CHWIDR.............2

r oedd yno un piglas cenfigennus a droes yn ol wrth ddarllen, Car dy Gymydog fel ti dy hun, yr oedd yno Gwestiwr ac Athrodwr a chwidr-droisant wrth ddarllen, Na ddwg gam Dystioliaeth;

Meistr Medleiwr, alias Bys ym hob brywes, 'roedd hwn mor chwidr a phrysur yn fforddio 'r lleill nad oedd e 'n cael mor ennyd i atteb trosto 'i hun nes i Angeu fygwth ei hollti a 'i saeth.

CHWIL..............1

Beth yw Sawdwr lledlwm a ddycco dy ddillad wrth ei gleddyf, wrth y Cyfreithwyr a ddwg dy holl stat oddiarnat, a chwil gwydd, heb nac iawn na rhwymedi i gael arno?

CHWILIO............1

Tyrd yn nes attynt, eb yr Angel, ac a 'm cippiodd i wared yn y llen-gel, trwy lawer o fwrllwch diffaith oedd yn codi o 'r Ddinas, ac yn Stryd Balchder descynnasom ar ben 'hangle o Blasdy penegored mawr, wedi i 'r Cwn a 'r Brain dynnu ei Lygaid, a 'i berchenogion wedi mynd i Loegr, neu Frainc, i chwilio yno am beth a fasei can haws ei gael gartre, felly yn lle 'r hen Dylwyth lusengar daionus gwladaidd gynt, nid oes rwan yn cadw meddiant ond y modryb Dylluan hurt, neu Frain rheibus, neu Biod brithfeilchion, neu 'r cyffelyb i ddadcan campeu y perchenogion presennol.

CHWIPPYN...........2

a chwippyn dyma 'r Disclair yn cyfeirio tros y Castell attom yn union, ar hyn gollyngasant eu gafel, ac ar eu hymadawiad troesant attai guwch uffernol;

a chwippyn er maint oedd y distawrwydd o 'r blaen, dyma si o 'r naill i 'r llall fod yno Ddyn bydol;

CHWITHE............1

Ni cheisiai, ebr ef, ond gwaetha ungwr ddangos ei glanach hi 'n holl Stryd Balchder, na 'ch gwychach chwithe 'n holl Stryd Pleser, na 'ch mwynach witheu f' ewythr yn Stryd yr Elw.

CHWITHEU...........12

ac am eich Cywydd chwitheu, medraf ddwyn eich Acheu trwy berfedd llawer o Farchogion, a Thywysogion, a thrwy 'r dw'r Diluw, a 'r cwbl yn glir hyd at Adda.

Er gwyched yr olwg arnynt nid yw ond ffug, nid yw Belial ond Tywysog tlawd iawn gartre, nid oes ganddo yno ond chwi 'n gynnud ar y tan, a chwi 'n rhost ac yn ferw i 'ch cnoi, ac byth nid ewch i 'n ddigon, byth ni ddaw torr ar ei newyn ef na 'ch poen chwitheu.

Nid oes gennym ni, meddent, ond yr un Statut a chwitheu, am hynny dangoswch i ni 'n braint.

Yn wir, Syr, ebr fi, nis gwn i mwy na chwitheu.

Nis gwn i, ebr finneu, beth a allei 'ch meddwl fod, onid allei 'r Fad-felen a ddifethodd Faelgwn Gwynedd, eich lladd chwitheu ar y feisdon a 'ch rhannu rhwng y Brain a 'r Pyscod.

Syre, ebr Angeu chwitheu ddylasech ddal y tu arall i 'r Agendorr lle mae pawb yn Frenhinoedd;

Ni feiddia fi ollwng neb yn ol trwy Derfyn glawdd Tragwyddoldeb y Wal ddiadlam, na chwitheu eu llochi hwy yma;

Ar ddwfn ystyried eich brenhinol ddymuniant hwn, gwelsom yn fuddiolach nid yn unic i 'n Llywodraeth ni, eithr hefyd i 'ch Teyrnas helaeth chwitheu, yrru 'r carcharorion hyn bella, bai bossibl, oddiwrth ddryseu 'r Wal ddiadlam, rhag i 'w Sawyr drewedig ddychrynu 'r holl Ddinas 1% ddihenydd, fel na ddel dyn byth i Dragwyddoldeb o 'r tu yma i 'r Agendor, ac felly ni chawn i fyth oeri ngholyn, na chwitheu ddim cwsmeriaeth rhwng Daiar ac Uffern.

