Adran nesaf | |
Adran or blaen |
VYRRWYD.............1
| |
Y vlwyddyn honn Doctor Boner Esgob Llundein a vyrrwyd oi Esgobaeth ac a garcharwyd a Doctor Rydley yn i le a ddauth | CHSM 230v. 21 |
VYRWYD..............3
| |
Yr ail vlwyddyn i kwnnodd arglwydd Darsi Syr Phrawncis Bigot a Syr Robert Constabl yn erbyn y brenhin a hwynt a ddalwyd ac a vyrwyd i varw | CHSM 225v. 8 |
ond Syr Gawen a Gibbs ac eraill a ddalwyd ac a vyrwyd am Dresson yn Westmestr y .17. o vis Chwefrol ac a ddioddefodd angeu ar y Twr hyl y .23. dydd o Chwefrol | CHSM 234v. 25-26 |
A chwedi hynny Robert Rwdston Wiliam Cromer Brett Cutbert Vychan mab Siamys Vychan o Hergest. Harri Vain, Thomas Culpeper o Aelphort a Chnevet, a Water Mantels ac arglwydd Iohn Graye a Syr Leonard Diggs a vyrwyd am Dresson ac ynn y man gwedi i bwrw ir aethbwyd a hwynt ir Twr gwynn yngharchar ac ir oedd arglwydd Gray a Syr Iams Cropht ynghyfeillach y Duc o Swpholk ynn y Rebel hwnnw./ | CHSM 235r. 10 |
VYW.................8
| |
Y 4edd vlwyddyn i rhyddhaodd y Duc o Normandi y brenhin oi drybed o .300. o vorke Ac er hynn o waith drwc dafode ac ethrodion ir aeth yn anghyfundeb mawr rhwng y brenhin ar Duc o Normandi i vrawd a rhyfel mawr ac or diwedd dala yr Duc Robert ai roi yngharchar ynghaer Ddydd tra fai vyw a meddiannu or brenhin Ddugiaeth Normandi./ | CHSM 200r. 22 |
Y .6.ed vlwyddyn or brenhin Harri gyntaf i rhyfelodd Iarll y Mwythic ac ef a Iarll Cornwel a chwedi hynny hwynt a ddalwyd ac a roed yngharchar tre vuont vyw./ | CHSM 200r. 27 |
Yn y .17. vlwyddyn o vrenhin Stephan i gwnaethbwyd heddwch rhwng yr amherodres ai mab ar brenhin Stephan dan amod bod Stephan yn vren hin tra fai vyw ar brenhin y .15. o vis Hydref a vu varw oed Crist .1154. yr hwnn ni bu ddidrwbl ynn i oes ynn Pheversham i claddwyd. | CHSM 202r. 1 |
Ynghylch y .22. vlwyddyn o vrenhin Edward y 3edd i bu newyn a marwolaeth trwy yr holl vyd ac yn Itali odid vn yn vyw am gant yn veirw./ | CHSM 209r. 27 |
Y vlwyddyn honn Doctor Gardner Esgob Winsiestr a ddiesgobwyd ac ynn y Twr i rhoed yngharchar tre vu vyw brenhin Edward a Doctor Penet ynn i Esgobaeth yn i le ac nid oedd ond rhoi koes ynn lle morddwyd | CHSM 231r. 31 |
3 Hefyd yr opheren yn Llading mal ir oedd yn y blaen ynn amser yn henafied achos nid ym i yn koelo bod yn vyw ysgolheigion kystal ar rhai a vu veirw a chymryd corph Crist ehunan heb y Llygion gid ac ef | CHSM 232r. 8 |
12 Hefyd ni a ddisyfem ar ras y brenhin roi hanner tiroedd y tai o grefydd vddun drychefn i gynnal gwassanaeth Duw ynddun ynn enwedic i ddau Dy o honun ymhob Sir i weddio dros i ras ef a thros vyw a meirw./ | CHSM 232v. 10 |
