TORRI...............1

Y .5. vlwyddyn i kwnnodd Kent ac Essex yn erbyn y brenhin ac i gwnaethont gaptenied arnunt a Siack Straw yn benn captenn yr hwnn a ddauth ir Twr Gwynn ynn Llunden ac yno i dalyssont Archesgob Canterburi ac arglwydd Saint Iohn a phrier yr hwnn oedd Gyphesswr y brenhin ac ar y twr hyl torri i penne a lladd ac ysbeilo yr holl ddieithred yn Sowthwerk a llosgi ty y Duc o Lancastr yr hwnn a elwid Savoy ac yn i harver ehunen yn rhyfeilch ac yn diddymu y brenhin eithr trwy wrolaeth a dilechtid Wiliam Walworth maer Lunden i gwyhanwyd ac i lladdwyd i capten Siack Straw./

TORRITON............1

Iohn Tompson prist Henri Bray maer Bodnam Henri Ley maer Torriton Roger Baret opheiriad.

TORRODD.............5

Y .10. vlwyddyn i bu vaes yng Cymru rhwng Llywelyn prins Cymru ar brenhin. ar brenhin a dduc yr oruchafieth a Llywelyn ai vrawd Davydd a giliodd. Ac ar vyrr gwedi hynny i dalodd Syr Edmwnd Mortimer yr hwnn oedd vab i Syr Raph Mortimer o Wladus Ddu verch Llywelyn ap Ioreth Drwyndwnn modryb yr arglwydd Llywelyn chwaer i dad o vrad gwyr Buellt ac i torrodd i benn ac i danvonodd ynn amser ir brenhin oed Crist 1284. A chwedi hynny i vrawd a gwarterwyd./

Pan oedd oed Crist 1429. i torrodd y sawd wrth Orliawns ac ir ennillwyd llawer o drefydd a chestyll nid amgen Geneuile Menin a Phort a .5. mil o wyr oedd gan arglwydd Talbot a their mil arhugein or Phrancod ac yno i dalwyd yn garcharorion arglwydd Talbot ac arglwydd Scals ac eraill ac or Saesson i llas hyd xij cant A hynny a vu lawen gan Ddolphyn ac eraill oi ran ef./

Pan oedd oed Crist 1433. i torrodd y Phrancod yr heddwch ac i gwnaethbwyd lluoedd o bob tu ac i kadarnhawyd trefydd a chestyll a thrwy draeturieth i dunyssont a Phyrs Andebwph Constabl Ron gael dyfod o ddeucant or Phrancod i mywn i Ron mywn dillad Saesson a rhybudd a gafad a rhai o honunt hwy a laddwyd ac eraill a grogwyd ac eraill a ransymwyd wrth ewyllys y Regal.

oedd y brenhin ac ar y phordd kynn i ddyfod yno i kyfarfu y brenhin ac ef a thrugein a phumcant o wyr mywn siackedi o velued vn lliw gid ac ef a siacked y Prins gwedi i brodrio ac aur ai llewys o aur dilin. Ac yno i daethont i Hampton Cowrt at y brenhin Harri .8.ed a brenhines Gatrin a thrannoeth i torrodd ac i gwahanodd yr ost i ddangos bod heddwch

Y vlwyddyn honn i torrodd y mor allan yn Standwits ac i boddodd llawer o dda a dynion rai ac i gwnaeth golled vawr ir bordyr hwnnw./

TORYF...............1

Yr .11. dydd o Hydref i dauth toryf aruthr o longau ar y mor i ymddangos ynghyfer tre Vwlen ac yno i harroesson ddau ddiwrnod mywn golwc ir dref. Ac o ddiyno i hwyliysson rhwng Bwlen a Chalais i ymofyn am i meistyr y Dolphyn o Phrainc./

TOWR................1

waets towr./

TOWTON..............1

Pan griwyd Edward yn vrenhin efo a ganllynodd [~ ganlynodd ] vrenhin Harri .6.ed tu ac Iork ac a gyfarvu ai lu yn y lle a elwir Towton ac yno i bu vaes kreulon rhyngthun ond Edward ai hennillodd. Ac yn y maes hwnnw i llas chwe mil arhugein a seithgant ac yno i lladdwyd Iarll Northwmberlond ac Iarll Westmerlond ac arglwydd Cliphord a llawer ychwanec ar brenhin Harri a gollodd i gyd ac a gilodd or Deyrnas gwedi teyrnassu dair blynedd arbymthec arhugein a chwe mis./

TOWYSSOC............3

Ynghylch y .19. vlwyddyn ir aeth Edward Towyssoc Cymru mab Eduard y .3.edd i Asgwyn ac i distrywiodd gestyll a threfydd ac a ennillodd gastell a thre Rechemorentyn ac ychwanec./

