AETHANT.............1

Y vlwyddyn gyntaf i danfonodd brenhin Phrainc lynges ir mor ac i tiriysson hwynte yn Lloegr mywn swrn o leoedd ac i gwnaethont lawer o ddryge ac i llosgyssont ddarn o dref ac aethant i Phrainc eilwaith

AETHBWYD............2

Yr ail vlwyddyn brenhin Harri a ddalwyd ac a aethbwyd ac ef trwy Lunden ir Twr gwynn ar vrenhines aeth ai mab gid a hi i Phrainc at y Duc Rayner i thad./

A chwedi hynny Robert Rwdston Wiliam Cromer Brett Cutbert Vychan mab Siamys Vychan o Hergest. Harri Vain, Thomas Culpeper o Aelphort a Chnevet, a Water Mantels ac arglwydd Iohn Graye a Syr Leonard Diggs a vyrwyd am Dresson ac ynn y man gwedi i bwrw ir aethbwyd a hwynt ir Twr gwynn yngharchar ac ir oedd arglwydd Gray a Syr Iams Cropht ynghyfeillach y Duc o Swpholk ynn y Rebel hwnnw./

AETHONT.............2

A phann welas yr Eglwyswyr hynny ir aethont at y brenhin a dangos iddo vod y Deyrnas yn rhyfeddu nad oedd ef yn gofyn i gyfiownder yn Phrainc. Ac velly i gwnaeth ac ni chafas yn i amser ef mwy enkyd i eiste ar yr Eglwys./

Y vlwyddyn honn i dauth Iarll y Mars ac Iarll Warwic ac i tiriyssont yn Sandwits ac i daethan i Lundein lle i cressawyd yn anrhydeddus A chwedi hynny ir aethont a phump mil arhvgein o lu ganthun i gyfarvod ar brenhin yr hwnn oedd ai lu gantho yn emyl Norddhampton ac yno i bu yr maes ac yno i syrthiodd y maes i Iarll y Mars ai barti ac o du yr brenhin i llas y Duc o Bwckingam ac Iarll Salsbri a dec mil y chwanec o Saesson./

AFON................1

Ynghylch y .13.ec oi wrogeth i krynodd y ddaiar ynn y Mwythic ynn aruthur ac afon Drent aeth ynn isbydd megis i gellid myned yn droetsych drwyddi

AGINCOWRT...........1

Y vlwyddyn honn vis hydref i bu yr maes yn Agincowrt trwy wyrthie Duw ai weithred i hennillodd gwyr Loegr ac nid oedd o lu gan vrenhin Harri bumed ond dwyfil o wyr meirch a deuddec mil o wyr traed o bob math. A chida brenhin Phraink ir oedd holl vrddas Phrainc a thrugeinmil o wyr meirch/

AGOS................8

i llaas [~ llas ] brenhin Boem a phedwar vgein o Dwyssogion a .12. cant o varchogion vrddolion a dec mil arhvgein or kyphredin Gwedi hynny i rhoes Edward sawt wrth Galais ac i bu yno yr yspas o vlwyddyn Ac yn hynny o amser i dauth brenhin Phraink ar vedr kwnnu yr sawd ac ymddiphin y Dref ac ir aeth phwrdd heb roi maes ac yno i rhoed y Dref i vrenhin Edward y trydydd Yr amser i sowdiwyd Calais i dauth Davydd o Scotlond drwy annoc brenhin Phrainc i vordyr Lloegr ar vrenhines a wnaeth o opheiriaid a llygion ac yn agos i Ddurham mywn maes a ddalodd brenhin y Scotlond a llawer o arglwyddi ac Ieirll ac a laddodd yn y maes hwnnw or kyphredin bymthec mil./

Yn y .30. vlwyddyn. Edward Prins Cymru yn agos i dre Boitiers a roes maes i Iohn brenhin Phrainc ac arno i duc y maes ac yno i dalodd y brenhin ai vab Philip a naw Iarll ac Esgob Sens a llawer y chwanec o Ieirll ac arglwyddi a barwnied a marchogion hyd vnkant arbymthec. Ac yno i llaas [~ llas ] y Duc o Byrgwyn ar Duc o Athiens a Syr Iohn Clermont marsial o Phrainc a llawer o varwnnied a marchogion a gwyr o ryfel hyd yn .1700. a 3000 eraill or kyphredin./

Yn y 42. o Edward y .3.edd i dechreuodd rhyfel drychefn rhwng Lloegr a Phrainc ar duc o Lancastr a ddanvonwyd yno a llu gantho ac yn agos i Ard i paviliodd y Duc o Byrgwyn o vywn milldir at baviliwns Lloegr yr yspas o .18. diwrnod ac heb gynnic maes ond or diwedd mynd heb wybod ar hyd nos phwrdd./

Oedran Crist .1460. Harri .6.ed .38. i gwnaeth y Duc o Iork lu anveidrol o Gymru a gwyr y Nordd ac Iarll Warwic a ddauth a llu mawr o Galais ac yn agos i Lwdlo ymordyr Cymru i bu rhyngthun vaes a thu ac yno i dauth y brenhin ar duc o Somersed a llu aruthur ganthun ar nos kyn y vattel i kilodd Andro Trolop o ddiwrth y Duc o Iork at y brenhin ar nos honno y kilodd y Duc ehun ac ir aeth i Iwerdd on ac Iarll Warwic a Salsbri i Ddefnsir ac o ddyno i Galais./

Y vlwyddyn honn i gwnaeth gwyr Sir Iork a gwyr y Nordd gapten arnun ai alw Robin Ridistal ac yn agos i Vanbri arglwydd Herbert ai vrawd Syr Richard Herbert a Thomas ap Rhosser a llu o seithmil ganthun a ymgyfarvuon a gwyr y Nordd a gwyr y Nordd a dduc y maes./

Y vlwyddyn gyntaf o wrogeth Edward y .6.ed vis Awst ir aeth y Duc o Symersed ac Iarll Warwic a dirvawr luossogrwydd ganthun i y Scotlond ac yn agos i Edynbrow mywn lle a elwir Mwssebrowch i'mgyfarvu [~ ydd ymgyfarfu ] gwyr Lloegr a gwyr y Scotlond ac ynn y vrwydyr honno i lladdwyd pedeir mil arddec o Scottied ac a ddalwyd ynn garcharorion bymtheckant o arglwyddi a marchogion a gwyr boneddigion

Y vlwyddyn honn arglwydd Siawnsler Lloegr, arglwydd Harri Iarll Arndel, arglwydd Paged aeth dros y mor i Galais ac yn agos i Vark i buon yn Embassators yn trettio am heddwch y rhwng yr Emprowr a brenhin Phrainc ac arglwydd Cardnal oedd yno ac adref i troessant a phallu yr heddwch

Y vlwyddyn honn yr .11. dydd o Awst i bu ymladd angyrriol ar y mor rhwng y Phrancod ar Duchemenn yn agos i Rwmney Nasse lle llosged .xj. o longe a rhai a ddalodd y Phrancod

AI..................132

Ac ynghylch yr amser hwnnw i bu drafais rhwng archesgob Iork a Lanphranc Archesgob Canterburi am yr oruchafieth ynn Lloegr ond Archesgob Cawnterburi ai hennillodd ac Archesgob Iork a dyngodd llw darostwngedigaeth iddo./

ar brenhin ai herwriodd ac ai deholodd or Deyrnas ac a dorrodd penn Iarll Walryf./

ar brenhin ai herwriodd ac ai deholodd or Deyrnas ac a dorrodd penn Iarll Walryf./

Ynghylch y .15. vlwyddyn oi goroniad ef Robert Cwrteis i vab hyna ef drwy nerth brenhin Phraink Philip a ryfelodd ai dad yn Normandi lle i clwyfwyd Wiliam Gwnkwerwr yn ddrwc ond heddwch a wnaethbwyd./

Yr Wiliam hwnn a ryfelodd a Phraink ac a wnaeth lawer o ddryge a cholledion yno ac a glevychodd ar clevydd hwnnw a dduc i vywyd ac ynn i glefyd ac i gwnaeth i Destament ac i rhodd ac i gorchmynnodd Deirnas Loegr ai choron i Wiliam Ruphws i ail mab rhai ai galwai Wiliam Goch.

Yr Wiliam hwnn a ryfelodd a Phraink ac a wnaeth lawer o ddryge a cholledion yno ac a glevychodd ar clevydd hwnnw a dduc i vywyd ac ynn i glefyd ac i gwnaeth i Destament ac i rhodd ac i gorchmynnodd Deirnas Loegr ai choron i Wiliam Ruphws i ail mab rhai ai galwai Wiliam Goch.

