CHADACH............1

Gwelais rywun ddoe, medd y Cardottyn, a chadach brith fel moriwr a ddaethei a llong fawr o yd i 'r borth nesa;

CHADERNID..........1

Pa nesa yr awn atti mwyfwy y rhyfeddwn uched, gryfed a hardded, laned a hawddgared oedd pob rhan o honi, gywreinied y gwaith a chariadused y defnyddieu, Craig ddirfawr, o waith a chadernid anrhaethawl oedd y Sylfaen, a Meini bywiol ar hynny wedi eu gosod a 'u cyssylltu mewn trefn mor odidog nad oedd bossibl i un maen fod cyn hardded mewn unlle arall ac ydoedd e 'n ei le ei hun.

CHADNO.............1

afonydd gloew tirion i 'w pyscotta, meusydd maith cwmpasog, hawddgar i erlid ceunach a chadno.

CHADW..............1

a 'r Dwysoges yn ofalus am foddio pawb a chadw saeth i bob nod.

CHADWER............1

Canys mae 'r Papistiaid yn cynnws, ie 'n gorchymyn na chadwer llw a Heretic, er darfod ei gymmeryd ar y Cymmun:

CHAEL..............2

gwell genni dalu i chwi log, na chael arian yn rhad gan neb arall.

Oblegid IMMANUEL yw ei union Frenin ynte, ond darfod iddo wrthryfela, a chael ei gadwyno am hynny 'n Garcharor tragwyddol;

CHAF...............1

Fy nhad ysprydol ebr y Wreigdda, mae arna 'i faich rhydrwm ei oddef, oni chaf eich trugaredd iw yscafnhau;

CHAFFO.............1

Wel', ebr fi, na ddel byth nos i Lan-gwsc, ac na chaffo 'r Hunlle byth orphws ond ar flaen mynawyd oni ddygwch fi 'n ol lle i 'm cawsoch.

CHAFODYDD..........1

a chyn i mi gael ennyd i spio am le i ffoi, dyma 'r Awyr oll wedi duo, a 'r Ddinas wedi tywyllu 'n waeth nac ar Ecclips, a Taraneu 'n rhuo a 'r Mellt yn gwau 'n dryfrith, a Chafodydd di-dorr o saetheu marwol yn cyfeirio o 'r Pyrth isa at yr Eglwys Gatholic;

CHALON.............1

Mae 'r Widw, cyn mynd corph hwn o 'i thy, wedi gollwng Gwr arall eusys at ei chalon;

CHAN...............1

A chan ddaed ganddo ddrygioni, fe gais ddifa 'r ddinas a 'r Adeilad hon, er y gwyr e 'n hen iawn, fod ei Cheidwad hi 'n anorchfygol.

CHANDDO............2

Nid oes yma un wedi 'r holl fwynder, a chanddo ffyrlingwerth o gariad i 'r llall, ie, gelynion yw llawer o honynt i 'w gilydd.

Ar ben pob twr, gwelit Angeu bach a chanddo galon dwymn ar flaen ei saeth.

CHANDDYNT..........1

Rhai o Stryd Elw a chanddynt ystafell yn hon, a redeint yma a 'u harian iw cyfry, ond ni arhoent fawr rhag i rai o 'r aneirif deganeu sy yma eu hudo i ymadel a pheth o 'u harian yn ddi-log.

CHANFU.............1

Gwelwn un rhan o 'r Eglwys yn taflu allan yn Groes glandeg a hynod iawn, a chanfu 'r Angel fi 'n spio arno, a adwaenosti y Rhan yna, ebr ef?

CHANT..............2

A mi 'n edrych o bell ar y rhain a chant o 'r fath, dyma 'n dyfod heibio i ni globen o baunes fraith ucheldrem ac o 'i lledol gant yn spio, rhain 'n ymgrymmu megis i 'w haddoli, ymbell un a roe beth yn ei llaw hi.

ni pherais i erioed ddilyn yr henffordd, os byddei 'r newydd yn well, ac ni feddyliais i erioed warafun cyrchu i 'r Eglwys wrth beri, Na fynych dramwy lle bo mwya dy groeso, na chant o 'r fath.

CHANU..............2

Oddi yno ni aethom lle clywem drwst mawr, a churo a dwndrio, a chrio a chwerthin, a bloeddio a chanu.

