ACH.................1

Y 10ed vlwyddyn o goroniad Edward y .3.edd i duc ef i ach ai edryd i goron Phrainc nid amgen nai vod yn vab i Edward yr ail o Isabel merch ac aeres ac etifedd Philip Lebeau brenhin Phrainc./

ACHOS...............17

Ynn 22 or brenhin harri hwnn achos heb etifedd gwriw oi gorph i gwnaeth i verch Mawd Amherodres i lywodraethu y vrenhiniaeth ar i ol

Stephan Iarll Bolayn a mab Iarll Bloys o Adela merch Wiliam Bastart i vam a nai i Harri gyntaf drwy gyngor swrn o arglwyddi ac Ieirll Lloegr yn erbyn i llw i vrawd yr Amherodres a wnaethbwyd ynn vrenhin ac a goronwyd ddydd gwyl Sant Stephant oed Crist .1135. Yn yr amser hwnn ir oedd anghyfundeb mawr rhwnc [~ rhwng ] arglwyddi Loegr Achos rhai oedd ar rann yr amherodres ac ereill ar rann Stephant y brenhin

Yn y .6. vlwyddyn ir interditiodd y Pab vrenhiniaeth Loegr ac ir ysgymunodd vrenhin Sion achos na ydawe [~ adawai ] ef Stephant Laughton yn Archesgob ynghaer Gaint.

Ar vlwyddyn honn i gorchmynwyd ir dieithred voedio y Deyrnas achos Phowks Debrent oedd yn cadw castell Betphord yn erbyn ywyllys y brenhin. Y .5. vlwyddyn i dauth crefydd y brodur llwydion gyntaf i Loegr ac a elwid ordr Saint Phrancis

Yr .16. vlwyddyn ir aeth rhwng y brenhin ac arlgwyddi Loegr achos efo a roes oi wassaneth allann y Saesson ac a gymerth yn i wassaneth ddieithred ac yn i gyngor

Yn yr .31. vlwyddyn i dad wnaeth y brenhin Phransies Llunden achos cam varn a roessant yn erbyn Margred Vyel Wydow./

Y .13. vlwyddyn or brenhin hwnn i gwyharddwyd i rhydddab i Lunden ac i kymerth y brenhin yw law ehun achos ir Maer gymryd gwabr gan y pobyddion am i dioddef i wneuthur bara dann y Seis.

Yr amser hwnn yr aeth y brenhin i Galais ar vedr darostwng Phrainc ac a droodd i Loegr achos yr y Scottied oedd yn blino bordre Lloegr./

Yr ail vlwyddyn o Harri y 4.ydd i danfonodd brenhin Phraink arglwydd Siamys o Bowrbon a deuddeckant o varchogion ac ysqwieiriaid i gadarnhau Owen Glynn Dwr ysgwier o Gymru ac ynn erbyn y brenhin ac ym Plymowth i tiriyssont Eithr ni bu hir hyd pann orfu arnun droi drychefn achos y brenhin a gowse rybudd ac Owen nis cowsse./

Pan oedd oed Crist 1442. i llosges klochdu Powls gan dan mellt ac ir aeth malais rhwng y Cardinal ac arglwydd Protector ac or achos honn i collodd llawer dyn i vowyd

Oed Crist 1464. i prioded Edward y 4.ydd a chwaer brenhin Phrainc ond tra fu Iarll Warwic yn keisso bona dros y brenhin Edward ynte a briododd heb wybod yng Graphton arglwyddes Elsabeth gwraic Syr Iohn Gray or blaen ac or achos honno i bu lawer o ddrwc rhwng y brenhin ac Iarll Warwic./

ddalodd y brenhin, ac ai danfonodd i Vudylham castel yngharchar yn Iork Sir at Archescob Iork brawd yr Iarll ac yno drwy gyngor a nerth Syr Wiliam Stanley a Syr Thomas Borowgh i diangodd or carchar ac i Lundein i dauth ac i kynnullodd lu mawr Ac yno i kyfarvu ac arglwydd Wels a llu mawr gantho ynte ar brenhin a dduc y maes ac yno i llas dec mil ynn y lleiaf a thorri penne arglwydd Wels a Syr Robert Wels i vab a Syr Robert Demok a llawer y chwanec ar maes hwnn a elwir los coat Phild. achos gwyr Lincol Sir a vyrrodd i siackedi ac a gilodd./