yr ail dydd ir aeth Weiat i Cooling ac i dalodd arglwydd Cobham a Duw Iau gwedi hynny ir aeth y vrenhines ac arglwyddi Lloegr gid a hi i Ild hawl ac a wnaeth i deissif ar y Maer ac ar y dref ac a orchmynnodd vddunt vod yn gowir iddi ei nerthu hi ac ei chynorthwyo yn erbyn Weiat ai gyfeillon A phawb a gytunodd o wyllys i galon i vyw a meirw gida hi yn y kweryl./ | CHSM 234v. 6 |
VYWN................1
| |
Yn y 42. o Edward y .3.edd i dechreuodd rhyfel drychefn rhwng Lloegr a Phrainc ar duc o Lancastr a ddanvonwyd yno a llu gantho ac yn agos i Ard i paviliodd y Duc o Byrgwyn o vywn milldir at baviliwns Lloegr yr yspas o .18. diwrnod ac heb gynnic maes ond or diwedd mynd heb wybod ar hyd nos phwrdd./ | CHSM 210r. 18 |
VYWYD...............3
| |
Yr Wiliam hwnn a ryfelodd a Phraink ac a wnaeth lawer o ddryge a cholledion yno ac a glevychodd ar clevydd hwnnw a dduc i vywyd ac ynn i glefyd ac i gwnaeth i Destament ac i rhodd ac i gorchmynnodd Deirnas Loegr ai choron i Wiliam Ruphws i ail mab rhai ai galwai Wiliam Goch. | CHSM 198v. 32 |
Ynghylch y .26. or brenhin hwnn i kynhalwyd Parlemant yn Llundain yn vn peth ymysc i wneuthur cosb ar Opheiriaid am i cam vywyd a hynny ar swyddogion y brenhin i kosbi./ | CHSM 200v. 23 |
ar Duc wrth i varwolaeth a gyphessodd i vod er ystyddie [~ er ys dyddiau ] mywn kam vywyd ac a'm wrthododd [~ a ymwrthododd ] ac ef ac a erchys [~ erchis ] i bawb na chwilyddien droi ir phydd gatholic./ | CHSM 233v. 8 |
WADHARST............1
| |
Y vlwyddyn honn yn niwedd mis Myhevin i bu vndaneth yn rhith chwaryeth ynghylch Wadharst ynn Sowthsex ac i kafad ac ar vyrr i gostegwyd./ | CHSM 236v. 22 |
WAETIO..............1
| |
A phann ddarfu y brenhin ar vrenhines aeth law yn llaw ar ddau gleddau oi blaen ac y Stad Lloegyr yn waetio arnun ir Cowrt. Ar .18.ed dydd o vis Awst i dauth y brenhin ar vrenhines i blas y Duc o Swpholk yn Sowthwerk ac i kinowsson yno a chwedi kinno yno i marchokaessont drwy bont Lundein./ | CHSM 236r. 8 |
WAETS...............1
| |
waets towr./ | CHSM 227v. 4 |
WAITH...............3
| |
Y 4edd vlwyddyn i rhyddhaodd y Duc o Normandi y brenhin oi drybed o .300. o vorke Ac er hynn o waith drwc dafode ac ethrodion ir aeth yn anghyfundeb mawr rhwng y brenhin ar Duc o Normandi i vrawd a rhyfel mawr ac or diwedd dala yr Duc Robert ai roi yngharchar ynghaer Ddydd tra fai vyw a meddiannu or brenhin Ddugiaeth Normandi./ | CHSM 200r. 18 |
Yn hynn o amser trwy waith brenhin Phrainc ef a ennillodd yr Scottied lawer o Loegr./ | CHSM 208*v. 29 |
Y vlwyddyn honn i bu yn Swydd Iork ac ynn Swydd Lincol ynvydrwydd mawr yn erbyn y brenhin o waith arglwydd Darci arglwydd Hwssi Syr Robert Constabl a Robert Ask ac o synnwyr y brenhin ai gynghoried heb golledigaeth gwaed i heddychwyd | CHSM 225v. 2 |
