THAD................3

Gwedi y maes hwnnw idd aeth brenhin Harri i y Scotlond ar gil ac ir aeth brenhines Margred ai mab at i thad y Duc o Angeow./

Yr ail vlwyddyn brenhin Harri a ddalwyd ac a aethbwyd ac ef trwy Lunden ir Twr gwynn ar vrenhines aeth ai mab gid a hi i Phrainc at y Duc Rayner i thad./

Ar maes yn Tewksbri ar dduw Sadwrn y 4ydd dydd o Vai a Duw llun gwedi hynny i torred penne Edmwnd Duc o Somersed a Phrior Saint Iohns o Gaerusalem ac ychwanec ac i danfoned brenhines Margred yngharchar i Lunden yr honn gwedi hynny a brynodd i Thad ac i danfoned i Phrainc./

THAI................1

Brenhin Stephan a oresgynnodd gestyll a thai Escobion ac a roes i wyr ehunan ynddunt ar veddwl dala yn erbyn yr Amherodres yr honn ir oedd yn i phryderu yn wastad./

THAIR...............1

Ac yn i ol y gydewis [~ gadewis ] Edward i vab hynaf a Richard Duc o Iork a thair merched Elisabeth yr honn a vu gwedi hynny vrenhines, Ciceli a Chatrin./

THALU...............1

Ynghylch y .13. i rhyfelodd Philip brenhin Phrainc ar Loegr yn gymaint ac i gorfu ar vrenhin Sion ymroi i bab Rhufain ac ymrwymo drosto ef ai rac gynllynwyr [~ ganlynwyr ] vrenhinoedd ddala dan goron Bab Rhufain a thalu bob blwyddyn vil o vorke o arian./

THALYSSID...........1

Ac ir Rhyfel hwnnw i talodd i Lleniaid y kyfryw daliad ac na thalyssid i vath or blaen./

THAPITAS............1

Y nowfed dydd o Ebrill i marchokaodd Edward brenhin Lloegr Phrainc ac Iwerddon ai ewythr Syr Edward Seimer ac y Stat y Deyrnas am benn hynny or Twr i Westmestr trwy Lunden ar heolydd gwedi llenwi o gyfrlide a charpets, a thapitas a brethyn arian, a brethyn aur, a phali drwy Siebseid a phob kwndid ynn rhedec o win, a chwaryau a phagiwns gann blant yn cressau y brenhin trwy voliant a chanuau, a Salme, a gweddie, a llawer ychwanec o ddigrifwch a llywenydd megis i chwarddodd oedd ynn i weled

THEIR...............1

Pan oedd oed Crist 1429. i torrodd y sawd wrth Orliawns ac ir ennillwyd llawer o drefydd a chestyll nid amgen Geneuile Menin a Phort a .5. mil o wyr oedd gan arglwydd Talbot a their mil arhugein or Phrancod ac yno i dalwyd yn garcharorion arglwydd Talbot ac arglwydd Scals ac eraill ac or Saesson i llas hyd xij cant A hynny a vu lawen gan Ddolphyn ac eraill oi ran ef./

THEIROL.............1

traed a gwisgoedd brenhinol amdanun a phob vn a chleddeu noeth oi vlaen Oi blaen hi Iarll ______ yn dwyn cledda. ac oi vlaen yntau Iarll Penvro yn dwyn y cleddau a chynn gynted ac i darfu yr opheren y brenhin Herod ar ostec yn yr Eglwys yngwydd y brenhin ar vrenhines ar arglwyddi ar arglwyddesse ar holl gynnulleidua a griodd ac a ddowod val hynn Philip a Mari trwy ras Duw brenhin a bren hines Loegr Phrainc, Napyls, Caerusalem Iwerddon ymddiphynniawdr y phydd Prins o Spaen a Sisil, Archdduc Awstrich, Duc Mulayn Byrgwyn a Brabant Cowntie Haspwrg Phlawndrys a Theirol./

THEYRNASSOEDD.......1

Y vlwyddyn honn i kynhalodd brenhin Harri .5.ed i natolic yn rhe Roon megis regent o Phrawns ac yn debic i Emperodr val i dauth atto lawer o wyr o vrddas Lloegr a Phrainc a theyrnassoedd ereill lawer ac ir aeth ychydic i dy brenhin Phrainc y natolic hwnnw A gwyl Vair y kanhwylle gwedi hynny i dauth y brenhin ar vrenhines i Loegr o Galais i Ddofr a dyddgwyl Vathew y coroned y vrenhines yn Wesmyster gwedi gadel y Duc o Clarens yn lieutenant ac yn llywodraethwr dano ef yn Phrainc ac yn Normandi

