COCHION............1

A chynta peth a welwn i, yn f' ymyl dwmpath chwareu, a 'r fath gad-gamlan mewn Peisieu gleision a Chapieu cochion, yn dawnsio 'n hoew-brysur.

CODASANT...........1

Yna dechreuasant sibrwd o glust i glust ryw ddirgel swynion ac edrych arnai, a chyda hynny torrodd yr hwndrwd, a phawb a 'i afel yno' i, codasant fi ar eu 'scwyddeu, fel codi Marchog Sir;

CODASEINT..........1

Gwrthodwyd y Stiwardiaid y cynnyg cynta, rhag iddynt dlodi 'r holl Stryd, ac fel y codaseint eu Plasau ar furddynnod ei Meistred, felly rhag iddynt o 'r diwedd droi 'r Dwysoges ei hun allan o feddiant.

CODI...............5

Yna dechreuasant sibrwd o glust i glust ryw ddirgel swynion ac edrych arnai, a chyda hynny torrodd yr hwndrwd, a phawb a 'i afel yno' i, codasant fi ar eu 'scwyddeu, fel codi Marchog Sir;

Tyrd gyda mi, neu dro, eb ef, a chyda 'r gair, a hi 'n dechreu torri 'r wawr, f' a 'm cippiodd i 'mhell bell tu ucha 'r Castell, ac ar scafell o gwmmwl gwyn gorphwysasom yn yr entrych, i edrych ar yr Haul yn codi, ac ar fy nghydymaith nefol oedd lawer discleiriach na 'r Haul, ond bod ei lewyrch ef ar i fynu gan y llen-gel oedd rhyngddo ac i wared.

Tyrd yn nes attynt, eb yr Angel, ac a 'm cippiodd i wared yn y llen-gel, trwy lawer o fwrllwch diffaith oedd yn codi o 'r Ddinas, ac yn Stryd Balchder descynnasom ar ben 'hangle o Blasdy penegored mawr, wedi i 'r Cwn a 'r Brain dynnu ei Lygaid, a 'i berchenogion wedi mynd i Loegr, neu Frainc, i chwilio yno am beth a fasei can haws ei gael gartre, felly yn lle 'r hen Dylwyth lusengar daionus gwladaidd gynt, nid oes rwan yn cadw meddiant ond y modryb Dylluan hurt, neu Frain rheibus, neu Biod brithfeilchion, neu 'r cyffelyb i ddadcan campeu y perchenogion presennol.

Porthmyn, Maelwyr a fydd yn cadw ac yn codi 'r Farchnad at eu llaw eu hunain:

Os denodd glendid hon, di i chwantio corph Merch, nid rhaid iddi ond codi bys ar un o Swyddogion ei Thad (sy o 'i hamgylch bob amser er nas gwelir) a hwy a drosglwyddant iti fenyw yn ddiattreg;

CODODD.............2

Cododd Hunlle ar y gair yma 'n ddigllon ac a 'madawodd.

A chyn pen nemor, cododd pwff o gorwynt, ac a chwalodd y Niwl pygdew cyffredin oedd ar wyneb Tir Ango, onid aeth hi 'n llwyd oleu, lle gwelwn i fyrdd fyrddiwn o ganhwylleu gleision, ac wrth y rheiny, ces olwg o hirbell ar fin y Geulan ddiwaelod:

CODOG..............1

Yn wir, Syr, meddei 'r Codog, ni fynnaswn i er a feddai, fod arnoch eisieu dim a 'r a allwn i at ymddangos heddyw 'n debyg i chwi 'ch hunan, ac yn siccr gan ddarfod i chwi daro wrth Arglwyddes mor hawddgar odidog a hon; (

COED...............1

O amgylch y Llys 'r oedd rhai coed, ymbell Ywen wenwynig, a Cypres-wydden farwol, ac yn y rheini 'roedd yn nythu ddylluanod, Cigfrain ac Adar y Cyrph a 'r cyfryw, yn creu am Gig fyth, er nad oedd y fangre oll ond un Gigfa fawr ddrewedig.

COELION............1

Ie, rhai a 'm geilw ar henw parchediccach yn Henwr, etto nid eiddo fi hanner y coelion, a 'r brutieu, a 'r cynghorion a roir ar yr Henwr;

COESEU.............1

O escyrn morddwydydd Dynion y gwnelsid holl bilereu 'r Neuadd, a Philereu 'r Parlwr o escyrn y coeseu, a 'r llorieu 'n un walfa o bob cigyddiaeth.

