmnhi, eraill am eu cyflog.

Ac felly rwan nid yw 'r wylo yma, ond rhai o ran defod ac arfer, eraill o gwmnhi, eraill am eu cyflog.

ac wrth y Ffafreu, deellais mai Priodas ydoedd.

Yn wir, Syr, meddei 'r Codog, ni fynnaswn i er a feddai, fod arnoch eisieu dim a 'r a allwn i at ymddangos heddyw 'n debyg i chwi 'ch hunan, ac yn siccr gan ddarfod i chwi daro wrth Arglwyddes mor hawddgar odidog a hon; (

Fel yr oeddynt yn mynd ymlaen, yr oedd y dyrfa 'n cynnyddu, a phawb yn deg ei wen, ac yn llaes ei foes i 'r llall, ac yn rhedeg i ymgyfwrdd a 'u trwyneu gan lawr, fel dau Geiliog a fyddei 'n mynd i daro.

Fel yr oeddynt yn mynd ymlaen, yr oedd y dyrfa 'n cynnyddu, a phawb yn deg ei wen, ac yn llaes ei foes i 'r llall, ac yn rhedeg i ymgyfwrdd a 'u trwyneu gan lawr, fel dau Geiliog a fyddei 'n mynd i daro.

Gwybydd weithian, eb yr Angel, na welaisti etto foes, ac na chlywaist yma air, ond o wersi Rhagrith.

Y Cott sy a 'i olwg ar ei Dir ef i 'w Fab ei hun, y lleill i gyd ar Arian ei gynnyscaeth ef, oblegid ei ddeiliaid ef ydynt oll, sef ei Farsiandwyr, ei Daelwriaid, ei Gryddion, a 'i Grefftwyr eraill ef, au huliodd ac a 'i maentumiodd e 'n yr holl wychder mawr hwn, ac heb gael ffyrling etto, nac yn debyg i gael, ond geirieu teg, ac weithieu fygythion ondodid.

Y Cott sy a 'i olwg ar ei Dir ef i 'w Fab ei hun, y lleill i gyd ar Arian ei gynnyscaeth ef, oblegid ei ddeiliaid ef ydynt oll, sef ei Farsiandwyr, ei Daelwriaid, ei Gryddion, a 'i Grefftwyr eraill ef, au huliodd ac a 'i maentumiodd e 'n yr holl wychder mawr hwn, ac heb gael ffyrling etto, nac yn debyg i gael, ond geirieu teg, ac weithieu fygythion ondodid.

Y Cott sy a 'i olwg ar ei Dir ef i 'w Fab ei hun, y lleill i gyd ar Arian ei gynnyscaeth ef, oblegid ei ddeiliaid ef ydynt oll, sef ei Farsiandwyr, ei Daelwriaid, ei Gryddion, a 'i Grefftwyr eraill ef, au huliodd ac a 'i maentumiodd e 'n yr holl wychder mawr hwn, ac heb gael ffyrling etto, nac yn debyg i gael, ond geirieu teg, ac weithieu fygythion ondodid.

Hwn yn addo mawredd iw Gariad, ac ynteu ar werthu ei Dir;

Ac i Deml yr anghred yr aethom gynta, gwelwn yno rai yn addoli llun Dyn, eraill yr Haul, eraill y Lleuad, felly aneirif o 'r fath Dduwieu eraill, hyd at y Winwyn a 'r Garlleg;

etto trwy hon 'r oeddynt fyth yn spio 'mhen yr Eglwys am eu Prophwyd a addawsei ar ei air celwydd, ddychwel i ymweled a hwynt er's talm, ac etto heb gywiro.

O 'r Ganghell ni aethom trwy dylleu cloieu i ben rhyw gell neilltuol, llawn o ganhwylleu ganol dydd goleu, lle gwelem Offeiriad wedi eillio 'i goryn yn rhodio, ac megis yn disgwil rhai atto;

ac, pa beth, ebr y Corynfoel, priodi Heretic!

ar y gair hwnnw hi a lesmeiriodd, ac ynte 'n bugunad melltithion arni, och a phe sy waeth, ebr hi, pan ddadebrodd, mi a 'i lleddais ef!

Dyma, ebr hi, ac estynnodd gryn-god o arian;

Eich pardwn y Nhad-cyffeswr ebr hi, mi a feichiogais, ac a leddais fy Mhlentyn.

Dyma, ebr hitheu, ac a estynnodd iddo euryn.

Yn hyn, dyma bedwar o rai moelion eraill yn llusco dynan at y cyffeswr, ac ynte 'n dyfod mor 'wllyscar ac at grogpren.

Yn hyn, dyma bedwar o rai moelion eraill yn llusco dynan at y cyffeswr, ac ynte 'n dyfod mor 'wllyscar ac at grogpren.

ac mai weir oedd yn troi delw St.

Pedr, ac mai wrth weir yr oedd yr Yspryd Glan yn descyn o lofft y grog ar yr Offeiriad.

Weldyma i ti 'r Eglwys a fyn Rhagrith ei galw 'n Eglwys Gatholic, ac mai rhain yw 'r unic rai cadwedig, eb yr Angel:

Ac felly mae 'r Dwysoges Rhagrith yn dyscu rhai mewn Scuboriau.

O blegid yn lle edrych tuac yno, mae gormod yn ymddallu wrth y tair Twysoges obry, ac mae Rhagrith yn cadw llawer, ac un llygad ar y Ddinas ucha, a 'r llall a'r yr isa;

O blegid yn lle edrych tuac yno, mae gormod yn ymddallu wrth y tair Twysoges obry, ac mae Rhagrith yn cadw llawer, ac un llygad ar y Ddinas ucha, a 'r llall a'r yr isa;

Tyrd i mewn yma, cei weled ychwaneg, ebr ef, ac a'm cipiodd i lofft y grog, un o Eglwysi Cymru, a 'r bobl ar ganol y Gwasanaeth, yno gwelem rai 'n sisial siarad, rhai 'n chwerthin rhai 'n tremio ar Ferched glan, eraill yn darllen gwisciad eu Cymydog o 'r coryn i 'r sowdl, rhai 'n ymwthio ac yn ymddanheddu am eu braint, rhai 'n heppian, eraill yn ddyfal ar eu dyfosiwn, a llawer o rheini hefyd yn rhagrithio.