Yr ail vlwyddyn oi vrenhiniaeth i cyfododd swrn o arglwyddi Lloegr yn erbyn y brenhin ac a roessont wrth rai o drefi Lloegr ond brenin Wiliam ai gwahanodd ac ai dyrrodd or Deyrnas allan./

Yr ail vlwyddyn oi vrenhiniaeth i cyfododd swrn o arglwyddi Lloegr yn erbyn y brenhin ac a roessont wrth rai o drefi Lloegr ond brenin Wiliam ai gwahanodd ac ai dyrrodd or Deyrnas allan./

Y 4edd vlwyddyn i bu wynt angyrriol ynn Llundain ac i byrrodd ir llawr gant o dai a phenn Bow chwrch ac a wnaeth lawer o anrhaith ynn Winchestr ac mywn lleoedd eraill Ac yn yr amser hwnnw i rhyfelodd y Cymru ac i lladdwyd Rhys i blaenor ac i gorchvygwyd hwynt. Ar Rhys hwnn a elwid y brenhin diwaethaf o Gymru Malcolyn brenhin y Scotlond a llu mawr gantho a ddauth i Loegr ond Iarll Northymyrlond ai kymerth i vynu ac yno i lladdwyd Malcolyn brenhin y Scottlond./

Y .6. vlwyddyn oi wrogeth ef i gwnaethbwyd trwy holl Gred lu dirvaur o chwechant o viloedd i vyned i ynnill Kaerusalem ai capten ai penn arweddwr oedd Gotphre Duk o Lorayn ai ddau vrodur a llawer o bennaethied Kred am benn hynny ac ynn yr amser hwnnw i gwystlodd llawer mil o wyr i tir i vyned ir siwrnai honn./

Y .6. vlwyddyn oi wrogeth ef i gwnaethbwyd trwy holl Gred lu dirvaur o chwechant o viloedd i vyned i ynnill Kaerusalem ai capten ai penn arweddwr oedd Gotphre Duk o Lorayn ai ddau vrodur a llawer o bennaethied Kred am benn hynny ac ynn yr amser hwnnw i gwystlodd llawer mil o wyr i tir i vyned ir siwrnai honn./

Y .6. vlwyddyn oi wrogeth ef i gwnaethbwyd trwy holl Gred lu dirvaur o chwechant o viloedd i vyned i ynnill Kaerusalem ai capten ai penn arweddwr oedd Gotphre Duk o Lorayn ai ddau vrodur a llawer o bennaethied Kred am benn hynny ac ynn yr amser hwnnw i gwystlodd llawer mil o wyr i tir i vyned ir siwrnai honn./

Y vlwyddyn gyntaf oi vrenhiniaeth i rhodd ef vesure Lloegr ynn i lle gwedi i bod ynn hir o amser o vaes i lle Ai vrenhines Mawd chwaer Edgar brenhin y Scotlond.

Y 4edd vlwyddyn i rhyddhaodd y Duc o Normandi y brenhin oi drybed o .300. o vorke Ac er hynn o waith drwc dafode ac ethrodion ir aeth yn anghyfundeb mawr rhwng y brenhin ar Duc o Normandi i vrawd a rhyfel mawr ac or diwedd dala yr Duc Robert ai roi yngharchar ynghaer Ddydd tra fai vyw a meddiannu or brenhin Ddugiaeth Normandi./

Yr .20. vlwyddyn i kwnnodd Wiliam Duc o Normandi y mab hynaf ir brenhin a Richard i vrawd a Mari i chwaer hwynte a Richard Iarll Chestr ai arglwyddes nith y brenhin ac i gyd hyd ynn chwech a chant y dyfod o Normandi i Loegyr y boddyssant ond vn dyn

Yn y .17. vlwyddyn o vrenhin Stephan i gwnaethbwyd heddwch rhwng yr amherodres ai mab ar brenhin Stephan dan amod bod Stephan yn vren hin tra fai vyw ar brenhin y .15. o vis Hydref a vu varw oed Crist .1154. yr hwnn ni bu ddidrwbl ynn i oes ynn Pheversham i claddwyd.

Y .22. vlwyddyn o vrenhiniaeth Harri yr ail i peris ef goroni i vab hynaf a elwid Harri ai briodi a Margred merch brenhin Phrainc./

Ar benn y chydic wedi hynny wrth annogieth [~ anogaeth ] brenhin Phrainc a brenhin y Scotlond a llawer ychwanec y rhyfelodd ynn erbyn Harri i dad a rhyngthunt i bu lawer maes ond y tad oedd ynn ei hynnill ac ir mab i gorfu plygu a deissif heddwch. Ac yn y rhyfel hwnn i dalwyd Wiliam brenhin Scotlond ac i carcharwyd ac i rhoes am i illyngdod dre Gaerleil a nuw castel vpon Tein a thyngu byth lw kowirdeb ir brenhin efo ai ganllynwyr [~ ganlynwyr ] ynteu a gwneuthur homaets pann ovynnid/

Richard gyntaf yr ail mab i Harri yr ail a goronwyd yn vrenhin Lloegr y .3. dydd o vis Medi oedran Crist .1189. y Richard hwnn a elwid Richard Cwrdeleion. Y vlwyddyn gyntaf o Richard Gwrdeleion dau vaeli oedd lywodraethwyr ar Lundain. Yr amser hwnn y cwnnodd tervysc rhwng gwyr Llundain ar Iuddeon oedd ynddi gan vaint i rhyfic ai balchedd ac i sbeiliwyd ac i dyrwyd phwrdd

ac ef a gwnkweriodd Acton ond ar vyrder gwedi hynny ir aeth travais rhyngtho a brenhin Phrainc. A Philip brenhin Phrainc a drodd adref ac a ddipheithiodd Normandi ac a gynghorodd Sion brawd brenhin Richard i gymryd llywodraeth teyrnas Loegr yn absen i vrawd. Gwedi hynn brenhin Richard a ennillodd ir Cristynogion dre Ioppe ai hamgylchion ac a roes y Twrk mewn llawer maes ynn y kwilydd./

Y .5. vlwyddyn o Richard vrenhin Lloegr a Chaerusalem pan glybu yrru Esgob Eli ar pho or Deyrnas a bod Iohn i vrawd oi benn i hun ynn kymryd llywodraeth y Deyrnas a bod Philip brenhin Phrainc gwedi anrheithio Normandi i gwnaeth drettis rhyngtho ar Twrk mawr a chyngrair dair blynedd ac i troes tu a Lloegr ac ychydic o wyr gid ac ef Ac ar y phordd ynn emyl Thrasia i daliodd y Duc o Awstrits ef ac aeth ac ef yn garcharor at yr Amherodr. Ar Amperodr Harri ai kadwodd yngharchar vlwyddyn a phum mis Ac ynn i garchar i troed llew atto ac i tynnodd ynte galonn y llew oi gorph ac i lladdodd ef y llew./

a brenhin Lloegr a vordwyodd i Normandi ac yno weithie ynnill o vrenhin Phraink howlds a chestyll ynn Normandi ac weithie brenhin Lloegr yn ynnill yn Phrainc. Ond brenhin Richard aeth i ossod wrth gastell Gaelart ac vn or castell ai harganvu ac ai trewis yn i benn a gwnn ac ai lladdodd./

a brenhin Lloegr a vordwyodd i Normandi ac yno weithie ynnill o vrenhin Phraink howlds a chestyll ynn Normandi ac weithie brenhin Lloegr yn ynnill yn Phrainc. Ond brenhin Richard aeth i ossod wrth gastell Gaelart ac vn or castell ai harganvu ac ai trewis yn i benn a gwnn ac ai lladdodd./

a brenhin Lloegr a vordwyodd i Normandi ac yno weithie ynnill o vrenhin Phraink howlds a chestyll ynn Normandi ac weithie brenhin Lloegr yn ynnill yn Phrainc. Ond brenhin Richard aeth i ossod wrth gastell Gaelart ac vn or castell ai harganvu ac ai trewis yn i benn a gwnn ac ai lladdodd./

Ynghylch yr amser hwnnw i gwaharddodd Sion vrenhin Lloegr awdurdod a threth a phower y Pab or Deyrnas honn peth ni wellaodd ddim Ac ynn ol hynny Philip brenhin Phrainc ynghweryl Arthur duk o Vruttaen yr hwnn a enwyssai rai o arglwyddi Loegr yn vrenhin a ryfelodd ar vrenhin Sion ac ai gyrrodd o Normandi ac a ennillodd arno lawer o gestyll a threfydd./

Ond gwedi colledion mawr o bob tu heddwch a wnaethbwyd yr amser hwnn i dauth brenhin y Scotlond i dyngu llw kowirdeb i vrenhin Sion o Loegr. y Cymru ai galwai Ieuan vrenhin.

