SAWDEN..............1

Yn y .55. or brenhin hwnn i kymerth Edward vab Harri drydydd i siwrnai tu ar tir bendigaid ac yno i nerthodd ef Dref Acrs yr honn ir oedd Sawden Swrrey gwedi rhoi siets [~ sij ] wrthi./

SAWDWYR.............2

Y .7. vlwyddyn Harri Spenser Esgob Norwits a llu gantho aeth i Phlandrs wrth orchymyn y Pab ac a ennillodd Ddwnnkyrk, a Graflyn ac a losgodd 40. llong a llawer o stwph oedd ynddunt ac i dauth i Loegr. Yr .8. vlwyddyn i prioded brenhin Richard a merch Vincelaws Emperodr yr Almaen. Y .10. vlwyddyn o Richard yr ail ir aeth Iarll Arndel i gadarnhau sawdwyr yn Gyen ac ar y mor y kyfarfu a Phlemings ai llonge ynn llawn o win ai dala ac ynn i mysc i dalyssont admiral Phraink. Yn .11. i tyfodd grwyts a thrwbwl mawr rhwng y brenhin ac arglwyddi a gwyr Eglwyssic a chyphredin y Deyrnas trwy gyngor a help ewythredd y brenhin ac arglwyddi eraill nid amgen y Duc o gaer Loiw y Duc o Iork. Iarll Derbi ac Arndel a Nottingam a ddienyddiodd swrn o gynghoried a swyddogion y brenhin ac amkysson y Duc o Iwerddon allan or deyrnas./

Y vlwyddyn honn i danfonodd y brenhin Syr Thomas Persi a llu o sawdwyr gantho i Acqwitayn i gynorthwyio Syr Robert Knols oedd Lieutenant yno, ac i orchvygu y wlad honno./

SAWL................2

Edward vab Edward Kaer yn Arvon o Isabel verch Philip Lebeaw ai heyr a goroned yn vrenhin yn Lloegr yr ail dydd o vis Chwefrol oed Christ .1326. ac efo oedd wr anrhydeddus gwych dewr, trugaroc hael da wrth y sawl a garai a drwc wrth i gas, llywodraethus ynn i weithredoedd ac oedd yn passio eraill mywn kyneddfeu da a gwell na neb mywn dilechtid rhyfel./

Pan oedd oedran Crist 1555. mywn llawer lle yn y Deyrnas honn llawer phordd ar y Cominiwn ac ar y Sacrament oedd ar sawl ni throodd gid ar hen wassaneth a losged mywn llawer o leoedd yn yr ynys. Yn Llundein Rogers. yngHaer Loiw Hooper lle ir oedd ef yn Esgob a Pharrer Ynhy Dewi lle ir oedd ef yn esgob Doctor Taylowr yn Hadley yn Swpholk a Bradphord yn Llundein a Bland opheiriad yngHawnterbri a llawer y chwanec

SAWT................2

Y 24. vlwyddyn i rhyfelodd yr y Scottied ar y brenhin ar brenhin a roes sawt wrth Verwick ac yno i bu vaes creulon ar Saesson a gafas y gore ac a ennillodd y Dref ac yno i lladdwyd or y Scottied bump mil arhugein ar brenhin a ymroes gwedi hynny i Edward./

Yr 20. vlwyddyn i mordwyodd i Normandi ac i gorescynnodd y tir ac ai hysbeiliodd ac i danfonodd i Loegr yr ysbeil ac yno i bu yr maes ynghresse ar maes a ennillodd Edward y .3.edd ac yno i llaas [~ llas ] brenhin Boem a phedwar vgein o Dwyssogion a .12. cant o varchogion vrddolion a dec mil arhvgein or kyphredin Gwedi hynny i rhoes Edward sawt wrth Galais ac i bu yno yr yspas o vlwyddyn Ac yn hynny o amser i dauth brenhin Phraink ar vedr kwnnu yr sawd ac ymddiphin y Dref ac ir aeth phwrdd heb roi maes ac yno i rhoed y Dref i vrenhin Edward y trydydd Yr amser i sowdiwyd Calais i dauth Davydd o Scotlond drwy annoc brenhin Phrainc i vordyr Lloegr ar vrenhines a wnaeth o opheiriaid a llygion ac yn agos i Ddurham mywn maes a ddalodd brenhin y Scotlond a llawer o arglwyddi ac Ieirll ac a laddodd yn y maes hwnnw or kyphredin bymthec mil