Pan oedd oed Crist .1532. Ir ysgarwyd y brenhin a brenhines Katrin ac achos na chyttune y Pab ar anghyfreithlonn ysgar hwnnw efo ai bower a nakawyd yn y Deyrnas ac ni bu ddim gwelliant ir ynys hynny./

Mis Myhevin i torred penneu Esgob Rochestr a Syr Thomas More am wrthnevo nei nakau y brenhin yn benn ar Eglwys Loegr a thri mynach or Siartrhows am yr vn achos a varnwyd i veirw./

Ac vn Leight a dau eraill a golled ynn Llunden y 27. dydd o vis Mai. ac am yr vn achos Syr Iohn Nevyl marchoc a lusgwyd a groged ac a gwarterwyd yn Iork ddugwyl Grist ne i noswyl./

3 Hefyd yr opheren yn Llading mal ir oedd yn y blaen ynn amser yn henafied achos nid ym i yn koelo bod yn vyw ysgolheigion kystal ar rhai a vu veirw a chymryd corph Crist ehunan heb y Llygion gid ac ef

hwy. achos ny ni a wyddom na bydd abyl y boludd y Cristnogion i ymdaro ar Iddeon

ACQWITAN............1

Yn y vlwddyn honn i kymerth Edward Prins Cymru wrogeth Gien ac Acqwitan ac a wnaeth ho maets i Edward .3. edd i dad am hynny Ynghylch 40. vlwddyn o goroniad Edward y .3.edd Dampetyr o Spaen a vyriodd Harri i vrawd allan o vrenhiniaeth ac am hynny i diengis at Brins Edward oedd yr amser hwnnw yn y dre a elwid Bwrdeaux ar Petyr hwnn drwy nerth y Prins a roes maes i Harri i vrawd ac ai byriodd allan ac a laddodd bum mil oi wyr ac a gafas Petyr lawer o gestyll a threfydd drychefn yr rhai a ynnillyssai Harri i vrawd arno or blaen ac ychydic gwedi hynny i kynnullodd Harri

ACQWITAYN...........1

Y vlwyddyn honn i danfonodd y brenhin Syr Thomas Persi a llu o sawdwyr gantho i Acqwitayn i gynorthwyio Syr Robert Knols oedd Lieutenant yno, ac i orchvygu y wlad honno./

ACRS................1

Yn y .55. or brenhin hwnn i kymerth Edward vab Harri drydydd i siwrnai tu ar tir bendigaid ac yno i nerthodd ef Dref Acrs yr honn ir oedd Sawden Swrrey gwedi rhoi siets [~ sij ] wrthi./

ACT.................1

Y vlwyddyn honn i gwnaethbwyd yn gyfreithlon ir opheiried briodi trwy Act o Barlment./

ACTON...............1

ac ef a gwnkweriodd Acton ond ar vyrder gwedi hynny ir aeth travais rhyngtho a brenhin Phrainc. A Philip brenhin Phrainc a drodd adref ac a ddipheithiodd Normandi ac a gynghorodd Sion brawd brenhin Richard i gymryd llywodraeth teyrnas Loegr yn absen i vrawd. Gwedi hynn brenhin Richard a ennillodd ir Cristynogion dre Ioppe ai hamgylchion ac a roes y Twrk mewn llawer maes ynn y kwilydd./

ACTS................6

Yn yr 48. vlwyddyn i bu yr maes yn Lewys rhwng brenhin Harri y .3. ac arglwyddi Loegr ai chyphredin ac i collodd y brenhin y maes ac i kafas mywn amodeu i illwng a Richart i vrawd brenhin Rhufain a Syr Eduard i vab ac eraill .25. a ddalwyd o wyr mawr Ac vgein mil o gyphredin ar brenhin ai vrawd a ymrwymyssant ar ganhiadhau [~ ganiatau ] vddun y kyfreithe a sierten o acts a wnaethoeddid yn y Parlmant yn Rhydychen kynn no hynny ac a roes Prins Edward yngwystyl ar hynny

Pan oedd oed Crist 1414. i kynhalwyd parlment yn Leycestr ac yno i gwnaethbwyd llawer o acts da a chyfreith ac y mysc materion ereill i rhoed bil yn erbyn yr eglwysswyr ac yn debic i gymryd lle./

2 Hefyd ni a vynnem gael kyfreith ac acts brenhin Harri .8.ed am y chwech articyl ai harver megis ir oeddid ynn i amser ef