Ynghylch yr amser hwnnw i rhyfelodd y Cymru ar Gwyddyl ar brenhin Sion ai gyrrodd i brynu heddwch er llawer o aur ac arian a da./

Ynghylch y .13. i rhyfelodd Philip brenhin Phrainc ar Loegr yn gymaint ac i gorfu ar vrenhin Sion ymroi i bab Rhufain ac ymrwymo drosto ef ai rac gynllynwyr [~ ganlynwyr ] vrenhinoedd ddala dan goron Bab Rhufain a thalu bob blwyddyn vil o vorke o arian./

o vrenhin Sion i bu drafes mawr rhwng pennaethied Lloegr ai harglwyddi a chyphredin y Deyrnas ynn gymaint ac i gorfu ar y brenhin ddanvon i Phlawndrs am nerth ac arglwyddi Lloegr a ddanvonodd at Lewys vab Philip brenhin Phrainc ac ai kymerson ynn lle brenhin arnun ac ai kadarnhausson i ryfela yn erbyn brenhin Sion. A chynn diwedd y rhyfel hwnn i clefychodd y brenhin ac i bu varw yn Nywark vpon Trent y .19. o vis Hydref oedran Crist .1216. Ond rhai y sydd ynn teuru mae Mynach ai gwenwynodd ef ynghaer Wrangon ac yno i claddwyd./

o vrenhin Sion i bu drafes mawr rhwng pennaethied Lloegr ai harglwyddi a chyphredin y Deyrnas ynn gymaint ac i gorfu ar y brenhin ddanvon i Phlawndrs am nerth ac arglwyddi Lloegr a ddanvonodd at Lewys vab Philip brenhin Phrainc ac ai kymerson ynn lle brenhin arnun ac ai kadarnhausson i ryfela yn erbyn brenhin Sion. A chynn diwedd y rhyfel hwnn i clefychodd y brenhin ac i bu varw yn Nywark vpon Trent y .19. o vis Hydref oedran Crist .1216. Ond rhai y sydd ynn teuru mae Mynach ai gwenwynodd ef ynghaer Wrangon ac yno i claddwyd./

o vrenhin Sion i bu drafes mawr rhwng pennaethied Lloegr ai harglwyddi a chyphredin y Deyrnas ynn gymaint ac i gorfu ar y brenhin ddanvon i Phlawndrs am nerth ac arglwyddi Lloegr a ddanvonodd at Lewys vab Philip brenhin Phrainc ac ai kymerson ynn lle brenhin arnun ac ai kadarnhausson i ryfela yn erbyn brenhin Sion. A chynn diwedd y rhyfel hwnn i clefychodd y brenhin ac i bu varw yn Nywark vpon Trent y .19. o vis Hydref oedran Crist .1216. Ond rhai y sydd ynn teuru mae Mynach ai gwenwynodd ef ynghaer Wrangon ac yno i claddwyd./

o vrenhin Sion i bu drafes mawr rhwng pennaethied Lloegr ai harglwyddi a chyphredin y Deyrnas ynn gymaint ac i gorfu ar y brenhin ddanvon i Phlawndrs am nerth ac arglwyddi Lloegr a ddanvonodd at Lewys vab Philip brenhin Phrainc ac ai kymerson ynn lle brenhin arnun ac ai kadarnhausson i ryfela yn erbyn brenhin Sion. A chynn diwedd y rhyfel hwnn i clefychodd y brenhin ac i bu varw yn Nywark vpon Trent y .19. o vis Hydref oedran Crist .1216. Ond rhai y sydd ynn teuru mae Mynach ai gwenwynodd ef ynghaer Wrangon ac yno i claddwyd./

Yn yr 48. vlwyddyn i bu yr maes yn Lewys rhwng brenhin Harri y .3. ac arglwyddi Loegr ai chyphredin ac i collodd y brenhin y maes ac i kafas mywn amodeu i illwng a Richart i vrawd brenhin Rhufain a Syr Eduard i vab ac eraill .25. a ddalwyd o wyr mawr Ac vgein mil o gyphredin ar brenhin ai vrawd a ymrwymyssant ar ganhiadhau [~ ganiatau ] vddun y kyfreithe a sierten o acts a wnaethoeddid yn y Parlmant yn Rhydychen kynn no hynny ac a roes Prins Edward yngwystyl ar hynny

Yn yr 48. vlwyddyn i bu yr maes yn Lewys rhwng brenhin Harri y .3. ac arglwyddi Loegr ai chyphredin ac i collodd y brenhin y maes ac i kafas mywn amodeu i illwng a Richart i vrawd brenhin Rhufain a Syr Eduard i vab ac eraill .25. a ddalwyd o wyr mawr Ac vgein mil o gyphredin ar brenhin ai vrawd a ymrwymyssant ar ganhiadhau [~ ganiatau ] vddun y kyfreithe a sierten o acts a wnaethoeddid yn y Parlmant yn Rhydychen kynn no hynny ac a roes Prins Edward yngwystyl ar hynny

Ar vyrr gwedi hynny ir aeth rhwng Iarll Kaer Loiw ac Iarll Lecester a Phrins Edward a gymerth rann Iarll Kaer Loiw ac ynghilingworth i bu vaes angyrriol rhyngthunt ar maes a ennillodd Prins Edward ai barti./

Ynghylch y .54. oi vrenhiniaeth i kymerth y brenhin gymeint o ddigofeint wrth wyr Llunden ac i gwaharddodd vddunt i rhydddab yn i law ehun Eithr drwy gymodreddwyr rhyngthun i prynyssont y rhydddab ai libertis ac i talyssont ir brenhin vgen mil o vorke./

Y .10. vlwyddyn i bu vaes yng Cymru rhwng Llywelyn prins Cymru ar brenhin. ar brenhin a dduc yr oruchafieth a Llywelyn ai vrawd Davydd a giliodd. Ac ar vyrr gwedi hynny i dalodd Syr Edmwnd Mortimer yr hwnn oedd vab i Syr Raph Mortimer o Wladus Ddu verch Llywelyn ap Ioreth Drwyndwnn modryb yr arglwydd Llywelyn chwaer i dad o vrad gwyr Buellt ac i torrodd i benn ac i danvonodd ynn amser ir brenhin oed Crist 1284. A chwedi hynny i vrawd a gwarterwyd./

Y .26. vlwyddyn ar brenhin Edward yn Normandi i dauth y Scottied ai brenhin newydd a elwid Walkes i Northwmberlond i dir. Eithr yr ail vlwyddyn gwedi hynny ir aeth brenhin Edwart gyntaf i Scotlond ac ynn Phankyk ir ymgyfarvu a brenhin Scotlond ac i bu vrwydyr chwerwdost rhyngthun ac or diwedd brenhin Lloegr aeth ir maes ac a laddodd or y Scottied ynghylch 32. o viloedd, a Walkes i brenhin newydd a gilodd, ar kyphredin a ymroes yngras y brenhin Edward./

Ynghylch y .32. or brenhin Edward i gwnaeth i vab hynaf ef lawer o anllywodraeth ar brenhin ai rhoes yngharchar a rhai oi gyfeillach./

Yr Edward hwnn a briodes Isabel merch ac etifedd Philip Brenhin Phrainc gwedi hynny ef a ddanfones y vrenhines at Edward i mab i wneuthr heddwch rhyngtho a brenhin Phrainc oedd yn cadw ac yn meddiannu i dir ai gyfoeth ef or parth draw ir mor a thra vuont yno i peris y brenhin drwy ddryg kyngor grio yn Llunden i wraic ai vab ynn draeturied iddo ef ai Deyrnas. A phann ddoeth y vrenhines ai mab ir tir ef a gilodd y brenhin hyd ynghastell Nedd ac yno i dalwyd ef ac i dugpwyd i gastell Kenelworth ynghylch kalan Gayaf. Yn yr vn vlwyddyn gwedi yr Ystwyll i kynhalwyd Parlment yn Llunden ac yno i tynwyd ef oi vrenhiniaeth a gwyl Vair y kanhwylle nessaf at hynny i koroned Edwart .3.edd i vab ef yn vrenhin yn .15. mlwydd