THIR................1

Y vlwyddyn honn i rhodd brenhin Phrainc sawd wrth dref Harphluw o ddwr a thir Eithr Harri 5.ed a ddanfonodd y Duc o Betphord i vrawd a llu gantho ar y mor a gydiodd a llonge brenhin Phraink hyd yn rhif o bumkann llong ac ai lladdodd ac ai boddodd ac ai dalodd i gyd a phann glybu y llu oedd ar dir hynny hwynt a ymadowson ai sawd ac ar dref

THOM................1

Harri Islye yn dyvod at Weiat a gyfarfu arglwydd Abergeyni a Mastr Warham a Wiliam Sentler ac ef ac ynteu a ddiangodd i Hamsir ac yno i dalwyd mywn dillad Llongwr ai wyneb gwedi anphurfo a glo ac a thom ac velly y dauthbwyd ac ef i Lundein./

THOMAS..............26

Yr .8.ed vlwyddyn i dalwyd Wiliam brenhin yn y Scottied ac wedi gwneuthur homags a llw kyweirdeb i vrenhin Harri i gyllyngwyd. Ar .10.ed vlwyddyn ir aeth Saint Thomas Archesgob Cawnterburi ynn keissio ymddiphin kyfiownder yr Eglwys ar gil or deyrnas i Rufain i gwyno wrth Bab Rhufain rhac y brenhin ac i ddowedud y pynke ir oedd ynn i codi ynn erbyn kyfreith a chyfiownder ar y Deyrnas Eithr wrth dretment y Pab a Lewys brenhin Phrainc i canhiadodd y brenhin iddo i Archesgobeth drachefyn ac ni bu hir gwedi hynny hyd pann laddwyd

Y .18.ed or brenhin hwnn i danfonodd y brenhin herots at Bab Rhufain i ervyn i ryddhau ac i ymesguso am laddiad Saint Thomas Ac y mysc pethau ereill i rhoed y brenhin dan i benyd bod ynn gyfreithlon ir holl deyrnas gwyno at y Pab ac na bai vrenhin yn Lloegr hyd pann i pwyntie y Pab./

Ar maer a elwid Henri phyts Alwynn ar Sieryfied kyntaf ar a vu yn Llunden a elwid Pityr Duk a Thomas Neel./

Pedwar mab a edewis Edward yn i ol pan vu varw nid amgen Leionel Duc o Glarens, Iohn o Gawnt duc o Lancastr, Edmwnd Langley duc o Iork, a Thomas o Woodstock Iarll Cambrits

Ynghylch hynn o amser Thomas o Woodstock Iarll Cambrits ewythr y brenhin ac wyth mil o lu gid ac ef trwy Phrainc hyd yn Water Swm ac o ddyno i Droys ai hynnill ac o ddyno i Asgwyn ac o ddyno i Vrytaen lle ir oedd Syr Iohn Mowntphord duc o Vrytaen ai kressawodd yn llawen

Y vlwyddyn honn i danfonodd y brenhin Syr Thomas Persi a llu o sawdwyr gantho i Acqwitayn i gynorthwyio Syr Robert Knols oedd Lieutenant yno, ac i orchvygu y wlad honno./

Ac am hynn Richard Iarll Cambrits, arglwydd Scrwp a Syr Thomas Gray marchoc ar i marwolaeth a gyphessodd ac a addefodd mae brenhin Phrainc ai parysse vddunt. Ac wedi hynny ir aeth y brenhin ar i siwrnai ac i tiriodd nosswyl Vair gyntaf ynghid Kanx yn Normandi ar ail dydd i rhoes ef sawd wrth dref Harphluw ar .37. dydd gwedi hynny i rhoed y dref i vynu iddo

Pan oedd oed Crist 1450 ir ennillodd vn maes ar y Saesson. Syr Thomas Kiriel oedd y capten ac nid gantho ond mil ac wythgant o wyr ac or Phrancod .4. mil./

Y vlwyddyn honn i gwnaeth gwyr Sir Iork a gwyr y Nordd gapten arnun ai alw Robin Ridistal ac yn agos i Vanbri arglwydd Herbert ai vrawd Syr Richard Herbert a Thomas ap Rhosser a llu o seithmil ganthun a ymgyfarvuon a gwyr y Nordd a gwyr y Nordd a dduc y maes./

Ac arglwydd herbert oed Syr Wiliam Thomas Iarll Penfro a ddalwyd a Syr Richard Herbert ac a dorred i penne. a Thomas ap Rhosser a laddwyd ac Elen Gethin a gyrchodd i gorph ef adref ac ai claddodd yn Eglwys Gintun yn anrhydeddus. a phum mil o Gymru yn y maes ym Manbri a laddwyd