SAXTON..............1

Y vlwyddyn honn i llosged Ann Asguw ynn y Smythphild a thri y chwanec am heresi ac i recantiodd Doctor Saxton

SBEILIWYD...........1

Richard gyntaf yr ail mab i Harri yr ail a goronwyd yn vrenhin Lloegr y .3. dydd o vis Medi oedran Crist .1189. y Richard hwnn a elwid Richard Cwrdeleion. Y vlwyddyn gyntaf o Richard Gwrdeleion dau vaeli oedd lywodraethwyr ar Lundain. Yr amser hwnn y cwnnodd tervysc rhwng gwyr Llundain ar Iuddeon oedd ynddi gan vaint i rhyfic ai balchedd ac i sbeiliwyd ac i dyrwyd phwrdd

SCALS...............1

Pan oedd oed Crist 1429. i torrodd y sawd wrth Orliawns ac ir ennillwyd llawer o drefydd a chestyll nid amgen Geneuile Menin a Phort a .5. mil o wyr oedd gan arglwydd Talbot a their mil arhugein or Phrancod ac yno i dalwyd yn garcharorion arglwydd Talbot ac arglwydd Scals ac eraill ac or Saesson i llas hyd xij cant A hynny a vu lawen gan Ddolphyn ac eraill oi ran ef./

SCIRMAIS............1

Ynn y .3.edd vlwyddyn i rhyfelodd yr y Scottied a Lloegr ar brenhin a ordeinodd lu ac aeth yno ac yn ol llawer Scirmais a rhyfel i gwnaethbwyd heddwch ac ar Valcolyn brenhin Scotlond dyngu llw vfudddra i vrenhin Lloegr

SCORI...............1

Ac yboludd gwedi hynny hi a roes bob Esgob o honun ynn i esgobaeth ac a vyrrodd y llaill allan nid amgen Doctor Poynet o Winsiestr Doctor Rydley o Esgobeth Lundein Doctor Scori o Esgobeth Sissiestr Doctor Hooper o Esgobeth Gaerangon, a Chofrdal allan o Esgobeth Exeter./

SCOTLOND............38

Ynn y .3.edd vlwyddyn i rhyfelodd yr y Scottied a Lloegr ar brenhin a ordeinodd lu ac aeth yno ac yn ol llawer Scirmais a rhyfel i gwnaethbwyd heddwch ac ar Valcolyn brenhin Scotlond dyngu llw vfudddra i vrenhin Lloegr

Y 4edd vlwyddyn i bu wynt angyrriol ynn Llundain ac i byrrodd ir llawr gant o dai a phenn Bow chwrch ac a wnaeth lawer o anrhaith ynn Winchestr ac mywn lleoedd eraill Ac yn yr amser hwnnw i rhyfelodd y Cymru ac i lladdwyd Rhys i blaenor ac i gorchvygwyd hwynt. Ar Rhys hwnn a elwid y brenhin diwaethaf o Gymru Malcolyn brenhin y Scotlond a llu mawr gantho a ddauth i Loegr ond Iarll Northymyrlond ai kymerth i vynu ac yno i lladdwyd Malcolyn brenhin y Scottlond./

Y vlwyddyn gyntaf oi vrenhiniaeth i rhodd ef vesure Lloegr ynn i lle gwedi i bod ynn hir o amser o vaes i lle Ai vrenhines Mawd chwaer Edgar brenhin y Scotlond.

Henri yr ail mab i Siephre Plantagined Iarll Angeow a Mawd Amherodres yr .20. dydd o vis Rhagvyrr oedran Crist .1155. Ar brenhin hwnn a ehangodd i vrenhiniaeth ac a ennillodd drachefyn a gollysse eraill ac oi wroleth i amylhaodd y Deyrnas o Scotlond, Iwerddon, ynys Orcades, Brutaen vechan, Poytou, Gion a Phrovins ereill o Phrainc

Ar benn y chydic wedi hynny wrth annogieth [~ anogaeth ] brenhin Phrainc a brenhin y Scotlond a llawer ychwanec y rhyfelodd ynn erbyn Harri i dad a rhyngthunt i bu lawer maes ond y tad oedd ynn ei hynnill ac ir mab i gorfu plygu a deissif heddwch. Ac yn y rhyfel hwnn i dalwyd Wiliam brenhin Scotlond ac i carcharwyd ac i rhoes am i illyngdod dre Gaerleil a nuw castel vpon Tein a thyngu byth lw kowirdeb ir brenhin efo ai ganllynwyr [~ ganlynwyr ] ynteu a gwneuthur homaets pann ovynnid/

Ar benn y chydic wedi hynny wrth annogieth [~ anogaeth ] brenhin Phrainc a brenhin y Scotlond a llawer ychwanec y rhyfelodd ynn erbyn Harri i dad a rhyngthunt i bu lawer maes ond y tad oedd ynn ei hynnill ac ir mab i gorfu plygu a deissif heddwch. Ac yn y rhyfel hwnn i dalwyd Wiliam brenhin Scotlond ac i carcharwyd ac i rhoes am i illyngdod dre Gaerleil a nuw castel vpon Tein a thyngu byth lw kowirdeb ir brenhin efo ai ganllynwyr [~ ganlynwyr ] ynteu a gwneuthur homaets pann ovynnid/

Y vlwyddyn gyntaf honn i dauth brenhin Scotlond i Gawnterbri i wneuthur gwrogeth i vrenhin Richard. Ynghylch hynn o amser holl vrenhinoedd Cred a'mbyrratoodd [~ a ymbaratodd ] ddirvawr lu i vynd i ynnill Kaerusalem ac i gynorthwyio y Cristnogion yn yr Assia. Ar drydedd vlwyddyn oi wrogeth ir aeth brenhin Richard a dirvawr lu gantho tu a Chaerusalem ac ar y phordd i kwnkweriodd Ynys Ciprws Ac ynn Assia ir ymgyfeillachodd a brenhin Phrainc/

Ond gwedi colledion mawr o bob tu heddwch a wnaethbwyd yr amser hwnn i dauth brenhin y Scotlond i dyngu llw kowirdeb i vrenhin Sion o Loegr. y Cymru ai galwai Ieuan vrenhin.

Y vlwyddyn gyntaf o Harri drydydd ymysc kyfreithe da ereill i gwnaethbwyd vawr a elwid Magna Charta a llawer ychwanec. Y 4. vlwyddyn i priododd Alexander brenhin Scotlond Ioan chwaer Harri y .3. vrenhin Loegr./

Y .26. vlwyddyn ar brenhin Edward yn Normandi i dauth y Scottied ai brenhin newydd a elwid Walkes i Northwmberlond i dir. Eithr yr ail vlwyddyn gwedi hynny ir aeth brenhin Edwart gyntaf i Scotlond ac ynn Phankyk ir ymgyfarvu a brenhin Scotlond ac i bu vrwydyr chwerwdost rhyngthun ac or diwedd brenhin Lloegr aeth ir maes ac a laddodd or y Scottied ynghylch 32. o viloedd, a Walkes i brenhin newydd a gilodd, ar kyphredin a ymroes yngras y brenhin Edward./

Y .26. vlwyddyn ar brenhin Edward yn Normandi i dauth y Scottied ai brenhin newydd a elwid Walkes i Northwmberlond i dir. Eithr yr ail vlwyddyn gwedi hynny ir aeth brenhin Edwart gyntaf i Scotlond ac ynn Phankyk ir ymgyfarvu a brenhin Scotlond ac i bu vrwydyr chwerwdost rhyngthun ac or diwedd brenhin Lloegr aeth ir maes ac a laddodd or y Scottied ynghylch 32. o viloedd, a Walkes i brenhin newydd a gilodd, ar kyphredin a ymroes yngras y brenhin Edward./

Ynghylch y 33. Walks brenhin Scotlond a ddalwyd ac a ddauth i Lunden ac yno i bu varw y boludd gwedi hynny i dauth llawer o arglwyddi ac Esgyb o Scotlond i ymroi i vrenhin Edwart a chwedi hynny ir aeth y brenhin i Scotlond ac ir ymgyfarvu a Robert de Bruce ynn emyl tre Saint Iohnes lle i bu ymladd aruthur Ond brenhin Edward aeth ar maes ac a laddodd .7. mil or Scottied a Robert de Bruce a gilodd i Norway a llawer o arglwyddi Scotlond a ddalwyd ac a ddanvonwyd i Lunden ac yno i buont veirw

Ynghylch y 33. Walks brenhin Scotlond a ddalwyd ac a ddauth i Lunden ac yno i bu varw y boludd gwedi hynny i dauth llawer o arglwyddi ac Esgyb o Scotlond i ymroi i vrenhin Edwart a chwedi hynny ir aeth y brenhin i Scotlond ac ir ymgyfarvu a Robert de Bruce ynn emyl tre Saint Iohnes lle i bu ymladd aruthur Ond brenhin Edward aeth ar maes ac a laddodd .7. mil or Scottied a Robert de Bruce a gilodd i Norway a llawer o arglwyddi Scotlond a ddalwyd ac a ddanvonwyd i Lunden ac yno i buont veirw

Ynghylch y 33. Walks brenhin Scotlond a ddalwyd ac a ddauth i Lunden ac yno i bu varw y boludd gwedi hynny i dauth llawer o arglwyddi ac Esgyb o Scotlond i ymroi i vrenhin Edwart a chwedi hynny ir aeth y brenhin i Scotlond ac ir ymgyfarvu a Robert de Bruce ynn emyl tre Saint Iohnes lle i bu ymladd aruthur Ond brenhin Edward aeth ar maes ac a laddodd .7. mil or Scottied a Robert de Bruce a gilodd i Norway a llawer o arglwyddi Scotlond a ddalwyd ac a ddanvonwyd i Lunden ac yno i buont veirw

Ynghylch y 33. Walks brenhin Scotlond a ddalwyd ac a ddauth i Lunden ac yno i bu varw y boludd gwedi hynny i dauth llawer o arglwyddi ac Esgyb o Scotlond i ymroi i vrenhin Edwart a chwedi hynny ir aeth y brenhin i Scotlond ac ir ymgyfarvu a Robert de Bruce ynn emyl tre Saint Iohnes lle i bu ymladd aruthur Ond brenhin Edward aeth ar maes ac a laddodd .7. mil or Scottied a Robert de Bruce a gilodd i Norway a llawer o arglwyddi Scotlond a ddalwyd ac a ddanvonwyd i Lunden ac yno i buont veirw

Ynghylch y chweched vlwyddyn Robert le Bruce pan glybu vod anvndeb rhwng Edward kaer yn Arvon ac arglwyddi Lloegr a ddauth drychefn i Scotlond ac yno i kymerpwyd ynn vrenhin. Ac yno ir aeth Edward Kaer yn Arvon a llu mawr gantho ac yn ymyl Banockisborn i kyfarvu ar y Scottied ac i bu vrwydyr greulon rhyngthunt ond Lloegr a gollodd y maes./

yr ysbeil ac yno i bu yr maes ynghresse ar maes a ennillodd Edward y .3.edd ac yno i llaas [~ llas ] brenhin Boem a phedwar vgein o Dwyssogion a .12. cant o varchogion vrddolion a dec mil arhvgein or kyphredin Gwedi hynny i rhoes Edward sawt wrth Galais ac i bu yno yr yspas o vlwyddyn Ac yn hynny o amser i dauth brenhin Phraink ar vedr kwnnu yr sawd ac ymddiphin y Dref ac ir aeth phwrdd heb roi maes ac yno i rhoed y Dref i vrenhin Edward y trydydd Yr amser i sowdiwyd Calais i dauth Davydd o Scotlond drwy annoc brenhin Phrainc i vordyr Lloegr ar vrenhines a wnaeth o opheiriaid a llygion ac yn agos i Ddurham mywn maes a ddalodd brenhin y Scotlond a llawer o arglwyddi ac Ieirll ac a laddodd yn y maes hwnnw or kyphredin bymthec mil./

Dwyssogion a .12. cant o varchogion vrddolion a dec mil arhvgein or kyphredin Gwedi hynny i rhoes Edward sawt wrth Galais ac i bu yno yr yspas o vlwyddyn Ac yn hynny o amser i dauth brenhin Phraink ar vedr kwnnu yr sawd ac ymddiphin y Dref ac ir aeth phwrdd heb roi maes ac yno i rhoed y Dref i vrenhin Edward y trydydd Yr amser i sowdiwyd Calais i dauth Davydd o Scotlond drwy annoc brenhin Phrainc i vordyr Lloegr ar vrenhines a wnaeth o opheiriaid a llygion ac yn agos i Ddurham mywn maes a ddalodd brenhin y Scotlond a llawer o arglwyddi ac Ieirll ac a laddodd yn y maes hwnnw or kyphredin bymthec mil./

Pann oedd oed Crist ynn .1401. yn amser Harri y pedwerydd ir ymddangosses Seren angyrriol i maint ai goleuni val blassing sterr nei gomet Y vlwyddyn rhac wyneb i bu yr maes yn y Mwythic ar vlwyddyn nessaf at hynny i kwnnodd traeturiaid yn Swydd Iork ac i dalwyd Richard Scrwp Archesgob Iork ac arglwydd marsial a Syr Iohn Lampley a Syr Robert Pluton wythnos y Sulgwyn a dorred i penne yn tre Iork. Y vlwyddyn honn i dalwyd towyssoc y Scotlond ac i bu ynn garcharor yn Lloegr./

Y vlwyddyn honn i gollyngwyd Siamys brenhin Scotlond o garchar Lloegr yr hwnn a wnaeth homaets dros vrenhiniaeth Scotlond i vrenhin Lloegr ac a briododd arglwyddes Sian verch Iarll Somersed a chares y brenhin./

Y vlwyddyn honn i gollyngwyd Siamys brenhin Scotlond o garchar Lloegr yr hwnn a wnaeth homaets dros vrenhiniaeth Scotlond i vrenhin Lloegr ac a briododd arglwyddes Sian verch Iarll Somersed a chares y brenhin./

Gwedi y maes hwnnw idd aeth brenhin Harri i y Scotlond ar gil ac ir aeth brenhines Margred ai mab at i thad y Duc o Angeow./

Pan oedd oed Crist .1462. a brenhines Margred o Scotlond a llu mawr ganthun o Scottied a Phrancod ac yn Exam Sir arglwydd Montaguw capten y Nordd i ymgyfarvod ac wynt. Ac a orfu ar vrenhin Harri gilo gwedi hir ymladd /

Oed Crist .1502. I bu varw brenhines Elsabeth yn y Twr gwynn a hithe ar i gwely. Ar wythved dydd o Awst y priododd brenhin y Scotlond arglwyddes Margred y verch hynaf./

Ar vlwyddyn honn i dauth Siames brenhin Scotlond i Loegr a chan mil o lu gantho y nawed dydd o vis Medi ac i pwyntiwyd maes rhyngtho ac arglwyddi o Loegyr nid amgen arglwydd Tressorer ac arglwydd Haward a marchogion vrddolion a boneddigion ambenn hynny ar maes a vu yng Krakmor dwy villtir o Northampton ac yno i llas Siamys brenhin Scotlond ac vnarddec o Ieirll y Scotlond a thri o Esgobion a phedwar arddec o varchogion vrddolion a deuddec mil o voneddigion a chyphredin am benn hynny o Scotlond./

Ar vlwyddyn honn i dauth Siames brenhin Scotlond i Loegr a chan mil o lu gantho y nawed dydd o vis Medi ac i pwyntiwyd maes rhyngtho ac arglwyddi o Loegyr nid amgen arglwydd Tressorer ac arglwydd Haward a marchogion vrddolion a boneddigion ambenn hynny ar maes a vu yng Krakmor dwy villtir o Northampton ac yno i llas Siamys brenhin Scotlond ac vnarddec o Ieirll y Scotlond a thri o Esgobion a phedwar arddec o varchogion vrddolion a deuddec mil o voneddigion a chyphredin am benn hynny o Scotlond./

Ar vlwyddyn honn i dauth Siames brenhin Scotlond i Loegr a chan mil o lu gantho y nawed dydd o vis Medi ac i pwyntiwyd maes rhyngtho ac arglwyddi o Loegyr nid amgen arglwydd Tressorer ac arglwydd Haward a marchogion vrddolion a boneddigion ambenn hynny ar maes a vu yng Krakmor dwy villtir o Northampton ac yno i llas Siamys brenhin Scotlond ac vnarddec o Ieirll y Scotlond a thri o Esgobion a phedwar arddec o varchogion vrddolion a deuddec mil o voneddigion a chyphredin am benn hynny o Scotlond./

Ar vlwyddyn honn i dauth Siames brenhin Scotlond i Loegr a chan mil o lu gantho y nawed dydd o vis Medi ac i pwyntiwyd maes rhyngtho ac arglwyddi o Loegyr nid amgen arglwydd Tressorer ac arglwydd Haward a marchogion vrddolion a boneddigion ambenn hynny ar maes a vu yng Krakmor dwy villtir o Northampton ac yno i llas Siamys brenhin Scotlond ac vnarddec o Ieirll y Scotlond a thri o Esgobion a phedwar arddec o varchogion vrddolion a deuddec mil o voneddigion a chyphredin am benn hynny o Scotlond./

Weithian llyma henwaeu pendevigion o Scotlond a las ynn y maes nid amgen./

Yn yr ail ward Brenhin Scotlond./

Y vlwyddyn honn i dauth arglwyddes Margred brenhines Scotlond a chwaer brenhin Lloegr i Loegr ac ynn Harbottel i ganed iddi verch a elwid Margred. A mis Mai i dauth i Lunden ac i tariodd vlwyddyn.

Ar vlwyddyn honn vis Mai i kwnnodd prentissied Llunden yn erbyn gwyr dieithr oedd yno ac am hynny i colled llawer o honun ac i dauth y rhann arall o honun i Westmestr a chebystre am i gyddfeu ac i pardynwyd. Ar .24. dydd o Vai ydd aeth brenhines y Scotlond tu ac adref./

Oed Crist .1522. I dauth Crustern brenhin Denmark i Loegr vis Myhevin. Y vlwyddyn honn i llosgodd Iarll Swrrey ______ a llawer o drefi a chestyll ac ynn bennaf o honun tref Iodworth ynn y Scotlond. Ar vlwyddyn honn ir oedd y Twrk y sowdio Rods a Duw Nadolic i rhoed i vynu iddo

Oed Crist .1524. I dauth Embasseters o Spaen ac y Scotlond ac o leoedd ereill i Loegr a heddwch rhwng Lloegr a Phrainc a Rebel ynn Norpholk a Swpholk a delifro brenhin Phrainc o garchar vis Mawrth./

Pan oedd oed Crist 1533. y .23. o Harri .8.ed i llosged yr holi mayd o Gent a dau vynach a dau phrier ac opheiriad a groged ac a dorred i benn am Dresson a blasphemi ac hyppocrisi ac ir aeth yn heddwch rhwng Lloegr ac y Scotlond./

Pann oedd oedran Crist 1544. ar .36. o Harri 8ed i danfonodd y brenhin lu i Lith ac y Scotlond ac i lladdyssont ac i dunustryssont y wlad heb arbed na thref na chastell na dyn. Ac yn Lith i gwnaethbwyd pump a deugein o varchogion. Ar vlwyddyn honn i danvoned llu i Phrainc ac i ddauth [~ ydd aeth ] y brenhin ehun yno

Y vlwyddyn gyntaf o wrogeth Edward y .6.ed vis Awst ir aeth y Duc o Symersed ac Iarll Warwic a dirvawr luossogrwydd ganthun i y Scotlond ac yn agos i Edynbrow mywn lle a elwir Mwssebrowch i'mgyfarvu [~ ydd ymgyfarfu ] gwyr Lloegr a gwyr y Scotlond ac ynn y vrwydyr honno i lladdwyd pedeir mil arddec o Scottied ac a ddalwyd ynn garcharorion bymtheckant o arglwyddi a marchogion a gwyr boneddigion

Y vlwyddyn gyntaf o wrogeth Edward y .6.ed vis Awst ir aeth y Duc o Symersed ac Iarll Warwic a dirvawr luossogrwydd ganthun i y Scotlond ac yn agos i Edynbrow mywn lle a elwir Mwssebrowch i'mgyfarvu [~ ydd ymgyfarfu ] gwyr Lloegr a gwyr y Scotlond ac ynn y vrwydyr honno i lladdwyd pedeir mil arddec o Scottied ac a ddalwyd ynn garcharorion bymtheckant o arglwyddi a marchogion a gwyr boneddigion