CYMAINT............1

mi welwn f' anwyl gydymaith yn saethu oddiwrthifi i 'r entrych, at fyrdd o Dwysogion gwynion eraill, a dyna 'r pryd y dechreuodd y Pap a 'r Swyddogion daiarol eraill lechu a llewygu, a 'r Penaethiaid uffernol syrthio o fesur y myrddiwn, a phob un cymaint ei swn yn cwympo (i 'm tyb i) a phe syrthiasei fynydd anferth i eigion y mor.

CYMDEITHION........3

a 'r Prydydd aethei a 'r maes ar bawb ond yr Offeiriad, a hwnnw, o barch i 'w siacced, a gawsei 'r gair trecha, o fod yn ben y cymdeithion da, ac felly cloes y Bardd y cwbl ar gan:

Yn ddiau, f' Arglwydd, ebr un o 'r pen-cymdeithion a elwid Gwenieithiwr, nid yw f' ewythr yn dangos dim ond a haeddechi o barch, ond trwy 'ch cennad, ni roes ef hanner a haeddei f' Arglwyddes o glod.

Dyna, ebr ef, (am y pottieu) weddillion y cymdeithion da, a fydd a 'u traed yn fferri tan feincieu, tra bo eu penne 'n berwi gan ddiod a dwndwr:

CYMEIRIAID.........1

Ffwrdd, ffwrdd a 'r rhain i Wlad yr Anobaith, ebr y Brenin ofnadwy, rhwymwch y pedwar gefn-gefn, a theflwch hwy at eu cymeiriaid, i ddawnsio 'n droednoeth hyd aelwydydd gwynias, ac i rygnu fyth heb na chlod na chlera.

CYMMAINT...........5

Gan fod cymmaint dy awydd i weled cwrs y Byd bach, ces orchymyn i roi i ti olwg arno, fel y gwelit dy wallco 'n anfodloni i 'th stad a 'th wlad dy hunan.

a chwedi i bob un o saig i saig folera cymmaint o 'r dainteithion, ac a wnaethei wledd i ddyn cymmedrol tros wythnos, na bytheirio oedd y gras bwyd, yna moeswch iechyd y brenin, yna iechyd pob cydymaith da, ac felly ymlaen i foddi archfa 'r bwydydd, a gofalon hefyd:

Dyma Arglwydd ardderchog, ebr fi, sy 'n haeddu cymmaint parch gan y rhai'n oll.

Ond gan eich bod cymmaint yn llyfreu 'r Pap, cewch fynd i gyweirio 'i wely ef at y Pap oedd o 'i flaen, ac yno cewch gusanu 'i fawd ef byth, ac ynte fawd Lucifer.

Erbyn clywed hyn oll, 'r oeddwn inne 'n ysu am gael gwybod pa ryw bobl allei 'r Seithnyn hynny fod, a 'r Diawliaid eu hunain yn eu harswydo cymmaint.

CYMMEDROL..........1

a chwedi i bob un o saig i saig folera cymmaint o 'r dainteithion, ac a wnaethei wledd i ddyn cymmedrol tros wythnos, na bytheirio oedd y gras bwyd, yna moeswch iechyd y brenin, yna iechyd pob cydymaith da, ac felly ymlaen i foddi archfa 'r bwydydd, a gofalon hefyd:

CYMMEIRIAID........1

Canys, gwell gennym eu lle na 'u cwmpeini, cawsom ormod o heldrin gyda 'u cymmeiriaid hwy er's talm, a 'm Llywodraeth i 'n cythryblus eusys.

CYMMERAIS..........1

AR ryw brydnhawngwaith teg o ha [~ haf ] hir felyn tesog, cymmerais hynt i ben un o Fynyddoedd Cymru, a chyda mi Spienddrych i helpu 'ngolwg [~ fy ngolwg ] egwan, i weled pell yn agos, a phetheu bychain yn fawr;

CYMMOD.............2

a leddaisti ef, wel'dyma rywbeth at cael cymmod yr Eglwys, 'r wyfi 'n dywedyd itti, oni bai ladd o honot ef, ni chawsit fyth ollyngdod, na phurdan, ond mynd yn union i Ddiawl wrth blwm.

wel, 'ebr ynte, 'bellach mi wna 'ch cymmod, eich Penyd yw bod byth yn weddw, rhag i chwi wneud drwg- Fargen arall.

CYMMUN.............3

oblegid pan oedd gletta arno, yn lle ei gynghori 'n ofalus, a gweddio 'n daerddwys am drugaredd iddo, son yr oeddid am ei Betheu, ac am ei Lythyr-cymmun, neu am ei Acheu, neu laned, gryfed Gwr ydoedd ef, a 'r cyffelyb:

Canys mae 'r Papistiaid yn cynnws, ie 'n gorchymyn na chadwer llw a Heretic, er darfod ei gymmeryd ar y Cymmun:

Yna hwy a aethant i 'r Cymmun, a phob un yn ymddangos yn syrn barchus i 'r Allor.