WAKPHILD............1
| |
Y vlwyddyn honn brenhines Margred a gynnullodd gwyr y Nordd lu mawr ac yn Wakphild i bu yr maes ac i lladdodd y Duc o Iork ai vab, Iarll Rwtlond ac Iarll Salsbri a ddalwyd ac a dorred i benn ym Pwmphred ai benn a ddanfoned i Iork. Ar vrenhines ai llu aeth i St Albons ac a ymladdodd ac Iarll Warwic ac ar Duc o Northpholk ac a ryddhaodd Harri i gwr ac yn y maes hwnn i llas dwy vil a thrychant Ac vn Marchoc a wnaethoeddid yn varchoc y dydd kynn hynny ac a elwid Syr Iohn Gray./ | CHSM 218r. 2-3 |
WALINGPHORD.........1
| |
Gwedi hynny i kynnullodd y brenhin bower mawr ar Amherodres a gilodd i Rydychen ac yno i rhodd y brenhin i wyr wrth y dref ond yr amherodres a gonveiwyd allan ar hyd nos a hi aeth i Walingphord ac wedi hynny ir aeth i Normandi heb vawr gid a hi | CHSM 201v. 13-14 |
WALKES..............2
| |
Y .26. vlwyddyn ar brenhin Edward yn Normandi i dauth y Scottied ai brenhin newydd a elwid Walkes i Northwmberlond i dir. Eithr yr ail vlwyddyn gwedi hynny ir aeth brenhin Edwart gyntaf i Scotlond ac ynn Phankyk ir ymgyfarvu a brenhin Scotlond ac i bu vrwydyr chwerwdost rhyngthun ac or diwedd brenhin Lloegr aeth ir maes ac a laddodd or y Scottied ynghylch 32. o viloedd, a Walkes i brenhin newydd a gilodd, ar kyphredin a ymroes yngras y brenhin Edward./ | CHSM 207r. 23 |
Y .26. vlwyddyn ar brenhin Edward yn Normandi i dauth y Scottied ai brenhin newydd a elwid Walkes i Northwmberlond i dir. Eithr yr ail vlwyddyn gwedi hynny ir aeth brenhin Edwart gyntaf i Scotlond ac ynn Phankyk ir ymgyfarvu a brenhin Scotlond ac i bu vrwydyr chwerwdost rhyngthun ac or diwedd brenhin Lloegr aeth ir maes ac a laddodd or y Scottied ynghylch 32. o viloedd, a Walkes i brenhin newydd a gilodd, ar kyphredin a ymroes yngras y brenhin Edward./ | CHSM 207r. 29 |
WALKS...............1
| |
Ynghylch y 33. Walks brenhin Scotlond a ddalwyd ac a ddauth i Lunden ac yno i bu varw y boludd gwedi hynny i dauth llawer o arglwyddi ac Esgyb o Scotlond i ymroi i vrenhin Edwart a chwedi hynny ir aeth y brenhin i Scotlond ac ir ymgyfarvu a Robert de Bruce ynn emyl tre Saint Iohnes lle i bu ymladd aruthur Ond brenhin Edward aeth ar maes ac a laddodd .7. mil or Scottied a Robert de Bruce a gilodd i Norway a llawer o arglwyddi Scotlond a ddalwyd ac a ddanvonwyd i Lunden ac yno i buont veirw | CHSM 207v. 2 |
WALRYF..............1
| |
ar brenhin ai herwriodd ac ai deholodd or Deyrnas ac a dorrodd penn Iarll Walryf./ | CHSM 198v. 17 |
WALWORTH............1
| |
