LLYWODRAETHWR........5

yr arglwyddi, * Tangwam, llywodraethwr yr awyr a 'r gwlaw.

canys maent hwy 'n dala fod dau ben-llywodraethwr, un da a 'r llall yn ddrwg;

Wrth edrych yn fanol i 'r pethau hyn, ni gawn weled yn amlwg, nad oes, ac na fu erioed, bobl neu genhedlaeth o ddynion mor anfoesol ac mor farbaraidd, nad oeddent yn cyfaddef ac yn addoli un goruchaf Dduw, yr egwyddor gyntaf, a llywodraethwr pob peth.

Ymhlith y Rhufeiniaid yr oedd eu Jupiter yn cael ei gyfrif yn dad y duwiau a dynion, neu 'r optimus maximus, sef y duw mwyaf a 'r cyntaf, llywodraethwr yr holl fyd, a brenin yr holl fodau rhesymol.

Fel hyn y dylai 'r cristion bob amser roi ei hun i fynu yn ostyngedig ac yn barchus i Dduw ein Harglwydd a 'n llywodraethwr, ymddwyn yn weddus ac yn foddlongar dan ei ddoeth ragluniaeth, gan feddwl yn wastadol ei fod ef yn trefnu pob peth yn y ffordd oreu;

LLYWODRAETHWYR.......1

eithr y duwiau y maent hwy yn addoli yw llywodraethwyr a fu 'n byw ryw amser ar y ddaear, ac a gawsant yr anrhydedd yma trwy ryw weithredoedd rhagorol;

LONGDDRYLLIAD........1

ond os byddant mor fentrus ag agor y trydydd cwlwm, mae 'r fath ystormydd yn codi, y mor yn cynhyrfu, a 'r holl wybr yn duo, fel na byddant mwyach yn gallu rheoli eu llongau, ond mewn perygl bob munud o longddrylliad.

LOSGI................2

Maent yn credu mewn tragywyddol barhad o fydoedd, ac mor gynted y byddo un yn cael ei losgi, fod un arall yn codi o 'r lludw.

yna mae pob un yn gosod ei offrwm ar garn o goed, a phan ddel yr haul yn ddigon uchel, mae 'r plant yn ei dano oddiamgylch, ac yn ei losgi, tra mae 'r milwyr yn dawnsio ac yn canu, yr hen bobl yn bloeddio ar yr ysprydion drwg, ac yn cynnyg iddynt bibau o thybacco;

LOYW.................1

mae hon wedi ei gwneud o garreg ddu ddisglair, ac yn ei law asswy mae 'n dala disgl aur, yn loyw fel gwydr, ymha un y maent yn tybied ei bod yn gweled eu holl weithredoedd daearol.

LUC..................1

canys mae 'n Iachawdwr yn ei alw ef yn gadno, Luc xiii. 32.

LUCRETIUS............1

Lucretius oedd yn meddwl y gallai dyn o fwriadau terfysglyd, a fyddai 'n deilliaw oddiwrth ofn, ddarlunio rhyw ddychymmyg o dduwiau iddo ei hun.

LUDW.................1

os digwydd i bererin gael ei wasgu, neu ei lethu i farwolaeth, dan droellau 'r cerbyd fo 'n ei chario, y mae ei ludw yn cael ei gadw fel peth sanctaidd.

LUSGANT..............1

canys os bydd iddynt weddio arnynt am ryw beth, ac heb gael dim effaith oddiwrth eu gweddi, hwy nid yn unig ddannodant iddynt y diofalwch, ond hefyd hwy a lusgant y ddelw trwy 'r lleoedd mwyaf drewllyd a diffaith ar hyd yr heolydd:

LUTHER...............1

Martin Luther a ddywedai, fod y gair Drindod yn swno 'n chwythig, ac mai rhyw ddy chymmyg ddynol ydoedd.

LWYDDIANT............1

Nid ydynt yma fyth yn offrymmu dynion ond ar ryw achosion pwysfawr a nodedig, megis clefyd, coroniad brenin, neu wrth fyned i ryfel, a chyhoeddus erfyniadau am lwyddiant mewn rhyw bethau neillduol;

LWYR.................1

ac nad yw pechod yn gwreiddio ynddo mor belled, fel na's gellid trwy iawn drefn ac arferiad ei lwyr chwynnu a 'i ddiwreiddio ymaith o hono, os na fydd yr enaid yn llwyr wrthwyneb:

LWYTH................1

Yr ydys yn dywedyd iddo ef gymmeryd yr enw hwn, ag sy 'n arwyddo yn Hebraeg, Mab y Seren, o herwydd fod prophwydoliaeth Balaam yn dywedyd, y deuai seren allan o lwyth Jacob;

LYFR.................1

Mae Cicero yn ei ail lyfr De Legibus, yn rhoi hanes fer am grefydd yr henafiaid, ac yn dangos yn eglur, nad oedd gan ddynion un ffordd arall i 'w dwyn i 'r nef, ond trwy feddyliau pur a didwyll, ffydd sanctaidd, gwir dduwioldeb, a phob rhyw o rinweddau eraill yn gynhulliadol.

LYGREDIGAETH.........1

Dynion, trwy lygredigaeth nattur, a ddechreuasant edrych arnynt eu hunain yn rhy wael, aflan ac amherffaith, i wneuthur eu herfyniadau at fod mor fawr, sanctaidd, a gogoneddus, ag oedd y Duw hwnnw, Creawdwr nef a daear.

LYNOEDD..............1

ond i 'r rhai drwg maent yn bygwth y cant eu taflu i lynoedd o dan, a 'u poeni gan fath o hen fenywod, o ddull anferth a dychrynedig.

LYSIEUAU.............1

yn gyfarwydd i wella doluriau, ac yn adnabyddus ag amryw lysieuau meddyginiaethol.