CYMMUNO............1

Dyna, ebr ef, Rowndiad sy 'n mynd yn Siri ac o ran, bod y Gyfraith yn gofyn cymmuno 'n yr Eglwys cyn cael Swydd, ynte' ddaeth yma rhag ei cholli:

CYMMWYS............1

Yma mae tai teg a gerddi tra hyfryd, perllannau llownion, llwyni cyscodol, cymmwys i bob dirgel ymgyfarfod i ddal adar, ac ymbell gwnningen wen:

CYMMWYSO...........2

Ond, ebr ef, mae 'n y Ddinas yma rai Eglwysi Prawf, yn perthyn i Eglwys Loegr, lle mae 'r Cymru a 'r Saeson tan brawf tros dro, i 'w cymmwyso at gael eu henweu 'n Llyfr yr Eglwys Gatholic, a 'r sawl a 'i caffo, gwyn ei fyd fyth!

ond gwybyddwch nad oes o 'r tu yma 'r un ond fy Hunan, ac un Brenin arall sydd i wared obry, a chewch weled na phrisia hwnnw na minneu yn ngraddeu 'ch mawrhydi eithr yngraddeu 'ch drygioni, i gael cymmwyso 'ch cosp at eich beieu, am hynny attebwch i 'r holion.

CYMMYSC............1

Twysoges lan iawn yr olwg oedd hon, a gwin cymmysc yn y naill law, a chrwth a thelyn yn y llall:

CYMRU..............3

AR ryw brydnhawngwaith teg o ha [~ haf ] hir felyn tesog, cymmerais hynt i ben un o Fynyddoedd Cymru, a chyda mi Spienddrych i helpu 'ngolwg [~ fy ngolwg ] egwan, i weled pell yn agos, a phetheu bychain yn fawr;

Ond, ebr ef, mae 'n y Ddinas yma rai Eglwysi Prawf, yn perthyn i Eglwys Loegr, lle mae 'r Cymru a 'r Saeson tan brawf tros dro, i 'w cymmwyso at gael eu henweu 'n Llyfr yr Eglwys Gatholic, a 'r sawl a 'i caffo, gwyn ei fyd fyth!

Tyrd i mewn yma, cei weled ychwaneg, ebr ef, ac a'm cipiodd i lofft y grog, un o Eglwysi Cymru, a 'r bobl ar ganol y Gwasanaeth, yno gwelem rai 'n sisial siarad, rhai 'n chwerthin rhai 'n tremio ar Ferched glan, eraill yn darllen gwisciad eu Cymydog o 'r coryn i 'r sowdl, rhai 'n ymwthio ac yn ymddanheddu am eu braint, rhai 'n heppian, eraill yn ddyfal ar eu dyfosiwn, a llawer o rheini hefyd yn rhagrithio.

CYMRWCH............2

eb y Cyffeswr, hai, hai, cymrwch ef Boenwyr, a theflwch ef i 'r Simnei fyglyd yna, am ddywedyd chwedleu.

Dyma 'r BYD yr ych i 'n ei fawrhau, ebr ef, ac ertolwg cymrwch i chwi fy rhann i o hono, ac ar y gair fe a ymescydwodd oddiwrthynt oll ac ymaith ag e 'n ddihafarch at y Porth cyfyng, ac heb waetha i 'r cwbl tan ymwthio f' aeth drwodd a ninne' o 'i ledol;

CYMRYD.............1

Mewn munyd, dyma 'r meirw fwy na rhi o finteioedd yn gwneud eu moes i 'r Brenin, ac yn cymryd eu lle mewn trefn odiaeth.

CYMYDOG............3

Yn wir, eb y truan, cymydog a ofynnodd i mi, a welswn i 'r Eneidieu 'n griddfan tan yr Allor Ddygwyl y Meirw, minneu ddywedais, glywed y llais, ond na welswn i ddim.

Tyrd i mewn yma, cei weled ychwaneg, ebr ef, ac a'm cipiodd i lofft y grog, un o Eglwysi Cymru, a 'r bobl ar ganol y Gwasanaeth, yno gwelem rai 'n sisial siarad, rhai 'n chwerthin rhai 'n tremio ar Ferched glan, eraill yn darllen gwisciad eu Cymydog o 'r coryn i 'r sowdl, rhai 'n ymwthio ac yn ymddanheddu am eu braint, rhai 'n heppian, eraill yn ddyfal ar eu dyfosiwn, a llawer o rheini hefyd yn rhagrithio.

