THRYCHANT...........1

Y vlwyddyn honn brenhines Margred a gynnullodd gwyr y Nordd lu mawr ac yn Wakphild i bu yr maes ac i lladdodd y Duc o Iork ai vab, Iarll Rwtlond ac Iarll Salsbri a ddalwyd ac a dorred i benn ym Pwmphred ai benn a ddanfoned i Iork. Ar vrenhines ai llu aeth i St Albons ac a ymladdodd ac Iarll Warwic ac ar Duc o Northpholk ac a ryddhaodd Harri i gwr ac yn y maes hwnn i llas dwy vil a thrychant Ac vn Marchoc a wnaethoeddid yn varchoc y dydd kynn hynny ac a elwid Syr Iohn Gray./

THU.................1

Oedran Crist .1460. Harri .6.ed .38. i gwnaeth y Duc o Iork lu anveidrol o Gymru a gwyr y Nordd ac Iarll Warwic a ddauth a llu mawr o Galais ac yn agos i Lwdlo ymordyr Cymru i bu rhyngthun vaes a thu ac yno i dauth y brenhin ar duc o Somersed a llu aruthur ganthun ar nos kyn y vattel i kilodd Andro Trolop o ddiwrth y Duc o Iork at y brenhin ar nos honno y kilodd y Duc ehun ac ir aeth i Iwerdd on ac Iarll Warwic a Salsbri i Ddefnsir ac o ddyno i Galais./

THWRNE..............1

Oed Crist .1517. I rhoed Terwyn a Thwrne i vrenhin Phrainc eilwaith. Yr ail vlwyddyn y dewisswyd Siarls bumed yn Emperodr Rhufain. Ar vlwyddyn honn i danfoned Iarll Surrei i Iwerddon./

THWRNEY.............1

Ar vlwyddyn honn i rhoes y brenhin sawd wrth Derwyn ac i gorchvygodd bower Phrainc ym boemye ac ir ennillodd Derwyn a Thwrney./

THYBIED.............1

Ac a roessont gri ymddiphynniant hwy y Deyrnas rhac yr y Spaeniards a dieithred eraill a thybied y kaen ganllyn [~ ganlyn ] a sevyll yn i hanghrediniaeth a goresgyn brenhines Mari a diley y phydd gatholic ac yno i dauth y Traeturiaid hynn i Rotsiestr ac yno i dauth attun yn gystal rai a anyssid o vaes Kent ac yngHent nid amgen Robert Rwdston. Cwtbert Vychan Water Mantels, Kneuet, Godphrey a llawer ychwanec ac er a ddauth attun o bob tir etto er hynn Cawnterbri a vu gowir yn gymaint a thrwy borth Duw a synwyr a gwroleth Iohn Twein Maer ai gyd vrodyr ac aldermen y Dref a nerth a chynhorthwy kowiried eraill ymddiphynnwyd y Dre hyd

THYNGU..............1

Ar benn y chydic wedi hynny wrth annogieth [~ anogaeth ] brenhin Phrainc a brenhin y Scotlond a llawer ychwanec y rhyfelodd ynn erbyn Harri i dad a rhyngthunt i bu lawer maes ond y tad oedd ynn ei hynnill ac ir mab i gorfu plygu a deissif heddwch. Ac yn y rhyfel hwnn i dalwyd Wiliam brenhin Scotlond ac i carcharwyd ac i rhoes am i illyngdod dre Gaerleil a nuw castel vpon Tein a thyngu byth lw kowirdeb ir brenhin efo ai ganllynwyr [~ ganlynwyr ] ynteu a gwneuthur homaets pann ovynnid/

TIR.................8

Y .6. vlwyddyn oi wrogeth ef i gwnaethbwyd trwy holl Gred lu dirvaur o chwechant o viloedd i vyned i ynnill Kaerusalem ai capten ai penn arweddwr oedd Gotphre Duk o Lorayn ai ddau vrodur a llawer o bennaethied Kred am benn hynny ac ynn yr amser hwnnw i gwystlodd llawer mil o wyr i tir i vyned ir siwrnai honn./

Y .13. vlwyddyn ir aeth y brenhin a llu mawr gantho i Vrutaen yn erbyn Lewys prins Phrainc ac yn ol anrheitho y tir yn heddwch ir aeth./

Yn y .55. or brenhin hwnn i kymerth Edward vab Harri drydydd i siwrnai tu ar tir bendigaid ac yno i nerthodd ef Dref Acrs yr honn ir oedd Sawden Swrrey gwedi rhoi siets [~ sij ] wrthi./