Y degved dydd o vis Hydref i dechreuwyd kynnal Parlment a sierten o Acts a wnaethoeddid yn amser Edward .6.ed a ddadwnaethbwyd./

Yn vn or Acts hynny priodi yr opheiriaid arall y gwassanaeth yn Saessonaec ar hen wassaneth Llading i ddyfod drychefyn./

Pan oedd oed Crist .1555. I dauth Cardnal Pool o Rufein i Loegr ac i kressawyd yn anrhydeddus ac i kynhalwyd Parlment yn Westmestr ac y mysc Acts a gweithredoedd eraill i dadwnaethbwyd y gwassaneth a llyfr y Cominiwn a phardwn ir Cardnal Pool a dad wneuthur pob peth ar a wneithid yn i erbyn kynn no hynny./

ADAWAI..............1

Yn y .6. vlwyddyn ir interditiodd y Pab vrenhiniaeth Loegr ac ir ysgymunodd vrenhin Sion achos na ydawe [~ adawai ] ef Stephant Laughton yn Archesgob ynghaer Gaint.

ADAWSAI.............1

Y .4. vlwyddyn o goroniad brenhin Richard ac ynte yn Assia ir aeth rhwng arglwyddi Lloegr a Wiliam Esgob Eli yr hwnn a ydowsse [~ adawsai ] y brenhin i lywodraethu y Deyrnas tra vai ynte allan ac yno i newidiodd brenhin Richard gaerusalem a Gwi o Lessingham am Ciprws a chwedi hynny ynn hir o amser i gelwid yn vrenhin Kaerusalem

ADDEFODD............1

Ac am hynn Richard Iarll Cambrits, arglwydd Scrwp a Syr Thomas Gray marchoc ar i marwolaeth a gyphessodd ac a addefodd mae brenhin Phrainc ai parysse vddunt. Ac wedi hynny ir aeth y brenhin ar i siwrnai ac i tiriodd nosswyl Vair gyntaf ynghid Kanx yn Normandi ar ail dydd i rhoes ef sawd wrth dref Harphluw ar .37. dydd gwedi hynny i rhoed y dref i vynu iddo

ADDOWSSEI...........1

Yn y 17.ec vlwyddyn i kilodd y vrenhines rhac malais yr y Spencers ac Edwart i mab gid a hi i Phraink at i brawd Siarls ac ar vyrr gwedy hynny rhac ofn y Pab y gwyharddodd Siarls vrenhin Phrainc ei chwaer ac ei mab deyrnas Phrainc ac heb gynnal a hi yr hynn a addowssei./

ADEILAD.............2

Pan oedd oed Crist 1531. I dechreuodd y brenhin adeilad yn Westmestr ac ir aeth y brenhin i gyfarvod a brenhin Phrainc vis Hydref ac i torred penn Mr Rh ap Sr g'. Rh.

Y vlwyddyn honn i colled Egerton a Harmon am gowntyrphettio Seal y brenhin ar vlwyddyn honn i dechreuodd y brenhin adeilad ynghalais ac ynn y Geinys. Ac ynn swydd Iork i kwnnodd opheiriaid a Llygion ynn erbyn y brenhin ac ar vyrr i gorvuwyd ac i barnwyd i veirw mywn llawer lle./

ADELA...............1

Stephan Iarll Bolayn a mab Iarll Bloys o Adela merch Wiliam Bastart i vam a nai i Harri gyntaf drwy gyngor swrn o arglwyddi ac Ieirll Lloegr yn erbyn i llw i vrawd yr Amherodres a wnaethbwyd ynn vrenhin ac a goronwyd ddydd gwyl Sant Stephant oed Crist .1135. Yn yr amser hwnn ir oedd anghyfundeb mawr rhwnc [~ rhwng ] arglwyddi Loegr Achos rhai oedd ar rann yr amherodres ac ereill ar rann Stephant y brenhin

ADEWIS..............1

ar darn arall or llu a gilodd ac a ydewis [~ adewis ] y brenhin ehunan ar Duc o Somersed ar vrenhines ai mab a gilodd i Esgobaeth Ddurham Ac yn ol y maes hwnn ydd aeth Iarll y Mars ar brenhin i Lundein ac yno i gwnaethbwyd Parlment ac yn y Parlment hwnnw i gwnaethbwyd y Duc o Iork yn aer apparawns ai heyrs ynn i ol yntau./