Tyrd i mewn yma, cei weled ychwaneg, ebr ef, ac a'm cipiodd i lofft y grog, un o Eglwysi Cymru, a 'r bobl ar ganol y Gwasanaeth, yno gwelem rai 'n sisial siarad, rhai 'n chwerthin rhai 'n tremio ar Ferched glan, eraill yn darllen gwisciad eu Cymydog o 'r coryn i 'r sowdl, rhai 'n ymwthio ac yn ymddanheddu am eu braint, rhai 'n heppian, eraill yn ddyfal ar eu dyfosiwn, a llawer o rheini hefyd yn rhagrithio.

ac ychydig, o mor ychydig yn derbyn pelydryn o oleuni disclair gyda 'r bara a 'r gwin.

Dyna, ebr ef, Rowndiad sy 'n mynd yn Siri ac o ran, bod y Gyfraith yn gofyn cymmuno 'n yr Eglwys cyn cael Swydd, ynte' ddaeth yma rhag ei cholli:

ac er bod yma rai 'n llawenu ei weled ef, ni bu etto yn ein plith ni ddim llawenydd o 'i droedigaeth ef;

ac felly ti weli fod Rhagrith yn dra hy ddyfod at yr Allor o flaen IMMANUEL ddisiommedig.

Ar y gair, ni a droesom ein hwynebeu oddiwrth y Ddinas fawr ddihenydd, ac aethom ar i fynu, tu a 'r Ddinas fach arall;

wrth fyned gwelem ymhen ucha 'r Strydoedd lawer wedi lled-troi oddiwrth hudoliaeth y Pyrth dihenydd, ac yn ymorol am Borth y bywyd, ond naill ai methent ei gael, ai blinent ar y ffordd, nid oedd fawr iawn yn mynd trwodd, oddieithr un dyn wynebdrist oedd yn rhedeg oddifri a myrdd o 'i ddeutu 'n ei ffoli, rhai 'n ei watwar, rhai 'n ei fygwth, a 'i geraint yn ei ddal ac yn ei greu i beidio ai daflu ei hun i golli 'r holl fyd ar unwaith.

wrth fyned gwelem ymhen ucha 'r Strydoedd lawer wedi lled-troi oddiwrth hudoliaeth y Pyrth dihenydd, ac yn ymorol am Borth y bywyd, ond naill ai methent ei gael, ai blinent ar y ffordd, nid oedd fawr iawn yn mynd trwodd, oddieithr un dyn wynebdrist oedd yn rhedeg oddifri a myrdd o 'i ddeutu 'n ei ffoli, rhai 'n ei watwar, rhai 'n ei fygwth, a 'i geraint yn ei ddal ac yn ei greu i beidio ai daflu ei hun i golli 'r holl fyd ar unwaith.

Ac am Lonyddwch, p'le mae?

Dyma 'r BYD yr ych i 'n ei fawrhau, ebr ef, ac ertolwg cymrwch i chwi fy rhann i o hono, ac ar y gair fe a ymescydwodd oddiwrthynt oll ac ymaith ag e 'n ddihafarch at y Porth cyfyng, ac heb waetha i 'r cwbl tan ymwthio f' aeth drwodd a ninne' o 'i ledol;

Dyma 'r BYD yr ych i 'n ei fawrhau, ebr ef, ac ertolwg cymrwch i chwi fy rhann i o hono, ac ar y gair fe a ymescydwodd oddiwrthynt oll ac ymaith ag e 'n ddihafarch at y Porth cyfyng, ac heb waetha i 'r cwbl tan ymwthio f' aeth drwodd a ninne' o 'i ledol;

Dyma 'r BYD yr ych i 'n ei fawrhau, ebr ef, ac ertolwg cymrwch i chwi fy rhann i o hono, ac ar y gair fe a ymescydwodd oddiwrthynt oll ac ymaith ag e 'n ddihafarch at y Porth cyfyng, ac heb waetha i 'r cwbl tan ymwthio f' aeth drwodd a ninne' o 'i ledol;

Dyma 'r BYD yr ych i 'n ei fawrhau, ebr ef, ac ertolwg cymrwch i chwi fy rhann i o hono, ac ar y gair fe a ymescydwodd oddiwrthynt oll ac ymaith ag e 'n ddihafarch at y Porth cyfyng, ac heb waetha i 'r cwbl tan ymwthio f' aeth drwodd a ninne' o 'i ledol;

a llawer o Wyr duon ar y caereu o ddeutu 'r Porth yn gwadd y Dyn ac yn ei ganmol.

Gwiliwyr y Brenin IMMANUEL, ebr ynte, sy 'n enw eu Meistr yn gwadd ac yn helpu rhai trwy 'r Porth yma.

ac uwch ei phen, Ceri DDUW a 'th holl Galon, &c.

ac uwch ben, yr ail Lech;

ac uwch ben y cwbl, Na cherwch y Byd, na 'r petheu sy 'n y byd, &c.

Er gwyched yr olwg arnynt nid yw ond ffug, nid yw Belial ond Tywysog tlawd iawn gartre, nid oes ganddo yno ond chwi 'n gynnud ar y tan, a chwi 'n rhost ac yn ferw i 'ch cnoi, ac byth nid ewch i 'n ddigon, byth ni ddaw torr ar ei newyn ef na 'ch poen chwitheu.

Er gwyched yr olwg arnynt nid yw ond ffug, nid yw Belial ond Tywysog tlawd iawn gartre, nid oes ganddo yno ond chwi 'n gynnud ar y tan, a chwi 'n rhost ac yn ferw i 'ch cnoi, ac byth nid ewch i 'n ddigon, byth ni ddaw torr ar ei newyn ef na 'ch poen chwitheu.