Edwart gyntaf or henw vab Harri .3.edd pan glybu varwolaeth i dad mis Awst nessaf at hynny a ddauth i Loegr ac a goroned yn vrenhin ac a wledychodd .35. mlynedd gwedi dyfod or tir bendigaid ac yn Westmestr i coronwyd yr .19. dydd o vis Awst oed Crist yna .1274. ac yn y lle ir oedd Alexander brenhin y Scotlont ac yno i gwnaeth lw obediens i vrenhin Edwart

Yr Edward hwnn a briodes Isabel merch ac etifedd Philip Brenhin Phrainc gwedi hynny ef a ddanfones y vrenhines at Edward i mab i wneuthr heddwch rhyngtho a brenhin Phrainc oedd yn cadw ac yn meddiannu i dir ai gyfoeth ef or parth draw ir mor a thra vuont yno i peris y brenhin drwy ddryg kyngor grio yn Llunden i wraic ai vab ynn draeturied iddo ef ai Deyrnas. A phann ddoeth y vrenhines ai mab ir tir ef a gilodd y brenhin hyd ynghastell Nedd ac yno i dalwyd ef ac i dugpwyd i gastell Kenelworth ynghylch kalan Gayaf. Yn yr vn vlwyddyn gwedi yr Ystwyll i kynhalwyd Parlment yn Llunden ac yno i tynwyd ef oi vrenhiniaeth a gwyl Vair y kanhwylle nessaf at hynny i koroned Edwart .3.edd i vab ef yn vrenhin yn .15. mlwydd o oedran. A mis Ebrill hynny i dugpwyd yr hen vrenhin i gastell Barklay ac yno i llas ef a beer [~ ber ] brwd ynn i din./

Yr 20. vlwyddyn i mordwyodd i Normandi ac i gorescynnodd y tir ac ai hysbeiliodd ac i danfonodd i Loegr yr ysbeil ac yno i bu yr maes ynghresse ar maes a ennillodd Edward y .3.edd ac yno i llaas [~ llas ] brenhin Boem a phedwar vgein o Dwyssogion a .12. cant o varchogion vrddolion a dec mil arhvgein or kyphredin Gwedi hynny i rhoes Edward sawt wrth Galais ac i bu yno yr yspas o vlwyddyn Ac yn hynny o amser i dauth brenhin Phraink ar vedr kwnnu yr sawd ac ymddiphin y Dref ac ir aeth phwrdd heb roi maes ac yno i rhoed y Dref i vrenhin Edward y trydydd Yr

11 Hefyd ni a welen yn gymwys na bai ond vn gwasnaethwr i wr dan ganmork o rent tir ac am gan mork vn gwr

Ac a roessont gri ymddiphynniant hwy y Deyrnas rhac yr y Spaeniards a dieithred eraill a thybied y kaen ganllyn [~ ganlyn ] a sevyll yn i hanghrediniaeth a goresgyn brenhines Mari a diley y phydd gatholic ac yno i dauth y Traeturiaid hynn i Rotsiestr ac yno i dauth attun yn gystal rai a anyssid o vaes Kent ac yngHent nid amgen Robert Rwdston. Cwtbert Vychan Water Mantels, Kneuet, Godphrey a llawer ychwanec ac er a ddauth attun o bob tir etto er hynn Cawnterbri a vu gowir yn gymaint a thrwy borth Duw a synwyr a gwroleth Iohn Twein Maer ai gyd vrodyr ac aldermen y Dref a nerth a chynhorthwy kowiried eraill ymddiphynnwyd y Dre hyd nad aeth vn o honi erioed at Weiat nac at vn oi barti

TIRIODD.............7

Yn y 12. vlwyddyn i gwnaeth llu dirvawr i vyned i Phrainc ac i gadarnhau heddwch rhyngtho a Holant a Seland ac a Brabant ac i tiriodd yn Antwarp A thrwy gymolonedd yr Emperodr Lewys i criwyd ac i gwnaethbwyd yn vickar general drwy yr holl Emperodreth./

Ac am hynn Richard Iarll Cambrits, arglwydd Scrwp a Syr Thomas Gray marchoc ar i marwolaeth a gyphessodd ac a addefodd mae brenhin Phrainc ai parysse vddunt. Ac wedi hynny ir aeth y brenhin ar i siwrnai ac i tiriodd nosswyl Vair gyntaf ynghid Kanx yn Normandi ar ail dydd i rhoes ef sawd wrth dref Harphluw ar .37. dydd gwedi hynny i rhoed y dref i vynu iddo

Pan oedd oed Crist 1440. y .17.ec o Harri .6.ed i bu ddrudannieth mawr. Yr ail vlwddyn i gwnaethbwyd y Duc o Iork yn regal yn Phrainc drychefn ac yn i gyfeillach arglwydd Rhydychen ac yn Normandi i tiriodd. a phan glybu vrenhin Phrainc i ddyvodiaeth ir ymedewis ai sawd wrth Bontoys ac aeth ymaith ar hyd nos./