Angeu, Frenin y Dychryniadau, Cwncwerwr y Cwncwerwyr at ein Parchediccaf Gar a 'n Cymydog Lucifer Brenin Hirnos, Penllywodraethwr y Llynclyn Diphwys annerch.

CYMYSCU............1

Mynd i 'r Seler, yno cymyscu Diodydd cryfion o swyn-serch o greifion ewinedd a 'r cyffelyb:

CYN................13

a ddywed e' ei Weddi cyn cyscu?

ac oni basei i 'r Angel fy nghynnal, baswn digon man er gwneud pastai cyn cael daiar.

wel', ebr ef, mae yn y Pelydr accw lawer swyn ryfeddol, mae e 'n eu dallu rhag gweled bach, mae e 'n eu synnu rhag ymwrando a 'u perygl, ac yn eu llosci a thrachwant diwala am ychwaneg o hono, ac ynte 'n wenwyn marwol, yn magu ynddynt glefydon anescorol, na ddichon un meddyg, ie, nac angeu byth bythoedd ei hiachau, na dim oni cheir physygwriaeth nefol a elwir edifeirwch, i gyfog y drwg mewn pryd cyn y greddfo 'n rhybell, wrth dremio gormod arnynt.

Mae 'r Widw, cyn mynd corph hwn o 'i thy, wedi gollwng Gwr arall eusys at ei chalon;

ie, mae Rhagrith cyn lewed a thwyllo llawer o 'u ffordd, wedi iddynt orfod y tair Hudoles eraill.

Dyna, ebr ef, Rowndiad sy 'n mynd yn Siri ac o ran, bod y Gyfraith yn gofyn cymmuno 'n yr Eglwys cyn cael Swydd, ynte' ddaeth yma rhag ei cholli:

Am fod yn rhaid i bawb ymolchi ynddi cyn cael braint yn Llys IMMANUEL, hi a elwir Ffynnon Edifeirwch;

Pa nesa yr awn atti mwyfwy y rhyfeddwn uched, gryfed a hardded, laned a hawddgared oedd pob rhan o honi, gywreinied y gwaith a chariadused y defnyddieu, Craig ddirfawr, o waith a chadernid anrhaethawl oedd y Sylfaen, a Meini bywiol ar hynny wedi eu gosod a 'u cyssylltu mewn trefn mor odidog nad oedd bossibl i un maen fod cyn hardded mewn unlle arall ac ydoedd e 'n ei le ei hun.

Ond cyn i ni fynd rwd ymlaen tu a 'r Gorllewin, mi glywn si oddi fynu ymysc y Pennaethiaid, a phawb o fawr i fach yn hel ei arfeu, ac yn ymharneisio, megis at Ryfel:

Ond cyn i mi edrych ychwaneg o 'r aneirif ddryseu hynny, clywn lais yn peri i minneu wrth fy henw ymddattod, ar y gair mi 'm clywn yn dechreu toddi fel caseg-eira yn gwres yr Haul, yna rhoes fy Meistr i mi ryw ddiod-gwsc fel yr hunais, ond erbyn i mi ddeffro f' am dygasei i ryw ffordd allan o bellder y tu arall i 'r Gaer;

A fedrwch wi, Syre, ganu ar y pedwar mesur ar hugain, a fedrwch wi ddwyn acheu Gog a Magog, ac acheu Brutus ap Sylvius hyd ganmlwydd cyn difa Caer-Troia?

Pa ddelw bynnac, pe troent y llywodraeth uffernol tros ei cholyn, gyrr di hwynt yno 'n sydyn, rhag ofn i mi gael gorchymyn i 'th daro di 'n ddim cyn d' amser.

Ond cyn pen nemor, dyma Glarc y Goron yn eu galw hwy wrth eu henwau fel y canlyn.

CYNDDRWG...........1

Yn hyn, dyma yrr o Gwaceriaid a fynei fynd i mewn a 'u hettieu am eu penneu, eithr trowyd hwy ymaith am fod cynddrwg eu moes.

CYNFIGEN...........1

Y drws nesa 'r oedd yr Angeu gwaetha 'i liw o 'r cwbl a 'i afu wedi diflannu, fo 'i gelwid Angeu Cynfigen;

CYNGHORI...........2

Yr oedd yn ol etto saith o Garcharorion eraill, a rheiny 'n cadw 'r fath drafferth a thrwst, rhai 'n gwenieithio, rhai 'n ymrincian, rhai 'n bygwth, rhai 'n cynghori, &c.