Ar ddwfn ystyried eich brenhinol ddymuniant hwn, gwelsom yn fuddiolach nid yn unic i 'n Llywodraeth ni, eithr hefyd i 'ch Teyrnas helaeth chwitheu, yrru 'r carcharorion hyn bella, bai bossibl, oddiwrth ddryseu 'r Wal ddiadlam, rhag i 'w Sawyr drewedig ddychrynu 'r holl Ddinas 1% ddihenydd, fel na ddel dyn byth i Dragwyddoldeb o 'r tu yma i 'r Agendor, ac felly ni chawn i fyth oeri ngholyn, na chwitheu ddim cwsmeriaeth rhwng Daiar ac Uffern.

Ai tybied, eb yr Enllibiwr, nad oes ditlau i chwitheu?

Gelw chwitheu, ebr Cyhuddwr, Meistr Ceccryn cyfreithgar, alias, Cwmbrus y cyrtieu:

Aie, ebr Ceccryn, myn Diawl, mi wna 'n hallt i chwitheu, er y galleich fy lladd, nid oes gennych ddim awdurdod i 'm llysenwi.

CHWMPAS............2

a 'r Eigion mawr fel Llynntro o 'i chwmpas, a moroedd eraill fel afonydd yn ei gwahanu hi 'n rhanneu.

Gwelwn aml Goegen gorniog fel Llong ar lawn hwyl, yn rhodio megis mewn Ffram, a chryn Siop Pedler o 'i chwmpas, ac wrth eu chlustiau werth Tyddyn da o berlau:

CHWMYLAU...........1

lle mwrllwch oerddu gwenwynig, llawn niwl afiach a chwmylau cuwchdrwm ofnadwy.

CHWYDED............1

Rhwymwch y ddau, wyneb yn wyneb, gan eu bod yn hen gyfeillion, a bwriwch hwy i Wlad y tywyllwch, a chwyded ef i 'w cheg hi, pised hitheu dan i 'w berfedd ynte hyd Ddyddfarn;

CHWYS..............2

du oedd y clai wedi ei gyweirio trwy ddagreu a chwys, a 'r calch oddi allan yn frith o phlem a chrawn, ac oddifewn o waed dugoch.

Yfed chwys a gwaed y tlodion, a chodi dwbl eich cyflog.

CHWYTHU............1

O 'r diwedd rhwng ymbell fytheiriad trwm, a bod pawb a 'i bistol pridd yn chwythu mwg a than, ac absen iw gymydog, a 'r llawr yn fudr eusys rhwng colli diod a phoeri, mi ofnais y gallei gastie' butrach na rheini fod yn agos, ac a ddeisyfiais gael symmud.

CHYCHWI............1

Syre, ebr ynte, gwybyddwch mai Fi, ac nid chwi, yw 'r Bardd Cwsc, ac a ges lonydd yma er's naw cant o flynyddoedd, gan bawb ond chychwi, ac a aeth i 'm cynnyg i drachefn.

CHYDA..............4

AR ryw brydnhawngwaith teg o ha [~ haf ] hir felyn tesog, cymmerais hynt i ben un o Fynyddoedd Cymru, a chyda mi Spienddrych i helpu 'ngolwg [~ fy ngolwg ] egwan, i weled pell yn agos, a phetheu bychain yn fawr;

Yna dechreuasant sibrwd o glust i glust ryw ddirgel swynion ac edrych arnai, a chyda hynny torrodd yr hwndrwd, a phawb a 'i afel yno' i, codasant fi ar eu 'scwyddeu, fel codi Marchog Sir;

Tyrd gyda mi, neu dro, eb ef, a chyda 'r gair, a hi 'n dechreu torri 'r wawr, f' a 'm cippiodd i 'mhell bell tu ucha 'r Castell, ac ar scafell o gwmmwl gwyn gorphwysasom yn yr entrych, i edrych ar yr Haul yn codi, ac ar fy nghydymaith nefol oedd lawer discleiriach na 'r Haul, ond bod ei lewyrch ef ar i fynu gan y llen-gel oedd rhyngddo ac i wared.

A chyda 'i fod e 'n eistedd, dyma 'r holl Fyddinoedd marwol wedi amgylchu a rhwymo 'r Carcharorion, ac yn eu cychwyn tu a 'u lletty.