COF................1

Yn wir, f' arglwydd ebr finneu, nis gwn i p'le yw yma, na pheth yw fy neges, na pheth wy fy hun, na pheth aeth a 'm rhan arall i, yr oedd genni bedwar aelod a phen, a pha un ai gartre y gadewais, ai i ryw geubwll, canys co [~ cof ] 'genni dramwy tros lawer o geunentydd geirwon, y bwriodd y Tylwyth-teg fi, ys teg eu gwaith, nis gwn i Syr, pe crogid fi.

COFFADWRIAETH......1

diolchwch iddo 'n hytrach am gadw coffadwriaeth parchus o 'ch henw ar y Ddaiar.

COFIO..............2

Etto ni wyddit fod y rhesymmeu hyn a feddalhae graig, yn llesio fawr iddynt hwy, a 'r achos fwya oedd, nad oedd fawr yn cael hamdden i 'w gwrando, gan edrych ar y Pyrth, ac o 'r gwrandawyr nid oedd fawr yn ystyried, ac o 'r rheini nid oedd fawr yn eu cofio chwaith hir, rhai ni choelient mai Belial yr oeddynt yn ei wasanaethu, eraill ni fynnent mai 'r twll bach di-sathr hwnnw oedd Borth y Bywyd, ac ni choelient mai hudoliaeth oedd y Pyrth disclair eraill a 'r Castell i rwystro iddynt weled eu Destryw nes mynd iddo.

Erbyn ymorol un o gennadon Lucifer a ddaethei a Llythyr at Angeu, ynghylch y saith garcharor hyn ac ymhen ennyd parodd Tynged ddarllen y Llythyr ar osteg, ac hyd yr wy 'n cofio dyma 'r geirieu:

COLLEDIG...........1

Taw ffwl colledig, ebr Angeu, tu draw i 'r Wal o 'th ol y mae 'r purdan, canys yn dy fywyd y dylasit ymburo:

COLLEDIGION........1

Ond os golwg dra echryslawn oedd honno, 'roedd yno uwchben olwg erchyllach na hitheu, sef, Cyfiawnder ar ei Gorseddfainc yn cadw drws Uffern, ar Frawdle neilltuol uwchben y safn i roi barn ar y Colledigion fel y delont.

COLLEDION..........1

ac yn ei Thrysorfa aneirif o blesereu a theganeu i gael cwsmeriaeth pawb, a 'u cadw yn gwasanaeth ei Thad, Ie, 'r oedd llawer yn dianc i 'r Stryd fwyn hon, i fwrw tristwch eu colledion a 'u dyledion yn y Strydoedd eraill.

COLLEDWYR..........1

hwn, ebr Cwsc, a fydd yn cyrchu colledwyr, athrodwyr, ac ymbell farchoges a fydd yn ymwenwyno wrth y Gyfraith, a barodd i Wraig ymddarostwng i 'w Gwr.

COLLI..............3

O 'r diwedd rhwng ymbell fytheiriad trwm, a bod pawb a 'i bistol pridd yn chwythu mwg a than, ac absen iw gymydog, a 'r llawr yn fudr eusys rhwng colli diod a phoeri, mi ofnais y gallei gastie' butrach na rheini fod yn agos, ac a ddeisyfiais gael symmud.

Nid wyfi, ebr ynte 'n colli ond rhan fechan o hono, a phe collwn i 'r cwbl;

ac yna dechreuodd y maes galluocca a chynddeiriocca' fu 'rioed ar y ddaiar, pan ddechreuwyd gwyntio Cleddy 'r Yspryd, dechreuodd Belial a 'i luoedd uffernol wrthgilio, yn y man dechreuodd y Pap lwfrhau, a Brenin Ffrainc yn dal allan, ond yr oedd ynte ymron digalonni, wrth weled y Frenhines a 'i deiliaid mor gyttunol, ac wedi colli ei Longeu a 'i Wyr o 'r naill tu, a llawer oi ddeiliaid yn gwrthryfela o 'r tu arall;

COLLWN.............1

Nid wyfi, ebr ynte 'n colli ond rhan fechan o hono, a phe collwn i 'r cwbl;

CONGL..............1

Gorfod mynd o 'm llwyr anfodd gan y nerth a 'm cippiodd fel corwynt, rhwng uchel ac isel, filoedd o filltiroedd yn ein hol ar y llaw asswy, oni ddaethom eilwaith i olwg y Wal derfyn, ac mewn congl gaeth ni welem glogwyn o Lys candryll penegored dirfawr, yn cyrraedd hyd at y Wal lle 'r oedd y drysau aneirif, a rheiny oll yn arwain i 'r anferth Lys arswydus hwn:

CORONAU............1

Yn nesa 'r oedd drws Angeu Uchel-gais, i 'r sawl sy 'n ffroenio 'n uchel, ac yn torri eu gyddfau eisieu edrych tan eu traed, wrth hwn 'r oedd coronau, teyrnwiail, banerau a phob papureu am swyddeu, pob arfeu bonedd a rhyfel.