LYTHRENAU............1

i 'r dyn du, yr hwn a gafodd y cynnyg cyntaf, ddewis aur, a gwrthod adnabyddiaeth o lythrenau a dysgeidiaeth;

LYWODRAETH...........5

Ond y mae 'r Iuddewon etto, yn eu hynfydrwydd, yn parhau i ddysgywl am Fesia tymhorol, yr hwn, meddant hwy, a ddarostwng y byd, ac a osod i fynu un lywodraeth gyffredinol;

rhoddi y gyfraith i Moses ar fynydd Sinai, eu sefydlu yng wlad Canaan dan lywodraeth Josua, adeiladu teml Salomon;

Yn fyr, mae 'r bobl yma 'n cael eu twyllo 'n fawr iawn gan y diafol, yr hwn yn ddieu sy 'n eu cadw yn offerynau truenus dan ei lywodraeth, at 'chwanegu [~ ychwanegu ] ei ewyllys yn eu dinystr eu hunain.

fod ei lywodraeth yn cyd-uno a 'i ragluniaeth, fel ag mae ef yn oestadol ofalu am ei holl greaduriaid, ond yn fwy neilltuol tu ag at ddynolryw;

Bod y fath ddyn a 'r Iesu o Nazareth, sydd mor anamheuol a bod y fath dywysog ag Augustus Caesar, yn amser a than lywodraeth yr hwn y cafodd ef ei eni.

LYWODRAETHU..........5

felly yn agos o 'r un farn a 'r Epicuriaid, ond eu bod hwy yn addef mai gallu Duw a greodd y byd, ac mai wrth ei ragluniaeth ef yr oedd bob peth yn cael ei lywodraethu, yr hyn oedd yr Epicuriaid yn ei wadu.

ac yn eu dwyn trwy eu holl ysgogiadau tymhorol o amgylch y ffurfafen, ac nid yn unig i lywodraethu 'r cyrph hynny lle 'r oeddynt yn preswylio, ond hefyd, fod ganddynt awdurdod fawr ar bethau daearol;

hwy a lanwasant y byd o honynt, gan osod rhai i lywodraethu moroedd, rhai 'r coedydd, afonydd, mynyddau, taranau, tymhestlau, & c.

ac ar eu hol hwynt iddo greu 'r haul, y lleuad, a 'r ser, trwy effaith y rhai y mae 'r byd yn cael ei lywodraethu.

Mahomet, wedi dala sulw manol ar yr amrywiol sectau, a 'r ymraniadau ag oedd rhwng yr Iuddewon a 'r Crist'nogion, a feddyliodd ynddo ei hun fod yn dra hawdd, trwy ychydig o ddeheurwydd, godi crefydd newydd, a gwneuthur ei hun yn archoffeiriad o honi i lywodraethu 'r bobl.

LYWODRAETHWR.........1

Yn Peru, y mae 'r bobl yn gyffredin yn addef fod un goruchaf-lywodraethwr ab bob peth, ac yn ei alw, Pacacamac, neu Greawdwr rhyfeddol y nef a 'r ddaear.

LYWODRAETHWYR........1

I 'r tri gradd hyn o ysprydion, ac i dri * arall o lywodraethwyr danynt, y llu nefol, ac eneidiau rhyw henafiaid ardderchog, y maent hwy yn talu eu haddoliadau a 'u gwasanaeth crefyddol;

M....................1

Mae 'n ddigon eglur fod delwau gan Laban, pan yr y'm yn cael hanes i Rachel, o gariad iddynt, fyned a hwynt gyd a hi.

MAB..................8

Mae y rhan fwyaf yn meddwl mai Herod y mwyaf, mab i Antipater, yr hwn a fu farw ychydig fisoedd wedi geni ein Iachawdwr.

Yr ydys yn dywedyd iddo ef gymmeryd yr enw hwn, ag sy 'n arwyddo yn Hebraeg, Mab y Seren, o herwydd fod prophwydoliaeth Balaam yn dywedyd, y deuai seren allan o lwyth Jacob;

yr hon, fel y dywedant hwy, a dderbyniasant oddiwrth Sabas mab Seth.

i Winstow, mab arall iddo, roddi gofal dros angenrheidiau a chyfiawnderau ei bobl;

MAE 'r Trinitariaid yn gosod allan, yn ol eu hathrawiaeth hwy, fod tri o wahanol ber sonau yn y Duwdod, sef, Tab, Mab, ac Yspryd Glan.

Mae rhai yn dywedyd, mai ei waith ef yw 'r gredo ag sy 'n cael ei galw felly yn y llyfr gweddi cyffredin, yr hon, meddant hwy, yw 'r uniawn ffydd, lle y dangosir fod tri gwa hanol sylwedd i 'r Tad, Mab, a 'r Yspryd Glan;

rhai a ddy wedant iddo ef ddysgu fod y Tad, Mab, a 'r Yspryd Glan, o 'r un hanfod, ac yn un person, fel ag mae dyn yn cael ei gyfrif o dair sylwedd, sef, cnawd, ys pryd, a chorph, yn gwneuthur i fynu un dyn.

Eraill a feddyliant mai ei farn ef oedd, fod Duw yn yr Hen Destament yn rhoddi 'r gyfraith fel Tad, ac yn y Newydd yn byw ymhlith dynion fel Mab, ac iddo ddisgyn ar yr apostolion fel Yspryd Glan.

MACCA................1

ymhlith y cyfryw, yn nheml Macca, mae un ddelw wedi ei gwneuthur o bres, ac yn cyrraedd hyd gronglwyd y deml;

MACHLUDO.............1

yn y modd hyn maent yn parhau dawnsio, canu, a bloeddio, hyd ne's machludo 'r haul, oddieithr ambell gettyn y maent yn eistedd i lawr i smocco.

MADDEU...............1

a hwy a ddywedant, fod pechod pob un wedi eu maddeu, trwy ymolchi yn y Ganges.

MADDEUANT............2

etto os digwydd ar y pryd hynny iddynt gael eu herfyniad, hwy a osodant y ddelw yn ei lle, ac a syrthiant o 'i blaen i ddeisyf maddeuant, ac at ei heddychu, hwy a 'i golchant, ac a 'i paentiant hi yn ardderchog o 'r newydd.

ac yn edrych arno ef yn farnwr goruchel, gwobrwywr haelionus, cyfiawn, a thrugarog, ac yn barod i roi maddeuant;

MAE..................185

Mae 'n rhy anhawdd gwybod yn iawn pa bryd y dechreuodd y sect hon;

ond mae 'n ddigon tebygol iddynt godi fynu pan ddechreuodd traddodiadau ddyfod mewn ymarferiad yn lle cyfraith Dduw.