A phwy a wasanaethei 'r fath Gigydd maleisddrwg mewn gwallco ennyd, ac mewn dirboeneu byth wedi, ac a allei gael byd da tan Frenin tosturiol a charedig i 'w ddeiliaid, heb wneud iddynt erioed ond y Daioni bwygilydd, a 'u cadw rhag Belial i roi teyrnas i bob un o 'r diwedd yn ngwlad y Goleuni!

A phwy a wasanaethei 'r fath Gigydd maleisddrwg mewn gwallco ennyd, ac mewn dirboeneu byth wedi, ac a allei gael byd da tan Frenin tosturiol a charedig i 'w ddeiliaid, heb wneud iddynt erioed ond y Daioni bwygilydd, a 'u cadw rhag Belial i roi teyrnas i bob un o 'r diwedd yn ngwlad y Goleuni!

Etto ni wyddit fod y rhesymmeu hyn a feddalhae graig, yn llesio fawr iddynt hwy, a 'r achos fwya oedd, nad oedd fawr yn cael hamdden i 'w gwrando, gan edrych ar y Pyrth, ac o 'r gwrandawyr nid oedd fawr yn ystyried, ac o 'r rheini nid oedd fawr yn eu cofio chwaith hir, rhai ni choelient mai Belial yr oeddynt yn ei wasanaethu, eraill ni fynnent mai 'r twll bach di-sathr hwnnw oedd Borth y Bywyd, ac ni choelient mai hudoliaeth oedd y Pyrth disclair eraill a 'r Castell i rwystro iddynt weled eu Destryw nes mynd iddo.

Etto ni wyddit fod y rhesymmeu hyn a feddalhae graig, yn llesio fawr iddynt hwy, a 'r achos fwya oedd, nad oedd fawr yn cael hamdden i 'w gwrando, gan edrych ar y Pyrth, ac o 'r gwrandawyr nid oedd fawr yn ystyried, ac o 'r rheini nid oedd fawr yn eu cofio chwaith hir, rhai ni choelient mai Belial yr oeddynt yn ei wasanaethu, eraill ni fynnent mai 'r twll bach di-sathr hwnnw oedd Borth y Bywyd, ac ni choelient mai hudoliaeth oedd y Pyrth disclair eraill a 'r Castell i rwystro iddynt weled eu Destryw nes mynd iddo.

Etto ni wyddit fod y rhesymmeu hyn a feddalhae graig, yn llesio fawr iddynt hwy, a 'r achos fwya oedd, nad oedd fawr yn cael hamdden i 'w gwrando, gan edrych ar y Pyrth, ac o 'r gwrandawyr nid oedd fawr yn ystyried, ac o 'r rheini nid oedd fawr yn eu cofio chwaith hir, rhai ni choelient mai Belial yr oeddynt yn ei wasanaethu, eraill ni fynnent mai 'r twll bach di-sathr hwnnw oedd Borth y Bywyd, ac ni choelient mai hudoliaeth oedd y Pyrth disclair eraill a 'r Castell i rwystro iddynt weled eu Destryw nes mynd iddo.

ac, ebr un, ai dyma Borth y bywyd?

ond pan edrychodd e 'n uwch a gweled, Na cherwch y Byd, na 'r petheu sy 'n y Byd, fe synnodd, ac ni fedrei lyncu mo 'r Gair caled hwnnw; '

r oedd yno un piglas cenfigennus a droes yn ol wrth ddarllen, Car dy Gymydog fel ti dy hun, yr oedd yno Gwestiwr ac Athrodwr a chwidr-droisant wrth ddarllen, Na ddwg gam Dystioliaeth;

I fod yn fyrr, gwelei bawb rywbeth yn ei flino, ac felly cyd-ddychwelasant oll i 'studio 'r pwynt, ni welais i 'r un etto yn dyfod wedi dyscu ei wers, ond yr oedd ganddynt gymaint o Godeu a Scrif'nadeu 'n dynn o 'u cwmpas nad aethent fyth trwy grau mor gyfyng pe ceisiasent.

O, ebr gwiliwr oedd yn edrych arnynt, ni wiw i chwi gynnyg mynd trwodd a 'ch teganeu gyda chwi, rhaid i chwi adel eich Pottieu, a 'ch Dyscleu, a 'ch Putteinied, a 'ch holl Ger eraill o 'ch ol, ac yna bryssiwch.

Rhoes hynny 'r cwbl i ymwrando, Hai, hai, ebr un, gwell aderyn mewn llaw na dau mewn llwyn, ac ar hynny troesant oll yn unfryd y eu hol.

Tyrd trwodd weithian, eb yr Angel, ac a 'm tynnodd i mewn lle gwelwn yn y Porth yn gynta Fedyddfaen mawr, ac yn ei ymyl, Ffynnon o ddw'r hallt;

Tyrd trwodd weithian, eb yr Angel, ac a 'm tynnodd i mewn lle gwelwn yn y Porth yn gynta Fedyddfaen mawr, ac yn ei ymyl, Ffynnon o ddw'r hallt;

Yr oedd y Porth a 'r Stryd hefyd yn lledu ac yn yscafnhau fel yr elid ymlaen;

Yr oedd y Stryd ar orufynu, etto 'n bur lan ac union, ac er nad oedd y tai ond is yma nac yn y Ddinas ddihenydd, etto 'r oeddynt yn dirionach, os oes yma lai o feddianneu mae 'ma hefyd lai o ymryson a gofalon;

Yr oedd y Stryd ar orufynu, etto 'n bur lan ac union, ac er nad oedd y tai ond is yma nac yn y Ddinas ddihenydd, etto 'r oeddynt yn dirionach, os oes yma lai o feddianneu mae 'ma hefyd lai o ymryson a gofalon;

yn lle balchder ac oferedd, y syrthni 'n y naill cwrr, a thrawsni 'n y cwrr arall;

ie, 'n lle 'r holl ffrio ffair, a 'r ffrost, a 'r ffrwst, a 'r ffrwgwd oedd yno 'n pendifadu dynion yn ddibaid, ac yn lle 'r aneirif ddrygeu gwastadol oedd isod;