Y .33. vlwyddyn ir aeth brenhin Edward y .3.edd ac Edward towyssoc Cymru gid ac ef i Galais ac i Phrainc ac i distrywiodd y gwledydd heb drugaredd Ac ar vyr ir aeth yn heddwch dan i vrenhin Lloegr gael Gasgwyn Gien, Poitiers, Lymson Beleuil a llawer o arglwyddiaetheu a threfydd a chestyll ar holl diroedd a berthyne vddunt ac ar vrenhin Sion dalu yn i rawnsswm dair mil o Ddukats yr yw pump mil o bunneu. Ac yno i rhyddhawyd brenhin Sion o Phrainc. Y 37. vlwyddyn y dauth i sportio i Lundain ac yn y Savoy yn Llunden i bu varw./

Pann oedd oed Crist ynn .1401. yn amser Harri y pedwerydd ir ymddangosses Seren angyrriol i maint ai goleuni val blassing sterr nei gomet Y vlwyddyn rhac wyneb i bu yr maes yn y Mwythic ar vlwyddyn nessaf at hynny i kwnnodd traeturiaid yn Swydd Iork ac i dalwyd Richard Scrwp Archesgob Iork ac arglwydd marsial a Syr Iohn Lampley a Syr Robert Pluton wythnos y Sulgwyn a dorred i penne yn tre Iork. Y vlwyddyn honn i dalwyd towyssoc y Scotlond ac i bu ynn garcharor yn Lloegr./

TRA.................4

Y 4edd vlwyddyn i rhyddhaodd y Duc o Normandi y brenhin oi drybed o .300. o vorke Ac er hynn o waith drwc dafode ac ethrodion ir aeth yn anghyfundeb mawr rhwng y brenhin ar Duc o Normandi i vrawd a rhyfel mawr ac or diwedd dala yr Duc Robert ai roi yngharchar ynghaer Ddydd tra fai vyw a meddiannu or brenhin Ddugiaeth Normandi./

Yn y .17. vlwyddyn o vrenhin Stephan i gwnaethbwyd heddwch rhwng yr amherodres ai mab ar brenhin Stephan dan amod bod Stephan yn vren hin tra fai vyw ar brenhin y .15. o vis Hydref a vu varw oed Crist .1154. yr hwnn ni bu ddidrwbl ynn i oes ynn Pheversham i claddwyd.

Y .4. vlwyddyn o goroniad brenhin Richard ac ynte yn Assia ir aeth rhwng arglwyddi Lloegr a Wiliam Esgob Eli yr hwnn a ydowsse [~ adawsai ] y brenhin i lywodraethu y Deyrnas tra vai ynte allan ac yno i newidiodd brenhin Richard gaerusalem a Gwi o Lessingham am Ciprws a chwedi hynny ynn hir o amser i gelwid yn vrenhin Kaerusalem

Oed Crist 1464. i prioded Edward y 4.ydd a chwaer brenhin Phrainc ond tra fu Iarll Warwic yn keisso bona dros y brenhin Edward ynte a briododd heb wybod yng Graphton arglwyddes Elsabeth gwraic Syr Iohn Gray or blaen ac or achos honno i bu lawer o ddrwc rhwng y brenhin ac Iarll Warwic./

TRAED...............3

Y vlwyddyn honn vis hydref i bu yr maes yn Agincowrt trwy wyrthie Duw ai weithred i hennillodd gwyr Loegr ac nid oedd o lu gan vrenhin Harri bumed ond dwyfil o wyr meirch a deuddec mil o wyr traed o bob math. A chida brenhin Phraink ir oedd holl vrddas Phrainc a thrugeinmil o wyr meirch/

heb law gwyr traed./

Dugwyl St Iams yr hwnn oedd y .25.en dydd o vis Gorphennaf ynghylch .11. ar y gloch i dauth y brenhin ar vrenhines oi lletty tu ar Eglwys ar i traed a gwisgoedd brenhinol amdanun a phob vn a chleddeu noeth oi vlaen Oi blaen hi Iarll ______ yn dwyn cledda. ac oi vlaen yntau Iarll Penvro yn dwyn y cleddau a chynn gynted ac i darfu yr opheren y brenhin Herod ar ostec yn yr Eglwys yngwydd y brenhin ar vrenhines ar arglwyddi ar arglwyddesse ar holl gynnulleidua a griodd ac a ddowod val hynn Philip a Mari trwy ras Duw brenhin a bren hines Loegr Phrainc, Napyls, Caerusalem Iwerddon ymddiphynniawdr y phydd Prins o Spaen a Sisil, Archdduc Awstrich, Duc Mulayn Byrgwyn a Brabant Cowntie Haspwrg Phlawndrys a Theirol