CHYFFELYBU.........1

a 'r Bardd yn dadcan ei gelfyddyd, mi fedraf, ebr ef, ei chyffelybu hi i bob coch a gwyn tan yr Haul, a 'i gwallt hi i gan peth melynach na 'r aur;

CHYFFES............1

Pen aeth hi ymaith, dyma 'r Forwyn yn dyfod ymlaen i draethu ei chyffes hitheu:

CHYFFRO............2

A rhwng y swn hwnnw a chyffro goll fy nghyfeill mineu a ddeffrois om cwsc;

Prin y galwasid hwy at y barr, nad dyma 'r Llys oll wedi duo 'n saith hyllach nac o 'r blaen, a grydwst, a chyffro mawr o gylch yr Orseddfainc a 'r Angeu 'n lasach nac erioed.

CHYFLED............1

Nid oes mo 'r nerth i hynny rwan, ond mae chwaneg o ddichell ddyfeisddrwg, a chyfled, a chromlech o femrwn scrifennedig i siccrhau 'r fargen;

CHYFOETHOCCACH.....1

Hai, ni chyttunir heno, eb yr Angel, tyrd ymaith, cyfoethoccach yw 'r Cyfreithwyr na 'r Marsiandwyr, a chyfoethoccach yw 'r Llogwr na 'r Cyfreithwyr, a 'r Stiwardiaid na 'r Llogwyr, a Belial na 'r cwbl, canys ef a 'u pieu hwy oll a 'u petheu hefyd.

CHYFOETHOG.........1

O 'r Stryd fawr hon, ni aethom i 'r nesa lle mae 'r dwysoges Elw yn rheoli, Stryd lawn a chyfoethog aruthr oedd hon, etto nid hanner mor wych a glanwaith a Stryd Balchder, na 'i phobl hanner mor ehud wyneb-uchel, canys dynion llechwrus iselgraff oedd yma gan mwyaf.

CHYFRWYSDRA........1

Mawr, a mawr tros ben yw gallu, a chyfrwysdra, a diwydrwydd y t'wysog Belial a 'i luoedd hefyd sy ganddo heb rifedi 'n y Wlad isa.

CHYFYNG............1

isel a chyfyng iawn oedd hwn, a gwael wrth y Pyrth isa;

CHYLCH.............1

I ba beth y mae 'r Dwysoges yn cadw 'r Lladron hyn o 'i chylch, ebr fi?

CHYMDOGAETH........1

Marchoges, ebr ef, y gelwir yma, y Ferch a fynn farchogaeth ei gwr, a 'i chymdogaeth, a 'i gwlad os geill, ac o hir farchogaeth, hi a ferchyg ddiawl o 'r diwedd o 'r drws yna hyd yn Annw'n.

CHYMDOGESAU........1

Mae 'r Feinir a 'i bryd ar ei fawredd a 'i fonedd ef, modd y caffo hi 'r blaen ar lawer o 'i chymdogesau.

CHYMERYD...........1

Ni wnaethom ni, ebr un Cerddor, ddrwg i neb erioed, ond eu gwneud yn llawen, a chymeryd yn distaw a gaem am ein poen.

CHYMYDOG...........1

myfyrio 'r oeddwn i ar ryw ymddiddanion a fasei wrth y tan rhyngo'i a Chymydog, am fyrdra hoedl Dyn, a siccred yw i bawb farw, ac ansiccred yr amser;

CHYMYSCLYD.........1

nid oedd gan y rhain ond Spectol dywyll a chymysclyd iawn a elwid Alcoran;

CHYN...............3

a chyn i mi gael ennyd i spio am le i ffoi, dyma 'r Awyr oll wedi duo, a 'r Ddinas wedi tywyllu 'n waeth nac ar Ecclips, a Taraneu 'n rhuo a 'r Mellt yn gwau 'n dryfrith, a Chafodydd di-dorr o saetheu marwol yn cyfeirio o 'r Pyrth isa at yr Eglwys Gatholic;

Ar y gair, gwelwn gnap o henddyn gwargam a 'i ddeupen fel miaren gen lawr, yn ymsythu ac yn edrych arnai 'n waeth na 'r Dieflyn coch, a chyn dywedyd gair, dyma fe 'n taflu penglog fawr heibio i 'm pen i diolch i 'r Garreg fedd a 'm cyscododd.