Nid oedd yma na chas, na llid, ond i bechod, ac yn siccr o orchfygu hwnnw, dim ofn ond rhag digio 'u Brenin, a hwnnw 'n barottach i gymmodi nac i ddigio wrth ei ddeiliaid, na dim swn ond Psalmau mawl i 'w ceidwad.

mae dy Frenhines di a rhai Twysogion Llychlyn a 'r Ellmyn, ac ychydig o fan Dwysogion eraill.

eithr mae e 'n cael cennad etto tros ennyd fach i ymweled a 'r Ddinas ddihenyd, ac yn tynnu pawb a 'r a allo i 'r un Gwrthryfel ac i gael rhan o 'r gosp;

eithr mae e 'n cael cennad etto tros ennyd fach i ymweled a 'r Ddinas ddihenyd, ac yn tynnu pawb a 'r a allo i 'r un Gwrthryfel ac i gael rhan o 'r gosp;

Pa nesa yr awn atti mwyfwy y rhyfeddwn uched, gryfed a hardded, laned a hawddgared oedd pob rhan o honi, gywreinied y gwaith a chariadused y defnyddieu, Craig ddirfawr, o waith a chadernid anrhaethawl oedd y Sylfaen, a Meini bywiol ar hynny wedi eu gosod a 'u cyssylltu mewn trefn mor odidog nad oedd bossibl i un maen fod cyn hardded mewn unlle arall ac ydoedd e 'n ei le ei hun.

Dyna Eglwys Loegr, ebr ef, mi gyffrois beth, ac wedi edrych i fynu, mi welwn y Frenhines Ann ar ben yr Eglwys, a Chleddy 'mhob llaw, un yn yr asswy a elwid Cyfiawnder i gadw ei deiliaid rhag Dynion y Ddinas ddihenydd, a 'r llall yn ei llaw ddeheu i 'w cadw rhag Belial a 'i Ddrygau Ysprydol, hwn a elwid Cleddy 'r Yspryd, neu Air Duw, o tan y Cleddyf asswy 'r oedd Llyfr Statut Loegr, tan y llall 'r oedd Beibl mawr.

Cleddy 'r Yspryd oedd danllyd ac anferthol o hyd, fe laddei 'mhellach nac y cyffyrddei 'r llall.

Ces gennad i orphwyso peth wrth un o 'r dryseu gogoneddus, lle 'r oedd rhai 'n dyfod i gael braint yn yr Eglwys Gyffredin, ac Angel tal yn cadw 'r drws a 'r Eglwys oddi mewn mor oleu dambaid, nad oedd wiw i Ragrith ddangos yno mo 'i hwyneb, etto hi ymddangosei weithiau wrth y drws er nad aeth hi 'rioed i mewn.

Mae genni ddigon, ebr hwnnw o Draddodiadeu 'r Tadau ac Eisteddfodau 'r Eglwys, ond pam y rhaid i mi fwy o siccrwydd, ebr ef na gair y Pap sy 'n eiste 'n y Gadair ddisiomedig?

ac y rwan a fynnech chwi le yma?

Ewch yn ol i 'r Porth cyfyng ac ymolchwch yno 'n ddwys yn Ffynnon Edifeirwch i edrych a gyfogoch i beth gwaed Brenhinol a lyncasoch gynt, a dygwch beth o 'r dwfr hwnnw i dymmeru 'r clai at ail uno y rhwyg accw, ac yna croeso wrthych.

Ewch yn ol i 'r Porth cyfyng ac ymolchwch yno 'n ddwys yn Ffynnon Edifeirwch i edrych a gyfogoch i beth gwaed Brenhinol a lyncasoch gynt, a dygwch beth o 'r dwfr hwnnw i dymmeru 'r clai at ail uno y rhwyg accw, ac yna croeso wrthych.

Ond cyn i ni fynd rwd ymlaen tu a 'r Gorllewin, mi glywn si oddi fynu ymysc y Pennaethiaid, a phawb o fawr i fach yn hel ei arfeu, ac yn ymharneisio, megis at Ryfel:

ac oni bai fod yn llaw pawb darian i dderbyn y piccellau tanllyd, a bod y Graig sylfaen yn rhygadarn i ddim fannu arni gwnelsid ni oll yn un goelceth.

Oblegid ar fyrr, dyma 'r tywyllwch yn mynd yn saith dduach a Belial ei hun yn y cwmmwl tewa, a 'i benmilwyr daiarol ac uffernol o 'i ddeutu, i dderbyn ac i wneud ei wllys ef, bawb o 'r neilltu.

Oblegid ar fyrr, dyma 'r tywyllwch yn mynd yn saith dduach a Belial ei hun yn y cwmmwl tewa, a 'i benmilwyr daiarol ac uffernol o 'i ddeutu, i dderbyn ac i wneud ei wllys ef, bawb o 'r neilltu.

Cynta gwaith a wnaeth y Frenhines a 'r Seinctieu eraill oedd droi ar eu glinieu, ac achwyn eu cam wrth Frenin y Brenhinoedd yn y geirieu yma, Mae estyniad ei adenydd ef yn lloneid lled dy dir di oh IMMANUEL!

yn ebrwydd dyma lais yn atteb, Gwrth'nebwch Ddiawl ac fe ffy oddi wrthych;

ac yna dechreuodd y maes galluocca a chynddeiriocca' fu 'rioed ar y ddaiar, pan ddechreuwyd gwyntio Cleddy 'r Yspryd, dechreuodd Belial a 'i luoedd uffernol wrthgilio, yn y man dechreuodd y Pap lwfrhau, a Brenin Ffrainc yn dal allan, ond yr oedd ynte ymron digalonni, wrth weled y Frenhines a 'i deiliaid mor gyttunol, ac wedi colli ei Longeu a 'i Wyr o 'r naill tu, a llawer oi ddeiliaid yn gwrthryfela o 'r tu arall;

ac yna dechreuodd y maes galluocca a chynddeiriocca' fu 'rioed ar y ddaiar, pan ddechreuwyd gwyntio Cleddy 'r Yspryd, dechreuodd Belial a 'i luoedd uffernol wrthgilio, yn y man dechreuodd y Pap lwfrhau, a Brenin Ffrainc yn dal allan, ond yr oedd ynte ymron digalonni, wrth weled y Frenhines a 'i deiliaid mor gyttunol, ac wedi colli ei Longeu a 'i Wyr o 'r naill tu, a llawer oi ddeiliaid yn gwrthryfela o 'r tu arall;

a dychwelais o 'm llwyr anfodd i 'm tywarchen drymluog, a gwyched hyfryded oedd gael bod yn Yspryd rhydd, ac yn siccr yn y fath gwmnhi er maint y perygl.

