CAFAS...............1

Y .18. vlwyddyn i siwrneiodd y brenhin Richard i Iwerddon lle i cafas gywilydd mwy nac anrhydedd a cholled mwy noc ynnill./

CALAIS..............3

ac i danfonodd i Loegr yr ysbeil ac yno i bu yr maes ynghresse ar maes a ennillodd Edward y .3.edd ac yno i llaas [~ llas ] brenhin Boem a phedwar vgein o Dwyssogion a .12. cant o varchogion vrddolion a dec mil arhvgein or kyphredin Gwedi hynny i rhoes Edward sawt wrth Galais ac i bu yno yr yspas o vlwyddyn Ac yn hynny o amser i dauth brenhin Phraink ar vedr kwnnu yr sawd ac ymddiphin y Dref ac ir aeth phwrdd heb roi maes ac yno i rhoed y Dref i vrenhin Edward y trydydd Yr amser i sowdiwyd Calais i dauth Davydd o Scotlond drwy annoc brenhin Phrainc i vordyr Lloegr ar vrenhines a wnaeth o opheiriaid a llygion ac yn agos i Ddurham mywn maes a ddalodd brenhin y Scotlond a llawer o arglwyddi ac Ieirll ac a laddodd yn y maes hwnnw or kyphredin bymthec mil./

Yn y vlwyddyn honn ir ymkanodd kapten Calais draeturiaeth drwy roi yr dref ir Phrankod drychefn Yn yr amser hwnnw i gwrthododd Edward y .3.edd vod yn Emperodr./

Oed Crist .1521. y chweched dydd o vis Mehevin i dauth yr Emperodr i Lunden ac o Lunden ir aeth i Winsor ac yno i gwnaethbwyd yn varchoc or gardys Ac o ddyno i Sowthampton a thross y mor y Yspaen ar amser hwnnw Iarll ______ arglwydd Admiral a losges Morlais ym Bruttaen ac yno i tiriodd yng Calais ac o ddyno i Bickardi ac yno i Llosges gestyll a threfi Ac a rodd wrth Heldyng ond y min gayaf oedd i kwnnodd i sawd ac i dauth adref./

CALAN...............2

Oed Crist 1510 i ganed mab i Harri yn Richmownt ar Dduw Calan a dydd gwyl Vathew nessaf i bu varw yr mab./

A Duw Calan gwedi hynny i bu varw brenhin Phrainc ac i danfoned y Duc o Swpholk Syr Siarls Brandon iw chyrchu drychefn./

CAM.................2

Ynghylch y .26. or brenhin hwnn i kynhalwyd Parlemant yn Llundain yn vn peth ymysc i wneuthur cosb ar Opheiriaid am i cam vywyd a hynny ar swyddogion y brenhin i kosbi./

Yn yr .31. vlwyddyn i dad wnaeth y brenhin Phransies Llunden achos cam varn a roessant yn erbyn Margred Vyel Wydow./

CAMBRIDS............1

Y 45. i tyddodd [~ tyfodd ] kynnwrf mawr rhwng Phrainc a Lloegr ar Saesson vynychaf yn colli yr maes ac ar y gwaetha. a thre Lymog ac ereill a ryfelodd ar Edward Brins ac yn hynny peth eisse arian peth gan glevyde a dryge ereill yr ymedewis Edward ar rhyfel ac i dauth i Loegyr, ac yno i gadewis yn i ol i vrodur y Duc o Lancastr ac Iarll Cambrids. Eithr ni hir dariysson hwy yno./

CAMBRITS............4

Pedwar mab a edewis Edward yn i ol pan vu varw nid amgen Leionel Duc o Glarens, Iohn o Gawnt duc o Lancastr, Edmwnd Langley duc o Iork, a Thomas o Woodstock Iarll Cambrits

Ynghylch hynn o amser Thomas o Woodstock Iarll Cambrits ewythr y brenhin ac wyth mil o lu gid ac ef trwy Phrainc hyd yn Water Swm ac o ddyno i Droys ai hynnill ac o ddyno i Asgwyn ac o ddyno i Vrytaen lle ir oedd Syr Iohn Mowntphord duc o Vrytaen ai kressawodd yn llawen

Ac am hynn Richard Iarll Cambrits, arglwydd Scrwp a Syr Thomas Gray marchoc ar i marwolaeth a gyphessodd ac a addefodd mae brenhin Phrainc ai parysse vddunt. Ac wedi hynny ir aeth y brenhin ar i siwrnai ac i tiriodd nosswyl Vair gyntaf ynghid Kanx yn Normandi ar ail dydd i rhoes ef sawd wrth dref Harphluw ar .37. dydd gwedi hynny i rhoed y dref i vynu iddo

Edward bedwerydd vab Richard duc o Iork ap Richard Iarll Cambrits ap Edmwnd duc o Iork y 4.ydd mab i Edward y .3.ydd brenhin Lloegr./

CAMP................3

maes hwnn i dauth gwyr y Nordd i Warwic lle ir oedd yr Iarll ar Duc o Clarens gwedi kynnull llu mawr a brenhin Edward ai bower ynte a ddauth yn i herbyn ond yn ddirybudd yr Iarll ar hyd nos aeth am benn camp y brenhin ac a ddalodd y brenhin, ac ai danfonodd i Vudylham castel yngharchar yn Iork Sir at Archescob Iork brawd yr Iarll ac yno drwy gyngor a nerth Syr Wiliam Stanley a Syr Thomas Borowgh i diangodd or carchar ac i Lundein i dauth ac i kynnullodd lu mawr Ac yno i kyfarvu ac arglwydd Wels a llu mawr gantho ynte ar brenhin a dduc y maes ac yno i llas dec mil ynn y lleiaf a thorri penne arglwydd Wels a Syr Robert Wels i vab a Syr Robert Demok a llawer y chwanec ar maes hwnn a

Y vlwyddyn rhac wyneb i kyfarvu vrenhin Lloegyr a brenhin Phrainc ynn y camp rhwng Ard ar Geinys./

Llywodraethwyr y Camp oedd y 4 hynn./

CAMPIO..............1

Yr .8.ed dydd o hydref i dauth Dolphyn o phrainc a phower mawr gantho a champio y Morgeisseyn a danfon i drwmpeter a chann march gid ac ef tu a Bwlen ac a ddeuthont lle buyssei y brenhin ynn campio ar Trwmpeter a ddauth wrth Vwlen iat ac a ganodd i Drwmpet i geiso dyfod at arglwydd Debiti ac yno i tariodd o naw ar y gloch kynn hanner hyd dau ar y gloch gwedi hanner. ac i hagorwyd y porth iddo ac i dauth gerr bronn arglwydd Debiti ac a ddowod /

CAMPIODD............3

Y vlwyddyn honn i rhodd y brenhin sawd wrth Vwlen nid amgen y 14. dydd o vis Gorphenna idd auth o Ddofyr i Galais ar .15.ed o Galais i Vorgeissyn ac yno i campiodd noswaith ar .16.ec wrth Vwlen ac yno i campiodd ar du /

Y vlwyddyn honn i rhodd y brenhin sawd wrth Vwlen nid amgen y 14. dydd o vis Gorphenna idd auth o Ddofyr i Galais ar .15.ed o Galais i Vorgeissyn ac yno i campiodd noswaith ar .16.ec wrth Vwlen ac yno i campiodd ar du /

Y .26. dydd o Ionor i campiodd ar du /

CAMPIYSSON..........1

Gorllewin i dre Vwlen tu draw ir hafyn lu o ddeunaw mil o Phrancod ac yno i campiysson ddec diwrnod ar chweched dydd o vis Chwefrol i gyrwyd i gilo. Ac Iarll Harphord ai gwmpeini ai dyrrodd ac arglwydd Admiral oedd Ddebiti y Mwlen ac heb ladd mawr o Loegyr a lladd llawer or Phrancod./

CANHIADODD..........1

Yr .8.ed vlwyddyn i dalwyd Wiliam brenhin yn y Scottied ac wedi gwneuthur homags a llw kyweirdeb i vrenhin Harri i gyllyngwyd. Ar .10.ed vlwyddyn ir aeth Saint Thomas Archesgob Cawnterburi ynn keissio ymddiphin kyfiownder yr Eglwys ar gil or deyrnas i Rufain i gwyno wrth Bab Rhufain rhac y brenhin ac i ddowedud y pynke ir oedd ynn i codi ynn erbyn kyfreith a chyfiownder ar y Deyrnas Eithr wrth dretment y Pab a Lewys brenhin Phrainc i canhiadodd y brenhin iddo i Archesgobeth drachefyn ac ni bu hir gwedi hynny hyd pann laddwyd

CANN................1

Ar vlwyddyn honn i rhyddhawyd y Duc o Orliawns a vuysse yngharchar yn Lloegr er ys .25. mlynedd ac yn i ranswm i talodd y Duc o Byrgwyn bedwar cann mil o gorone./

CANT................7

Yr 20. vlwyddyn i mordwyodd i Normandi ac i gorescynnodd y tir ac ai hysbeiliodd ac i danfonodd i Loegr yr ysbeil ac yno i bu yr maes ynghresse ar maes a ennillodd Edward y .3.edd ac yno i llaas [~ llas ] brenhin Boem a phedwar vgein o Dwyssogion a .12. cant o varchogion vrddolion a dec mil arhvgein or kyphredin Gwedi hynny i rhoes Edward sawt wrth Galais ac i bu yno yr yspas o vlwyddyn Ac yn hynny o amser i dauth brenhin Phraink ar vedr kwnnu yr sawd ac ymddiphin y Dref ac ir aeth phwrdd heb roi maes ac yno i rhoed y Dref i vrenhin Edward y trydydd Yr amser i sowdiwyd Calais i dauth Davydd o Scotlond drwy annoc brenhin Phrainc i vordyr Lloegr ar vrenhines a wnaeth o opheiriaid a llygion ac yn agos i Ddurham mywn maes a ddalodd brenhin y Scotlond a llawer

Pan oedd oed Crist 1425. i danfonodd y Duc o Glosetr nei o gaer Loiw dec mil i Regal Phrainc i vrawd o help iddo i ryfela yn erbyn y Dolphyn o Phrainc Y vlwyddyn honn hefyd i bu vaes yn Vernoyl ynn Perch rhwng y Regal ar Duc o Alanson ar maes a ennillodd Lloegr ac ynddo i lladdwyd .9. mil a .7. kant o Phrancod ac y Scottied ac vn cant arbymthec or Saesson./

Pan oedd oed Crist 1428. i rhoed sawd wrth dref Orliawns a Syr Iohn Phostolph a llu gantho aeth o Baris tu ac yno a bwyd gantho ac yna ar y phordd i kyfarvu llu or Phrancod ac ef ac yn ol hir ymladd i syrthiodd y maes ir Saesson ac yno i llas or Phrancod .25. cant ac i dalwyd xij cant yn garcharorion./

Pan oedd oed Crist 1428. i rhoed sawd wrth dref Orliawns a Syr Iohn Phostolph a llu gantho aeth o Baris tu ac yno a bwyd gantho ac yna ar y phordd i kyfarvu llu or Phrancod ac ef ac yn ol hir ymladd i syrthiodd y maes ir Saesson ac yno i llas or Phrancod .25. cant ac i dalwyd xij cant yn garcharorion./

Pan oedd oed Crist 1429. i torrodd y sawd wrth Orliawns ac ir ennillwyd llawer o drefydd a chestyll nid amgen Geneuile Menin a Phort a .5. mil o wyr oedd gan arglwydd Talbot a their mil arhugein or Phrancod ac yno i dalwyd yn garcharorion arglwydd Talbot ac arglwydd Scals ac eraill ac or Saesson i llas hyd xij cant A hynny a vu lawen gan Ddolphyn ac eraill oi ran ef./

Caeruw wyd krydwst Phrainc ac Alben bronn kawr parth brain kaer ai penn Bran a Beli bronn Bwlenn. Howel ap Syr Mathew ai cant./

Gwedi hynny y pardynodd y vrenhines .4. cant or kyphredin ac ychwanec a ddauth i Westmestr ger bronn y vrenhines a chebystre am ei gyddfe Y boludd gwedi hynny y pwyntiwyd Parlment yn Rhydychen ac yn Westmestr i kynhalwyd./

CANTERBURI..........2

Ac ynghylch yr amser hwnnw i bu drafais rhwng archesgob Iork a Lanphranc Archesgob Canterburi am yr oruchafieth ynn Lloegr ond Archesgob Cawnterburi ai hennillodd ac Archesgob Iork a dyngodd llw darostwngedigaeth iddo./

Y .5. vlwyddyn i kwnnodd Kent ac Essex yn erbyn y brenhin ac i gwnaethont gaptenied arnunt a Siack Straw yn benn captenn yr hwnn a ddauth ir Twr Gwynn ynn Llunden ac yno i dalyssont Archesgob Canterburi ac arglwydd Saint Iohn a phrier yr hwnn oedd Gyphesswr y brenhin ac ar y twr hyl torri i penne a lladd ac ysbeilo yr holl ddieithred yn Sowthwerk a llosgi ty y Duc o Lancastr yr hwnn a elwid Savoy ac yn i harver ehunen yn rhyfeilch ac yn diddymu y brenhin eithr trwy wrolaeth a dilechtid Wiliam Walworth maer Lunden i gwyhanwyd ac i lladdwyd i capten Siack Straw./

CAPTEN..............7

Y .6. vlwyddyn oi wrogeth ef i gwnaethbwyd trwy holl Gred lu dirvaur o chwechant o viloedd i vyned i ynnill Kaerusalem ai capten ai penn arweddwr oedd Gotphre Duk o Lorayn ai ddau vrodur a llawer o bennaethied Kred am benn hynny ac ynn yr amser hwnnw i gwystlodd llawer mil o wyr i tir i vyned ir siwrnai honn./

Ynghylch yr vnfed flwyddyn ar ddec oi wrogeth i gwnaethbwyd Westmestr hal ac ir ennillwyd Kaerusalem ac i gwnaethbwyd Gotphre capten y Cristnogion ynn vrenhin ynghaerusalem./

Ynghylch y pryd hwnn i danfonwyd Iarll Derbi a llu gantho i Asgwin ac ir ennillodd gestyll a threfydd ac a laddodd dec mil o Phrankod a Gasgwyns ac a ddalodd Iarll Lay i penn Capten a llawer o wyr mawr

ac Essex yn erbyn y brenhin ac i gwnaethont gaptenied arnunt a Siack Straw yn benn captenn yr hwnn a ddauth ir Twr Gwynn ynn Llunden ac yno i dalyssont Archesgob Canterburi ac arglwydd Saint Iohn a phrier yr hwnn oedd Gyphesswr y brenhin ac ar y twr hyl torri i penne a lladd ac ysbeilo yr holl ddieithred yn Sowthwerk a llosgi ty y Duc o Lancastr yr hwnn a elwid Savoy ac yn i harver ehunen yn rhyfeilch ac yn diddymu y brenhin eithr trwy wrolaeth a dilechtid Wiliam Walworth maer Lunden i gwyhanwyd ac i lladdwyd i capten Siack Straw./

A phan glybu y Duc o Betphord hynn ef a wnaeth lu angyrriol i vaint o Saesson a Normaniaid ac a ganllynodd [~ ganlynodd ] y Dolphyn o le i gilydd hyd pan ddauth i Semles barr lle y gwelai y lluoedd bob vn i gilydd ac yno ir arrhoessont ddeuddydd a dwynos ac yno megis Capten llwfr ar hyd nos i kilodd y Dolphyn i dre Bray. A phan Regal Phrainc rhac na allai ymddired i wyr Paris ef a ymadewis a Dolphyn ac a ddauth i Baris./

Pan oedd oed Crist 1450 ir ennillodd vn maes ar y Saesson. Syr Thomas Kiriel oedd y capten ac nid gantho ond mil ac wythgant o wyr ac or Phrancod .4. mil./

Pan oedd oed Crist .1462. a brenhines Margred o Scotlond a llu mawr ganthun o Scottied a Phrancod ac yn Exam Sir arglwydd Montaguw capten y Nordd i ymgyfarvod ac wynt. Ac a orfu ar vrenhin Harri gilo gwedi hir ymladd /

CAPTENIED...........2

Captenied yngHent a Chornwel./

Y .30. dydd or mis hwnnw i dauth y Duc o Northpholk i Strond ac a raeodd i lu yn erbyn Weiat yn Rotsiestr eithr gwyr Lundein ai Captenied Breian Phits Wiliam a ddauthe gid ar Duc yn erbyn Weiat a ddiangodd o ddiwrth y Duc at Weiat a braidd i diangodd y Duc./

CAPTENN.............1

Y .5. vlwyddyn i kwnnodd Kent ac Essex yn erbyn y brenhin ac i gwnaethont gaptenied arnunt a Siack Straw yn benn captenn yr hwnn a ddauth ir Twr Gwynn ynn Llunden ac yno i dalyssont Archesgob Canterburi ac arglwydd Saint Iohn a phrier yr hwnn oedd Gyphesswr y brenhin ac ar y twr hyl torri i penne a lladd ac ysbeilo yr holl ddieithred yn Sowthwerk a llosgi ty y Duc o Lancastr yr hwnn a elwid Savoy ac yn i harver ehunen yn rhyfeilch ac yn diddymu y brenhin eithr trwy wrolaeth a dilechtid Wiliam Walworth maer Lunden i gwyhanwyd ac i lladdwyd i capten Siack Straw./

CARCHAR.............1

maes hwnn i dauth gwyr y Nordd i Warwic lle ir oedd yr Iarll ar Duc o Clarens gwedi kynnull llu mawr a brenhin Edward ai bower ynte a ddauth yn i herbyn ond yn ddirybudd yr Iarll ar hyd nos aeth am benn camp y brenhin ac a ddalodd y brenhin, ac ai danfonodd i Vudylham castel yngharchar yn Iork Sir at Archescob Iork brawd yr Iarll ac yno drwy gyngor a nerth Syr Wiliam Stanley a Syr Thomas Borowgh i diangodd or carchar ac i Lundein i dauth ac i kynnullodd lu mawr Ac yno i kyfarvu ac arglwydd Wels a llu mawr gantho ynte ar brenhin a dduc y maes ac yno i llas dec mil ynn y lleiaf a thorri penne arglwydd Wels a Syr Robert Wels i vab a Syr Robert Demok a llawer y chwanec ar maes hwnn a elwir los coat Phild. achos gwyr Lincol Sir a vyrrodd i siackedi ac a gilodd./