Mynd ymlaen i 'r Parlwr, gwelwn ddyscu dawnsio, a chanu, a llais ac a llaw i yrru eu Cariadeu yn saith ynfyttach nac oeddynt eusys:

CHAPIEU............1

A chynta peth a welwn i, yn f' ymyl dwmpath chwareu, a 'r fath gad-gamlan mewn Peisieu gleision a Chapieu cochion, yn dawnsio 'n hoew-brysur.

CHAREDIG...........1

A phwy a wasanaethei 'r fath Gigydd maleisddrwg mewn gwallco ennyd, ac mewn dirboeneu byth wedi, ac a allei gael byd da tan Frenin tosturiol a charedig i 'w ddeiliaid, heb wneud iddynt erioed ond y Daioni bwygilydd, a 'u cadw rhag Belial i roi teyrnas i bob un o 'r diwedd yn ngwlad y Goleuni!

CHARIADUSED........1

Pa nesa yr awn atti mwyfwy y rhyfeddwn uched, gryfed a hardded, laned a hawddgared oedd pob rhan o honi, gywreinied y gwaith a chariadused y defnyddieu, Craig ddirfawr, o waith a chadernid anrhaethawl oedd y Sylfaen, a Meini bywiol ar hynny wedi eu gosod a 'u cyssylltu mewn trefn mor odidog nad oedd bossibl i un maen fod cyn hardded mewn unlle arall ac ydoedd e 'n ei le ei hun.

CHAS...............1

Nid oedd yma na chas, na llid, ond i bechod, ac yn siccr o orchfygu hwnnw, dim ofn ond rhag digio 'u Brenin, a hwnnw 'n barottach i gymmodi nac i ddigio wrth ei ddeiliaid, na dim swn ond Psalmau mawl i 'w ceidwad.

CHASTIEU...........1

pob llunieu gwledydd, a threfi, a dynion, a dyfeisieu, a chastieu digrif:

CHAWN..............2

Ni chawn i attreg nad dyma fi 'n ymyl yr anferth Gastell tecca 'r a welais i 'rioed, a Lynn tro mawr o 'i amgylch:

Ar ddwfn ystyried eich brenhinol ddymuniant hwn, gwelsom yn fuddiolach nid yn unic i 'n Llywodraeth ni, eithr hefyd i 'ch Teyrnas helaeth chwitheu, yrru 'r carcharorion hyn bella, bai bossibl, oddiwrth ddryseu 'r Wal ddiadlam, rhag i 'w Sawyr drewedig ddychrynu 'r holl Ddinas 1% ddihenydd, fel na ddel dyn byth i Dragwyddoldeb o 'r tu yma i 'r Agendor, ac felly ni chawn i fyth oeri ngholyn, na chwitheu ddim cwsmeriaeth rhwng Daiar ac Uffern.

CHAWSIT............1

a leddaisti ef, wel'dyma rywbeth at cael cymmod yr Eglwys, 'r wyfi 'n dywedyd itti, oni bai ladd o honot ef, ni chawsit fyth ollyngdod, na phurdan, ond mynd yn union i Ddiawl wrth blwm.

CHAWSWN............1

Ni chawswn i fawr edrych na chlywn alw at y barr bedwar o ffidleriaid oedd newydd farw.

CHECCRYN...........1

Gwelwn daflu 'r lleill bendramwnwgl, a Checcryn ynteu yn rhuthro 'i daflu ei hun tros yr ymyl ofnadwy, rhag edrych unwaith ar Gwrt Cyfiawnder, canys och! '

CHEFFYLEU..........1

Wedi i mi spio ennyd ar ffalsder pob cwrr o 'r Adeilad, dyma Ganhebrwng yn mynd heibio, a myrdd o wylo ac ochain, a llawer o ddynion a cheffyleu wedi eu hulio mewn galarwiscoedd duon;

CHEG...............1

Rhwymwch y ddau, wyneb yn wyneb, gan eu bod yn hen gyfeillion, a bwriwch hwy i Wlad y tywyllwch, a chwyded ef i 'w cheg hi, pised hitheu dan i 'w berfedd ynte hyd Ddyddfarn;

CHEIDWAD...........1

A chan ddaed ganddo ddrygioni, fe gais ddifa 'r ddinas a 'r Adeilad hon, er y gwyr e 'n hen iawn, fod ei Cheidwad hi 'n anorchfygol.