Y .5. vlwyddyn i kwnnodd Kent ac Essex yn erbyn y brenhin ac i gwnaethont gaptenied arnunt a Siack Straw yn benn captenn yr hwnn a ddauth ir Twr Gwynn ynn Llunden ac yno i dalyssont Archesgob Canterburi ac arglwydd Saint Iohn a phrier yr hwnn oedd Gyphesswr y brenhin ac ar y twr hyl torri i penne a lladd ac ysbeilo yr holl ddieithred yn Sowthwerk a llosgi ty y Duc o Lancastr yr hwnn a elwid Savoy ac yn i harver ehunen yn rhyfeilch ac yn diddymu y brenhin eithr trwy wrolaeth a dilechtid Wiliam Walworth maer Lunden i gwyhanwyd ac i lladdwyd i capten Siack Straw./ | CHSM 211r. 20 |
WARADWYDDUS.........1
| |
ar Duc o Orliawns ar i liniau yn dywedud i chwedyl wrth y Dolphyn i dauth Tanaguy Dukastl ac a drewis y Duc ar i benn a hatsied ac velly yn waradwyddus i mwrdrywyd y Duc o Orliawns. Ar vlwyddyn honno ir ennillodd y brenhin Harri .5.ed dref Bontoys ac i crynodd Paris a holl Phrainc rhac ofn./ | CHSM 213v. 31 |
WARD................3
| |
Ynn y ward gyntaf Iarll Lenog./ | CHSM 223r. 13 |
Yn yr ail ward Brenhin Scotlond./ | CHSM 223r. 16 |
Yn y drydedd ward Esgob Catnais / | CHSM 223r. 19 |
WARHAM..............1
| |
Harri Islye yn dyvod at Weiat a gyfarfu arglwydd Abergeyni a Mastr Warham a Wiliam Sentler ac ef ac ynteu a ddiangodd i Hamsir ac yno i dalwyd mywn dillad Llongwr ai wyneb gwedi anphurfo a glo ac a thom ac velly y dauthbwyd ac ef i Lundein./ | CHSM 234v. 30 |
WARK................1
| |
Y vlwyddyn honn ir oedd y Duc o Albani yn rhoi sawd wrth gastell Wark. a phann glybu ef vod Iarll Swrrey yn dyfod a llu mawr gantho efo a gilodd./ | CHSM 224v. 1 |
WARWIC..............19
| |
Y vlwyddyn honno i kynhalwyd kyphredin eisteddfod yn tre Gonstans ac i danvoned yno o Loegyr Richard Iarll Warwic a thri Esgob a llawer o ddoctoried a marchogion ac ysgwieiried hyd yn wythgant o veirch ac ynn yr Eisteddfod honn i barnwyd am heresi Iohn Wiclyph, Iohn Hwss a Ierom o Braga | CHSM 212v. 20 |
Y vlwyddyn honn i gwnaethbwyd Iarll Warwic yn Regal yn Phrainc ac i diswyddwyd y Duc o Iork oed Crist yno 1438./ | CHSM 216r. 19 |
Oedran Crist .1460. Harri .6.ed .38. i gwnaeth y Duc o Iork lu anveidrol o Gymru a gwyr y Nordd ac Iarll Warwic a ddauth a llu mawr o Galais ac yn agos i Lwdlo ymordyr Cymru i bu rhyngthun vaes a thu ac yno i dauth y brenhin ar duc o Somersed a llu aruthur ganthun ar nos kyn y vattel i kilodd Andro Trolop o ddiwrth y Duc o Iork at y brenhin ar nos honno y kilodd y Duc ehun ac ir aeth i Iwerdd on ac Iarll Warwic a Salsbri i Ddefnsir ac o ddyno i Galais./ | CHSM 217v. 4 |