ADMIRAL.............9

Y .7. vlwyddyn Harri Spenser Esgob Norwits a llu gantho aeth i Phlandrs wrth orchymyn y Pab ac a ennillodd Ddwnnkyrk, a Graflyn ac a losgodd 40. llong a llawer o stwph oedd ynddunt ac i dauth i Loegr. Yr .8. vlwyddyn i prioded brenhin Richard a merch Vincelaws Emperodr yr Almaen. Y .10. vlwyddyn o Richard yr ail ir aeth Iarll Arndel i gadarnhau sawdwyr yn Gyen ac ar y mor y kyfarfu a Phlemings ai llonge ynn llawn o win ai dala ac ynn i mysc i dalyssont admiral Phraink. Yn .11. i tyfodd grwyts a thrwbwl mawr rhwng y brenhin ac arglwyddi a gwyr Eglwyssic a chyphredin y Deyrnas trwy gyngor a help ewythredd y brenhin ac arglwyddi eraill nid amgen y Duc o gaer Loiw y Duc o Iork. Iarll Derbi ac Arndel a Nottingam a ddienyddiodd swrn o gynghoried a swyddogion y brenhin ac amkysson y Duc o Iwerddon allan or deyrnas./

Yr ail vlwyddyn ir aeth Syr Edward arglwydd Admiral Lloegr ac i llas ar ddydd gwyl Vark ym Bruttaen vechan./

Oed Crist .1521. y chweched dydd o vis Mehevin i dauth yr Emperodr i Lunden ac o Lunden ir aeth i Winsor ac yno i gwnaethbwyd yn varchoc or gardys Ac o ddyno i Sowthampton a thross y mor y Yspaen ar amser hwnnw Iarll ______ arglwydd Admiral a losges Morlais ym Bruttaen ac yno i tiriodd yng Calais ac o ddyno i Bickardi ac yno i Llosges gestyll a threfi Ac a rodd wrth Heldyng ond y min gayaf oedd i kwnnodd i sawd ac i dauth adref./

Gorllewin i dre Vwlen tu draw ir hafyn lu o ddeunaw mil o Phrancod ac yno i campiysson ddec diwrnod ar chweched dydd o vis Chwefrol i gyrwyd i gilo. Ac Iarll Harphord ai gwmpeini ai dyrrodd ac arglwydd Admiral oedd Ddebiti y Mwlen ac heb ladd mawr o Loegyr a lladd llawer or Phrancod./

Y vlwyddyn honn i dauth i Loegr o ddiwrth vrenhin Phrainc Mownsier de Veneval vchel Admiral Phrainc a chid ac ef y Sacr o Ddip a .12. galei gwychaf ar a welsid yn Llundein er ys lawer dydd./

A chwedi hynny i trigodd arglwydd Admiral ar brenhin ynghylch .6. diwrnod i gydwledychu ac ni welpwyd na chynt na chwedi dreiwmph na bankets nar vath vwmings nar vath riolti hyd yn oed yr rhai oedd ynn dwyn y tyrtsie mewn brethyn aur. ac yno ir aeth yr Admiral i Phrainc, gwedi cael dirfawr lawenydd a chresso a rhoddion ac anrhegion iddo ef ac ei gyfeillon ai gwmpeini

A chwedi hynny i trigodd arglwydd Admiral ar brenhin ynghylch .6. diwrnod i gydwledychu ac ni welpwyd na chynt na chwedi dreiwmph na bankets nar vath vwmings nar vath riolti hyd yn oed yr rhai oedd ynn dwyn y tyrtsie mewn brethyn aur. ac yno ir aeth yr Admiral i Phrainc, gwedi cael dirfawr lawenydd a chresso a rhoddion ac anrhegion iddo ef ac ei gyfeillon ai gwmpeini

Yr .21. ar .22. Syr Thomas Seimer arglwydd Admiral Lloegr ynghefeillach Denelox Syr Antoni Kingston, Syr Pityr Carw. Knotts, a Sieley a galeinsiodd bawb at y Tylt ac yno i treiysson ehunen ynn debic i o ryfel ac o worsib

Mis Mowrth y vlwyddyn honn Syr Andro Dwdley Veis neu Vnder Admiral Lloegr ar y mor a ddalodd ddwy long a llawer o garcharorion ac a ddauth a hwynt i Orwel hafn ac yno i tariysson wrth blesser y brenhin