A chyn pen nemor, cododd pwff o gorwynt, ac a chwalodd y Niwl pygdew cyffredin oedd ar wyneb Tir Ango, onid aeth hi 'n llwyd oleu, lle gwelwn i fyrdd fyrddiwn o ganhwylleu gleision, ac wrth y rheiny, ces olwg o hirbell ar fin y Geulan ddiwaelod:

CHYNDDEIRIOCCA.....1

ac yna dechreuodd y maes galluocca a chynddeiriocca' fu 'rioed ar y ddaiar, pan ddechreuwyd gwyntio Cleddy 'r Yspryd, dechreuodd Belial a 'i luoedd uffernol wrthgilio, yn y man dechreuodd y Pap lwfrhau, a Brenin Ffrainc yn dal allan, ond yr oedd ynte ymron digalonni, wrth weled y Frenhines a 'i deiliaid mor gyttunol, ac wedi colli ei Longeu a 'i Wyr o 'r naill tu, a llawer oi ddeiliaid yn gwrthryfela o 'r tu arall;

CHYNDYNRHWYDD......1

Dyma, eb er Angel, rith o edifeirwch gostyngeiddrwydd mawr, ond nid oes yma ond 'piniwn, a chyndynrhwydd, a balchder, a thywyllwch dudew;

CHYNFIGEN..........2

Os Gwr mawr, dyna weniaith a chynfigen ar ei ladd;

er ygwyr ef na wna hynny ond chwanegu ei gosp ei hun, etto ni ad malis a chynfigen iddo beidio pan gaffo ystlys cennad;

CHYNNEFIN..........1

canys, ymdrechodd a dychlammodd f' yspryd gan y dirfawr ddychryn, ac ymorchestodd mor egniol, oni thorrodd holl gloieu Cwsc, a dychwelodd f' enaid iw chynnefin swyddeu:

CHYNNYSCAETH.......2

O ebr 'ynghyfaill, un yw hon sy a 'i chynnyscaeth oll yn y golwg, etto gweli faint sy o rai ffolion yn ei cheisio, a 'r gwaela 'n abl, er sy arni hi o gaffaeliad;

hithe 'n addo cynnyscaeth a glendid heb feddu, ond glendid gosod, a 'r hen gancr yn ei Chynnyscaeth ai Chorph hefyd.

CHYNTA.............1

A chynta peth a welwn i, yn f' ymyl dwmpath chwareu, a 'r fath gad-gamlan mewn Peisieu gleision a Chapieu cochion, yn dawnsio 'n hoew-brysur.

CHYNTED............1

a chynted y meddyliais, gwelwn ryw Oleuni o hirbell yn torri allan, oh mor brydferth!

CHYRT..............1

wrth y drws yma 'r oedd llawer o lyfreu, rhai pottieu a fflagenni, ymbell ffon a phastwn, rhai cwmpaseu, a chyrt, a cher Llongeu.

CHYTTUNIR..........1

Hai, ni chyttunir heno, eb yr Angel, tyrd ymaith, cyfoethoccach yw 'r Cyfreithwyr na 'r Marsiandwyr, a chyfoethoccach yw 'r Llogwr na 'r Cyfreithwyr, a 'r Stiwardiaid na 'r Llogwyr, a Belial na 'r cwbl, canys ef a 'u pieu hwy oll a 'u petheu hefyd.

CHYWELY............1

ryw hirnos Gaia dduoer, pan oedd hi 'n llawer twymnach yn nghegin Glynn-cywarch nac ar ben Cadair Idris, ac yn well mewn stafell glyd gyda chywely cynnes, nac mewn amdo ymhorth y fonwent;

CHYWYDD............1

Blino ar y ffloreg ddiflas honno, a myned i gell arall, yno 'r oedd Pendefig wedi cyrchu Bardd o Stryd Balchder, i wneud Cerdd fawl i 'w angyles, a chywydd moliant iddo 'i hun;

CIBDDALL...........2

Wedi llwyrflino ar y moch abrwysc hyn, ni aethom yn nes i 'r Porth i spio gwallieu i ardderchog Lys Cariad y Brenhin cibddall, lle hawdd mynd i mewn, ac anhawdd mynd allan, ac ynddo aneirif o Stafelloedd.

mi a welwn nad oedd yr Angeu yma ond cibddall.

CIBEDRYCHIAD.......1

er hynny ni cheiti ganddo ond trwy ffafr fawr un cibedrychiad, a chofio er dim ei alw wrth ei holl ditlau a 'i swyddau.