Oedran Crist .1460. Harri .6.ed .38. i gwnaeth y Duc o Iork lu anveidrol o Gymru a gwyr y Nordd ac Iarll Warwic a ddauth a llu mawr o Galais ac yn agos i Lwdlo ymordyr Cymru i bu rhyngthun vaes a thu ac yno i dauth y brenhin ar duc o Somersed a llu aruthur ganthun ar nos kyn y vattel i kilodd Andro Trolop o ddiwrth y Duc o Iork at y brenhin ar nos honno y kilodd y Duc ehun ac ir aeth i Iwerdd on ac Iarll Warwic a Salsbri i Ddefnsir ac o ddyno i Galais./ | CHSM 217v. 11 |
Y vlwyddyn honn i dauth Iarll y Mars ac Iarll Warwic ac i tiriyssont yn Sandwits ac i daethan i Lundein lle i cressawyd yn anrhydeddus A chwedi hynny ir aethont a phump mil arhvgein o lu ganthun i gyfarvod ar brenhin yr hwnn oedd ai lu gantho yn emyl Norddhampton ac yno i bu yr maes ac yno i syrthiodd y maes i Iarll y Mars ai barti ac o du yr brenhin i llas y Duc o Bwckingam ac Iarll Salsbri a dec mil y chwanec o Saesson./ | CHSM 217v. 18 |
Y vlwyddyn honn brenhines Margred a gynnullodd gwyr y Nordd lu mawr ac yn Wakphild i bu yr maes ac i lladdodd y Duc o Iork ai vab, Iarll Rwtlond ac Iarll Salsbri a ddalwyd ac a dorred i benn ym Pwmphred ai benn a ddanfoned i Iork. Ar vrenhines ai llu aeth i St Albons ac a ymladdodd ac Iarll Warwic ac ar Duc o Northpholk ac a ryddhaodd Harri i gwr ac yn y maes hwnn i llas dwy vil a thrychant Ac vn Marchoc a wnaethoeddid yn varchoc y dydd kynn hynny ac a elwid Syr Iohn Gray./ | CHSM 218r. 7 |
Gwedi yr maes hwnn pann glybu y brenhin ar vrenhines ddyfodiad Iarll y Mars a Iarll Warwic a llu aruthur o vordr Cymru ganthun kymryd i siwrnai a wnaethont tu ar Nordd. Ar Ieirll aeth i Lunden ac yno drwy vndeb vrddas Lloegr ar kyphredin Edward Iarll y Mars a griwyd ynn vrenhin y 4ydd dydd o vis Mawrth oed Crist .1460. | CHSM 218r. 13-14 |
Oed Crist 1464. i prioded Edward y 4.ydd a chwaer brenhin Phrainc ond tra fu Iarll Warwic yn keisso bona dros y brenhin Edward ynte a briododd heb wybod yng Graphton arglwyddes Elsabeth gwraic Syr Iohn Gray or blaen ac or achos honno i bu lawer o ddrwc rhwng y brenhin ac Iarll Warwic./ | CHSM 219r. 11 |
Oed Crist 1464. i prioded Edward y 4.ydd a chwaer brenhin Phrainc ond tra fu Iarll Warwic yn keisso bona dros y brenhin Edward ynte a briododd heb wybod yng Graphton arglwyddes Elsabeth gwraic Syr Iohn Gray or blaen ac or achos honno i bu lawer o ddrwc rhwng y brenhin ac Iarll Warwic./ | CHSM 219r. 16 |
Oed Crist 1467. I kwnnodd Iarll Warwic ynn erbyn y brenhin ar duc o Glarens brawd y brenhin gid ac ef. Ac Archesgob Iork Markuys Mowntaguw i vrodyr ar Iarll ar duc o Clarens aeth i Galais ac yno i priododd y Duc verch Iarll Warwic | CHSM 219r. 24 |
Oed Crist 1467. I kwnnodd Iarll Warwic ynn erbyn y brenhin ar duc o Glarens brawd y brenhin gid ac ef. Ac Archesgob Iork Markuys Mowntaguw i vrodyr ar Iarll ar duc o Clarens aeth i Galais ac yno i priododd y Duc verch Iarll Warwic | CHSM 219r. 29 |