PAN oedd Phoebus un-llygeidiog ar gyrraedd ei eithaf bennod yn y deheu, ac yn dal gwg o hirbell ar Brydain fawr a 'r holl Ogledd-dir;

ryw hirnos Gaia dduoer, pan oedd hi 'n llawer twymnach yn nghegin Glynn-cywarch nac ar ben Cadair Idris, ac yn well mewn stafell glyd gyda chywely cynnes, nac mewn amdo ymhorth y fonwent;

myfyrio 'r oeddwn i ar ryw ymddiddanion a fasei wrth y tan rhyngo'i a Chymydog, am fyrdra hoedl Dyn, a siccred yw i bawb farw, ac ansiccred yr amser;

a hyn newydd roi 'mhen i lawr ac yn lled-effro, mi glywn bwys mawr yn dyfod arnai 'n lledradaidd o 'm coryn i 'm sowdl, fel na allwn symmud bys llaw, ond y tafod yn unic, a gwelwn megis Mab ar fy nwyfron, a Merch ar gefn hynny.

Cododd Hunlle ar y gair yma 'n ddigllon ac a 'madawodd.

Wel', ebr fi, na ddel byth nos i Lan-gwsc, ac na chaffo 'r Hunlle byth orphws ond ar flaen mynawyd oni ddygwch fi 'n ol lle i 'm cawsoch.

Yna i ffordd yr aeth a mi tros elltydd a thrwy goedydd, tros foroedd a dyffrynoedd tros Gestyll a Thyrau, Afonydd a Chreigiau, a ph'le y descynnem ond wrth un o Byrth Merched Belial, o 'r tu cefn i 'r Ddinas ddihenydd, lle gwelwn fod y tri Phorth dihenydd yn cyfyngu 'n un o 'r tu cefn, ac yn agor i 'r un lle:

Ni ches i ond gofyn, na chlywn i rai 'n crio, rhai 'n griddfan, rhai 'n ochain, rhai 'n ymleferydd, rhai 'n dal i duchan yn llesc, eraill mewn llafur mawr, a phob arwyddion ymadawiad dyn, ac ymbell un ar eu ebwch mawr yn tewi, a chwapp ar hynny, clywn droi agoriad mewn clo, minneu a drois wrth y swn i spio am y drws, ac o hir graffu, gwelwn fyrdd fyrddiwn o ddrysau 'n edrych ymhell, ac er hynny yn f' ymyl.

Ni ches i ond gofyn, na chlywn i rai 'n crio, rhai 'n griddfan, rhai 'n ochain, rhai 'n ymleferydd, rhai 'n dal i duchan yn llesc, eraill mewn llafur mawr, a phob arwyddion ymadawiad dyn, ac ymbell un ar eu ebwch mawr yn tewi, a chwapp ar hynny, clywn droi agoriad mewn clo, minneu a drois wrth y swn i spio am y drws, ac o hir graffu, gwelwn fyrdd fyrddiwn o ddrysau 'n edrych ymhell, ac er hynny yn f' ymyl.

Ni ches i ond gofyn, na chlywn i rai 'n crio, rhai 'n griddfan, rhai 'n ochain, rhai 'n ymleferydd, rhai 'n dal i duchan yn llesc, eraill mewn llafur mawr, a phob arwyddion ymadawiad dyn, ac ymbell un ar eu ebwch mawr yn tewi, a chwapp ar hynny, clywn droi agoriad mewn clo, minneu a drois wrth y swn i spio am y drws, ac o hir graffu, gwelwn fyrdd fyrddiwn o ddrysau 'n edrych ymhell, ac er hynny yn f' ymyl.

Wrth nesau canfum yn scrifennedig uwchben pob drws henw 'r Angeu oedd yn ei gadw, ac hefyd wrth bob drws ryw gant o amryw betheu wedi eu gadel yn llanastr, arwydd fod brys ar y rhai a aetheint trwodd.

Uwchben un drws gwelwn Newyn, ac etto ar lawr yn ei ymyl byrseu a chodeu llownion, a thryncieu wedi eu hoelio.

Ond mae yna rai 'n perthyn i Segurwyr a Hwsmyntafod, ac i eraill tlawd ymhob peth ond yr Yspryd, oedd well ganddynt newynu na gofyn.

a 'r petheu draw sy 'n perthyn i drafaelwyr mynyddoedd eiryog, ac i Farsiandwyr y Gogleddfor.

ac wrth ddrws hwn hefyd godeu a chistieu, a chloieu, a chestyll.

Nesa i hynny oedd Angeu Cariad, ac wrth ei draed fyrdd o bob offer a llyfreu muwsic, a cherdd, a llythyreu mwynion ac ysmottieu a lliwieu i harddu 'r wyneb, a mil o ryw sciabas deganeu ir pwrpas hwnnw, a rhai cleddyfeu;

Nesa i hynny oedd Angeu Cariad, ac wrth ei draed fyrdd o bob offer a llyfreu muwsic, a cherdd, a llythyreu mwynion ac ysmottieu a lliwieu i harddu 'r wyneb, a mil o ryw sciabas deganeu ir pwrpas hwnnw, a rhai cleddyfeu;

hwn, ebr Cwsc, a fydd yn cyrchu colledwyr, athrodwyr, ac ymbell farchoges a fydd yn ymwenwyno wrth y Gyfraith, a barodd i Wraig ymddarostwng i 'w Gwr.