CORONEU............1

a than ei draed nid oedd ond coroneu a theyrnwiail yr holl Frenhinoedd a orchfygasei fe 'rioed.

CORONOG............1

Oes yma nemor tano ef o benneu coronog, ebr fi?

CORPH..............5

Etto gwaith ofer oedd iddo geisio cloi 'r Enaid a fedr fyw a thrafaelio heb y Corph:

etto ei fawrhad ei hun, nid llesad y Deyrnas yw corph y gainc.

Os denodd glendid hon, di i chwantio corph Merch, nid rhaid iddi ond codi bys ar un o Swyddogion ei Thad (sy o 'i hamgylch bob amser er nas gwelir) a hwy a drosglwyddant iti fenyw yn ddiattreg;

Mae 'r Widw, cyn mynd corph hwn o 'i thy, wedi gollwng Gwr arall eusys at ei chalon;

pe cai hi ymadel a 'r gost sy wrth y corph, ni waeth ganddi o frwynen pettei ei enaid ef yn ngwaelod Uffern, na 'i geraint ef mwy na hitheu;

CORPWS.............1

Canys diangodd fy Yspryd ar escill Phansi allan o 'r corpws cloiedig:

CORWYNT............1

Gorfod mynd o 'm llwyr anfodd gan y nerth a 'm cippiodd fel corwynt, rhwng uchel ac isel, filoedd o filltiroedd yn ein hol ar y llaw asswy, oni ddaethom eilwaith i olwg y Wal derfyn, ac mewn congl gaeth ni welem glogwyn o Lys candryll penegored dirfawr, yn cyrraedd hyd at y Wal lle 'r oedd y drysau aneirif, a rheiny oll yn arwain i 'r anferth Lys arswydus hwn:

CORYN..............2

Tyrd i mewn yma, cei weled ychwaneg, ebr ef, ac a'm cipiodd i lofft y grog, un o Eglwysi Cymru, a 'r bobl ar ganol y Gwasanaeth, yno gwelem rai 'n sisial siarad, rhai 'n chwerthin rhai 'n tremio ar Ferched glan, eraill yn darllen gwisciad eu Cymydog o 'r coryn i 'r sowdl, rhai 'n ymwthio ac yn ymddanheddu am eu braint, rhai 'n heppian, eraill yn ddyfal ar eu dyfosiwn, a llawer o rheini hefyd yn rhagrithio.

a hyn newydd roi 'mhen i lawr ac yn lled-effro, mi glywn bwys mawr yn dyfod arnai 'n lledradaidd o 'm coryn i 'm sowdl, fel na allwn symmud bys llaw, ond y tafod yn unic, a gwelwn megis Mab ar fy nwyfron, a Merch ar gefn hynny.

CORYNFOEL..........1

ac, pa beth, ebr y Corynfoel, priodi Heretic!

COSP...............1

ond gwybyddwch nad oes o 'r tu yma 'r un ond fy Hunan, ac un Brenin arall sydd i wared obry, a chewch weled na phrisia hwnnw na minneu yn ngraddeu 'ch mawrhydi eithr yngraddeu 'ch drygioni, i gael cymmwyso 'ch cosp at eich beieu, am hynny attebwch i 'r holion.

COTT...............1

Y Cott sy a 'i olwg ar ei Dir ef i 'w Fab ei hun, y lleill i gyd ar Arian ei gynnyscaeth ef, oblegid ei ddeiliaid ef ydynt oll, sef ei Farsiandwyr, ei Daelwriaid, ei Gryddion, a 'i Grefftwyr eraill ef, au huliodd ac a 'i maentumiodd e 'n yr holl wychder mawr hwn, ac heb gael ffyrling etto, nac yn debyg i gael, ond geirieu teg, ac weithieu fygythion ondodid.

COTTYN.............1

a 'r Cottyn hen-graff yn gwybod o 'r goreu beth oedd hi.)