Eich cynghori 'r wyfi i brofi pob ffordd bossibl i 'w gollwng hwy 'n eu hol i 'r Byd:

CYNGHORION.........1

Ie, rhai a 'm geilw ar henw parchediccach yn Henwr, etto nid eiddo fi hanner y coelion, a 'r brutieu, a 'r cynghorion a roir ar yr Henwr;

CYNHINION..........1

ni ddug hwnnw ond cynhinion oddiarno ef, eithr efe a ddug oddiar y tlawd fywioliaeth ei anifail, ac wrth hyn- ny, ei fywioliaeth ynteu a 'i weiniaid.

CYNNAL.............1

Wrth ei deheulaw hi, gwelwn fyrdd o rai duon, Archescobion, Escobion a Dyscawdwyr yn cynnal gyda hi yn Nghleddy 'r Yspryd:

CYNNES.............1

ryw hirnos Gaia dduoer, pan oedd hi 'n llawer twymnach yn nghegin Glynn-cywarch nac ar ben Cadair Idris, ac yn well mewn stafell glyd gyda chywely cynnes, nac mewn amdo ymhorth y fonwent;

CYNNESASEI.........1

canys cynnesasei nghalon i wrth y lle (er y golwg cynta,) Cei 'n hawdd, eb yr Angel, oblegid yna mae fy lle a 'm siars a 'm gorchwyl inneu.

CYNNWS.............1

Canys mae 'r Papistiaid yn cynnws, ie 'n gorchymyn na chadwer llw a Heretic, er darfod ei gymmeryd ar y Cymmun:

CYNNYDDU...........1

Fel yr oeddynt yn mynd ymlaen, yr oedd y dyrfa 'n cynnyddu, a phawb yn deg ei wen, ac yn llaes ei foes i 'r llall, ac yn rhedeg i ymgyfwrdd a 'u trwyneu gan lawr, fel dau Geiliog a fyddei 'n mynd i daro.

CYNNYG.............4

Er ei fod e 'n eu cynnyg hwy 'n briod i bawb, etto ni roes e 'r un yn hollawl i neb erioed.

Gwrthodwyd y Stiwardiaid y cynnyg cynta, rhag iddynt dlodi 'r holl Stryd, ac fel y codaseint eu Plasau ar furddynnod ei Meistred, felly rhag iddynt o 'r diwedd droi 'r Dwysoges ei hun allan o feddiant.

Yma, meddei 'r Gwilwyr, ffowch yma at eich union Frenin sy etto trwom ni 'n cynnyg i chwi gymmod, os trowch i 'ch ufudd-dod oddiwrth y Gwrthryfelwr Belial a 'i hudol-ferched.

Syre, ebr ynte, gwybyddwch mai Fi, ac nid chwi, yw 'r Bardd Cwsc, ac a ges lonydd yma er's naw cant o flynyddoedd, gan bawb ond chychwi, ac a aeth i 'm cynnyg i drachefn.

CYNNYSCAETH........1

hithe 'n addo cynnyscaeth a glendid heb feddu, ond glendid gosod, a 'r hen gancr yn ei Chynnyscaeth ai Chorph hefyd.

CYNT...............1

Yr oedd yno fyrdd o 'r fath blasau gwrthodedig, a allasei oni bai Falchder, fod fel cynt yn gyrchfa goreugwyr, yn Noddfa i 'r gweiniaid, yn Yscol Heddwch a phob Daioni, ac yn fendith i fil o Dai bach o 'u hamgylch.

CYNTA..............4

Gwrthodwyd y Stiwardiaid y cynnyg cynta, rhag iddynt dlodi 'r holl Stryd, ac fel y codaseint eu Plasau ar furddynnod ei Meistred, felly rhag iddynt o 'r diwedd droi 'r Dwysoges ei hun allan o feddiant.

ac o ddywedyd y gwir, ni choelia 'i na walliasei 'r fan yma finneu, oni basei i 'm Cyfeill yn ddiymannerch, fy nghipio i ymhell oddiwrth y tri Thwr hudol i ben ucha 'r Strydoedd, am descyn i wrth gastell o Lys anferthol o faint, a thirion iawn yr olwg cynta, ond gwael a gwrthun arswydus o 'r tu pella, etto ni welid ond yn anhawdd iawn mor tu gwrthun;

canys cynnesasei nghalon i wrth y lle (er y golwg cynta,) Cei 'n hawdd, eb yr Angel, oblegid yna mae fy lle a 'm siars a 'm gorchwyl inneu.

Cynta gwaith a wnaeth y Frenhines a 'r Seinctieu eraill oedd droi ar eu glinieu, ac achwyn eu cam wrth Frenin y Brenhinoedd yn y geirieu yma, Mae estyniad ei adenydd ef yn lloneid lled dy dir di oh IMMANUEL!