FRYD................1

Ond er lluosocced oeddynt, ni laesodd gwrol-fryd y Brutaniaid i ymladd a hwy;

FRYDAIN.............12

Yr achos y galwyd y Saeson i Frydain.

A'r Saeson a'r hynny yn dyfod drachefn i Frydain.

Yn dyfod a chad luosog i Frydain ac yn gwenwyno Uthr ben-dragon.

Hyn a allai fod yn ddiau yn beth achlysur, ond i ymladd a'r FFichtiaid oedd y prif ddiben i alw'r Saeson i Frydain, can's nid yw Gildas (fal y dywedais eusys) yn crybwyll am un achos arall.

PAn ddychwelodd y Gennadwri adref i Frydain, bu gorfoledd a llawenydd mawr ym mhlith y Brutaniaid, ac yn ddiattreg hwy a ddechreuasant arlwyo a pharottoi danteithion a melus-bethau'r ynys i'w groesawi hwy i mywn.

Os ydych gall, na arhoswch gartref i newynu, ond deuwch i Frydain i fod yn gyfrannogion o'n moethau da ni.

Ond boed yr achos o'i mynediad adref beth a fynno, mae'n sicr na chawsant onid groesaw hagr a'r eu dyfodiad eilwaith i Frydain.

A gorfu a'r y Saeson fyned i Dir eu gwlad, heb fwriad i ddychwelyd fyth drachefn i Frydain.

Ac yno Hengist a gynullodd atto dri chan mil o wyr arfog, ac a hwyliodd i Frydain;

Ac yno y gosododd Hengist arwydd tangneddyf i siommi'r Brutaniaid, ac a ddanfonodd gennadon i fynegi i'r Brenin, mae nid er molest yn y byd y daeth efe i Frydain y waith honno a'r fath lu ganddo, ond i gynnorthwyo'r Brenin i ynnill ei Goron yr hon a gippiwyd yn anghyfiawn oddiwrtho:

Ac yno hwy a gynnullasant lu mawr jawn o'i dynion gwammal ac ysgerbydiaid ofer eu gwlad, ac a ddaethant i Frydain.

Canys lluosowgrwydd o bobl oedd yn Germani gwlad y Saeson, a phob amser y byddai raid wrthynt, hwy a ddeuent a'r frys i Frydain i gynnorthwyo eu Brodyr.

FRYNTI..............1

Ac na ryfedded neb ein bod yn bedyddio y rhai gweinon trwy daenellu Dwfr arnynt, gan fod yr Yspryd Glan yn dywedyd, Ac a daenellaf arnoch ddwfr glan, fal y byddoch lan, oddi wrth eich holl frynti Ezec. 36. 25.

FRYS................1

Canys lluosowgrwydd o bobl oedd yn Germani gwlad y Saeson, a phob amser y byddai raid wrthynt, hwy a ddeuent a'r frys i Frydain i gynnorthwyo eu Brodyr.

FU..................24

Yr ymddiddan a fu rhyngddynt a'i cydwladwyr yno.

Hoff a dymunol jawn a fu'r wahawdd hon i'r Saeson:

Er gyrru y gwyr arfog fal hyn a'r ffo, etto chwith fu gan y Brutaniaid i ruthro a'r y gwragedd a'r plant a adawodd y Saeson a'r eu hol.

Eithr yr addfwynder hynny a fu achlysur o'i dinistr hwy, sef y Brutaniaid.

Ac meddant hwy, yr oedd y Gyllell hon yn un o'r rhai fu gan y Saeson yn lladd Pennaethiaid y Cymru.

Ond p'odd i ddwyn i ben ei amcan anhydyn ni wyddai, a chalon-ofidus ac anesmwyth a fu efe dalm o amser.

Tost a gresynol a fu Gorthrymderau'r Brutaniaid wedi marw y Brenin ardderchog hwnnw:

Gwae yntwy yr ynfydion * pan fu waith Faddon Arthur ben-haelion y llafneu bu gochion Gwnaeth a'r y alon gwaith gwyr gafynnion Taliesin ben-Beirdd a'i cant.