TRAETUR.............1

Y .6.ed dydd o vis Chwefrol ir aeth Weiat i Gingston dros y dwr ac yno ar nos kynn hynny i kilodd llawer o ddiwrtho ac ef aeth phwrdd dduw merchyr y lludw y .7.ed dydd o vis Chwefrol efo ai barti a ymlidwyd rhyd [~ ar hyd ] y meyssydd ac a ddalwyd ond Weiat aeth kynn hynny i Siaring Cross ac i Phlit Strit kynn i ddala a vuassai yn Lwdgat a phan welas y porth yn gayad e droodd drychefn. a Chnevet megis traetur a saethodd gwnn at y Cowrt gat ar Rebel hwnn a ddechreuwyd yngHent a Defnsir trwy Syr Gawen Carw Syr Pityr Carw, Gibbs, Champernham ac eraill a Syr Pityr Carw a gilodd dros y mor./

TRAETURIAID.........3

Y vlwyddyn honn i bu varw brenhin Richard yr ail, Yn y vlwyddyn honn i kytunodd rhai o Ieirll a dugied Lloegr i wneuthur chwaryeth mwming ynn y deuddec niwyrnod ac ynn y chware hwnnw divetha yr brenhin Eithr y brenhin a gafas rybudd ac a ymgadwodd ac a aeth i Lundein ac a ddanfonodd yn ol y traeturiaid ac wrth y gyfreith ai difethodd./

Pann oedd oed Crist ynn .1401. yn amser Harri y pedwerydd ir ymddangosses Seren angyrriol i maint ai goleuni val blassing sterr nei gomet Y vlwyddyn rhac wyneb i bu yr maes yn y Mwythic ar vlwyddyn nessaf at hynny i kwnnodd traeturiaid yn Swydd Iork ac i dalwyd Richard Scrwp Archesgob Iork ac arglwydd marsial a Syr Iohn Lampley a Syr Robert Pluton wythnos y Sulgwyn a dorred i penne yn tre Iork. Y vlwyddyn honn i dalwyd towyssoc y Scotlond ac i bu ynn garcharor yn Lloegr./

Ac a roessont gri ymddiphynniant hwy y Deyrnas rhac yr y Spaeniards a dieithred eraill a thybied y kaen ganllyn [~ ganlyn ] a sevyll yn i hanghrediniaeth a goresgyn brenhines Mari a diley y phydd gatholic ac yno i dauth y Traeturiaid hynn i Rotsiestr ac yno i dauth attun yn gystal rai a anyssid o vaes Kent ac yngHent nid amgen Robert Rwdston. Cwtbert Vychan Water Mantels, Kneuet, Godphrey a llawer ychwanec ac er a ddauth attun o bob tir etto er hynn Cawnterbri a vu gowir yn gymaint a thrwy borth Duw a synwyr a gwroleth Iohn Twein Maer ai gyd vrodyr ac aldermen y Dref a nerth a chynhorthwy kowiried eraill ymddiphynnwyd y Dre hyd nad aeth vn o honi erioed at Weiat nac at vn oi barti

TRAVAIS.............1

ac ef a gwnkweriodd Acton ond ar vyrder gwedi hynny ir aeth travais rhyngtho a brenhin Phrainc. A Philip brenhin Phrainc a drodd adref ac a ddipheithiodd Normandi ac a gynghorodd Sion brawd brenhin Richard i gymryd llywodraeth teyrnas Loegr yn absen i vrawd. Gwedi hynn brenhin Richard a ennillodd ir Cristynogion dre Ioppe ai hamgylchion ac a roes y Twrk mewn llawer maes ynn y kwilydd./

TRE.................10

Y .6.ed vlwyddyn or brenhin Harri gyntaf i rhyfelodd Iarll y Mwythic ac ef a Iarll Cornwel a chwedi hynny hwynt a ddalwyd ac a roed yngharchar tre vuont vyw./

Ynghylch y 33. Walks brenhin Scotlond a ddalwyd ac a ddauth i Lunden ac yno i bu varw y boludd gwedi hynny i dauth llawer o arglwyddi ac Esgyb o Scotlond i ymroi i vrenhin Edwart a chwedi hynny ir aeth y brenhin i Scotlond ac ir ymgyfarvu a Robert de Bruce ynn emyl tre Saint Iohnes lle i bu ymladd aruthur Ond brenhin Edward aeth ar maes ac a laddodd .7. mil or Scottied a Robert de Bruce a gilodd i Norway a llawer o arglwyddi Scotlond a ddalwyd ac a ddanvonwyd i Lunden ac yno i buont veirw