Marchoges, ebr ef, y gelwir yma, y Ferch a fynn farchogaeth ei gwr, a 'i chymdogaeth, a 'i gwlad os geill, ac o hir farchogaeth, hi a ferchyg ddiawl o 'r diwedd o 'r drws yna hyd yn Annw'n.

Yn nesa 'r oedd drws Angeu Uchel-gais, i 'r sawl sy 'n ffroenio 'n uchel, ac yn torri eu gyddfau eisieu edrych tan eu traed, wrth hwn 'r oedd coronau, teyrnwiail, banerau a phob papureu am swyddeu, pob arfeu bonedd a rhyfel.

mi 'm gwelwn mewn Dyffryn pygddu anfeidrol o gwmpas ac i 'm tyb i nid oedd diben arno:

ac ymhen ennyd wrth ymbell oleuni glas fel canwyll ar ddiffodd, mi welwn aneirif oh!

aneirif o gyscodion Dynion, rhai ar draed, a rhai ar feirch yn gwau trwy eu gilydd fel y gwynt, yn ddistaw ac yn ddifrifol aruthr.

Trwy fyrddiwn o gyscodion ac ymlusciaid, a beddi, a Monwentau, a Beddrodau, ni aethom ymlaen i weled y Wlad yn ddirwystr;

tan na welwn i rai 'n troi ac yn edrych arnai;

Ar y gair, gwelwn gnap o henddyn gwargam a 'i ddeupen fel miaren gen lawr, yn ymsythu ac yn edrych arnai 'n waeth na 'r Dieflyn coch, a chyn dywedyd gair, dyma fe 'n taflu penglog fawr heibio i 'm pen i diolch i 'r Garreg fedd a 'm cyscododd.

Llonydd, Syr, ertolwg, ebr fi, i Ddyn dieithr na fu yma 'rioed o 'r blaen, ac ni ddaw byth pe cawn unwaith ben y ffordd adre.

Mi wna 'i chwi gofio 'ch bod yma, eb ef, ac eilwaith ag ascwrn morddwyd gosododd arna 'i 'n gythreulig, a mineu 'n oscoi 'ngoreu.

Syre, ebr ynte, gwybyddwch mai Fi, ac nid chwi, yw 'r Bardd Cwsc, ac a ges lonydd yma er's naw cant o flynyddoedd, gan bawb ond chychwi, ac a aeth i 'm cynnyg i drachefn.

Syre, ebr ynte, gwybyddwch mai Fi, ac nid chwi, yw 'r Bardd Cwsc, ac a ges lonydd yma er's naw cant o flynyddoedd, gan bawb ond chychwi, ac a aeth i 'm cynnyg i drachefn.

Syre, ebr ynte, gwybyddwch mai Fi, ac nid chwi, yw 'r Bardd Cwsc, ac a ges lonydd yma er's naw cant o flynyddoedd, gan bawb ond chychwi, ac a aeth i 'm cynnyg i drachefn.

A fedrwch wi, Syre, ganu ar y pedwar mesur ar hugain, a fedrwch wi ddwyn acheu Gog a Magog, ac acheu Brutus ap Sylvius hyd ganmlwydd cyn difa Caer-Troia?

A fedrwch wi frutio pa bryd, a pheth a fydd diwedd y rhyfeloedd rhwng y Llew a 'r Eryr, ac rhwng y Ddraig a 'r Carw coch?

Mi fyddaf hyd Ddyddbrawd, Ar wyneb daiarbrawd, Ac ni wyddis beth yw nghnawd, Ai Cig ai Pyscawd.

Pa sawl un a ddi-giga un Cyfreithiwr i godi ei grombil ei hun, ac oh!

A 'r Prydydd, ynte, p'le mae 'r Pyscodyn sy 'r un lwnc ag ef, ac mae hi 'n for arno bob amser, etto ni thyrr y Mor-heli moi syched ef.

Ac erbyn y bai Ddyn yn Brydydd ac yn Gyfreithiwr, pwy a wyr p'run ai Cig ai Pyscod fyddei:

Ac erbyn y bai Ddyn yn Brydydd ac yn Gyfreithiwr, pwy a wyr p'run ai Cig ai Pyscod fyddei:

ac yn siccr, os byddei 'n un o Wyr Llys fel y bum i, ac yn gorfod iddo newid ei flas at bob geneu.

ac yn siccr, os byddei 'n un o Wyr Llys fel y bum i, ac yn gorfod iddo newid ei flas at bob geneu.

ac er hynny odid na fydd neu fe fynnir ryw wendid ynddi.

Yn hyn, dyma ryw swbach henllwyd bach a glywsei fod yno Ddyn bydol yn syrthio wrth fy nhraed, ac yn wylo 'n hidl.

F' a 'm gelwir i Rhywun, ebr ef, ac nid oes na llatteiaeth nac athrod, na chelwyddeu na chwedleu, i yrru rhai benben, nad arna 'i y bwrir y rhan fwya o honynt.

Yn wir, medd un, mae hi 'n Ferch odiaeth, ac hi fu 'n eich canmol chwi wrth rywun, er bod rhywun mawr yn ei cheisio hi.

ac felly pob cerpyn am llurgunia i i 'w ddrwg ei hun.

mi ges wybod gan Ffrind, medd un, nad oes ymryd hwn a hwn adel ffyrling i 'w Wraig, ac nad oes dim di-ddigrwydd rhyngthynt;

ni pherais i erioed ddilyn yr henffordd, os byddei 'r newydd yn well, ac ni feddyliais i erioed warafun cyrchu i 'r Eglwys wrth beri, Na fynych dramwy lle bo mwya dy groeso, na chant o 'r fath.