Ac yn wir ddiau ni fu efe ond trwch ac aflwyddiannus jawn yn ei waith yn ymladd a chenawon Germani Can's ni bu nemmawr rhyngddynt a goresgyn[td. 90]

Ond ni fu Uthur odidog fyw nemmawr o amser wedi hynny, canys y Saeson (o ran cynddeiriogrwydd iddynt golli y fuddugoliaeth) a fwriasant wenwyn i'r ffynnon, lle'r arferai efe [td. 91]

Je, er iddynt fwriadu a chyd-fwriadu trwy undeb a chyttundeb Arglwyddi, Germani, na's diffygient fyth nes goresgyn ynys Brydain, etto hi a fu gyfyng arnynt yn Amser Arthur.

Ond ni bu Arthur ond tra fu.

Ac ambell geccryn a gais ddywedyd na fu erioed y cyfryw wr ag ef yn y byd.

Ac yn wir ddiau ni fuasai'r Argraphydd ddim yn celwyddu, pe gosodasai yno, Yma Y Gorwedd Arthur Y Brenin Enwoccaf A Fu Erioed Ym Mhrydain;

Ei ddiwedd a fu betrus, can's ni choeliai'r Brutaniaid iddo farw oll, a hwy a fuont [td. 95]

Ac yma mi a derfynaf i son ychwaneg am y RHyfel a fu rhyngom ar Saeson ond yspysaf a'r fyr eiriau i'r matter fyned yn waeth-waeth beunydd gyd a'r Brutaniaid wedi Marwolaeth Arthur.

Can's pan fu farw LLywelyn ap Gruffydd (yr hwn a fu y tywysog [td. 101]

Can's pan fu farw LLywelyn ap Gruffydd (yr hwn a fu y tywysog [td. 101]

LLywelyn ap Gruffydd oedd y Tywysog diweddaf (o waed diledryw y Brutaniaid) a fu'n llywiaw Cymru.

Caffant bawb ei deithi llawen fu Brithon;

Beth a dal i't anwadalu Wedi'r hen fargen a fu ?

agwedd yn ddirfawr o'r hyn a fu a'r y cyntaf.

Petr, yn ol Arfer yr Eglwys, a thra fu efe yn aros ei Henuriaid atto, wedi gorphen yr Wyl, efe a rodiodd allan i'r Maesydd, lle y gwelai langciau jeuaingc yn chwareu;

Jor Nef a Daear, Gwel y rhai hygar A fu'n ddiweddar tan yr Elfen:

FUASAI..............7

Ac yno, yr Etholasant Wr duwiol a elwid Emrys wledig * yn Frenin arnynt, yr hwn a fuasai yn Gadpen o'r blaen yn amser Gwrthefyr fendigaid, ac a lwyddodd fal y darllenasoch eusys.

Pe buaswn i yn jach, yr wyf yn meddwl, na fuasai i'r barbariaid hyn gymmaint achlysur gorfoledd a'r y sydd ganddynt yr awr-hon.

P'odd y buasai Beirdd yr oes honno yn crybwyll mo'r Sathredig o'i blegid, pe ni fuasai y fath Frenin yn teyrnasu arnynt.

Ac yn wir ddiau ni fuasai'r Argraphydd ddim yn celwyddu, pe gosodasai yno, Yma Y Gorwedd Arthur Y Brenin Enwoccaf A Fu Erioed Ym Mhrydain;

Ac oni fuasai iddi gael rhai [td. 117]

Can's e fuasai Saes'neg, yn edrych cyn haccred yn yr amser hwnnw mywn cerdd, a barf ddu fawr a'r langces fonheddig ieuangc.