Mae 'n Iachawdwr yn fynych yn eu galw 'n rhagrithwyr, o herwydd eu bod yn gwneuthur cyfraith Dduw yn ddieffaith trwy eu traddodiadau.

Mae 'n anhawdd deall, pa fodd y gallent wadu 'r bod o angylion, gan eu bod hwy yn derbyn llyfrau Moses, lle mae son yn fynych am angylion a 'u hymddangosiadau.

Mae 'n anhawdd deall, pa fodd y gallent wadu 'r bod o angylion, gan eu bod hwy yn derbyn llyfrau Moses, lle mae son yn fynych am angylion a 'u hymddangosiadau.

Mae rhai 'n meddwl nad oeddynt yn edrych ar angylion fel bodau neillduol, neu hanfod o honynt eu hunain, ond megis galluoedd yn dylifo oddiwrth y Bod dwyfol, fel ag y mae llewyrch yn beth gwahanol oddiwrth yr haul.

Mae rhai 'n meddwl nad oeddynt yn edrych ar angylion fel bodau neillduol, neu hanfod o honynt eu hunain, ond megis galluoedd yn dylifo oddiwrth y Bod dwyfol, fel ag y mae llewyrch yn beth gwahanol oddiwrth yr haul.

Mae llawer o 'r sect hon etto ymhlith yr Iuddewon gwasgaredig;

ond y mae 'r Phariseaid, y rhai mwyaf aml, yn eu galw hwynt yn Hereticiaid.

Mae rhai yn meddwl, a hynny yn ddigon tebygol, i 'r sect hon godi i fynu yn amser herledigaeth Antiogus Epiphanus, pan giliodd rhifedi mawr o 'r Iuddewon i 'r anialwch, lle y darfu iddynt arfer eu hunain i bob caled-fyd o fywiolaeth.

yr achos o hyn oedd, mae 'n debyg, o herwydd eu neillduolrwydd oddiwrth bawb eraill ond y rhai a fyddai o 'r un farn a hwynt eu hunain.

Mae 'r disgedigion yn ymrannu 'n fawr mewn perthynas i 'r sect hon;

Mae rhai 'n barnu i 'r Herodiaid gymmeryd Herod yn lle 'r Messia;

Mae y rhan fwyaf yn meddwl mai Herod y mwyaf, mab i Antipater, yr hwn a fu farw ychydig fisoedd wedi geni ein Iachawdwr.

canys mae 'n Iachawdwr yn ei alw ef yn gadno, Luc xiii. 32.

Heblaw hyn, mae llawer o opiniynau eraill mewn perthynas i 'r sect hon, ond yr hwn a fynegwyd uchod, sy 'n cael fwyaf o dderbyniad gan ddifinyddion.

Yn gymmaint a bod y gyfraith Iuddewig yn fygythiadau tymhorol, mae 'n gwestiwn, pa un a oedd ganddynt wybodaeth am gyflwr tragywyddol ar ol y bywyd hwn;

mae 'r opiniwn yma wedi cael ei ymddiffyn yn ddysgedig gan Doctor Warburton, a 'i wrthwynebu gan Doctor Sykes, a rhai awdwyr cymmeradwy eraill.

Mae 'r Phariseaid a 'r Saduseaid yn mynych gael eu henwi yn y Testament Newydd;

Yn bresennol mae 'r Iuddewon wedi ymrannu yn ddwy sect;

Mae dau fath ag sy 'n myned dan yr enw hwn;

mae pob un o 'r rhai'n wedi eu cyfansoddi yn ddau ran, y * Misna a 'r Gamara.

Mae 'r Talmud o Jerusalem yn fyrrach ac yn dywyllach na hwnnw o Babilon, ond yn henach o ran amser.

Mae 'r Iuddewon yn dewis y Talmud a gyfansoddwyd yn Babilon o flaen hwnnw o Jerusalem, am ei fod yn fwy goleu, ac yn helaethach.

Mae Lightfoot wedi tynnu llawer iawn o oleuni o honynt at eglurhau amryw ymadroddion yn y Testament Newydd, trwy gydmaru geiriau 'r Misna a 'r apostolion a 'r efangylwr.

Mae 'r Crist'nogion yn credu, mai Iesu Grist yw 'r gwir Fesia, ymha un y mae 'r holl brophwydoliaethau wedi cael eu llwyr gyflawni.

Mae 'r Crist'nogion yn credu, mai Iesu Grist yw 'r gwir Fesia, ymha un y mae 'r holl brophwydoliaethau wedi cael eu llwyr gyflawni.

Ond y mae 'r Iuddewon etto, yn eu hynfydrwydd, yn parhau i ddysgywl am Fesia tymhorol, yr hwn, meddant hwy, a ddarostwng y byd, ac a osod i fynu un lywodraeth gyffredinol;

Mae hanesion yn dywedyd fod ganddo 25,000 o ddisgyblion;

Fel hyn y mae 'r Iuddewon ymhob oes wedi bod yn gosod i fynu gau gristiau, y naill ar ol y llall, er amser ein Iachawdwr hyd yn awr, nid i un diben arall ond i ddangos eu ffolineb a 'u angrhediniaeth.

Mae 'n ddiammeu mai llyfrau 'r Hen Destament yw 'r hanesion goreu a 'r hynaf ag ydym ni yn adnabyddus o honynt.

Yn dystiolaeth o hyn, edryched y darllenydd i waith Josephus, un o 'u haneswyr goreu, o ba waith y mae llawer cyfieithad yn Saesonaeg.

Mae rhai awdwyr yn meddwl bod eilun-addoliad yn henach na 'r diluw, ac yn credu iddo ddechreu cyn amser Enos;

Mae 'n ddigon eglur fod delwau gan Laban, pan yr y'm yn cael hanes i Rachel, o gariad iddynt, fyned a hwynt gyd a hi.

Y gwasanaeth y mae 'r Papistiaid yn ei roddi i 'r Forwyn Fair, i 'r seintiau eraill, ac i angylion heb rifedi, traws-sylweddiad yr elfennau yn y cymmun, y rhelywiau a 'u delwau, sy 'n drosedd nid bychan yn eu golwg, ac yn peri iddynt (nid yn ddiachos) edrych ar Grist'nogion yn eilun-addolwyr.