Yr Edward hwnn a briodes Isabel merch ac etifedd Philip Brenhin Phrainc gwedi hynny ef a ddanfones y vrenhines at Edward i mab i wneuthr heddwch rhyngtho a brenhin Phrainc oedd yn cadw ac yn meddiannu i dir ai gyfoeth ef or parth draw ir mor a thra vuont yno i peris y brenhin drwy ddryg kyngor grio yn Llunden i wraic ai vab ynn draeturied iddo ef ai Deyrnas. A phann ddoeth y vrenhines ai mab ir tir ef a gilodd y brenhin hyd ynghastell Nedd ac yno i dalwyd ef ac i dugpwyd i gastell Kenelworth ynghylch kalan Gayaf. Yn yr vn vlwyddyn gwedi yr Ystwyll i kynhalwyd Parlment yn Llunden ac yno i tynwyd ef oi vrenhiniaeth a gwyl Vair y kanhwylle nessaf at hynny i koroned Edwart .3.edd i vab ef yn vrenhin yn .15. mlwydd o oedran. A mis Ebrill hynny i dugpwyd yr hen vrenhin i gastell Barklay ac yno i llas ef a beer [~ ber ] brwd ynn

Yr Edward hwnn a briodes Isabel merch ac etifedd Philip Brenhin Phrainc gwedi hynny ef a ddanfones y vrenhines at Edward i mab i wneuthr heddwch rhyngtho a brenhin Phrainc oedd yn cadw ac yn meddiannu i dir ai gyfoeth ef or parth draw ir mor a thra vuont yno i peris y brenhin drwy ddryg kyngor grio yn Llunden i wraic ai vab ynn draeturied iddo ef ai Deyrnas. A phann ddoeth y vrenhines ai mab ir tir ef a gilodd y brenhin hyd ynghastell Nedd ac yno i dalwyd ef ac i dugpwyd i gastell Kenelworth ynghylch kalan Gayaf. Yn yr vn vlwyddyn gwedi yr Ystwyll i kynhalwyd Parlment yn Llunden ac yno i tynwyd ef oi vrenhiniaeth a gwyl Vair y kanhwylle nessaf at hynny i koroned Edwart .3.edd i vab ef yn vrenhin yn .15. mlwydd o oedran. A mis Ebrill hynny i dugpwyd yr hen vrenhin i gastell Barklay ac yno i llas ef a beer [~ ber ] brwd ynn i din./

Yr Edward hwnn a briodes Isabel merch ac etifedd Philip Brenhin Phrainc gwedi hynny ef a ddanfones y vrenhines at Edward i mab i wneuthr heddwch rhyngtho a brenhin Phrainc oedd yn cadw ac yn meddiannu i dir ai gyfoeth ef or parth draw ir mor a thra vuont yno i peris y brenhin drwy ddryg kyngor grio yn Llunden i wraic ai vab ynn draeturied iddo ef ai Deyrnas. A phann ddoeth y vrenhines ai mab ir tir ef a gilodd y brenhin hyd ynghastell Nedd ac yno i dalwyd ef ac i dugpwyd i gastell Kenelworth ynghylch kalan Gayaf. Yn yr vn vlwyddyn gwedi yr Ystwyll i kynhalwyd Parlment yn Llunden ac yno i tynwyd ef oi vrenhiniaeth a gwyl Vair y kanhwylle nessaf at hynny i koroned Edwart .3.edd i vab ef yn vrenhin yn .15. mlwydd o oedran. A mis Ebrill hynny i dugpwyd yr hen vrenhin i gastell Barklay ac yno i llas ef a beer [~ ber ] brwd ynn i din./

Eithr ni bu hir gwedi hynny hyd pan ddanfonodd y brenhin ynn erbyn y gyfreith honno ynn i hol ai rhoi ynn vchelwried ac awgtoritie [~ awctoriti ] drychefn./

Edward vab Edward Kaer yn Arvon o Isabel verch Philip Lebeaw ai heyr a goroned yn vrenhin yn Lloegr yr ail dydd o vis Chwefrol oed Christ .1326. ac efo oedd wr anrhydeddus gwych dewr, trugaroc hael da wrth y sawl a garai a drwc wrth i gas, llywodraethus ynn i weithredoedd ac oedd yn passio eraill mywn kyneddfeu da a gwell na neb mywn dilechtid rhyfel./

Y 10ed vlwyddyn o goroniad Edward y .3.edd i duc ef i ach ai edryd i goron Phrainc nid amgen nai vod yn vab i Edward yr ail o Isabel merch ac aeres ac etifedd Philip Lebeau brenhin Phrainc./

Y 14. vlwyddyn a brenhin Edward y .3.edd yn mordwyo tu a Phlandrs i kyfarfu ar y mor yn emyl havyn Slus a brenhin Phrainc ai lu ac yno i bu battel aruthur rhyngthun a brenhin Edward a ennillodd y maes a brenhin Phrainc a gilodd a phedwarkant o longe iddo ac oedd ynddun a ddistrywiwyd, a ddalwyd ac a voddwyd./

Yr 20. vlwyddyn i mordwyodd i Normandi ac i gorescynnodd y tir ac ai hysbeiliodd ac i danfonodd i Loegr yr ysbeil ac yno i bu yr maes ynghresse ar maes a ennillodd Edward y .3.edd ac yno i llaas [~ llas ] brenhin Boem a phedwar vgein o Dwyssogion a .12. cant o varchogion vrddolion a dec mil arhvgein or kyphredin Gwedi hynny i rhoes Edward sawt wrth Galais ac i bu yno yr yspas o vlwyddyn Ac yn hynny o amser i dauth brenhin Phraink ar vedr kwnnu yr sawd ac ymddiphin y Dref ac ir aeth phwrdd heb roi maes ac yno i rhoed y Dref i vrenhin Edward y trydydd Yr amser i

Yn y .30. vlwyddyn. Edward Prins Cymru yn agos i dre Boitiers a roes maes i Iohn brenhin Phrainc ac arno i duc y maes ac yno i dalodd y brenhin ai vab Philip a naw Iarll ac Esgob Sens a llawer y chwanec o Ieirll ac arglwyddi a barwnied a marchogion hyd vnkant arbymthec. Ac yno i llaas [~ llas ] y Duc o Byrgwyn ar Duc o Athiens a Syr Iohn Clermont marsial o Phrainc a llawer o varwnnied a marchogion a gwyr o ryfel hyd yn .1700. a 3000 eraill or kyphredin./

Yn y vlwddyn honn i kymerth Edward Prins Cymru wrogeth Gien ac Acqwitan ac a wnaeth ho maets i Edward .3. edd i dad am hynny Ynghylch 40. vlwddyn o goroniad Edward y .3.edd Dampetyr o Spaen a vyriodd Harri i vrawd allan o vrenhiniaeth ac am hynny i diengis at Brins Edward oedd yr amser hwnnw yn y dre a elwid Bwrdeaux ar Petyr hwnn drwy nerth y Prins a roes maes i Harri i vrawd ac ai byriodd allan ac a laddodd bum mil oi wyr ac a gafas Petyr lawer o gestyll a threfydd drychefn yr rhai a ynnillyssai Harri i vrawd arno or blaen ac ychydic gwedi hynny i kynnullodd Harri i lu ynghyd ac a ryfelodd ar i vrawd Pityr hyd pan i gorchvygodd hyd i varwolaeth ac heb wrthwyneb a veddiannodd vrenhiniaeth Spaen./

Ynghylch hynn o amser Thomas o Woodstock Iarll Cambrits ewythr y brenhin ac wyth mil o lu gid ac ef trwy Phrainc hyd yn Water Swm ac o ddyno i Droys ai hynnill ac o ddyno i Asgwyn ac o ddyno i Vrytaen lle ir oedd Syr Iohn Mowntphord duc o Vrytaen ai kressawodd yn llawen

Ynghylch hynn o amser Thomas o Woodstock Iarll Cambrits ewythr y brenhin ac wyth mil o lu gid ac ef trwy Phrainc hyd yn Water Swm ac o ddyno i Droys ai hynnill ac o ddyno i Asgwyn ac o ddyno i Vrytaen lle ir oedd Syr Iohn Mowntphord duc o Vrytaen ai kressawodd yn llawen

Y .7. vlwyddyn Harri Spenser Esgob Norwits a llu gantho aeth i Phlandrs wrth orchymyn y Pab ac a ennillodd Ddwnnkyrk, a Graflyn ac a losgodd 40. llong a llawer o stwph oedd ynddunt ac i dauth i Loegr. Yr .8. vlwyddyn i prioded brenhin Richard a merch Vincelaws Emperodr yr Almaen. Y .10. vlwyddyn o Richard yr ail ir aeth Iarll Arndel i gadarnhau sawdwyr yn Gyen ac ar y mor y kyfarfu a Phlemings ai llonge ynn llawn o win ai dala ac ynn i mysc i dalyssont admiral Phraink. Yn .11. i tyfodd grwyts a thrwbwl mawr rhwng y brenhin ac arglwyddi a gwyr Eglwyssic a chyphredin y Deyrnas trwy gyngor a help ewythredd y brenhin ac arglwyddi eraill nid amgen y Duc o gaer Loiw y Duc o Iork. Iarll Derbi ac Arndel a Nottingam a ddienyddiodd swrn o gynghoried a swyddogion y brenhin ac amkysson y Duc o Iwerddon allan or deyrnas./

