FODIN...............1

A daeth ystryw Hengist fal yr ewyllysiodd, canys Gwrtheyrn aniwair a hoffodd yr Enaith, ac a ddymunodd gael cyscu gyd-a hi y noson honno, a phan geryddwyd ef am hynny gan Esgob LLundain a elwid Fodin, efe a'i trywanodd a'r cleddyf, ac a gymmerth RHonwen yn gariad-ferch iddo, yr hon er tecced oedd, oedd lawn o bob ystryw drwg.

FODLON..............1

Prin y buont fodlon i dderbyn y Baban, ond ni wn i pa fodd, hwy a gyttunasant.

FODD................7

Y Saeson yn myned adref o'i gwir fodd, Ac yn cael groesaw hagr a'r eu dyfodiad eilwaith.

Etto dallwyd hwy yn y cyfryw fodd, fel y danfonasant gennadon attynt, i'w gwahawdd hwy trosodd.

Pa fodd y gall hynny fod, eb'r Brenin?

Prin y buont fodlon i dderbyn y Baban, ond ni wn i pa fodd, hwy a gyttunasant.

Ac y mae y lladin hwnnw wedi anafu yn y fath fodd ganddynt, fal prin y gall neb ei ddeall ond hwynt-hwy eu hunain:

Ond pa fodd bynnag yw hynny, ys yw gennyf, mae nid oddiar y RHufeiniaid neu'r LLadinwyr, y benthycciasom ni yr holl eiriau cydystyrol a'r LLadin y rhai sydd yn ein Hiaith, er nad wyf yn amheu i'n Hynafiaid echwyna ambell un.

Neu pa fodd y gall Bedydd gymmodi a PHlant bychain, ond yn yr ystyr a ddywedais eusys, Pa beth yw dyn i fod yn lan, a'r hwn a aned o DDyn i fod yn gyfiawn?

FOLDWYLLOG..........1

Canys ni a wyddom pa luniaeth sal foldwyllog sydd gartref ond chwi a gewch yma eich digoni a'r Fara gwyn a chig a chwrwf da.

FOLI................1

Felly y Beirdd a ymegniasant i gyfansoddi Pennillion ac odlau i'w foli:

FON.................2

Gwr cywirgoeth doeth detholaf o Fon Hyd yng NGhaerlleon y lle teccaf.

Yr oedd Pendefig urddasol o Sir Fon a elwid Owen Tudur wedi priodi y Frenhines Catherin yr hon a fuasai yn briod gynt a Henri y pummed, Brenin LLoegr.

FONEDDIGION.........1

Blin jawn ydoedd gan Uthur i glywed y newyddion galarus hyn, a chan ei lid, efe a orchymmynodd i alw holl Foneddigion y wlad ger ei fron;

FONHEDDIG...........1

Can's e fuasai Saes'neg, yn edrych cyn haccred yn yr amser hwnnw mywn cerdd, a barf ddu fawr a'r langces fonheddig ieuangc.

FOR.................2

Dywed rhai mae'r achos o'i mynediad adref oedd, o herwydd iddynt lwytho eu cylla yn rhy lawn, ac iddynt ddewis, er mwyn cael eu cynnefinol jechyd, fyned tuag adref er cael lheshad y For-wybr.

Ef a'r for, ef a'r Dir, ni wyl ni welir;

FORDWYASANT.........1

Canys a'r ol talm o amser y tyfodd anghyttundeb ac amrafael rhwng y Brenin a'i ddeiliaid ei hun, ac yn eu chwerwder a'i bustledd tu-ag atto y gollyngasant Bennaethiaid y Saeson yn rhyddion o'r carchar Ac yn ddianoed bryssio a wnaethant, ac a fordwyasant tua thir eu gwlad.

FORWYN..............1

os yn forwyn y daeth hi.

FRAD................3

Ond i draethu'n meddyliau wrthych chwi'n ddirgel, yr ym yn bwriadu i ruthro trwy frad a'r y trigolion diofal hyn, fal y byddo y wlad yn eiddo ein hunain.

Ac yn ddiattreg efe a aeth a'r encil tua Gwynedd, ac i ddeleu coffadwriaeth ei wynfydedigrwydd gynt, a dugn-frad y Saeson, efe a fwriadodd i adailadu o fywn Eryri yng Gwynedd Gastell i fyw'n ddiogel tua ei Butteiniaid yno. *

Yr oedd mab i Wrtheyrn a wnaeth aflonyddwch mawr a elwid Pasgen, canys hwnnw a wnaeth deyrn-frad yn erbyn y LLywodraeth.

FRADWYR.............1

Hwythau'n dyfod yn ewyllysgar, ac ym mhen yspaid yn troi'n fradwyr.

FRAINT..............2

Ond y waith hon wedi ei goroni ef yn frenin, efe a ddyrchafodd Fraint y Brutaniaid hyd y Nen, ac a ostyngodd greulonder y Saeson hyd y llwch.

"O derfydd i ddyn roddi bonclust i ddyn arall, ac na's gwatto, taled iddaw y sarhad herwydd ei fraint, a phedair a'r hugeint arian dros y bonclust.

FRAW................1

Canys wedi i ni ladd y Pennaethiaid, e ddyd hynny gymmaint o fraw yn y Gwerinos, fal na bo gan un o naddunt galon i'n gwrthsefyll.

FRAWD...............6

Hengist a'i frawd Hors Arglwydi Germania.

Ac yn y flyddyn o oedran CHrist 449, y tiriasant ym Mhrydain tan y ddau Gad-pen uchod Hengist a'i frawd Hors. ‡

A'r Brutaniaid hwythau a etholasant frawd i Emrys a elwid Uthur bendragon yn frenin arnynt.

O herwydd pa ham, ein hanwyl Frawd, ein Barn ni ydyw, na ddylid llestair un dyn a fo'n addas rhac cael Bedydd.

A hynny a wnaethant i arwyddoccau eu bod mywn cariad perffaith a'i gilydd, a bod pob atgasrwydd a malais wedi diweddu, yn ol cynghor ein Hiachawdwr, Gan hynny, os dygi dy rodd i'r Allor ac yno dyfod i'th gof fod gan dy frawd ddim yn dy erbyn, Gad yno dy rodd ger bron yr Allor, a dos ymaith:

Yn gyntaf cymmoder di a'th frawd, ac yno tyred, ac offrwm dy rodd.

FREICHIAU...........1

Ac yno, gwedi gweddio am nerth yr Yspryd Glan, yr Offeiriad a gymmerai'r plentyn yn ei Freichiau, a gwedi cael ei Enw gan y Tadau bedydd, efe a'i trochai dair gwaith yn y Dwfr yn enw'r Drindod, ond os byddai'r Plentyn yn wan, efe a daenellid dwfr arno.

FRENCH..............1

Jack would be a Gentleman, but that he can speak no French.

FRENHINES...........4

Yr oedd Pendefig urddasol o Sir Fon a elwid Owen Tudur wedi priodi y Frenhines Catherin yr hon a fuasai yn briod gynt a Henri y pummed, Brenin LLoegr.

Ni wyddai'r Frenhines Catherin (gan ei bod yn wraig o FFraingc ddim gwahaniaeth rhwng y Cymru a'r Saeson, cyn iddi briodi Owen Tudur, yr hyn a wnaeth iddi chwennych yn fawr i weled rhyw nifer o gydwladwyr[td. 120]

Ond yn y cyfamser y daliwyd Owen Tudur a'i Frenhines yn garcharorion, ac a ddycpwyd yn rhwym i Gaer-lleon a'r Wysc, yr hyn a wnaeth i Owen i anfon at eu gyfnesyfiaid i ddyfod i ymweled ag ef.

Canys pan lefarodd y Frenhines wrthynt mywn amryw Jeithoedd, ni allent roddi gair o atteb iddi, yr hyn a wnaeth iddi ddywedyd, Mae'r Creaduriaid mudion hoywaf oeddynt a'r a welsai hi erioed.

FRENHINOEDD.........1

Ac am Swm o arian efe a gyttunodd a hi, a'r Melltigedig du a wenwynodd Wrthefyr clodfawryssaf o holl frenhinoedd y Brutaniaid namyn un sef Arthur ab Uthyr Bendragon.

FRENIN..............23

Ac yn ddiattreg hwy a aethant, ac a waeddasant hyd yr heolydd, Gwrtheyrn Sydd Frenin Teilwng o deyrn-wialen ynys Brydain, a CHonstans Sydd Anheilwng.

A gwedi ei eneinio ef yn Frenin, efe a alwodd y Saeson atto, rhac i gyfnesyfiaid Constans ymddial arno:

Ond nid yw hyn wirionedd, gan na bu Constans erioed yn Frenin ym Mhrydain, [td. 67]

A hwy a attebasant gan ddywedyd, O Arglwydd frenin pwy all dy luddias di rhac gwneuthur y peth sydd dda yn dy olwg?

Can's y Brutaniaid a ddifreiniasant Wrtheyrn felltigedig, ac a etholasant ei fab a elwid Gwrthefyr yn frenin yn ei le;

Wrtheyrn felltigedig yn frenin eil-waith, yr hwn a ddifreiniasant ychydig o'r blaen am ei ysgelerdr a'i ddrygioni.

Ac nid oedd RHonwen yn ewyllysio ond hynny, canys wedi ei eneinio ef yn frenin drachefn, hi a anfonodd Gennadon hyd yn Germani i yspysu i'w thad fod Gwrthefyr ei elyn marwol wedi marw.

frenin fal yr ymddangoso etto'n eglurach ein bod ni yn wir ewyllysio tangneddyf nid cynnen, deued pawb yn ddiarfog i'r lle gosodedig a wel eich mawrhydi chwi yn dda i'w appwyntio.

Hwy a attebasant na wyddent hwy pwy oedd ei Dad, ond ei fam oedd ferch i frenin Dyfet ac yn Fynaches yn y Dref honno.

Un ferch oeddwn i frenin Dyfet, a'n nhad a'm rhoddes i yn Fynaches yng NGhaerfyrddin;

A Meugan a attebodd, Gall o Arglwydd frenin, ac a draethodd ei resymmau i brofi hynny.

Ac yno, yr Etholasant Wr duwiol a elwid Emrys wledig * yn Frenin arnynt, yr hwn a fuasai yn Gadpen o'r blaen yn amser Gwrthefyr fendigaid, ac a lwyddodd fal y darllenasoch eusys.

Ond y waith hon wedi ei goroni ef yn frenin, efe a ddyrchafodd Fraint y Brutaniaid hyd y Nen, ac a ostyngodd greulonder y Saeson hyd y llwch.

Ha, Ha (eb'r Sais) Swllt i Geiniog ond bwriadu yr ydwyt a'm fod yn frenin.

Mi a'th wnaf yn DDuwc, a thi fyddi'r ail mywn anrhydedd yn y Deyrnas, o's byth y coronir fi yn frenin.

A'r Brutaniaid hwythau a etholasant frawd i Emrys a elwid Uthur bendragon yn frenin arnynt.

Ac fe ddywedir i Fyrddin alw Pendefigion y deyrnas i Lundain, a gorchymmyn yr offeiriaid weddio Duw o byddai gwiw ganddo yspysu trwy arwydd weledig, pwy oedd frenin teilwng i deyrnasu arnynt.

a'r geiriau oeddynt y rhai hyn, Pwy Bynnag A Dynn Y Cleddyf Hwn, Allan Or Einion, Hwnnw Sydd Frenin Cyfiawn I Ynys Brydain.

Ac yn ddianoed yr Arch-esgob a'i heneiniodd ef yn frenin ac a wisgodd Goron y deyrnas am ei ben.

P'odd y buasai Beirdd yr oes honno yn crybwyll mo'r Sathredig o'i blegid, pe ni fuasai y fath Frenin yn teyrnasu arnynt.

2, Fod efe yn Frenin. 3,

Fod efe yn Frenin Enwog.

Gwr gwin yn frenin fyddin falchaf;

FRITTWN.............1

Ac a'r y dydd 'pwyntiedig cyfarfod a wnaethant yn heddychlon ac yn gariadus, ac a eisteddasant Frittwn a Sais blith draphlith o amgylch y byrddau:

FRIWIO..............1

Nyni y Brutaniaid truain wedi'n harcholli a'n dugn-friwio gan hygyrch ruthr ein gelynion, ydym yn danfon y llythyr hwn attoch chwi y Saeson anrhydeddus (swn eich gweithredoedd enwog sydd wedi ehangu cymmaint) i ddeisyf porth gennych y cyfamser hwn.

FRODYR..............3

"A oes dau frodyr, y rhai ni ddylyant gael mwy na rhan un brawd, un-dad un-fam?

Apostol yn orchymmyn i'r THessaloniaid lynu wrthynt, pan yw yn dywedyd, Am hynny, Frodyr, sefwch, a deliwch y Traddodiadau a ddyscasoch, pa un bynnag a'i trwy ymadrodd, a'i trwy ein Epistol ni. 2.

a hynny medd rhai, yw meddwl yr Apostol pan yw yn dywedyd, Anherchwch yr holl frodyr a chusan sancteiddiol.

FRON................2

Blin jawn ydoedd gan Uthur i glywed y newyddion galarus hyn, a chan ei lid, efe a orchymmynodd i alw holl Foneddigion y wlad ger ei fron;

Ac a beris i chwech o'r rhai doethaf ym mhob Cwmmwd ddyfod ger ei fron ef, yr rhai a a orchymmynodd efe iddynt ymgyhwrdd oll ynghyd yn ei lys ef yn y Ty gwyn ar Daf.

FRUTANIAID..........1

Felly attebasant, Gellwch hyderu Frutaniaid anrhydeddus, y bydd y Saeson yn gyfeillon cywir i chwi, ac yn barodol i'ch cynnorthwyo yn yr ing a'r trallod mwyaf.

FRWYDR..............4

Cad-pen y Brutaniaid yn y frwydr honno a elwid Emrys, yr hwn oedd wr pwyllog arafaidd.

Arthur a ymddugodd yn wrol-wych ac yn ddwysgadarn yn y frwydr honno;

Eithr efe a orchymmynodd i'w fab ynghyfraith a elwid LLew ap Cynfarch i fod yn Ben-ciwdod a'r frwydr y Brutaniaid.

Gwel y frwydr-lan sy'n myned allan O'r Aipht i Ganan, mywn gwisg bur-wen.

FRWYDRAU............1

a chyn chwannocced oeddynt i'r castieu hagr hynny, fal prin y gwladychodd un o honynt heb frwydrau gartrefol.

FRWYSG..............1

Da ufudd hwyl ddisgwyl farn, Dyfod yn frwysg o Dafarn.