Ac arglwydd herbert oed Syr Wiliam Thomas Iarll Penfro a ddalwyd a Syr Richard Herbert ac a dorred i penne. a Thomas ap Rhosser a laddwyd ac Elen Gethin a gyrchodd i gorph ef adref ac ai claddodd yn Eglwys Gintun yn anrhydeddus. a phum mil o Gymru yn y maes ym Manbri a laddwyd

maes hwnn i dauth gwyr y Nordd i Warwic lle ir oedd yr Iarll ar Duc o Clarens gwedi kynnull llu mawr a brenhin Edward ai bower ynte a ddauth yn i herbyn ond yn ddirybudd yr Iarll ar hyd nos aeth am benn camp y brenhin ac a ddalodd y brenhin, ac ai danfonodd i Vudylham castel yngharchar yn Iork Sir at Archescob Iork brawd yr Iarll ac yno drwy gyngor a nerth Syr Wiliam Stanley a Syr Thomas Borowgh i diangodd or carchar ac i Lundein i dauth ac i kynnullodd lu mawr Ac yno i kyfarvu ac arglwydd Wels a llu mawr gantho ynte ar brenhin a dduc y maes ac yno i llas dec mil ynn y lleiaf a thorri penne arglwydd Wels a Syr Robert Wels i vab a Syr Robert Demok a llawer y chwanec ar maes hwnn a elwir los coat Phild. achos gwyr Lincol Sir a vyrrodd i siackedi ac a gilodd./

Mis Myhevin i torred penneu Esgob Rochestr a Syr Thomas More am wrthnevo nei nakau y brenhin yn benn ar Eglwys Loegr a thri mynach or Siartrhows am yr vn achos a varnwyd i veirw./

Pan oedd oed Crist 1540. yr .28. dydd o vis Gorphennaf Thomas Cromwel Iarll Essex ac arglwydd Water Hwngerphord a dorred i penne ynn y Twr hyl am dresson. Ac oni bai vynny o Dduw hynny e drigse Richard ap hoel esqwier a Sersiant of arms a Sion Lloyd mab dd ap hoel ddu gwr bonheddic a Hoel ap Syr Mathew prydydd a gwr g. a deuddec ychwanec o wyr Dyphryn Tyveidad am ovyn i kyfraith ac yno i gwnaeth Hoel y ddau Englyn hynn nid amgen./

Ac ynn ol cael y goreu arnun i gwnaethbwyd Syr Thomas Poynings ynn arglwydd/

Llyma ddau Englyn a wnaeth ef yno i Syr Thomas Iohnes./

Yr .21. ar .22. Syr Thomas Seimer arglwydd Admiral Lloegr ynghefeillach Denelox Syr Antoni Kingston, Syr Pityr Carw. Knotts, a Sieley a galeinsiodd bawb at y Tylt ac yno i treiysson ehunen ynn debic i o ryfel ac o worsib

Y vlwyddyn honn y .22. dydd o vis Ionor i torred penn y Duc o Somersed ar .25. dydd o Chwefrol gwedi hynny i colled Syr Raph Vanne a Syr Meils Pertrids ac i torred penn Syr Thomas Arundel a Syr Michael Stanhop am yr vn peth

Iohn Bwrry Scoyman. Thomas Vnderhyl ac Wiliam Segar./

Y .22. o vis Awst yn y Twr hyl i torred penn Iohn Dudley Duc o Northwmberlond a phenne Syr Iohn Gats a Syr Thomas Palmer./

Thomas Cranmer Archesgob Cawnterbri oedd yn y Twr yngharchar am Dresson./

Hefyd yn y Parlment hwnn i titiwyd o dresson Iohn Duc o Northumberlond. Thomas Cranmer Archescob Cawnterbri. Wiliam Markwys o Northampton Iohn Iarll Warwic Syr Ambros Dwdley marchoc. Gilphord Dwdley esqwier a Sian i wraic /

Harri Dwdley esgwier Syr Iohn Gat a Syr Thomas Palmer./

Y vlwyddyn honn y .15. dydd o Ionor Syr Thomas Weiat Georg Harper, Henri Isley a Leonard Diggs ac eraill a ddechreuodd ryfela yn erbyn y vrenhines ar goron yn Rhe Maedston yngHent./

A chwedi hynny Robert Rwdston Wiliam Cromer Brett Cutbert Vychan mab Siamys Vychan o Hergest. Harri Vain, Thomas Culpeper o Aelphort a Chnevet, a Water Mantels ac arglwydd Iohn Graye a Syr Leonard Diggs a vyrwyd am Dresson ac ynn y man gwedi i bwrw ir aethbwyd a hwynt ir Twr gwynn yngharchar ac ir oedd arglwydd Gray a Syr Iams Cropht ynghyfeillach y Duc o Swpholk ynn y Rebel hwnnw./