Ertolwg, a hyspyswchwi i bawb a glywoch yn fy henwi, na ddywedais i ddim o 'r petheu hyn, ni ddyfeisiais ac ni adroddais i gelwydd erioed i wradwyddo neb, nac un chwedl i yrru ceraint bendramwnwgl ai gilydd;

Ar hyn, dyma Angeu bach, un o scrifenyddion y Brenhin, yn gofyn i mi fy henw, ac yn peri i Meistr Cwsc fy nwyn i 'n ebrwydd ger bron y Brenin.

Gorfod mynd o 'm llwyr anfodd gan y nerth a 'm cippiodd fel corwynt, rhwng uchel ac isel, filoedd o filltiroedd yn ein hol ar y llaw asswy, oni ddaethom eilwaith i olwg y Wal derfyn, ac mewn congl gaeth ni welem glogwyn o Lys candryll penegored dirfawr, yn cyrraedd hyd at y Wal lle 'r oedd y drysau aneirif, a rheiny oll yn arwain i 'r anferth Lys arswydus hwn:

Gorfod mynd o 'm llwyr anfodd gan y nerth a 'm cippiodd fel corwynt, rhwng uchel ac isel, filoedd o filltiroedd yn ein hol ar y llaw asswy, oni ddaethom eilwaith i olwg y Wal derfyn, ac mewn congl gaeth ni welem glogwyn o Lys candryll penegored dirfawr, yn cyrraedd hyd at y Wal lle 'r oedd y drysau aneirif, a rheiny oll yn arwain i 'r anferth Lys arswydus hwn:

du oedd y clai wedi ei gyweirio trwy ddagreu a chwys, a 'r calch oddi allan yn frith o phlem a chrawn, ac oddifewn o waed dugoch.

O amgylch y Llys 'r oedd rhai coed, ymbell Ywen wenwynig, a Cypres-wydden farwol, ac yn y rheini 'roedd yn nythu ddylluanod, Cigfrain ac Adar y Cyrph a 'r cyfryw, yn creu am Gig fyth, er nad oedd y fangre oll ond un Gigfa fawr ddrewedig.

O amgylch y Llys 'r oedd rhai coed, ymbell Ywen wenwynig, a Cypres-wydden farwol, ac yn y rheini 'roedd yn nythu ddylluanod, Cigfrain ac Adar y Cyrph a 'r cyfryw, yn creu am Gig fyth, er nad oedd y fangre oll ond un Gigfa fawr ddrewedig.

Pa fodd y gall hynny fod, ebr y Brenin, ac a ledodd ei hopran cyfled daiargryn i 'm llyncu.

Wedi iddo fod ennyd yn bwrw celanedd i 'w geubal ddiwala, parodd roi dyfyn iw ddeiliaid, ac a symudodd o 'r Allor i Orseddfainc echryslawn dra-uchel, i fwrw 'r carcharorion newydd ddyfod.

Mewn munyd, dyma 'r meirw fwy na rhi o finteioedd yn gwneud eu moes i 'r Brenin, ac yn cymryd eu lle mewn trefn odiaeth.

A 'r Brenhin Angeu yn ei frenhinwisc o Scarlad gloewgoch, ac hyd-ddi lunieu Gwragedd a Phlant yn wylo, a Gwyr yn ochneidio;

ac am ei ben gap dugoch trichonglog (a yrrasei ei gar Lucifer yn anrheg iddo) ar ei gonglau scrif'nasid Galar a griddfan a gwae uwch ei ben 'r oedd myrdd o lunieu rhyfeloedd ar for a thir, trefi 'n llosci, y ddaiar yn ymagor, ar Dw'rdiluw;

Ar ei law ddeheu 'r oedd Tynged yn eiste, ac a golwg ddu ddel yn darllen anferth Lyfr oedd o 'i flaen:

Ac ar y llaw asswy 'r oedd henddyn a elwid Amser, yn dylifo aneirif o edafedd aur, ac edafedd arian, a chopr, a haiarn lawer iawn, ac ymbell edy 'n prifio 'n well at ei diwedd a myrddiwn yn prifio 'n waeth;

Ac ar y llaw asswy 'r oedd henddyn a elwid Amser, yn dylifo aneirif o edafedd aur, ac edafedd arian, a chopr, a haiarn lawer iawn, ac ymbell edy 'n prifio 'n well at ei diwedd a myrddiwn yn prifio 'n waeth;

Ac ar y llaw asswy 'r oedd henddyn a elwid Amser, yn dylifo aneirif o edafedd aur, ac edafedd arian, a chopr, a haiarn lawer iawn, ac ymbell edy 'n prifio 'n well at ei diwedd a myrddiwn yn prifio 'n waeth;

a Thynged wrth ei Lyfr yn torri 'r edafedd einioes, ac yn egor dryseu 'r Wal derfyn rhwng y ddau Fyd.

Na ddo, ebr un arall, oddieithr bod ymbell Sul wedi gwasanaeth yn y tafarn-dy tan dranoeth, neu amser ha [~ haf ] mewn twmpath chwarae, ac yn wir, yr oeddym ni 'n gariadusach, ac yn lwccusach am gyn'lleidfa na 'r Person.

Na ddo, ebr un arall, oddieithr bod ymbell Sul wedi gwasanaeth yn y tafarn-dy tan dranoeth, neu amser ha [~ haf ] mewn twmpath chwarae, ac yn wir, yr oeddym ni 'n gariadusach, ac yn lwccusach am gyn'lleidfa na 'r Person.

Ffwrdd, ffwrdd a 'r rhain i Wlad yr Anobaith, ebr y Brenin ofnadwy, rhwymwch y pedwar gefn-gefn, a theflwch hwy at eu cymeiriaid, i ddawnsio 'n droednoeth hyd aelwydydd gwynias, ac i rygnu fyth heb na chlod na chlera.

ond gwybyddwch nad oes o 'r tu yma 'r un ond fy Hunan, ac un Brenin arall sydd i wared obry, a chewch weled na phrisia hwnnw na minneu yn ngraddeu 'ch mawrhydi eithr yngraddeu 'ch drygioni, i gael cymmwyso 'ch cosp at eich beieu, am hynny attebwch i 'r holion.