Pan oedd oed Crist .1500. yr .16. vlwyddyn o wrogeth Harri seithved i tiriodd arglwyddes Katrin chwaer yr Emperodr merch brenhin Spayn ym Hlumwth./

Oed Crist .1521. y chweched dydd o vis Mehevin i dauth yr Emperodr i Lunden ac o Lunden ir aeth i Winsor ac yno i gwnaethbwyd yn varchoc or gardys Ac o ddyno i Sowthampton a thross y mor y Yspaen ar amser hwnnw Iarll ______ arglwydd Admiral a losges Morlais ym Bruttaen ac yno i tiriodd yng Calais ac o ddyno i Bickardi ac yno i Llosges gestyll a threfi Ac a rodd wrth Heldyng ond y min gayaf oedd i kwnnodd i sawd ac i dauth adref./

ac yn y Twr gwynn i tiriodd ac o ddiyno i blas Esgob Llundein i dauth ac i bu ddeuddydd a dwy nos. Yr 21 ar .22. dydd o Awst oed Crist .1546. ar .23. I marchokaodd i Hampton Cowrt lle /

Yr .20.ed dydd o vis Gorphennaf i tiriodd Philip ynn Sowthampton lle i herbynnodd kynghoried y vrenhines ef ac y Stad y Deyrnas yn anrhydeddus ac ar ddodiad y droed ar dir Lloegr i gwisgwyd y gartyr am i esgair yr hwnn a ddanvonysse y vrenhines iddo./

TIRIYSSON...........1

Y vlwyddyn gyntaf i danfonodd brenhin Phrainc lynges ir mor ac i tiriysson hwynte yn Lloegr mywn swrn o leoedd ac i gwnaethont lawer o ddryge ac i llosgyssont ddarn o dref ac aethant i Phrainc eilwaith

TIRIYSSONT..........3

Yr ail vlwyddyn o Harri y 4.ydd i danfonodd brenhin Phraink arglwydd Siamys o Bowrbon a deuddeckant o varchogion ac ysqwieiriaid i gadarnhau Owen Glynn Dwr ysgwier o Gymru ac ynn erbyn y brenhin ac ym Plymowth i tiriyssont Eithr ni bu hir hyd pann orfu arnun droi drychefn achos y brenhin a gowse rybudd ac Owen nis cowsse./

Ar drydedd vlwyddyn i dauth dwy Long o Phrancod ac i tiriyssont yn y Downs ac ir ysbeilyssont dre Sandwits

Y vlwyddyn honn i dauth Iarll y Mars ac Iarll Warwic ac i tiriyssont yn Sandwits ac i daethan i Lundein lle i cressawyd yn anrhydeddus A chwedi hynny ir aethont a phump mil arhvgein o lu ganthun i gyfarvod ar brenhin yr hwnn oedd ai lu gantho yn emyl Norddhampton ac yno i bu yr maes ac yno i syrthiodd y maes i Iarll y Mars ai barti ac o du yr brenhin i llas y Duc o Bwckingam ac Iarll Salsbri a dec mil y chwanec o Saesson./

TIROEDD.............1

12 Hefyd ni a ddisyfem ar ras y brenhin roi hanner tiroedd y tai o grefydd vddun drychefn i gynnal gwassanaeth Duw ynddun ynn enwedic i ddau Dy o honun ymhob Sir i weddio dros i ras ef a thros vyw a meirw./

TITIWYD.............1

Hefyd yn y Parlment hwnn i titiwyd o dresson Iohn Duc o Northumberlond. Thomas Cranmer Archescob Cawnterbri. Wiliam Markwys o Northampton Iohn Iarll Warwic Syr Ambros Dwdley marchoc. Gilphord Dwdley esqwier a Sian i wraic /

TOMAS...............1

tanllyd hennllaw Iarll y phynnonn torr a chwila trwy i chalonn twyn i hais Syr Tomas Ion. Braint Syr Rys dyrys derwen /

TOMPSON.............1

Iohn Tompson prist Henri Bray maer Bodnam Henri Ley maer Torriton Roger Baret opheiriad.