Yr oedd Pendefig urddasol o Sir Fon a elwid Owen Tudur wedi priodi y Frenhines Catherin yr hon a fuasai yn briod gynt a Henri y pummed, Brenin LLoegr.

FUASENT.............2

Ac i ba ddiben y dychwelent hwy i Germani y pryd hwnnw, pe ni fuasent yn swrth a bol-gleifion?

Fe dybygai dyn anghyfarwydd fod yr Athraw a grybwyllwyd ddiweddaf, sef Justin y Merthyr, yn yscrifennu, fal pe ni fuasent yn bedyddio neb plant bychain yn ei amser ef.

FUCHEDD.............2

Ac ni ddylai y rheswm hwn gael ei wawdio gan neb, canys siccr ydyw fod * Gartrefol fuchedd y Saeson yn arw-fwyd Sal ddigon, ond wedi cael prawf o ddanteithion Brydain, pwy all dybied amgen oni fwyttausant nes cael bolwst neu Surffet?

Ond y prif-achos o hyn oll, oedd pechodau ffiaidd a drwg-fuchedd y Brutaniaid, ac am hynny Pawb a'r a'i cawsant a'i difasant, a'i gelynion a ddywedasant Ni wnaethom ni a'r fai, canys hwy a bechasant yn erbyn yr Arglwydd, trigle cyfiawnder sef yr Arglwydd gobaith eu tadau.

FUDD................1

A raid ini fentro'n hoedlau i'ch cadw chwi'n ddiogel a difraw a'm fawach a choeg-bethau di-fudd?

FUDDIOL.............1

Ac ym mhen diwedd y grawys, efe a ddetholodd ddauddeg o'r rhai doethaf o'r cwbl, gyd-a'r Doctor enwog o'r gyfraith Blegwyryd, gwr doeth dyscedig jawn, ac a orchymmynodd iddynt chwilio yn fanwl holl gyfreithiau a defodau Cymru, a chynnull allan y rhai oeddynt fuddiol, ac Esponi y rhai a oeddynt dywyll ac amheuys, a diddymmu y rhai a oeddynt arddigonaidd.

FUDDUGOLIAETH.......2

Canys ymladdasant yn hoyw-brysur, ac ynillwyd trwy eu porth hwy, Fuddugoliaeth enwog a'r y FFichtiaid a'r Scotiaid.

Ond ni fu Uthur odidog fyw nemmawr o amser wedi hynny, canys y Saeson (o ran cynddeiriogrwydd iddynt golli y fuddugoliaeth) a fwriasant wenwyn i'r ffynnon, lle'r arferai efe [td. 91]

FUN.................1

A gwae fawr rhag gwe ei fun!

FUONT...............3

Wedi hyn y bu hi gyfyng jawn a'r y Saeson dalm mawr o amser Canys eu Capteniaid a garcharwyd, a'r milwyr cyffredin a fuont yn gaeth-weision i'r Brutaniaid.

Ei ddiwedd a fu betrus, can's ni choeliai'r Brutaniaid iddo farw oll, a hwy a fuont [td. 95]

Ond eu geiriau eu hun sydd yn newid agwedd cymmaint (ym mhob oes agos) fal pettai eu Hynafiaid yn eu clywed yn siarad heddyw, y rhai a fuont fyw ynghylch wyth cant o flynyddoedd a aethant heibio, diau ydyw, na ddeallent hwy ond ychydig neu ddim o'r hyn a ddywedent.

FUR.................1

Canys y Cyfammod a wnaeth Duw ag Abraham oedd yn gyfammod dragywyddol, nid terfynnedig wrth Had Abraham yn unig yn ol y Cnawd, ond y Cenhedloedd hefyd a ddycpwyd i mywn, wedi'r byth bendigedig Jesu dorri 'r canol-fur rhyngddynt.

FWGWTH..............1

Etto nid oedd hyn onid y peth y mae Duw yn fwgwth yn erbyn anufudd-dod.