Yr oeddent hefyd yn credu, fod rhyw ysprydion yn cyfaneddu ynddynt yn yr un dull ag y mae eneidiau dynion yn cyfaneddu yn eu cyrph daearol;

Mae 'n ddiammeu i 'r grefydd hon o eilun-addoliaeth ddechreu ymhlith y Caldeaid;

Mae gweddill o 'r sect hon fyth yn parhau yn y dwyrain, dan yr enw Sabiaid;

Ymhlith eu llyfrau, ag sy 'n cynnwys athrawiaeth eu sect, y mae un llyfr a elwir Seth, yr hwn, meddant hwy, a gyfansoddwyd gan y Patriarc hwnnw.

Y wlad helaeth hon sy 'n llawn o demlau a monachlogydd, wedi eu llenwi a delwau, y rhai y mae 'r offeiriaid dichellgar yn porthi ag anwedd y bwyd, eithr yn bwyta 'r sylwedd eu hunain.

Mae gan yr offeiriaid yma gymmaint o awdurdod ar y duwiau, fel ag y maent yn eu cospi a 'u chwipio pan na fyddont yn atteb eu dibenion.

Mae ganddynt un ddelw a thri phen yn perthyn i 'r un corph, i 'r hon y maent yn rhoddi mawr barch:

y mae hon yn personoli tri philosophydd mawr, Confusius, Xequiam, a Tanzu.

am hynny mae rhai o honynt na laddant gymmaint ag un creadur mwyaf distadl.

I 'r pwrpas yma mae parc yn Quinsay, wedi ei furio oddiamgylch, yn perthyn i Fonachlog, lle mae 'r Monachod yn porthi pedair mil o greaduriaid byw o bob math ar elusennau, er lles i eneidiau rhai pobl fawrion ag sydd wedi myned i mewn i gyrph y creaduriaid hyn i gyfaneddu.

I 'r pwrpas yma mae parc yn Quinsay, wedi ei furio oddiamgylch, yn perthyn i Fonachlog, lle mae 'r Monachod yn porthi pedair mil o greaduriaid byw o bob math ar elusennau, er lles i eneidiau rhai pobl fawrion ag sydd wedi myned i mewn i gyrph y creaduriaid hyn i gyfaneddu.

Mae yma lawer o seremoniau mewn perthynas i wyliau, newydd leuadau, genedigaethau, ac angladdau eu perthynasau, dros y rhai y maent yn fynych yn myned i lawer o draul.

MAE 'r bobl hyn, medd hanesion, yn addoli yr un duwiau, er eu bod dan wahanol enwau, a 'r Bramiaid;

Mae 'r Baniaid, megis y rhan fwyaf o 'r Paganiaid, yn credu fod un Duw goruchaf, ac yn ei alw Parabrama, yr hyn yn eu iaith hwy sy 'n arwyddo perffaith;

Mae y rhai'n yn cael eu haddoli ar ddull delw fawr, ac iddi dri phen.

ac y mae ganddynt ddelw o hono ar ddull hagr ac ofnadwy.

Mae 'r bobl hyn yn arferyd puro eu hunain trwy offrymmau ac ymolchiadau, ac yn rhoddi llawer o 'u heiddo i 'r Braminiaid a fo 'n attendo arnynt.

Mae 'n beth rhyfedd yr hybarch sydd gan y bobl hyn i 'r afon Ganges;

Tra fo 'r seremoniau hyn yn cael eu gwneuthur, mae 'r ymdeithwyr yn ail adrodd llawer o weddiau;

Maent yn meddwl fod llawer paradwys, lle mae pob un o 'u duwiau yn cario eu haddolwyr;

i 'r fath ddychymygol ddedwyddwch a hyn y mae 'r bobl ddwlon yma mewn cariad, fel ag mae rhai yn myned i foddi, eraill yn torri eu gyddfau, neu 'n taflu eu hunain dros greigiau uchel;

i 'r fath ddychymygol ddedwyddwch a hyn y mae 'r bobl ddwlon yma mewn cariad, fel ag mae rhai yn myned i foddi, eraill yn torri eu gyddfau, neu 'n taflu eu hunain dros greigiau uchel;

Mae yma beth aneirif o Badogau;

ymhlith y cyfryw, yn nheml Macca, mae un ddelw wedi ei gwneuthur o bres, ac yn cyrraedd hyd gronglwyd y deml;

mae 'r gadair, medd Sir Thomas Herbert, yn drugain a deuddeg troedfedd o uwchder, ac yn bedwar ugain o led;

Pan fyddo dyn marw, mae ei dylwyth yn gorfod dwyn dau neu dri o dystion, i brofi nad oedd ef ddim yn gristion ar amser ei farwolaeth, ac y maent yn myned mor belled a holi pa un a bu ef felly yn holl ystod ei fywyd;

os deuir i wybod ei fod, mae ei gorph yn cael ei daflu i ryw dommen fel ci.

Yn eu barn, mae 'r bobl yn meddwl yr un peth a 'r Crist'nogion hereticaidd, sef, y Manicheans;

Mae 'r fath barch anrhydeddus ganddynt i 'r crocadil, fel ag y maent yn credu, pwy bynnag a ddifethir ganddo, fod ei enaid yn cael ei ddwyn yn uniawn i 'r nef.

Mae 'r creaduriaid hyn yn cael eu gwasanaethu ar ddisglau arian;

a phan maent yn cael eu harwain allan i gael aer, mae cerddorion yn canu o 'u blaen ar lawer math o offerynau;

a phan ddelont adref, mae un o weision y brenin yn golchi eu traed a dwfr o ddisgl arian.

Mae yma rai temlau o faintioli mawr, ac fe ddywedir fod un o honynt yn cynnwys ynghylch chwech ugain mil o ddelwau;

Ymhyrth y temlau hyn y mae ffont neu lestr mawr a dwfr, yn yr hon y mae 'r ymdeithyddion yn golchi eu traed cyn myned i mewn.

Ymhyrth y temlau hyn y mae ffont neu lestr mawr a dwfr, yn yr hon y mae 'r ymdeithyddion yn golchi eu traed cyn myned i mewn.

ac ar y diwrnod hwnnw mae eu hoffeiriaid, neu 'r talapoins, yn pregethu i 'r dynion yn eu temlau.

MAE 'r wlad helaeth hon tu draw i 'r Ganges;

Mae eu holl gyfraith foesol yn gynhwysedig yn y pump gorchymyn canlynol, sef, na ladd, na wna un fath o aflendid;

Mae y rhai'n yn agos yr un peth ag sy 'n ysgrifenedig yng nghyfraith Moses, yr hyn a ddengys, fod crefydd nattur yn oestad yr un peth, ymhob oes, ac ymhlith pob cenhedlaeth, er ei bod yn cael ei dirywio trwy ymarferiadau a seremoniau o ddyfais dynolryw.

Y duw y maent hwy yn ei addoli trwy fawr anrhydedd, yw Sommona Codon, am yr hwn y mae ganddynt yr hanes ddychymygol hon;

I 'r lleoedd hyn mae llawer o bererinion yn tramwyo bob blwyddyn, i roddi i fynu eu gweddiau iddo.

Mae 'r pererinion yma yn cael cennad i weled esgyrn Sommona Codon, y rhai a ddywedant eu bod yn llewyrchu mor danbaid, fel na allant edrych arnynt dros un funud o amser.

Mae rhyw beth yn y farn hon yn ddigon tebyg i 'r hyn sy 'n gynhwysedig mewn crefydd nattur;

MAE 'r bobl hyn mor grefyddol, ag na enwant eu duw ar un achos, heb lawer iawn o anrhydedd a pharch.

Mae 'r Gaurs hefyd yn meddwl bod dau angel yn perthyn i bob dyn yn neillduol;

Mae 'r Gaurs yn haeru bod eu crefydd hwy wedi cael ei chynnal yn ddirwystr er amser Noa;

Mae eu hoffeiriaid yn gorfod gwilied ddydd a nos i gadw ar gyn y tan cyssegredig yn y temlau, yr hwn, meddant hwy, nid yw byth yn cael ei ddiffodd;

ac os hynny a ddigwydd, mae ef yn cael ei ennyn drachefn oddiwrth y pethau mwyaf pur, megis mellt, ignus fatus, neu rwbian dau bren ynghyd hyd ne's ennynont yn dan goleu.

Mae 'r Gaurs hefyd yn dala, fel ag yr oedd y byd i gael ei liosogi a 'i drigfannu gan ddau ddyn yn unig, i Dduw ordeinio i Efa ddwyn dau efyll bob dydd i 'r byd, ac nad oedd i angeu gael awdurdod ar eu had dros fil o flynyddau;

Ond i ddiweddu 'r hanes yn y parthau hyn - Mae gan pobl Narising a Bisnagar ddelw, at yr hon y mae llawer iawn o bererinion yn tramwy a rhaffau am eu gyddfau, a chyllill wedi sticco yn eu coesau a 'u breichiau;

Ond i ddiweddu 'r hanes yn y parthau hyn - Mae gan pobl Narising a Bisnagar ddelw, at yr hon y mae llawer iawn o bererinion yn tramwy a rhaffau am eu gyddfau, a chyllill wedi sticco yn eu coesau a 'u breichiau;

ac os digwydd i 'r rhai'n fyned yn sicrach, y mae hynny yn cael ei gyfrif yn sancteiddrwydd.

Mae 'r ddelw hon bob blwyddyn yn cael ei chario o ddeutu gan liaws o bobl, morwynion a cherddorion yn myned o 'i blaen:

os digwydd i bererin gael ei wasgu, neu ei lethu i farwolaeth, dan droellau 'r cerbyd fo 'n ei chario, y mae ei ludw yn cael ei gadw fel peth sanctaidd.

Mae 'r eiddynwyr gwallgofus hyn yn gollwng eu gwaed mewn ffordd o offrwm, a rhai o 'r benywod mor haelionus a phutteinio eu hunain i gael arian at gadwraeth y ddelw, neu yn hytrach i 'r offeiriaid.

MAE crefydd y Tartariaid ryw beth yn debyg i 'w cyfraith wladol, ac yn gyffredin wedi ei haddasu at hynny o 'u cymmydogaethau;

canys mae yma rai Mahometaniaid, Gentws, Groegiaid, a 'r grefydd Babaidd.

Mae gan bob un dduw iddo ei hun, ac yn gwneuthur a hwynt fel y mynnont, os na fydd pob peth yn myned wrth eu bodd.

Mae 'r Tibetiaid yn cael eu llywodraethu gan ddyn, neu dduw-dyn, yr hwn y maent yn ei alw Dalai Lama, i 'r hwn y maent yn talu 'r fath wageddol barch ac anrhydedd, fel ag y mae ymmerawdwr China, a 'r holl arglwyddi mwyaf, yn edrych arnynt eu hunain yn ddedwydd, trwy roi anrhegion gwerthfawr, i gael rhyw beth oddiwrtho at wisgo am eu gyddfau, fel yn ymddiffyniad rhag amryw drallodion ac adfyd.

Mae 'r Tibetiaid yn cael eu llywodraethu gan ddyn, neu dduw-dyn, yr hwn y maent yn ei alw Dalai Lama, i 'r hwn y maent yn talu 'r fath wageddol barch ac anrhydedd, fel ag y mae ymmerawdwr China, a 'r holl arglwyddi mwyaf, yn edrych arnynt eu hunain yn ddedwydd, trwy roi anrhegion gwerthfawr, i gael rhyw beth oddiwrtho at wisgo am eu gyddfau, fel yn ymddiffyniad rhag amryw drallodion ac adfyd.

Mae 'r duw-dyn hwn yn cael ei gadw mewn palas ardderchog ar ben mynydd Patuli, yr hwn sydd wedi ei addurno a pheth aneirif o berlau a meini gwerthfawr, ac yn cael ei oleuo a rhifedi mawr o lampau.

Mae 'r duwdyn yma yn cael ei ddangos yn eistedd ar orsedd ardderchog, a chwedi ei ddialladu mewn gwisg gostfawr at dderbyn addoliad gan y bobl, y rhai sydd yn ymgynnull atto o bob cwr o 'r wlad helaeth hon, i ymostwng o 'i flaen, ac yn ei weled yn anrhydedd mawr i gael cusanu ei draed.

Yn y dull hyn maent yn peri i 'r bobl gredu ei fod yn parhau yn dragywyddol, o herwydd y mae 'r offeiriaid, ag sydd a 'r holl awdurdod yma yn eu dwylo, yn gosod un arall yn ei le mor debyg iddo a fo bossibl;

Mae crefydd arall yn arddeladwy ymhlith y Tartariaid, a elwir Schamanism.

Mae proffeswyr y sect hon yn cyfaddef fod un goruchaf Dduw, gwneuthurwr a chynhaliwr pob peth;

Yn Firginia y mae 'r trigolion ag sydd etto heb gael eu hymchwelyd yn grist'nogion, a chanddynt ryw idea am y goruchaf Dduw, yr hwn, meddant hwy, sydd er pob tragywyddoldeb;

ac ar eu hol hwynt iddo greu 'r haul, y lleuad, a 'r ser, trwy effaith y rhai y mae 'r byd yn cael ei lywodraethu.

Mae gan y rhai'n beth aneirif o ddelwau, ond y rhan fwyaf o 'u haddoliadau yw dawnsio a lleisio o ddeutu 'r tan, a chlindarddad rhyw degan yn eu dwylo, ffystio 'r daear a cherrig, ac offrwm tobacco, gwer, a gwaed, ar allorau, wedi eu gwneuthur o gerrig.

Eu meddyliau mewn perthynas i fyd arall, sy 'n debyg i 'r Mahometaniaid, canys mae eu hoffeiriaid yn addo iddynt bob pleserau, benywod glan, gerddi hyfryd, a thragywyddol gynhuddiad o honynt;

Yn Canada mae 'r trigolion yn credu fod un Duw hollalluog, creawdwr a chynhaliwr bob peth, yr hwn maent yn ei alw, Yspryd mawr y bywyd;

a phan y bont yn offrymmu, mae 'n rhaid bod yr awyr yn glir:

yna mae pob un yn gosod ei offrwm ar garn o goed, a phan ddel yr haul yn ddigon uchel, mae 'r plant yn ei dano oddiamgylch, ac yn ei losgi, tra mae 'r milwyr yn dawnsio ac yn canu, yr hen bobl yn bloeddio ar yr ysprydion drwg, ac yn cynnyg iddynt bibau o thybacco;

yna mae pob un yn gosod ei offrwm ar garn o goed, a phan ddel yr haul yn ddigon uchel, mae 'r plant yn ei dano oddiamgylch, ac yn ei losgi, tra mae 'r milwyr yn dawnsio ac yn canu, yr hen bobl yn bloeddio ar yr ysprydion drwg, ac yn cynnyg iddynt bibau o thybacco;

yna mae pob un yn gosod ei offrwm ar garn o goed, a phan ddel yr haul yn ddigon uchel, mae 'r plant yn ei dano oddiamgylch, ac yn ei losgi, tra mae 'r milwyr yn dawnsio ac yn canu, yr hen bobl yn bloeddio ar yr ysprydion drwg, ac yn cynnyg iddynt bibau o thybacco;

Yn Peru, y mae 'r bobl yn gyffredin yn addef fod un goruchaf-lywodraethwr ab bob peth, ac yn ei alw, Pacacamac, neu Greawdwr rhyfeddol y nef a 'r ddaear.

Ond heb law hwn y maent yn addoli 'r haul, o herwydd y bendithion y mae 'r byd yn ei dderbyn oddiwrtho;

Ymhlith y ser y mae ganddynt barch mawr i 'r blaned gwener, fel y maent yn tybied ei bod hi yn un o genhadon yr haul.

Mae 'r Indiaid yma yn ofnus iawn o fellt a tharanau, ac yn edrych arnynt fel yn ddialeddwyr drygioni;

ond mae ganddynt barch hynod i fwa 'r glaw, ac y mae eu brenhinoedd yn eu gwisgo yn eu coat of arms.

ond mae ganddynt barch hynod i fwa 'r glaw, ac y mae eu brenhinoedd yn eu gwisgo yn eu coat of arms.

Yn Mexico mae 'r hen Baganiaid sy 'n cyfaneddu y wlad hon yn credu fod un Duw, gwneuthurwr a chynhaliwr y cwbl oll:

etto y maent yn rhoddi eu holl addoliad i ddelwau, o ba rai y mae ganddynt beth aneirif, rhai o goed, eraill o gerrig;

Ymhlith y rhai'n mae dau ryw neillduol, sef, un o bren, wedi ei addurno ag aur a pherlau, i arwyddo 'r haul, am hynny yn eistedd mewn cadair o liw 'r wybr, yn arwyddo 'r ffurfafen, a phlu ar ei phen, yn arwyddo ei llewyrch bendigedig a gogoneddus.

mae hon wedi ei gwneud o garreg ddu ddisglair, ac yn ei law asswy mae 'n dala disgl aur, yn loyw fel gwydr, ymha un y maent yn tybied ei bod yn gweled eu holl weithredoedd daearol.

mae hon wedi ei gwneud o garreg ddu ddisglair, ac yn ei law asswy mae 'n dala disgl aur, yn loyw fel gwydr, ymha un y maent yn tybied ei bod yn gweled eu holl weithredoedd daearol.

Yn y llaw ddehau y mae gwialen, bwa, a phedair saeth, i ddial ar y troseddwyr;

Mae 'r trigolion ag sydd yn nhaleithau Manta, yn addoli 'r mor, pysgod, teigrod, a phob math o greaduriaid gwylltion.

ond etto, mae peth o honi yn sefyll yn ei llawn rym ymhlith rhai o 'r hen drigolion:

canys mae rhai pobl yn credu na ddarfu iddynt erioed yn iawn dderbyn y grefydd gristnogol o wir ewyllys calon;

Mae gan y bobl hyn dduw arall o is radd, i 'r hwn y maent yn tybied eu hunain yn ddyledus am bob bendithion yn y bywyd hwn.

A thrachefn, mae ganddynt barch mawr i 'r haul, yr hon a alwant Baifa, o herwydd yr effaith sydd ganddi ar gyrph dynion ac anifeiliaid.

Mae yma lawer o demlau wedi eu cyssegru i bob un o 'u duwiau a 'u delwau, wedi eu gwneuthur o gerrig, neu fonion hen goed, wedi eu cerfio 'n lled drwsgl;

Yma mae 'r teidiau 'n dysgu eu plant yn y celfyddydau diawledig hyn, ac fel yn rhan o 'u hetifeddiaeth, yn gorchymmyn iddynt y cyfryw ysprydion, y rhai, meddant hwy, a fuasai fwyaf gwasanaethgar iddynt eu hunain.

Mae gan bob teulu eu hysprydion, (demons) a pha rai y maent mor gyfeillgar, a 'u bod yn myned i gyfarfod a hwynt mewn coedydd a rhodfaoedd dirgel, i ddysgu iddynt fath o ganuau, y rhai pan eu cenir, a fydd yn sicr o beri iddynt ymddangos yn ol eu haddewid:

ac y mae yn fynych ymdrech rhwng dau deulu, pa un a fydd drechaf yn y gelfyddyd hon.

Mae gan rai o honynt ryw art neillduol o ddeutu werthu 'r gwynt i 'r morwyr.

os agorant yr ail, mae gwynt cadarn yn codi, ac yn llanw 'r hwylau;

ond os byddant mor fentrus ag agor y trydydd cwlwm, mae 'r fath ystormydd yn codi, y mor yn cynhyrfu, a 'r holl wybr yn duo, fel na byddant mwyach yn gallu rheoli eu llongau, ond mewn perygl bob munud o longddrylliad.

mae rhai'n o bob lliwiau, peth o honynt yn wyrdd, melyn, glas, & c.

Mae 'r Laplanders, meddant hwy, yn gosod y rhai'n ar werth, ac yn edrych arnynt fel rhyw beth byw, yn gymmaint ag y gall eu prynwyr eu danfon i 'r lle, ac at y sawl a fynnont;

Ond yr offeryn pennaf y maent hwy yn ei ddefnyddio mewn ffordd o ddewinyddiaeth yw 'r drwm, ar yr hwn y maent yn gosod rhifedi mawr o fodrwyau pres, yr hwn y mae 'r swynwr yn ei ffysto, ac yn mwmlan rhyw eiriau swyniol wrtho, ne's yn y diwedd y byddo ef yn cwympo mewn llewig;

yr holl amser hyn y mae pawb a fo 'n bresennol yn codi i fynu ac yn canu.

Mae 'r swynwr yma ar ol dihuno yn cymmeryd arno, beth bynnag a ofynir iddo, y gall ef roddi llawn hanes am dano, pa mor belled, neu ymha wlad, neu ran o 'r byd y bydd hynny 'n bod;

Yn fyr, mae 'r bobl yma 'n cael eu twyllo 'n fawr iawn gan y diafol, yr hwn yn ddieu sy 'n eu cadw yn offerynau truenus dan ei lywodraeth, at 'chwanegu [~ ychwanegu ] ei ewyllys yn eu dinystr eu hunain.

etto yn Gini, a lleoedd eraill, ag y mae gan ein morwyr ni beth masnach a hwynt, ni wyddom fod y rhan fwyaf o 'r trigolion yn cadw wrth eu hen feddyliau Paganaidd.

Mae y rhai mwyaf gwybodus o honynt yn credu fod un Duw ag sydd goruwch y cwbl, ac yn cyfrif iddo waith y greadigaeth, a llywodraeth pob peth ag sydd ynddi;

ond mae 'n ddigon tebyg fod yr opiniwn hyn yn deillio oddiwrth y cyfeillach sydd beunydd rhyngddynt hwy a 'r Ewropiaid, yn hytrach, nag oddiwrth ddim traddodiadau yn eu plith eu hunain;

Pa fath dybiau sydd ganddynt am eu duwiau, mae 'n anhawdd gwybod;

ond os na wnaethant felly, mae eu duw yn eu foddi yn yr afon hon, ac yn eu boddi fel na byddo son am danynt yn dragywydd.

Er bod gan y bobl hyn ar hyd yr amrywiol barthau o Affrica rifedi mawr o dduwiau, etto ar gyffiniau 'r mor mae 'n hyspys eu bod yn addoli delwau;

yn y gwrthwyneb, maent yn ddangos fod yn gas ganddynt am dano, ac ar rai diwrnodiau a gwyliau blynyddol, mae ganddynt arfer i hela 'r diafol i maes o 'u trefydd, yr hyn sy 'n cael ei wneuthur gyd a llawer iawn o seremoniau.

Mor belled a hyn fe ddarfu i ni ddangos dechreuad eilun-addoliaeth, ac arolygu 'r mannau mwyaf neillduol o 'r ddaear lle mae 'r pechod a 'r annuwioldeb yma yn cymmeryd lle;

etto, mae 'n ddiammeu fod ganddynt un, yr hwn oeddent yn edrych arno goruwch y lleill, yn rhoi iddo addoliadau dirgel a chyhoeddus, yn gweddio ac yn addunedu, ac yn ei wneuthur yn wrthddrych o 'u holl ddyledswyddau a gwasanaeth crefyddol, a hynny yn y modd mwyaf neillduol.

Mae Cicero yn ei ail lyfr De Legibus, yn rhoi hanes fer am grefydd yr henafiaid, ac yn dangos yn eglur, nad oedd gan ddynion un ffordd arall i 'w dwyn i 'r nef, ond trwy feddyliau pur a didwyll, ffydd sanctaidd, gwir dduwioldeb, a phob rhyw o rinweddau eraill yn gynhulliadol.

Mae hon yn cael ei galw felly oddiwrth Iesu Grist, y gwir Fesia, unig Fab Duw, yr hwn a ymddangosodd yn Judea o ddeutu deunaw cant o flynyddau yn ol;

fod ei lywodraeth yn cyd-uno a 'i ragluniaeth, fel ag mae ef yn oestadol ofalu am ei holl greaduriaid, ond yn fwy neilltuol tu ag at ddynolryw;

y mae gennym y rhesymmau mwyaf cadarn i gredu, fod y dystiolaeth hon a roddasant i 'r byd yn wir;

Am ein dyledswydd i Dduw, mae 'r idea a roir yno yn barchus, yn anrhydeddus, ac yn ddymunol;

Mae 'n debyg, mai yn Antioc y derbyniodd y disgyblion yma 'r titl o Grist'nogion gyntaf, pan oedd Paul a Barnabas yn pregethu:

Y sawl a gadwai 'r gorchymynion hyn, efe a addawai iddo baradwys, lle mae llawer math o wisgoedd sidanaidd, afonydd teg, coed ffrwythlon, benywod glan, cerddorion, a phob llawenydd;

Mae ef yn profi 'r adgyfodiad trwy hanes am saith cysgadur a gysgasant 360 o flynyddau mewn ogof.

Heblaw yr hyn a ddywedwyd uchod, y mae ef wedi rhoi gorchymynion yn erbyn bwyta cig moch, gwaed, a 'r fath greaduriaid a fyddai marw ei hunain.

Mae ef yn annog i edifeirwch, yn gwahardd tyngu a rhegu, yn canmol cyfeillgarwch, ac yn erbyn perswadio dynion i un grefydd yn erbyn eu hewyllys;

Mae 'n annog ei bobl i fod yn gefnog ac yn wrol mewn brwydr, ac yn dangos na all neb farw cyn eu hamser apwyntiedig, a chwedi'n nid oes dim a 'u safia.

y mae ganddynt gymmaint o barch iddo ag sydd gan y Crist'nogion i 'r Testament Newydd.

Mae 'r atteb yn ddigon amlwg, dynion ag sydd yn wrthddrych o drueni, wedi cymmeryd eu harwain allan o 'r ffordd gan dwyllwr cyfrwys, a hwythau hyd heddyw yn ei gredu.

Yn bresennol mae amryw sectau ymhlith y Mahometaniaid, megis y gwelir ymysg y Crist'nogion;

ac mae rhifedi mawr o brophwydi wedi codi o bryd bwy gilydd yn eu plith, o gymmaint eu hawdurdod a Mahomet ei hun.

Mae 'r grefydd yma wedi ymdannu dros ran fawr o 'r ddaear, yr hyn a ymddengys yn fwy amlwg wrth y cenhedlaethau a 'r tywysogion sy 'n ei phroffesu.

MAE 'r Trinitariaid yn gosod allan, yn ol eu hathrawiaeth hwy, fod tri o wahanol ber sonau yn y Duwdod, sef, Tab, Mab, ac Yspryd Glan.

Mae 'n dra adnabyddus i 'r dysgedigion, nad oedd y gair Drindod yn cael ei arferyd yn yr eglwys cyn amser Origen:

canys mae Dupin yn dywedyd, mai Theophilus, esgob Antioc, oedd y cyntaf a arferodd y gair Trinitas, neu Ddrindod, i arwyddo tri o ber sonau;

ac y mae ef yn sylwi, ei fod yn galw 'r trydydd Doethineb, (Sagesse) yr hyn sydd yn fwyaf tebygol, am nad oedd yr Yspryd Glan yn cael ei gyfrif yn berson dwyfol mor gynnar a hynny, ond yn hytrach yn briodoledd;

ac y mae 'n debygol na chafodd yr Yspryd ei addef yn berson dwyfol cyn yr ail Gymmanfa gyffredinol, yr hon a gynhaliwyd yn y flwyddyn 1381.

Mae 'r athrawon mwyaf dysgedig yn amrywio yn eu barn mewn perthynas i 'r ddirgelwch hon, fel y mae 'n anhawdd gwybod i bwy y mae 'r athrawiaeth yma 'n fwyaf perthynol;

Mae 'r athrawon mwyaf dysgedig yn amrywio yn eu barn mewn perthynas i 'r ddirgelwch hon, fel y mae 'n anhawdd gwybod i bwy y mae 'r athrawiaeth yma 'n fwyaf perthynol;

Mae 'r athrawon mwyaf dysgedig yn amrywio yn eu barn mewn perthynas i 'r ddirgelwch hon, fel y mae 'n anhawdd gwybod i bwy y mae 'r athrawiaeth yma 'n fwyaf perthynol;

Mae gan bob un o honynt wahanol farn ar y pwngc dyrus hwn;

ond beth bynnag, mae Dr.

Mae rhai yn dywedyd, mai ei waith ef yw 'r gredo ag sy 'n cael ei galw felly yn y llyfr gweddi cyffredin, yr hon, meddant hwy, yw 'r uniawn ffydd, lle y dangosir fod tri gwa hanol sylwedd i 'r Tad, Mab, a 'r Yspryd Glan;

Mewn perthynas i 'r gair Drindod, mae 'n ddigon hyspys, nad yw hwn ei cael ei arferyd mewn un man yn y 'sgrythurau [~ ysgrythurau ];

ac mae 'n rhaid cyfaddef ei fod yn cael ei wrthwynebu 'n fawr gan y diwygwyr, y rhai oeddent yn edrych arno fel yn weddill o ba byddiaeth.

mae hyn yn archwaethu 'n farbaraidd.

Mae 'r gair Drindod yn ddiflas, yn gabledd, yn ddychymmyg ddynol, yn ansylfaenol ar dystiolaeth Duw, ac yn ddieithr i 'r apostolion a 'r prophwydi.

hyd ag y mae 'r gair yn cael ei ddeall mewn ystyr ag sy 'n gyttunol ag undeb y Jehofa, ac ar sylfaenol egwyddorion y grefydd grist'nogol, ni all yr ymarferiad o hono mewn un mesur fod yn ble yn erbyn gwirionedd y grefydd honno.

Mae 'r Sabeliaid yn haeru, nad yw tri pherson yn y Drindod ond tri nod neu berthynas.

Mae 'r sect hon wedi dechreu ynghylch canol y drydedd oes gan Sabelius, philosophydd o wlad yr Aipht.

Am ei ddaliadau mae amryw hanesion;

rhai a ddy wedant iddo ef ddysgu fod y Tad, Mab, a 'r Yspryd Glan, o 'r un hanfod, ac yn un person, fel ag mae dyn yn cael ei gyfrif o dair sylwedd, sef, cnawd, ys pryd, a chorph, yn gwneuthur i fynu un dyn.

Mae 'r opiniwn hyn, medd rhai, yn ennill tir ymhlith y Cymru.