Ac ar y llaw ddeheu tu hwnt i 'r Agendor yna, y mae Paradwys.

Ac nid oes dim ffordd bossibl i ti ddianc weithian, na thros yr Agendor i Baradwys, na thrwy 'r Wal-derfyn yn d' ol i 'r Byd:

Ond gan eich bod cymmaint yn llyfreu 'r Pap, cewch fynd i gyweirio 'i wely ef at y Pap oedd o 'i flaen, ac yno cewch gusanu 'i fawd ef byth, ac ynte fawd Lucifer.

Ond gan eich bod cymmaint yn llyfreu 'r Pap, cewch fynd i gyweirio 'i wely ef at y Pap oedd o 'i flaen, ac yno cewch gusanu 'i fawd ef byth, ac ynte fawd Lucifer.

Ar y gair, dyma bedwar o 'r man angheuod yn ei godi, ag ynte erbyn hyn yn crynu fel dail yr aethnen, ac ai cippiasant fel y mellt allan o 'r golwg.

Hai, hai, ebr Angeu, er eich trachwanteu melltigedig eich hunain, ac nid i 'm porthi i y gwnaed hyn oll:

Pa sawl llyfr, pa sawl bedd, pa sawl clul, pa sawl clefyd, pa sawl cennad ac arwydd a welsoch?

ac nid teg i chwi 'n dal ni yma heb gennych un bai pennodol i 'w brofi i 'n herbyn.

Erbyn ymorol un o gennadon Lucifer a ddaethei a Llythyr at Angeu, ynghylch y saith garcharor hyn ac ymhen ennyd parodd Tynged ddarllen y Llythyr ar osteg, ac hyd yr wy 'n cofio dyma 'r geirieu:

Erbyn ymorol un o gennadon Lucifer a ddaethei a Llythyr at Angeu, ynghylch y saith garcharor hyn ac ymhen ennyd parodd Tynged ddarllen y Llythyr ar osteg, ac hyd yr wy 'n cofio dyma 'r geirieu:

Lucifer Brenin Brenhinoedd y Byd, Twysog Annw'n a Phrif-Reolwr y Dyfnder at Ein naturiol Fab, y galluoccaf Ddychrynadwy Frenin Angeu, cyfarch a goruchafiaeth ac yspleddach dragwyddol.

gwnant yno fwy o wasanaeth i chwi am ymborth ac i mineu am well cwmnhi:

Safodd y Brenin Angeu a 'i wep yn wyrdd ac yn las ennyd ar ei gyfyng-gyngor.

Ar ddwfn ystyried eich brenhinol ddymuniant hwn, gwelsom yn fuddiolach nid yn unic i 'n Llywodraeth ni, eithr hefyd i 'ch Teyrnas helaeth chwitheu, yrru 'r carcharorion hyn bella, bai bossibl, oddiwrth ddryseu 'r Wal ddiadlam, rhag i 'w Sawyr drewedig ddychrynu 'r holl Ddinas 1% ddihenydd, fel na ddel dyn byth i Dragwyddoldeb o 'r tu yma i 'r Agendor, ac felly ni chawn i fyth oeri ngholyn, na chwitheu ddim cwsmeriaeth rhwng Daiar ac Uffern.

Ar ddwfn ystyried eich brenhinol ddymuniant hwn, gwelsom yn fuddiolach nid yn unic i 'n Llywodraeth ni, eithr hefyd i 'ch Teyrnas helaeth chwitheu, yrru 'r carcharorion hyn bella, bai bossibl, oddiwrth ddryseu 'r Wal ddiadlam, rhag i 'w Sawyr drewedig ddychrynu 'r holl Ddinas 1% ddihenydd, fel na ddel dyn byth i Dragwyddoldeb o 'r tu yma i 'r Agendor, ac felly ni chawn i fyth oeri ngholyn, na chwitheu ddim cwsmeriaeth rhwng Daiar ac Uffern.

Redi, redi, ebr un oi ol, dyma fo 'n spio lle i dorri 'ch brenhinllys, ac oni wiliwch, mae ganddo gryn ddyfais i 'ch erbyn.

Mi rof gydcwyn am hynny, ac am gamgarchariad arnoch wi ach car Lucifer ynghwrt Cyfiawnder.

Erbyn hyn, gwelwn fyddinoedd Angeu wedi ymdrefnu, ac ymarfogi, a 'u golwg ar y Brenin am roi 'r gair.

A chyda 'i fod e 'n eistedd, dyma 'r holl Fyddinoedd marwol wedi amgylchu a rhwymo 'r Carcharorion, ac yn eu cychwyn tu a 'u lletty.

A minneu wedi mynd allan, ac yn lled-spio ar eu hol, Tyrd yma, ebr Cwsc, ac a 'm cippiodd i ben y Twr ucha ar y Llys.

A minneu wedi mynd allan, ac yn lled-spio ar eu hol, Tyrd yma, ebr Cwsc, ac a 'm cippiodd i ben y Twr ucha ar y Llys.

A chyn pen nemor, cododd pwff o gorwynt, ac a chwalodd y Niwl pygdew cyffredin oedd ar wyneb Tir Ango, onid aeth hi 'n llwyd oleu, lle gwelwn i fyrdd fyrddiwn o ganhwylleu gleision, ac wrth y rheiny, ces olwg o hirbell ar fin y Geulan ddiwaelod:

A chyn pen nemor, cododd pwff o gorwynt, ac a chwalodd y Niwl pygdew cyffredin oedd ar wyneb Tir Ango, onid aeth hi 'n llwyd oleu, lle gwelwn i fyrdd fyrddiwn o ganhwylleu gleision, ac wrth y rheiny, ces olwg o hirbell ar fin y Geulan ddiwaelod:

canys, ymdrechodd a dychlammodd f' yspryd gan y dirfawr ddychryn, ac ymorchestodd mor egniol, oni thorrodd holl gloieu Cwsc, a dychwelodd f' enaid iw chynnefin swyddeu: