YRRU................1

Ac hefyd, math o ddynion rhyfeddol ydynt, can's weithiau y maent mo'r llesgc a methedig, fal y gall un Sais yrru ugain o naddynt a'r ffo, ond yn y man, hwy a ymwrolant felly yn eu chwerwder, fal nad yw'n ddiberygl i hanner cant o honom ni y Saeson wynebu a'r un Brittwn.

YS..................12

Felly Gwrtheyrn a alwodd ei ben-cynghoriaid a'i Uchel-Swyddogion atto, a gwedi eu dyfod, efe a dywedodd wrthynt fal hyn, " CHwi wyddoch f'Arglwyddi fod y RHufeiniaid wedi ein gommedd er ys talm, a ninnau yn llwyr anigonol i roddi cad a'r faes i'n gelynion, ynteu anghenrheidiol ydyw i ni ddanfon at ryw genedl a'm borth.

Ond mae 'n debygol i chwi ofer-dreulio'ch amser yno mywn gloddest a meddwdod, ped amgen, os ydyw'r trigolion yn bobl mo'r lwrfion a llesc ag y dywedwch chwi, chwi ynnillasech y wlad er ys talm[.]

Ond ys yw gennyf mae Tywysog gwychr, godidog, clodfawr, a digymmar oedd Arthur.

(*), Er nad wyf yn credu y cwbl a edrydd y CHronicl am dano, sef iddo oresgyn deng teyrnas a'r hugain a'i goroni yn Ymherawdr yn RHufain, etto ys yw gennyf, iddo gadw ei wlad ei hun yn wrol-wych rhac y Saeson.

Ac ys yw gennyf, ein bod ni etto yn gwenu ac yn ymhyfrydu wrth glywed Son am ei weithredoedd.

A'r Saeson hwythau sy'n arglwyddiaethu arnom y rhai er eu bod a'r y cyntaf yn ddugn-ormesol a chreulon, etto er ys talm y maent) yn hygar ac addfwyn.

Ac ys yw gennyf nad yw'r Bardd yn celwyddu pan y dywed o'i blegid.

Ac ys nid allaf siarad llawer, oblegid nad wyf yn deall ei chywrainrwydd fal y dymunwn, etto'r wyf yn deall cymmaint a hyn, sef, nad oes jaith (hyd y gwn i) yn cadw y purdeb cyssefin cystal a hi, yr hon a sieredir yn gyffredin ym mysc y Gwerinos.

Ond mi a brofaf y deall pob un, a'r a fo ond ychydig o DDarllenydd, waith ein scrifennyddion ni yn sathredig, er eu bod wedi scrifennu er ys 'chwaneg na mil o flynyddoedd.

Ond pa fodd bynnag yw hynny, ys yw gennyf, mae nid oddiar y RHufeiniaid neu'r LLadinwyr, y benthycciasom ni yr holl eiriau cydystyrol a'r LLadin y rhai sydd yn ein Hiaith, er nad wyf yn amheu i'n Hynafiaid echwyna ambell un.

Gwelwn ynteu brawf eglur mae'r un Jaith sydd gennym ni fyth, er ei bod er ys talm wedi dirywio ennyd, trwy gymmyscu Saesoneg a hi.

canys y mae'n orchwyl hawdd i brofi fod Tadau bedydd yn atteb dros Blant er ys 'chwaneg na thri chant o flynyddoedd cyn yr Amser hwnnw, hynny ydyw, er Amser yr Apostolion, fal yr ymddengys oddiwrth dystiolaeth hen Athraw a elwid Tertulian, yr hwn a scrifennodd ynghylch Bl.

YSCOG...............1

Pa un a'i yn Faban, a'i mywn Oedran, trwy Daenelliad, neu Drochiad y bedyddid neb, ni ailfedyddid hwnnw drachefn, canys yr holl hen Grist'nogion a lynasant yn ddi-yscog wrth Reol yr Apostol Un Arglwydd, un FFydd, un Bedydd.

YSCRIFENNADAU.......1

Ond ysywaeth y mae'r Anyscedig a'r anwastad yn gwyr-droi y Scrythrau, chwaethach yscrifennadau dynol, i'w dinystr eu hunain. 2

YSCRIFENNASANT......1

Canys y mae'r Teidau a yscrifennasant tua'r drydedd Oes yn sicrhau mae yn y boreu y derbynnient y Cymmun:

YSCRIFENNU..........3

Ac yna, gwedi eu darllen a'i cyhoeddi, y peris efe yscrifennu tri llyfr o'r gyfraith, sef un i'w arfer yn oestadol yn ei Lys, a'r ail i'w gadw yn ei Lys ef yn Aberffraw, a'r Trydydd yn LLys Dinefwr modd y gallai y tair talaith eu harfer a'i mynychu pan fyddai achosion;

Nid wyf anhyspys fod rhai (a gymmerant arnynt fod yn Historiawyr da) yn yscrifennu, mae Dychymmyg a gafwyd allan yn ddiweddar, sef ynghylch Bl.

Fe dybygai dyn anghyfarwydd fod yr Athraw a grybwyllwyd ddiweddaf, sef Justin y Merthyr, yn yscrifennu, fal pe ni fuasent yn bedyddio neb plant bychain yn ei amser ef.

YSGAR...............1

y waith gyntaf y tal chweigeint iddi, a'r ail-waith punt, a'r trydedd waith ysgar a eill a'i gwr heb golli dim o'r eiddi.

YSGARANT............1

"Os gwr a gwraig a ysgarant cyn pen y saith mhlynedd, taler iddi ei hegweddi, * a'i hargyffreu ‡

YSGATFYDD...........3

Eneinid Brenin heddyw, ac a'i difreinid ysgatfydd yr ail ddiwrnod, a dewisid un arall yn ei le:

Mae lle yn gyfagos yno yr hwn a elwir yn gyffredin Maes glas, ond yr enw cyssefin oedd Maes y llas, neu ysgatfydd Maes galanas:

A Digon ynt hefyd i wrthbrofi anwybodaeth ac ynfydrwydd y Dynionach gwrthun hynny, y rhai a welsant mywn Breuddwyd (neu ysgatfydd mywn LLesmeir ysprydol) nad oedd yr Eglwys Gatholic yn bedyddio Neb Plant bychain, hyd yn Amser Pabyddiaeth.

YSGELER.............2

Ond er hynny gyd yr ydys yn diystyru y Jaith odidog hon yn dra ysgeler heddyw gan wyr o'n gwlad ein hun, y rhai ynt, oddigerth hynny, yn wyr call dysgedig.

fyned yn ddynion ysgeler, gwneler a fynnir iddynt.

YSGELERDR...........2

Wrtheyrn felltigedig yn frenin eil-waith, yr hwn a ddifreiniasant ychydig o'r blaen am ei ysgelerdr a'i ddrygioni.

Pan ballod y Zel, y cryfhaodd Diofalwch, pan oerodd y Cariad, y brydiodd amharch, a phan sychodd grym dwywolder, y ffrydiodd ysgelerdr a phechod.

YSGERBYDIAID........2

Felly efe a roddes aur ac arian i ryw ysgerbydiaid ofer, a'r iddynt ruthro am ben ystafell y Brenhin a'i ladd ef.

Ac yno hwy a gynnullasant lu mawr jawn o'i dynion gwammal ac ysgerbydiaid ofer eu gwlad, ac a ddaethant i Frydain.

YSGLYFAETH..........1

A'r trigolion a leddid pa le bynnag y cyfarfyddid a hwy, ac a'i gadewid yn dorfeydd rhyd y maesydd yn borthiant i adar ysglyfaeth!

YSGRIFENNODD........1

yr ysgrifennodd Tad parchedig a elwid Gregori Nazianzen, ac efe a ddywed fal hyn;

YSGRIFENNWYD........2

Ac yno yr ysgrifennwyd LLythyr i ddanfon at y Saeson yn yr ystyr hyn nid amgen.

Y LLythyr hwn a Ysgrifennwyd, pan oedd Oedran CHrist 254, ac fe osododd tri-ugain Esgob a chwech eu dwylaw wrtho:

YSGRIN..............1

Fe gafwyd, ei feddrod ef tua diwedd teyrnasiad Harri'r ail, a'r geiriau hyn oedd yn argraphedig a'r groes blwm, yr hon oedd wedi ei hoelio wrth yr Ysgrin, Yma Y Gorwedd Arthur Brenin Enwog Y Brutaniaid, Yn Yr Ynys Afallon * Hyn sydd yn dangos. 1,

YSGRYTHUR...........1

Ped ymostyngai dynion i farnu pyngciau dadleugar wrth Reol yr Ysgrythur, neu wrth Arfer y Brif Eglwys (cyn i neb llygredigaethau ddyfod iddi) yr wyf yn meddwi y byddai'r DDadl ddiweddar hon ynghylch Deiliaid Bedydd yn ddiddadl;

YSGWD...............1

Esgyd ei phlas a'r lasrew, Ysgwd o'i flaen esgid flew.

YSGYMMUN............1

Geiriau'r CHronicl sydd fal hyn, A Gwedi meddwi Gwrtheyrn, neidiaw a orug Diawl yntho, a pheri iddaw gytsynniaw a'r Baganes ysgymmun heb fedydd arni.

YSGYMMYNDOD.........1

Ac i gymmell ufudd-dod iddynt, efe a beris i Arch-esgob Mynyw gyhoeddi ysgymmyndod yn erbyn y Sawl oll o'i ddeiliaid a'i gwrth-laddei hi.

YSPAID..............3

Hwythau'n dyfod yn ewyllysgar, ac ym mhen yspaid yn troi'n fradwyr.

Derbynniwyd hwy yn anrhydeddus gan y Brutaniaid, a gwedi iddynt wledda a bod yn llawen dros yspaid, tynnwyd Ammodau'r Gyngrair rhyngddynt, sef yw hynny, y Saeson a addunedasant trwy lw i fod yn ffyddlon gwas'naethgar ac ufudd i'r Brutaniaid:

a'r dymmestl, a gwedi parhau yspaid mywn gweddi ac ymbil, hwy a wersyllasant eu gwyr, ac a gyrchasant eu gelynion, ac nid allodd y Saeson er lluosocced oeddynt eu gwrthsefyll, canys buan y ffoesant, a'r Brutaniaid a'i herlidiasant ac a laddasant nifer fawr o honynt.

YSPRYD..............8

Ond pan welodd Sais ef mo'r brudd a myfyriol, yspryd-blinderol ac athrist, efe a ofynnodd iddo a'm ba achos yr oedd cyn brudded ac athrist?

LLe y daeth efe ei hunan ac a arhosodd yno, gyd a'i Bendefigion, Esgobion, Eglwyswyr a'i DDeiliaid drwy'r grawys mywn ympryd a gweddiau am gymmorth yr yspryd Glan, a'i drysglwyddiad, modd y gallai adferu ac adgyweiriaw Cyfreithiau a defodau [td. 98]

Ond yr Yspryd glan a roddir yn ddiwahan i bawb, nid yn ol maintioli dynion, ‡

Ac yno, gwedi gweddio am nerth yr Yspryd Glan, yr Offeiriad a gymmerai'r plentyn yn ei Freichiau, a gwedi cael ei Enw gan y Tadau bedydd, efe a'i trochai dair gwaith yn y Dwfr yn enw'r Drindod, ond os byddai'r Plentyn yn wan, efe a daenellid dwfr arno.

Ac na ryfedded neb ein bod yn bedyddio y rhai gweinon trwy daenellu Dwfr arnynt, gan fod yr Yspryd Glan yn dywedyd, Ac a daenellaf arnoch ddwfr glan, fal y byddoch lan, oddi wrth eich holl frynti Ezec. 36. 25.

Canys efe a daerodd na ddylid bedyddio neb yn Enw'r Tad a'r Mab a'r Yspryd Glan, ond y FFurf a ddylai fod, Yr wyf yn dy fedyddio di i farwolaeth CHrist A pha broselytiaid bynnag a allai'r Heretic hwnnw i ynnill, efe a'i hail-fedyddiai (megis y mae ei DDisgyblion yn gwneuthur etto) er eu bod wedi eu bedyddio o'r blaen, pa un a'i yn Fabanod, a'i ynteu mywn Oedran.

Yn y Prif Amser yr oedd Yspryd Crist'nogaeth yn fywiog yng nghalonnau ei PHroffeswyr, a'i Cariad hwythau oedd yn wresog at eu Harglwydd;

Yr wyf yn meddwl nad oes neb, a'r a wyr ddim, a ryfyga ddywedyd fod Conffirmasiwn yn DDychymmyg dyn, gan fod y 'Scrythur lan yn rhoddi tystiolaeth ddisiommedig fod yr Apostolion eu hunain yn arfer Arddodiad dwylaw i roddi'r Yspryd Glan i'r neb a fedyddid.

YSPRYDOL............1

A Digon ynt hefyd i wrthbrofi anwybodaeth ac ynfydrwydd y Dynionach gwrthun hynny, y rhai a welsant mywn Breuddwyd (neu ysgatfydd mywn LLesmeir ysprydol) nad oedd yr Eglwys Gatholic yn bedyddio Neb Plant bychain, hyd yn Amser Pabyddiaeth.

YSPYSAF.............1

Ac yma mi a derfynaf i son ychwaneg am y RHyfel a fu rhyngom ar Saeson ond yspysaf a'r fyr eiriau i'r matter fyned yn waeth-waeth beunydd gyd a'r Brutaniaid wedi Marwolaeth Arthur.

YSPYSU..............2

Ac nid oedd RHonwen yn ewyllysio ond hynny, canys wedi ei eneinio ef yn frenin drachefn, hi a anfonodd Gennadon hyd yn Germani i yspysu i'w thad fod Gwrthefyr ei elyn marwol wedi marw.

Ac fe ddywedir i Fyrddin alw Pendefigion y deyrnas i Lundain, a gorchymmyn yr offeiriaid weddio Duw o byddai gwiw ganddo yspysu trwy arwydd weledig, pwy oedd frenin teilwng i deyrnasu arnynt.

YSTAFELL............2

Felly efe a roddes aur ac arian i ryw ysgerbydiaid ofer, a'r iddynt ruthro am ben ystafell y Brenhin a'i ladd ef.

Ac yn ddianoed cychwyn a wnaethant a'm ben ystafell y Brenin, a'i ladd a orugant, a dwyn eu ben ger bron Gwrtheyrn.

YSTORI..............2

Ystori nodedig ynghylch gwr a elwid Athanasius.

Yr ym yn cael Ystori nodedig ynghylch LLangc a Elwid Athanasius, yr hon sydd fal y canlyn. "

YSTRYD..............1

Ac ar ystryd o gyrs drain;

YSTRYW..............3

A daeth ystryw Hengist fal yr ewyllysiodd, canys Gwrtheyrn aniwair a hoffodd yr Enaith, ac a ddymunodd gael cyscu gyd-a hi y noson honno, a phan geryddwyd ef am hynny gan Esgob LLundain a elwid Fodin, efe a'i trywanodd a'r cleddyf, ac a gymmerth RHonwen yn gariad-ferch iddo, yr hon er tecced oedd, oedd lawn o bob ystryw drwg.

A daeth ystryw Hengist fal yr ewyllysiodd, canys Gwrtheyrn aniwair a hoffodd yr Enaith, ac a ddymunodd gael cyscu gyd-a hi y noson honno, a phan geryddwyd ef am hynny gan Esgob LLundain a elwid Fodin, efe a'i trywanodd a'r cleddyf, ac a gymmerth RHonwen yn gariad-ferch iddo, yr hon er tecced oedd, oedd lawn o bob ystryw drwg.

LLyma RHonwen loyw-wen lon Lawn ystryw o lin Estron.

YSTYR...............7

Ac yno yr ysgrifennwyd LLythyr i ddanfon at y Saeson yn yr ystyr hyn nid amgen.

gafas ef dan ei draed, ac a'r trosol hwnnw, efe a laddodd ddeng wr a thriugain o'r Saeson, canys gwr glew oedd hwnnw Ystyr y geiriau Nemet eour Saxes, yw Cymmerwch eich cyllill.

Ystyr di Gruffudd rudd-lwm Fod blaen dy dafod yn blwm.

ER na cheir y fath air a Sacrafen yn yr holl Destament Newydd, etto efe a gymhwysir mywn ystyr berthynasol i arwyddoccau y ddau Ordinhad sanctaidd, Bedydd a Swpper yr Arglwydd.

Canys Sacrafen a gymmerwyd gan y RHufeiniaid yn y tair ystyr hyn. 1,

Ac y mae rhai yn tybied y gellir galw Bedydd a Swpper yr Arglwydd yn Sacrafennau yn y tair ystyr hynny.

Neu pa fodd y gall Bedydd gymmodi a PHlant bychain, ond yn yr ystyr a ddywedais eusys, Pa beth yw dyn i fod yn lan, a'r hwn a aned o DDyn i fod yn gyfiawn?