Y .7. vlwyddyn Harri Spenser Esgob Norwits a llu gantho aeth i Phlandrs wrth orchymyn y Pab ac a ennillodd Ddwnnkyrk, a Graflyn ac a losgodd 40. llong a llawer o stwph oedd ynddunt ac i dauth i Loegr. Yr .8. vlwyddyn i prioded brenhin Richard a merch Vincelaws Emperodr yr Almaen. Y .10. vlwyddyn o Richard yr ail ir aeth Iarll Arndel i gadarnhau sawdwyr yn Gyen ac ar y mor y kyfarfu a Phlemings ai llonge ynn llawn o win ai dala ac ynn i mysc i dalyssont admiral Phraink. Yn .11. i tyfodd grwyts a thrwbwl mawr rhwng y brenhin ac arglwyddi a gwyr Eglwyssic a chyphredin y Deyrnas trwy gyngor a help ewythredd y brenhin ac arglwyddi eraill nid amgen y Duc o gaer Loiw y Duc o Iork. Iarll Derbi ac Arndel a Nottingam a ddienyddiodd swrn o gynghoried a swyddogion y brenhin ac amkysson y Duc o Iwerddon allan or deyrnas./

Y 22. Harri Bolingbrok Duc o Harephord a mab y Duc o Lancastr ar Duc o Norpholk a vanissiwyd or Deyrnas ac ar vyrr gwedi hynny i gyrrodd y Llundeinwyr yn ol Henri Bolingbrok duc o Harephord lle ir oedd yn Phraink ac i Loegr i dauth ac ychydic gid ac ef ar kyphredin a ymgasglodd ynghyd ac ynghastell y Phlint i dalyssont vrenhin Richard ac i carcharwyd ynn y twr gwynn ac yna i delifrodd ac a assignodd ir Henri Bolingbrok duc o Harephord i holl bower ai vrenhiniaeth ai glaim a chyfiownder ynghoron Loegr a Phraink./

Y 22. Harri Bolingbrok Duc o Harephord a mab y Duc o Lancastr ar Duc o Norpholk a vanissiwyd or Deyrnas ac ar vyrr gwedi hynny i gyrrodd y Llundeinwyr yn ol Henri Bolingbrok duc o Harephord lle ir oedd yn Phraink ac i Loegr i dauth ac ychydic gid ac ef ar kyphredin a ymgasglodd ynghyd ac ynghastell y Phlint i dalyssont vrenhin Richard ac i carcharwyd ynn y twr gwynn ac yna i delifrodd ac a assignodd ir Henri Bolingbrok duc o Harephord i holl bower ai vrenhiniaeth ai glaim a chyfiownder ynghoron Loegr a Phraink./

Y vlwyddyn honn i bu varw brenhin Richard yr ail, Yn y vlwyddyn honn i kytunodd rhai o Ieirll a dugied Lloegr i wneuthur chwaryeth mwming ynn y deuddec niwyrnod ac ynn y chware hwnnw divetha yr brenhin Eithr y brenhin a gafas rybudd ac a ymgadwodd ac a aeth i Lundein ac a ddanfonodd yn ol y traeturiaid ac wrth y gyfreith ai difethodd./

Pann oedd oed Crist ynn .1401. yn amser Harri y pedwerydd ir ymddangosses Seren angyrriol i maint ai goleuni val blassing sterr nei gomet Y vlwyddyn rhac wyneb i bu yr maes yn y Mwythic ar vlwyddyn nessaf at hynny i kwnnodd traeturiaid yn Swydd Iork ac i dalwyd Richard Scrwp Archesgob Iork ac arglwydd marsial a Syr Iohn Lampley a Syr Robert Pluton wythnos y Sulgwyn a dorred i penne yn tre Iork. Y vlwyddyn honn i dalwyd towyssoc y Scotlond ac i bu ynn garcharor yn Lloegr./

Ac am hynn Richard Iarll Cambrits, arglwydd Scrwp a Syr Thomas Gray marchoc ar i marwolaeth a gyphessodd ac a addefodd mae brenhin Phrainc ai parysse vddunt. Ac wedi hynny ir aeth y brenhin ar i siwrnai ac i tiriodd nosswyl Vair gyntaf ynghid Kanx yn Normandi ar ail dydd i rhoes ef sawd wrth dref Harphluw ar .37. dydd gwedi hynny i rhoed y dref i vynu iddo

Y vlwyddyn honn vis hydref i bu yr maes yn Agincowrt trwy wyrthie Duw ai weithred i hennillodd gwyr Loegr ac nid oedd o lu gan vrenhin Harri bumed ond dwyfil o wyr meirch a deuddec mil o wyr traed o bob math. A chida brenhin Phraink ir oedd holl vrddas Phrainc a thrugeinmil o wyr meirch/

Y vlwyddyn honn i rhodd brenhin Phrainc sawd wrth dref Harphluw o ddwr a thir Eithr Harri 5.ed a ddanfonodd y Duc o Betphord i vrawd a llu gantho ar y mor a gydiodd a llonge brenhin Phraink hyd yn rhif o bumkann llong ac ai lladdodd ac ai boddodd ac ai dalodd i gyd a phann glybu y llu oedd ar dir hynny hwynt a ymadowson ai sawd ac ar dref

Y vlwyddyn honn i rhodd brenhin Phrainc sawd wrth dref Harphluw o ddwr a thir Eithr Harri 5.ed a ddanfonodd y Duc o Betphord i vrawd a llu gantho ar y mor a gydiodd a llonge brenhin Phraink hyd yn rhif o bumkann llong ac ai lladdodd ac ai boddodd ac ai dalodd i gyd a phann glybu y llu oedd ar dir hynny hwynt a ymadowson ai sawd ac ar dref

Y vlwyddyn honn i rhodd brenhin Phrainc sawd wrth dref Harphluw o ddwr a thir Eithr Harri 5.ed a ddanfonodd y Duc o Betphord i vrawd a llu gantho ar y mor a gydiodd a llonge brenhin Phraink hyd yn rhif o bumkann llong ac ai lladdodd ac ai boddodd ac ai dalodd i gyd a phann glybu y llu oedd ar dir hynny hwynt a ymadowson ai sawd ac ar dref

Y vlwyddyn honn i rhodd brenhin Phrainc sawd wrth dref Harphluw o ddwr a thir Eithr Harri 5.ed a ddanfonodd y Duc o Betphord i vrawd a llu gantho ar y mor a gydiodd a llonge brenhin Phraink hyd yn rhif o bumkann llong ac ai lladdodd ac ai boddodd ac ai dalodd i gyd a phann glybu y llu oedd ar dir hynny hwynt a ymadowson ai sawd ac ar dref

Pan oedd oed Crist 1417. ir aeth brenhin Harri ai vrawd y Duc o Clarens a Gloseter a llu ganthun mawr ym mis Gorphennaf i Normandi ac i hennillyssont Gayn a chestyll gan mwyaf holl Normandi./

Ac ynghamp Dolphyn ir oedd Iane a stont Ramp ar Phrancod ai galwai hi Pwsel de diew hynny yw merch Duw. Ac yn y vlwyddyn honn i gwnaethbwyd y Dolphyn ynn vrenhin yn Phrainc yn rhe Reymes yngolwc pawb oi bobyl ef./

Y vlwyddyn honn i rhoes y Duc o ______ sawd wrth Galais ac arglwydd Croy sawd wrth y Geins. Ac yboludd gwedi hynn i dauth arglwydd Protector ac i llongodd tu a Chalais ar Duc ac arglwydd Croy ar hyd nos a gilodd ac yn i hol i gydowssont i tents ai paviliwns ai hordnawns./

Y vlwyddyn honn i rhoes y Duc o ______ sawd wrth Galais ac arglwydd Croy sawd wrth y Geins. Ac yboludd gwedi hynn i dauth arglwydd Protector ac i llongodd tu a Chalais ar Duc ac arglwydd Croy ar hyd nos a gilodd ac yn i hol i gydowssont i tents ai paviliwns ai hordnawns./

Pan oedd oed Crist 1440. y .17.ec o Harri .6.ed i bu ddrudannieth mawr. Yr ail vlwddyn i gwnaethbwyd y Duc o Iork yn regal yn Phrainc drychefn ac yn i gyfeillach arglwydd Rhydychen ac yn Normandi i tiriodd. a phan glybu vrenhin Phrainc i ddyvodiaeth ir ymedewis ai sawd wrth Bontoys ac aeth ymaith ar hyd nos./