maes hwnn i dauth gwyr y Nordd i Warwic lle ir oedd yr Iarll ar Duc o Clarens gwedi kynnull llu mawr a brenhin Edward ai bower ynte a ddauth yn i herbyn ond yn ddirybudd yr Iarll ar hyd nos aeth am benn camp y brenhin ac a ddalodd y brenhin, ac ai danfonodd i Vudylham castel yngharchar yn Iork Sir at Archescob Iork brawd yr Iarll ac yno drwy gyngor a nerth Syr Wiliam Stanley a Syr Thomas Borowgh i diangodd or carchar ac i Lundein i dauth ac i kynnullodd lu mawr Ac yno i kyfarvu ac arglwydd Wels a llu mawr gantho ynte ar brenhin | CHSM 219v. 13 |
Y vlwyddyn honn ir aeth Iarll Warwic ar duc o Clarens i Phrainc ac yno i buon ynghylch chwe mis ac yno i dauth Iarll Warwic ar duc o Clarens ac Iarll Penvro ac arglwydd Rhydychen ar kyphredin a ddauth attun ac Edward a gilodd i Phlandrs at y Duc o Byrgwyn a brenhines Elsabeth ai mab Edward a gymerth Seintwari ynn Westmestr ______ | CHSM 219v. 30 |
Y vlwyddyn honn ir aeth Iarll Warwic ar duc o Clarens i Phrainc ac yno i buon ynghylch chwe mis ac yno i dauth Iarll Warwic ar duc o Clarens ac Iarll Penvro ac arglwydd Rhydychen ar kyphredin a ddauth attun ac Edward a gilodd i Phlandrs at y Duc o Byrgwyn a brenhines Elsabeth ai mab Edward a gymerth Seintwari ynn Westmestr ______ | CHSM 220r. 1 |
Oed Crist 1470. i kyfarvu vrenhin a brenhin Harri yn i gwmpeniaeth ac Iarll Warwic Dduw Pasc y Marnad Phild dec milltir o Lundein ac yno rhyngthun i bu vaes kreulon ar gore a gafas brenhin Edward ac yno i llas Iarll Warwic a elwid Richard Nevyl a Markuys Mowntaguw i vrawd a dec mil ychwanec./ | CHSM 220r. 11 |
Oed Crist 1470. i kyfarvu vrenhin a brenhin Harri yn i gwmpeniaeth ac Iarll Warwic Dduw Pasc y Marnad Phild dec milltir o Lundein ac yno rhyngthun i bu vaes kreulon ar gore a gafas brenhin Edward ac yno i llas Iarll Warwic a elwid Richard Nevyl a Markuys Mowntaguw i vrawd a dec mil ychwanec./ | CHSM 220r. 15 |
Oed Crist .1499. I torred penn Iarll Warwic ac ir aeth y brenhin i Galais at y Duc o Byrgwyn | CHSM 222r. 1 |
Y vlwyddyn gyntaf o wrogeth Edward y .6.ed vis Awst ir aeth y Duc o Symersed ac Iarll Warwic a dirvawr luossogrwydd ganthun i y Scotlond ac yn agos i Edynbrow mywn lle a elwir Mwssebrowch i'mgyfarvu [~ ydd ymgyfarfu ] gwyr Lloegr a gwyr y Scotlond ac ynn y vrwydyr honno i lladdwyd pedeir mil arddec o Scottied ac a ddalwyd ynn garcharorion bymtheckant o arglwyddi a marchogion a gwyr boneddigion | CHSM 230v. 3-4 |
Hefyd yn y Parlment hwnn i titiwyd o dresson Iohn Duc o Northumberlond. Thomas Cranmer Archescob Cawnterbri. Wiliam Markwys o Northampton Iohn Iarll Warwic Syr Ambros Dwdley marchoc. Gilphord Dwdley esqwier a Sian i wraic / | CHSM 233v. 28-29 |
Adran nesaf | Ir brig |