FWGYTHASANT.........1

Ond canasant yr un Don yn ebrwydd eilwaith (er nad oedd hynny ddim ond lliw ac escus) ac a fwgythasant i anrheithio'r cwbl o amgylch.

FWRDD...............3

Ac felly hwy a farnasant pa fynyched y deuent i Fwrdd yr Arglwydd, well-well y byddent, a galluoccach i wrthsefyll holl Ruthrau'r Fall.

Nid pob un a fyddai ag Enw CHristion arno, a dderbynnid i Fwrdd yr Arglwydd, Canys medd un o'r hen Deidau, Ni pherthyn i bob un fwytta'r Bara hwn, ac i yfed o'r Cwppan hwn.

Wrth hyn y mae'n canlyn, nad oedd rydd i Bechaduriaid nodedig, megis Anudonwyr, LLofruddiaid, Meddwon, &c ddynessau at fwrdd yr Arglwydd yn y Brif Eglwys;

FWRIAD..............2

A gorfu a'r y Saeson fyned i Dir eu gwlad, heb fwriad i ddychwelyd fyth drachefn i Frydain.

Od oes gennych chwi fwriad diyscog i ymladd o amser bwygilydd a'r Brutaniaid nes eu llwyr orchyfygu hwy, yr ym ni'n tystio wrthych, ni chaiff fod arnoch ddim eisiau gwyr nac arfau, deuwch cyn fynyched ac y fynnoch.

FWRIADODD...........2

Ac yno Gwrtheyrn (rhac y gwneid yr un castiau ag ynteu) a fwriadodd i siccrhau ei orseddfaingc yn gadarn fal y tygasai ef.

Ac yn ddiattreg efe a aeth a'r encil tua Gwynedd, ac i ddeleu coffadwriaeth ei wynfydedigrwydd gynt, a dugn-frad y Saeson, efe a fwriadodd i adailadu o fywn Eryri yng Gwynedd Gastell i fyw'n ddiogel tua ei Butteiniaid yno. *

FWRIADU.............2

Je, er iddynt fwriadu a chyd-fwriadu trwy undeb a chyttundeb Arglwyddi, Germani, na's diffygient fyth nes goresgyn ynys Brydain, etto hi a fu gyfyng arnynt yn Amser Arthur.

Je, er iddynt fwriadu a chyd-fwriadu trwy undeb a chyttundeb Arglwyddi, Germani, na's diffygient fyth nes goresgyn ynys Brydain, etto hi a fu gyfyng arnynt yn Amser Arthur.

FWRIASANT...........1

Ond ni fu Uthur odidog fyw nemmawr o amser wedi hynny, canys y Saeson (o ran cynddeiriogrwydd iddynt golli y fuddugoliaeth) a fwriasant wenwyn i'r ffynnon, lle'r arferai efe [td. 91]

FWRW................1

Uthur a'i lu yn borth i'r ddinas, ac yno y bu Brwydr waedlyd, ond o'r diwedd y Saeson a ffoesant ac a ddaethant at y Gwyddelod, y rhai oedd y pryd hwnnw gar-llaw Caer baddon (neu'r Bath) ac ni allwn fwrw amcan i fod yno Gad luosog rhwng y ddwy blaid.

FWY.................4

Ofnasant y Saeson o'r blaen yn fwy nag angau ei hun.

A gwae fwy etto tro trist!

Ond gwybydded y Darllenydd hyn, a chreded ef megis gwirionedd disiommedig nad oes gan y cyfryw un fwy sail i ddywedyd hynny, na phe taerai dyn na chododd yr Haul erioed, o herwydd ei bod hi'n fachludiad Haul pan yr ynfydai efe hynny.

Er fod cynnydd corphorol yn peri gwahaniaeth mywn perthynas i DDynion, ond nid yw e ddim mywn perthynas i DDuw, oddigerth fod y gras hwnnw a roddir i'r rhai wedi eu bedyddio, yn fwy neu yn llai o ran oedran dynion.