Y 46. Iarll Penvro a ddanfoned i gadarnhau tre Rotsiel ac ar y mor y kyfarvu yr y Spayniards ac i bu battel vawr rhyngthun ac Iarll Penvro a saith oi wyr a ddalwyd ar rhann arall a laddwyd ac a voddwyd Ac ychydic gwedi hynny i rhoed tref Rotsiel ir Phrankod./

Pann oedd oed Crist ynn .1401. yn amser Harri y pedwerydd ir ymddangosses Seren angyrriol i maint ai goleuni val blassing sterr nei gomet Y vlwyddyn rhac wyneb i bu yr maes yn y Mwythic ar vlwyddyn nessaf at hynny i kwnnodd traeturiaid yn Swydd Iork ac i dalwyd Richard Scrwp Archesgob Iork ac arglwydd marsial a Syr Iohn Lampley a Syr Robert Pluton wythnos y Sulgwyn a dorred i penne yn tre Iork. Y vlwyddyn honn i dalwyd towyssoc y Scotlond ac i bu ynn garcharor yn Lloegr./

Y vlwyddyn honno i kynhalwyd kyphredin eisteddfod yn tre Gonstans ac i danvoned yno o Loegyr Richard Iarll Warwic a thri Esgob a llawer o ddoctoried a marchogion ac ysgwieiried hyd yn wythgant o veirch ac ynn yr Eisteddfod honn i barnwyd am heresi Iohn Wiclyph, Iohn Hwss a Ierom o Braga

Yn tre Vents yn Sermania i preintiodd Iohn Phawstiws gyntaf erioed ac efo a gafas y gelfyddyd honno gyntaf oed Crist 1458. A Harri .6.ed .36./

Y .13.ec or vn mis i kwnkweriwyd tre Vwlen ac i hennillwyd ac o drugaredd y brenhin i kafas gwyr y dre gennad i vyned bag an bagaets ac velly i hymydowssont [~ hymadawsont ]./

Yr .11. dydd o Hydref i dauth toryf aruthr o longau ar y mor i ymddangos ynghyfer tre Vwlen ac yno i harroesson ddau ddiwrnod mywn golwc ir dref. Ac o ddiyno i hwyliysson rhwng Bwlen a Chalais i ymofyn am i meistyr y Dolphyn o Phrainc./

Yn y vlwyddyn honn i gwnaethbwyd heddwch y rhwng Lloegr a Phrainc ar .25. dydd o Ebrill gwedi hynny i delifrwyd tre Vwlen ir Phrancod ar holl phortressi a berthynai iddi./

Y vlwyddyn honn Doctor Gardner Esgob Winsiestr a ddiesgobwyd ac ynn y Twr i rhoed yngharchar tre vu vyw brenhin Edward a Doctor Penet ynn i Esgobaeth yn i le ac nid oedd ond rhoi koes ynn lle morddwyd

TREF................3

Y .4. vlwyddyn oi wledychiad ef i dinustrodd y Dans lawer ar y North ac ynnill tref Iork. ond ni bu hir hyd pann dyrrwyd ymaith ac ef a anrheithiodd y brenhin o Iork i Durham o gwbl lid a dicter wrth yr ardalwyr am vddunt ddioddef ir Dans ddyfod val na hewyd grwn .9. mlynedd./

Y 46. Iarll Penvro a ddanfoned i gadarnhau tre Rotsiel ac ar y mor y kyfarvu yr y Spayniards ac i bu battel vawr rhyngthun ac Iarll Penvro a saith oi wyr a ddalwyd ar rhann arall a laddwyd ac a voddwyd Ac ychydic gwedi hynny i rhoed tref Rotsiel ir Phrankod./

Oed Crist .1522. I dauth Crustern brenhin Denmark i Loegr vis Myhevin. Y vlwyddyn honn i llosgodd Iarll Swrrey ______ a llawer o drefi a chestyll ac ynn bennaf o honun tref Iodworth ynn y Scotlond. Ar vlwyddyn honn ir oedd y Twrk y sowdio Rods a Duw Nadolic i rhoed i vynu iddo

TREFYDD.............1

Pan oedd oed Crist 1433. i torrodd y Phrancod yr heddwch ac i gwnaethbwyd lluoedd o bob tu ac i kadarnhawyd trefydd a chestyll a thrwy draeturieth i dunyssont a Phyrs Andebwph Constabl Ron gael dyfod o ddeucant or Phrancod i mywn i Ron mywn dillad Saesson a rhybudd a gafad a rhai o honunt hwy a laddwyd ac eraill a grogwyd ac eraill a ransymwyd wrth ewyllys y Regal.