Pan oedd oed Crist 1453. ir ennillodd Iarll y Mwythic Vwrdeaux a llawer o drefi yn Gasgwyn ac yn y maes yngHastylton i llas yr Iarll ai vab arglwydd Talbot a llawer o gaptenniaid Loegr./

Pan oedd oed Crist 1454. Y vlwyddyn honn ir aeth rhwng y duc o Iork yr hwnn oedd yn cleimio yr goron ar Duc o Somersed oedd yn cadw yr brenhin Ac yn Saint Albons i bu vaes mawr rhyngthun ar duc o Iork ai ennillodd./

Y vlwyddyn honn i dauth Iarll y Mars ac Iarll Warwic ac i tiriyssont yn Sandwits ac i daethan i Lundein lle i cressawyd yn anrhydeddus A chwedi hynny ir aethont a phump mil arhvgein o lu ganthun i gyfarvod ar brenhin yr hwnn oedd ai lu gantho yn emyl Norddhampton ac yno i bu yr maes ac yno i syrthiodd y maes i Iarll y Mars ai barti ac o du yr brenhin i llas y Duc o Bwckingam ac Iarll Salsbri a dec mil y chwanec o Saesson./

Y vlwyddyn honn i dauth Iarll y Mars ac Iarll Warwic ac i tiriyssont yn Sandwits ac i daethan i Lundein lle i cressawyd yn anrhydeddus A chwedi hynny ir aethont a phump mil arhvgein o lu ganthun i gyfarvod ar brenhin yr hwnn oedd ai lu gantho yn emyl Norddhampton ac yno i bu yr maes ac yno i syrthiodd y maes i Iarll y Mars ai barti ac o du yr brenhin i llas y Duc o Bwckingam ac Iarll Salsbri a dec mil y chwanec o Saesson./

ar darn arall or llu a gilodd ac a ydewis [~ adewis ] y brenhin ehunan ar Duc o Somersed ar vrenhines ai mab a gilodd i Esgobaeth Ddurham Ac yn ol y maes hwnn ydd aeth Iarll y Mars ar brenhin i Lundein ac yno i gwnaethbwyd Parlment ac yn y Parlment hwnnw i gwnaethbwyd y Duc o Iork yn aer apparawns ai heyrs ynn i ol yntau./

ar darn arall or llu a gilodd ac a ydewis [~ adewis ] y brenhin ehunan ar Duc o Somersed ar vrenhines ai mab a gilodd i Esgobaeth Ddurham Ac yn ol y maes hwnn ydd aeth Iarll y Mars ar brenhin i Lundein ac yno i gwnaethbwyd Parlment ac yn y Parlment hwnnw i gwnaethbwyd y Duc o Iork yn aer apparawns ai heyrs ynn i ol yntau./

Y vlwyddyn honn brenhines Margred a gynnullodd gwyr y Nordd lu mawr ac yn Wakphild i bu yr maes ac i lladdodd y Duc o Iork ai vab, Iarll Rwtlond ac Iarll Salsbri a ddalwyd ac a dorred i benn ym Pwmphred ai benn a ddanfoned i Iork. Ar vrenhines ai llu aeth i St Albons ac a ymladdodd ac Iarll Warwic ac ar Duc o Northpholk ac a ryddhaodd Harri i gwr ac yn y maes hwnn i llas dwy vil a thrychant Ac vn Marchoc a wnaethoeddid yn varchoc y dydd kynn hynny ac a elwid Syr Iohn Gray./

Y vlwyddyn honn brenhines Margred a gynnullodd gwyr y Nordd lu mawr ac yn Wakphild i bu yr maes ac i lladdodd y Duc o Iork ai vab, Iarll Rwtlond ac Iarll Salsbri a ddalwyd ac a dorred i benn ym Pwmphred ai benn a ddanfoned i Iork. Ar vrenhines ai llu aeth i St Albons ac a ymladdodd ac Iarll Warwic ac ar Duc o Northpholk ac a ryddhaodd Harri i gwr ac yn y maes hwnn i llas dwy vil a thrychant Ac vn Marchoc a wnaethoeddid yn varchoc y dydd kynn hynny ac a elwid Syr Iohn Gray./

Y vlwyddyn honn brenhines Margred a gynnullodd gwyr y Nordd lu mawr ac yn Wakphild i bu yr maes ac i lladdodd y Duc o Iork ai vab, Iarll Rwtlond ac Iarll Salsbri a ddalwyd ac a dorred i benn ym Pwmphred ai benn a ddanfoned i Iork. Ar vrenhines ai llu aeth i St Albons ac a ymladdodd ac Iarll Warwic ac ar Duc o Northpholk ac a ryddhaodd Harri i gwr ac yn y maes hwnn i llas dwy vil a thrychant Ac vn Marchoc a wnaethoeddid yn varchoc y dydd kynn hynny ac a elwid Syr Iohn Gray./

Pan griwyd Edward yn vrenhin efo a ganllynodd [~ ganlynodd ] vrenhin Harri .6.ed tu ac Iork ac a gyfarvu ai lu yn y lle a elwir Towton ac yno i bu vaes kreulon rhyngthun ond Edward ai hennillodd. Ac yn y maes hwnnw i llas chwe mil arhugein a seithgant ac yno i lladdwyd Iarll Northwmberlond ac Iarll Westmerlond ac arglwydd Cliphord a llawer ychwanec ar brenhin Harri a gollodd i gyd ac a gilodd or Deyrnas gwedi teyrnassu dair blynedd arbymthec arhugein a chwe mis./

Pan griwyd Edward yn vrenhin efo a ganllynodd [~ ganlynodd ] vrenhin Harri .6.ed tu ac Iork ac a gyfarvu ai lu yn y lle a elwir Towton ac yno i bu vaes kreulon rhyngthun ond Edward ai hennillodd. Ac yn y maes hwnnw i llas chwe mil arhugein a seithgant ac yno i lladdwyd Iarll Northwmberlond ac Iarll Westmerlond ac arglwydd Cliphord a llawer ychwanec ar brenhin Harri a gollodd i gyd ac a gilodd or Deyrnas gwedi teyrnassu dair blynedd arbymthec arhugein a chwe mis./

Gwedi y maes hwnnw idd aeth brenhin Harri i y Scotlond ar gil ac ir aeth brenhines Margred ai mab at i thad y Duc o Angeow./

Mam Richard duc o Iork oedd Anna verch Roger Mortimer Iarll y Mars vab Philippa verch ac etifedd Leionel Duc o Glarens yr ail mab ir vn Edward .3.ydd vrenhin Lloegr ac wrth y claim hwnn i kafas vod yn vrenhin ai goroni Dduw Sul y Drindod oed Crist mil a phedwarcant ac vn a thrugein o vlynyddoedd

Yr ail vlwyddyn brenhin Harri a ddalwyd ac a aethbwyd ac ef trwy Lunden ir Twr gwynn ar vrenhines aeth ai mab gid a hi i Phrainc at y Duc Rayner i thad./

Y vlwyddyn honn i gwnaeth gwyr Sir Iork a gwyr y Nordd gapten arnun ai alw Robin Ridistal ac yn agos i Vanbri arglwydd Herbert ai vrawd Syr Richard Herbert a Thomas ap Rhosser a llu o seithmil ganthun a ymgyfarvuon a gwyr y Nordd a gwyr y Nordd a dduc y maes./

Y vlwyddyn honn i gwnaeth gwyr Sir Iork a gwyr y Nordd gapten arnun ai alw Robin Ridistal ac yn agos i Vanbri arglwydd Herbert ai vrawd Syr Richard Herbert a Thomas ap Rhosser a llu o seithmil ganthun a ymgyfarvuon a gwyr y Nordd a gwyr y Nordd a dduc y maes./