TON.................1

Pan oedd oed Crist .1556. I croged arglwydd Sto .. ton am vwrdro dau o wyr boneddigion ynn Salsbri y chweched dydd o Vawrth

TORR................1

tanllyd hennllaw Iarll y phynnonn torr a chwila trwy i chalonn twyn i hais Syr Tomas Ion. Braint Syr Rys dyrys derwen /

TORRED..............22

Ar maes yn Tewksbri ar dduw Sadwrn y 4ydd dydd o Vai a Duw llun gwedi hynny i torred penne Edmwnd Duc o Somersed a Phrior Saint Iohns o Gaerusalem ac ychwanec ac i danfoned brenhines Margred yngharchar i Lunden yr honn gwedi hynny a brynodd i Thad ac i danfoned i Phrainc./

Y vlwyddyn honno i torred penn y Duc o Bwckingam yn Salsbri./

Oed Crist 1493. I bu yr bwyssel gwenith er chwe cheinoc yn Llunden ac yn y vlwyddyn honn i torred penn Syr Wiliam Stanley./

Oed Crist .1499. I torred penn Iarll Warwic ac ir aeth y brenhin i Galais at y Duc o Byrgwyn

Y vlwyddyn honn i torred penne Empson a Dwdley./

Pan oedd oedran Crist .1512. I torred penn Edward Dela pwl ac i danfoned Marqwys Dorsed i Spayn a dec mil o lu gantho ac yno i gwnaeth lawer o ddrwc yn Gien ac ar ddydd gwyl Saint Lawrens i llosgodd y Regent ar Karrik y rhai oedd ddwy aruthr o vaint./

Oed Crist .1520. I torred penn y Duc o Bwckingam y .22. dydd o Vai. Y mis yr aeth y Cardinal i Galais i geisso heddwch rhwng brenhin Phrainc ar Emperodr ac yno i tarriodd hyd vis Rhacvyrr heb nes i heddwch

Pan oedd oed Crist 1531. I dechreuodd y brenhin adeilad yn Westmestr ac ir aeth y brenhin i gyfarvod a brenhin Phrainc vis Hydref ac i torred penn Mr Rh ap Sr g'. Rh.

Mis Myhevin i torred penneu Esgob Rochestr a Syr Thomas More am wrthnevo nei nakau y brenhin yn benn ar Eglwys Loegr a thri mynach or Siartrhows am yr vn achos a varnwyd i veirw./

Pan oedd oed Crist .1535. I torred penne brenhines Ann Bwlen ac arglwydd Rochephord a Norrys, Weston a Brerton a Marks ac i priododd y brenhin arglwyddes Sian Seimer./

Y vlwyddyn honn vis Rhagvyr i torred penne y Markwys o Exeter ac arglwydd Mowntiguw a Syr Edward Nevyl

Mis Tachwedd y vlwyddyn honn i torred penne Abad Reading ac Abad Glassynburi ac Abad Colchester./

Y vlwddyn honn i torred penn Iarlles Salsbri yr .8.ed dydd arhugein o vis Mai ar 9ed dydd o Vyhefin i croged dau o Ard y brenhin am ysbeilo ynn siampl i bawb./

Y degved dydd o vis Myhefin y torred llaw Syr Edmwnd Knevet oni bai drugaredd a phardwn y brenhin./

Ar .28.en dydd i torred penn arglwydd Leonard Gray am lawer o draeturiaeth a wnaethoedd ef yn Iwerddon penn vuassai Ddebiti ir brenhin yno./

Y vlwyddyn o oedran Crist .1541. I torred penn Katrin Haward y vrenhines am odineb ac arglwyddes Rochphord am gadw kyfrinach./

Pan oedd oedran Crist yn .1546. ar .38. o wrogeth Harri .8.ed I torred penn Iarll Swrrey

Y vlwyddyn honn y .22. dydd o vis Ionor i torred penn y Duc o Somersed ar .25. dydd o Chwefrol gwedi hynny i colled Syr Raph Vanne a Syr Meils Pertrids ac i torred penn Syr Thomas Arundel a Syr Michael Stanhop am yr vn peth

Y vlwyddyn honn y .22. dydd o vis Ionor i torred penn y Duc o Somersed ar .25. dydd o Chwefrol gwedi hynny i colled Syr Raph Vanne a Syr Meils Pertrids ac i torred penn Syr Thomas Arundel a Syr Michael Stanhop am yr vn peth

Y .22. o vis Awst yn y Twr hyl i torred penn Iohn Dudley Duc o Northwmberlond a phenne Syr Iohn Gats a Syr Thomas Palmer./

Y deuddegved dydd o vis Chwefrol i torred penn Gilphord Dwdley a Sian i wraic ef Y .14.ec dydd i colled ynghylch .30. rhai or Gard a rhai o wyr Kent./

Yr .11. dydd o Ebrill i torred penn Weiat yn y Twr hyl ac i kwarterwyd ac i danfonwyd o le i gilydd ai benn a roed ar y krogprenn yn Hay hyl