CRAFFU.............1

Erbyn craffu, mi adwaenwn y Mab wrth ei arogleu trwm a 'i gudynneu gwlithog a 'i lygaid mol-glafaidd mai fy Meistr Cwsc ydoedd.

CRAIG..............1

Pa nesa yr awn atti mwyfwy y rhyfeddwn uched, gryfed a hardded, laned a hawddgared oedd pob rhan o honi, gywreinied y gwaith a chariadused y defnyddieu, Craig ddirfawr, o waith a chadernid anrhaethawl oedd y Sylfaen, a Meini bywiol ar hynny wedi eu gosod a 'u cyssylltu mewn trefn mor odidog nad oedd bossibl i un maen fod cyn hardded mewn unlle arall ac ydoedd e 'n ei le ei hun.

CRANCOD............1

Ond mi attebais, ebr ef, glywed o hono 'i mai gwneud castieu 'r y chwi, a ni 'r anllythrennog, nad oes yn lle Eneidieu ond Crancod y Mor yn 'scyrlwgach tan y carbed.

CREADUR............1

Gwelwn eraill yn fyrddeidieu yn gwledda, a pheth o bob creadur o 'u blaen;

CREADURIAID........1

Beth yw 'ch bwyd beunyddiol ond creaduriaid meirwon?

CREFFT.............1

Yn nesa, galwyd Bwriadwr Dyfeisieu, alias, Sion o bob Crefft.

CREFYDD............1

Llawer, ebr ef, o bob Iaith, a Crefydd, a Chenedl tan yr Haul hwn, sy 'n byw ymhob un o 'r Strydoedd mawr obry;

CREIGIEU...........1

Oblegid mae 'r Creigieu dur a diemwnt tragwyddol sy 'n toi Annwn yn rhy gedyrn o beth i 'w malurio.

CREU...............1

O amgylch y Llys 'r oedd rhai coed, ymbell Ywen wenwynig, a Cypres-wydden farwol, ac yn y rheini 'roedd yn nythu ddylluanod, Cigfrain ac Adar y Cyrph a 'r cyfryw, yn creu am Gig fyth, er nad oedd y fangre oll ond un Gigfa fawr ddrewedig.

CRIO...............1

Ni ches i ond gofyn, na chlywn i rai 'n crio, rhai 'n griddfan, rhai 'n ochain, rhai 'n ymleferydd, rhai 'n dal i duchan yn llesc, eraill mewn llafur mawr, a phob arwyddion ymadawiad dyn, ac ymbell un ar eu ebwch mawr yn tewi, a chwapp ar hynny, clywn droi agoriad mewn clo, minneu a drois wrth y swn i spio am y drws, ac o hir graffu, gwelwn fyrdd fyrddiwn o ddrysau 'n edrych ymhell, ac er hynny yn f' ymyl.

CRIWR..............1

Yna galwodd y Criwr Marchoges, alias, Meistres y Clos!

CROESO.............1

Ewch yn ol i 'r Porth cyfyng ac ymolchwch yno 'n ddwys yn Ffynnon Edifeirwch i edrych a gyfogoch i beth gwaed Brenhinol a lyncasoch gynt, a dygwch beth o 'r dwfr hwnnw i dymmeru 'r clai at ail uno y rhwyg accw, ac yna croeso wrthych.

CROG...............1

I hwn yr ai 'r Llogwyr, a Drwgwladwyr, a Gorthrymwyr, a rhai o 'r Mwrdrwyr, ond 'r oedd llawer o 'r rheini yn galw heibio i 'r drws nesa lle 'r oedd Angeu a elwid Crog, a 'i gortyn parod am ei wddf.

CROGID.............1

Yn wir, f' arglwydd ebr finneu, nis gwn i p'le yw yma, na pheth yw fy neges, na pheth wy fy hun, na pheth aeth a 'm rhan arall i, yr oedd genni bedwar aelod a phen, a pha un ai gartre y gadewais, ai i ryw geubwll, canys co [~ cof ] 'genni dramwy tros lawer o geunentydd geirwon, y bwriodd y Tylwyth-teg fi, ys teg eu gwaith, nis gwn i Syr, pe crogid fi.

CROGYN.............1

nage crogyn ystyfnig taflwn ef i 'r Llynn, ni thal mo 'i ddangos i 'n Twysog mawr ni, meddei 'r llall;

CRYFED.............1

Er maint, er cryfed, ac er dichlined yw 'r Mawr hwn, etto mae yn y Stryd fach accw Un sy Fwy nac ynteu.