Ac arglwydd herbert oed Syr Wiliam Thomas Iarll Penfro a ddalwyd a Syr Richard Herbert ac a dorred i penne. a Thomas ap Rhosser a laddwyd ac Elen Gethin a gyrchodd i gorph ef adref ac ai claddodd yn Eglwys Gintun yn anrhydeddus. a phum mil o Gymru yn y maes ym Manbri a laddwyd

maes hwnn i dauth gwyr y Nordd i Warwic lle ir oedd yr Iarll ar Duc o Clarens gwedi kynnull llu mawr a brenhin Edward ai bower ynte a ddauth yn i herbyn ond yn ddirybudd yr Iarll ar hyd nos aeth am benn camp y brenhin ac a ddalodd y brenhin, ac ai danfonodd i Vudylham castel yngharchar yn Iork Sir at Archescob Iork brawd yr Iarll ac yno drwy gyngor a nerth Syr Wiliam Stanley a Syr Thomas Borowgh i diangodd or carchar ac i Lundein i dauth ac i kynnullodd lu mawr Ac yno i kyfarvu ac arglwydd Wels a llu mawr gantho ynte ar brenhin a dduc y maes ac yno i llas dec mil ynn y lleiaf a thorri penne arglwydd

maes hwnn i dauth gwyr y Nordd i Warwic lle ir oedd yr Iarll ar Duc o Clarens gwedi kynnull llu mawr a brenhin Edward ai bower ynte a ddauth yn i herbyn ond yn ddirybudd yr Iarll ar hyd nos aeth am benn camp y brenhin ac a ddalodd y brenhin, ac ai danfonodd i Vudylham castel yngharchar yn Iork Sir at Archescob Iork brawd yr Iarll ac yno drwy gyngor a nerth Syr Wiliam Stanley a Syr Thomas Borowgh i diangodd or carchar ac i Lundein i dauth ac i kynnullodd lu mawr Ac yno i kyfarvu ac arglwydd Wels a llu mawr gantho ynte ar brenhin a dduc y maes ac yno i llas dec mil ynn y lleiaf a thorri penne arglwydd Wels a Syr Robert Wels i vab a Syr Robert Demok a llawer y chwanec ar maes hwnn a elwir los coat Phild. achos gwyr Lincol Sir a

Y vlwyddyn honn ir aeth Iarll Warwic ar duc o Clarens i Phrainc ac yno i buon ynghylch chwe mis ac yno i dauth Iarll Warwic ar duc o Clarens ac Iarll Penvro ac arglwydd Rhydychen ar kyphredin a ddauth attun ac Edward a gilodd i Phlandrs at y Duc o Byrgwyn a brenhines Elsabeth ai mab Edward a gymerth Seintwari ynn Westmestr ______

Ac ar vyrr ynn ol y maes hwnnw i kymerth brenhines Margred Seintwari y Mewley yn Hamsir ac atti i dauth y duc o Somersed ac Iarll Defnsir a llawer y chwanec o lu a brenhin Edward a llawer llu mawr gantho a ymgyfarvu ac wynt yn emyl Tewksbri ac yno i bu vaes creulon rhyngthun ond brenhin Edward ai duc a brenhines Margred a ddalwyd ac a roed ac Edward i mab gerr bronn y brenhin a vwrdrwyd yn gwilyddus./

Y vlwyddyn honn i bu varw y brenhin Harri .6.ed ac ai gorph i douthbwyd or twr gwynn i Bowls ac yno i bu noswaith ac medd rhai Richard duc o Gloseter ai lladdodd a dager brawd Edward vrenhin oedd y Duc

Y vlwyddyn honn i bu varw y brenhin Harri .6.ed ac ai gorph i douthbwyd or twr gwynn i Bowls ac yno i bu noswaith ac medd rhai Richard duc o Gloseter ai lladdodd a dager brawd Edward vrenhin oedd y Duc

Pan oedd oed Crist .1532. Ir ysgarwyd y brenhin a brenhines Katrin ac achos na chyttune y Pab ar anghyfreithlonn ysgar hwnnw efo ai bower a nakawyd yn y Deyrnas ac ni bu ddim gwelliant ir ynys hynny./

Y vlwyddyn honn i byrrwyd y Pab ynn gweit ai bower or Deyrnas honn./

Y vlwyddyn honn i bu yn Swydd Iork ac ynn Swydd Lincol ynvydrwydd mawr yn erbyn y brenhin o waith arglwydd Darci arglwydd Hwssi Syr Robert Constabl a Robert Ask ac o synnwyr y brenhin ai gynghoried heb golledigaeth gwaed i heddychwyd

Y vlwyddyn honn yr ymrodd Iarll Desmwnt ar great Anel yn gras y brenhin ac i gwnaethbwyd y great Anel ynn Iarll Tyron ai vab yn Varwn Denkamen

Yr .11.ec o vis medi i rhoed alarwm wrth y dref ar castell aeth ynn ddryllie gan ddeunaw bariled o bowdwr gwnn a roessid dano ai gerric a laddodd gwyr a meirch villdir a hanner o ddi wrth y dref ac o gwmpas ac ni bu vychan y drwc a wnaethont i bawb yn amgylch y dre

Y .14. dydd o vis Medi i hagored pyrth y dref ar dri ar y gloch gwedi hanner ______ ac yno i dechreusson ddyfod allan ac hyd yn saith ar y gloch or nos i pyrhaesson [~ parheusont ]. Ac yno ir oedd o wyr a gwragedd a meibon a merched 4000. ac o hynny 1500. ynn abl i ymladd a chanthun ir aeth a allyssont i ddwyn ai kephyle ai gwarthec ac a allen i ddwyn. ar brenhin a roes vddun o nerth i ddwyn i heiddo ganthun .75. gwagen

Y .14. dydd o vis Medi i hagored pyrth y dref ar dri ar y gloch gwedi hanner ______ ac yno i dechreusson ddyfod allan ac hyd yn saith ar y gloch or nos i pyrhaesson [~ parheusont ]. Ac yno ir oedd o wyr a gwragedd a meibon a merched 4000. ac o hynny 1500. ynn abl i ymladd a chanthun ir aeth a allyssont i ddwyn ai kephyle ai gwarthec ac a allen i ddwyn. ar brenhin a roes vddun o nerth i ddwyn i heiddo ganthun .75. gwagen

Y .15.ed o vis Medi ir aeth y brenhin gyntaf i dre Vwlen ai holl wyr o Stad gid ac ef ac ynn y siwrne honn ir oeddwn i Howel ap Syr Mathew yn vn yn gweled hynn ac ynn i wybod./

Y Debiti ai gyngor ai depheiodd ef ai ddyfyn. Ar Trwmpeter ar Bwsment gwyr a ddaethoedd gid ac ef aeth drychefn i Vorgeissyn

Y Debiti ai gyngor ai depheiodd ef ai ddyfyn. Ar Trwmpeter ar Bwsment gwyr a ddaethoedd gid ac ef aeth drychefn i Vorgeissyn

Y Debiti ai gyngor ai depheiodd ef ai ddyfyn. Ar Trwmpeter ar Bwsment gwyr a ddaethoedd gid ac ef aeth drychefn i Vorgeissyn

Gorllewin i dre Vwlen tu draw ir hafyn lu o ddeunaw mil o Phrancod ac yno i campiysson ddec diwrnod ar chweched dydd o vis Chwefrol i gyrwyd i gilo. Ac Iarll Harphord ai gwmpeini ai dyrrodd ac arglwydd Admiral oedd Ddebiti y Mwlen ac heb ladd mawr o Loegyr a lladd llawer or Phrancod./

Gorllewin i dre Vwlen tu draw ir hafyn lu o ddeunaw mil o Phrancod ac yno i campiysson ddec diwrnod ar chweched dydd o vis Chwefrol i gyrwyd i gilo. Ac Iarll Harphord ai gwmpeini ai dyrrodd ac arglwydd Admiral oedd Ddebiti y Mwlen ac heb ladd mawr o Loegyr a lladd llawer or Phrancod./

oedd y brenhin ac ar y phordd kynn i ddyfod yno i kyfarfu y brenhin ac ef a thrugein a phumcant o wyr mywn siackedi o velued vn lliw gid ac ef a siacked y Prins gwedi i brodrio ac aur ai llewys o aur dilin. Ac yno i daethont i Hampton Cowrt at y brenhin Harri .8.ed a brenhines Gatrin a thrannoeth i torrodd ac i gwahanodd yr ost i ddangos bod heddwch

A chwedi hynny i trigodd arglwydd Admiral ar brenhin ynghylch .6. diwrnod i gydwledychu ac ni welpwyd na chynt na chwedi dreiwmph na bankets nar vath vwmings nar vath riolti hyd yn oed yr rhai oedd ynn dwyn y tyrtsie mewn brethyn aur. ac yno ir aeth yr Admiral i Phrainc, gwedi cael dirfawr lawenydd a chresso a rhoddion ac anrhegion iddo ef ac ei gyfeillon ai gwmpeini

Caeruw wyd krydwst Phrainc ac Alben bronn kawr parth brain kaer ai penn Bran a Beli bronn Bwlenn. Howel ap Syr Mathew ai cant./

Caeruw wyd krydwst Phrainc ac Alben bronn kawr parth brain kaer ai penn Bran a Beli bronn Bwlenn. Howel ap Syr Mathew ai cant./

Y nowfed dydd o Ebrill i marchokaodd Edward brenhin Lloegr Phrainc ac Iwerddon ai ewythr Syr Edward Seimer ac y Stat y Deyrnas am benn hynny or Twr i Westmestr trwy Lunden ar heolydd gwedi llenwi o gyfrlide a charpets, a thapitas a brethyn arian, a brethyn aur, a phali drwy Siebseid a phob kwndid ynn rhedec o win, a chwaryau a phagiwns gann blant yn cressau y brenhin trwy voliant a chanuau, a Salme, a gweddie, a llawer ychwanec o ddigrifwch a llywenydd megis i chwarddodd oedd ynn i weled

Pan oedd oedran Crist .1549. I kyfododd yn erbyn y brenhin Defnsir a Chornwel ynghylch kanol y vlwyddyn ai kaptenied a ddalwyd ac a roed yngharchar yn y Twr yn Llundein ar .26. dydd o vis Ionor gwedi hynny i llusgwyd i kwarterwyd ac i croged.

Ac ynghylch yr vn amser i kwnnodd Norpholk a Swpholk a Chapten Keitt ai vrawd, ond ar vyr hwy a ddalwyd ac a varnwyd iw colli wrth Sibede ynn Norwits./

Y vlwddyn honn i llas Kapten Gambald a Chapten or Spaniards a Chapten .3.ydd tu allan i Nywgat a Phlemyn ai lladdodd. noswyl Saint Pawl i croged yntau a thri gid ac ef ynn Smythphild./

Y vlwddyn honn ddugwyl Valentein yn Pheuersham yngHent i mwrdrwyd Arden gwr bonheddic drwy vndeb a gwarth i wraic ac am hynny hi a losged yngHawnterbri ac vn a groced [~ groged ] mywn cadwyne yno a dau yn Pheuersham wrth gadwyne A gwraic a losged yn Smythphild ac yno hefyd Mosby ai chwaer a vygwyd am yr vn mwrdwr./

Y degfed dydd o vis Gorphennaf i criodd y duc o Northwmberlond ai barti ynte yn erbyn kyfraith arglwyddes Sian yn vrenhines yn Lloegr merch y Duc o Swpholk a gwraic arglwydd Gilphord Dudley ar Duc yn y man a wnaeth lu yn erbyn arglwyddes Mari kyfion aer y goron, ond o herwydd nad oedd gyfreithlonn i vryd ef ai bwrpas ni vynnodd Duw i vyned i ddiwedd da./

Y degfed dydd o vis Gorphennaf i criodd y duc o Northwmberlond ai barti ynte yn erbyn kyfraith arglwyddes Sian yn vrenhines yn Lloegr merch y Duc o Swpholk a gwraic arglwydd Gilphord Dudley ar Duc yn y man a wnaeth lu yn erbyn arglwyddes Mari kyfion aer y goron, ond o herwydd nad oedd gyfreithlonn i vryd ef ai bwrpas ni vynnodd Duw i vyned i ddiwedd da./

Eithyr pan oedd ef ynn tybied i vod yn gydarnaf [~ gadarnaf ] ar holl gryfder a chadernyd Lloegr gid ac ef yr ymadawodd pawb ac ef ac yngHambrits i dalwyd efo ai veibion ac ychydic o wyr gid ac ef ac i danfonwyd ir twr gwynn ynn Llundein yngharchar.

Yn gyntaf ni a fynnwn gael y gyfraith yn gyphredin megis i kafas yn henafied ai chadw ai chynnal ar gyfreith Eglwys yn enwedic

Yn gyntaf ni a fynnwn gael y gyfraith yn gyphredin megis i kafas yn henafied ai chadw ai chynnal ar gyfreith Eglwys yn enwedic

2 Hefyd ni a vynnem gael kyfreith ac acts brenhin Harri .8.ed am y chwech articyl ai harver megis ir oeddid ynn i amser ef

delwe yn yr Eglwyssi i ddwyn cof am verthyrdod Crist ai Saint a phob pregeth gyfreithlon yn yr Eglwys lan Gatholic megis i bu arveredic yn amser yr hen bobyl

9 Hefyd ni a vynnwn Ddoctor Moor a Doctor Crispin y sydd vn piniwn a ninnau yn rhydd ai danfon yn gadwedic attom megis i kaphom hwynt i bregethu geirie Duw yn ynn mysc

Ar dydd kynta o vis Hydref i coroned brenhines Mari yn Westmestr ac Esgob Winsiestr Doctor Gardner ai coronodd./

Ac a roessont gri ymddiphynniant hwy y Deyrnas rhac yr y Spaeniards a dieithred eraill a thybied y kaen ganllyn [~ ganlyn ] a sevyll yn i hanghrediniaeth a goresgyn brenhines Mari a diley y phydd gatholic ac yno i dauth y Traeturiaid hynn i Rotsiestr ac yno i dauth attun yn gystal rai a anyssid o vaes Kent ac yngHent nid amgen Robert Rwdston. Cwtbert Vychan Water Mantels, Kneuet, Godphrey a llawer ychwanec ac er a ddauth attun o bob tir etto er hynn Cawnterbri a vu gowir yn gymaint a thrwy borth Duw a synwyr a gwroleth Iohn Twein Maer ai gyd vrodyr ac aldermen y Dref a nerth a chynhorthwy kowiried eraill ymddiphynnwyd y Dre hyd nad aeth vn o honi erioed at Weiat nac at vn oi barti

Y .30. dydd or mis hwnnw i dauth y Duc o Northpholk i Strond ac a raeodd i lu yn erbyn Weiat yn Rotsiestr eithr gwyr Lundein ai Captenied Breian Phits Wiliam a ddauthe gid ar Duc yn erbyn Weiat a ddiangodd o ddiwrth y Duc at Weiat a braidd i diangodd y Duc./

yr ail dydd ir aeth Weiat i Cooling ac i dalodd arglwydd Cobham a Duw Iau gwedi hynny ir aeth y vrenhines ac arglwyddi Lloegr gid a hi i Ild hawl ac a wnaeth i deissif ar y Maer ac ar y dref ac a orchmynnodd vddunt vod yn gowir iddi ei nerthu hi ac ei chynorthwyo yn erbyn Weiat ai gyfeillon A phawb a gytunodd o wyllys i galon i vyw a meirw gida hi yn y kweryl./

A noswyl Vair y Kanhwyle Weiat ai barti a ddauth i Sowthwerk dan dybied i herbynniyssei wyr Llundein ef y mywn val y hyddowssen [~ haddawsent ] Eithr y bont a godyssid yn i erbyn ef ac arglwydd Haward yn yr vn Comissiwn ar Maer megis i gryfach i ymddiphin y dref.

Y .6.ed dydd o vis Chwefrol ir aeth Weiat i Gingston dros y dwr ac yno ar nos kynn hynny i kilodd llawer o ddiwrtho ac ef aeth phwrdd dduw merchyr y lludw y .7.ed dydd o vis Chwefrol efo ai barti a ymlidwyd rhyd [~ ar hyd ] y meyssydd ac a ddalwyd ond Weiat aeth kynn hynny i Siaring Cross ac i Phlit Strit kynn i ddala a vuassai yn Lwdgat a phan welas y porth yn gayad e droodd drychefn. a Chnevet megis traetur a saethodd gwnn at y Cowrt gat ar Rebel hwnn a ddechreuwyd yngHent a Defnsir trwy Syr Gawen Carw Syr Pityr Carw, Gibbs, Champernham ac eraill a Syr Pityr Carw a gilodd dros y mor./

Harri Islye yn dyvod at Weiat a gyfarfu arglwydd Abergeyni a Mastr Warham a Wiliam Sentler ac ef ac ynteu a ddiangodd i Hamsir ac yno i dalwyd mywn dillad Llongwr ai wyneb gwedi anphurfo a glo ac a thom ac velly y dauthbwyd ac ef i Lundein./

Yr .11. dydd o Ebrill i torred penn Weiat yn y Twr hyl ac i kwarterwyd ac i danfonwyd o le i gilydd ai benn a roed ar y krogprenn yn Hay hyl

o vis Gorphennaf i herbynnwyd i Winsiestr ac ir mynstr i ddauth [~ ydd aeth ] kynn kymryd i letty ac yno Esgob Winsiestr a thri o Esgobion eraill ar opheiriaid ar gwyr ar plant a phrophessi ai kope amdanunt a phedair croes oi blaen yn i erbynn y mywn./

A thrwy Lunden ac o gwmpas yr heolydd i rhoed brethynneu mawr werthoc a chloth o Raens a brethyn aur a brethynn arian a llawer o bagiwns a chwarye a chanue o glod a moliant ac anrhydedd ir brenhin ar vrenhines ac yno i herbynnwyd i Eglwys Bowls ac yno Esgob Llundein ai cressawodd yn vchelwriedd ac yn anrhydeddus a chwedi gwneuthur i gweddi i marchokayssont i Westmestr/.