Y .18. dydd o Vai Wiliam Thomas a lusgwyd a grogwyd ac a gwarterwyd yn Heibwrn am draetturiaeth nei dressyn./

THORRI..............1

brenhin Edward ai bower ynte a ddauth yn i herbyn ond yn ddirybudd yr Iarll ar hyd nos aeth am benn camp y brenhin ac a ddalodd y brenhin, ac ai danfonodd i Vudylham castel yngharchar yn Iork Sir at Archescob Iork brawd yr Iarll ac yno drwy gyngor a nerth Syr Wiliam Stanley a Syr Thomas Borowgh i diangodd or carchar ac i Lundein i dauth ac i kynnullodd lu mawr Ac yno i kyfarvu ac arglwydd Wels a llu mawr gantho ynte ar brenhin a dduc y maes ac yno i llas dec mil ynn y lleiaf a thorri penne arglwydd Wels a Syr Robert Wels i vab a Syr Robert Demok a llawer y chwanec ar maes hwnn a elwir los coat Phild. achos gwyr Lincol Sir a vyrrodd i siackedi ac a gilodd./

THOWYDD.............1

Yn yr ail vlwyddyn i gwelad yn Swydd Iork bump lleuad ar vnwaith ar yr awyr ar ail gayaf i dauth tymhestloedd a thowydd garw a chenllysc kymaint ac wye iair./

THRA................5

A thra oedd Edwart yn y siwrnai honno brenhin Harri drydydd i dad a vu varw yr .16. o vis Tachwedd oedran Crist yna 1272. ac yn Westministr i claddwyd./

Yr Edward hwnn a briodes Isabel merch ac etifedd Philip Brenhin Phrainc gwedi hynny ef a ddanfones y vrenhines at Edward i mab i wneuthr heddwch rhyngtho a brenhin Phrainc oedd yn cadw ac yn meddiannu i dir ai gyfoeth ef or parth draw ir mor a thra vuont yno i peris y brenhin drwy ddryg kyngor grio yn Llunden i wraic ai vab ynn draeturied iddo ef ai Deyrnas. A phann ddoeth y vrenhines ai mab ir tir ef a gilodd y brenhin hyd ynghastell Nedd ac yno i dalwyd ef ac i dugpwyd i gastell Kenelworth ynghylch kalan Gayaf. Yn yr vn vlwyddyn gwedi yr Ystwyll i kynhalwyd Parlment yn Llunden ac yno i tynwyd ef oi vrenhiniaeth a gwyl Vair y kanhwylle nessaf at hynny i koroned Edwart .3.edd i vab ef yn vrenhin yn .15. mlwydd o oedran. A mis Ebrill hynny i dugpwyd yr

Pan oedd oed Crist yn 1421 ir aeth y Duc o Clarens i Angeow a Lwmbart a wnaeth i vrad ac velly i lladdwyd a llawer o wyr o vrddas gid ac ef Ar vlwyddyn honn vis Mai ir aeth y brenhin i Phrainc ac yr ymlidiodd y Dolphyn o Phrainc o le i le hyd nad oedd hawdd iddo gael lle i ymguddiaw rhagddaw. Ar vlwyddyn honn i rhoes ef sawd wrth y dref a elwid Meax ym Bryttaen. A thra oeddid ynn y sawd honno i ganed mab ir brenhin Harri a Harri oedd henw hwnnw./

Harri .6.ed yn naw mis oed a ddechreuodd wledychu y dydd diwaethaf ond vn o vis Awst ar wythued vlwyddyn oi vrenhiniaeth ef i coroned ef yn Westmestr ar .10.ed i coroned ef yn Phrainc yn rhe Baris yn vrenhin Ar .24. vlwyddyn oi vrenhiniaeth i priodes ef verch brenhin Cicil a Duc o Angeow. A thra vu ieuank yn llywodreth i ewythredd i bu nid amgen y Duc o Betphord a Gloseter nei gaer Loiw./

Pan ddalwyd y Duc o Northwmberlond yn Norwits ir oedd vrenhines Mari yn Phramingham yn Swydd Swpholk ac o ddi yno i dauth y trydydd dydd o Awst i Lundein ac ir Twr gwynn i gymryd meddiant. a thra oedd i gras hi yno hi a ryddhaodd o garchar y Duc o Norpholk a Doctor Gardiner Esgob Winsiestr ac arglwydd Cowrtney ac Esgob Durham ac Esgob Sisiestr ac Esgob Caervrangon ac esgob Llundein a llawer y chwanec