CHEIFF.............1

hitheu ni fynn a gaffo ni cheiff a ddymuno, ac ni sieryd ond a 'i gwell am ddywedyd o 'i Mamm wrthi nad oes un gamp waeth ar Ferch ieuanc na bod yn ddifalch wrth garu.

CHEIR..............2

wel', ebr ef, mae yn y Pelydr accw lawer swyn ryfeddol, mae e 'n eu dallu rhag gweled bach, mae e 'n eu synnu rhag ymwrando a 'u perygl, ac yn eu llosci a thrachwant diwala am ychwaneg o hono, ac ynte 'n wenwyn marwol, yn magu ynddynt glefydon anescorol, na ddichon un meddyg, ie, nac angeu byth bythoedd ei hiachau, na dim oni cheir physygwriaeth nefol a elwir edifeirwch, i gyfog y drwg mewn pryd cyn y greddfo 'n rhybell, wrth dremio gormod arnynt.

ni cheir byth Wir lle bo llawer o Feirdd, na Thegwch lle bo llawer o Gyfreithwyr, nes y caffer Iechyd lle bo llawer o Physygwyr.

CHEISIAI...........1

Ni cheisiai, ebr ef, ond gwaetha ungwr ddangos ei glanach hi 'n holl Stryd Balchder, na 'ch gwychach chwithe 'n holl Stryd Pleser, na 'ch mwynach witheu f' ewythr yn Stryd yr Elw.

CHEISIO............2

O ebr 'ynghyfaill, un yw hon sy a 'i chynnyscaeth oll yn y golwg, etto gweli faint sy o rai ffolion yn ei cheisio, a 'r gwaela 'n abl, er sy arni hi o gaffaeliad;

Yn wir, medd un, mae hi 'n Ferch odiaeth, ac hi fu 'n eich canmol chwi wrth rywun, er bod rhywun mawr yn ei cheisio hi.

CHEISIWCH..........1

Na cheisiwch fwrw mo 'ch aflwydd arna fi, chwi ni fynnech son am y dyfyn er ei gael ganwaith.

CHEIT..............1

Canys, pe rhoit dy frenhiniaeth (lle ni feddi ddimmeu i roi) ni cheit gan borthor y drysau yna, spio unwaith trwy dwll y clo.

CHEITI.............1

er hynny ni cheiti ganddo ond trwy ffafr fawr un cibedrychiad, a chofio er dim ei alw wrth ei holl ditlau a 'i swyddau.

CHELWYDDEU.........1

F' a 'm gelwir i Rhywun, ebr ef, ac nid oes na llatteiaeth nac athrod, na chelwyddeu na chwedleu, i yrru rhai benben, nad arna 'i y bwrir y rhan fwya o honynt.

CHENEDL............1

Llawer, ebr ef, o bob Iaith, a Crefydd, a Chenedl tan yr Haul hwn, sy 'n byw ymhob un o 'r Strydoedd mawr obry;

CHER...............1

wrth y drws yma 'r oedd llawer o lyfreu, rhai pottieu a fflagenni, ymbell ffon a phastwn, rhai cwmpaseu, a chyrt, a cher Llongeu.

CHERDD.............1

Nesa i hynny oedd Angeu Cariad, ac wrth ei draed fyrdd o bob offer a llyfreu muwsic, a cherdd, a llythyreu mwynion ac ysmottieu a lliwieu i harddu 'r wyneb, a mil o ryw sciabas deganeu ir pwrpas hwnnw, a rhai cleddyfeu;

CHERWCH............2

ac uwch ben y cwbl, Na cherwch y Byd, na 'r petheu sy 'n y byd, &c.

ond pan edrychodd e 'n uwch a gweled, Na cherwch y Byd, na 'r petheu sy 'n y Byd, fe synnodd, ac ni fedrei lyncu mo 'r Gair caled hwnnw; '

CHES...............2

Ni ches i ond gofyn, na chlywn i rai 'n crio, rhai 'n griddfan, rhai 'n ochain, rhai 'n ymleferydd, rhai 'n dal i duchan yn llesc, eraill mewn llafur mawr, a phob arwyddion ymadawiad dyn, ac ymbell un ar eu ebwch mawr yn tewi, a chwapp ar hynny, clywn droi agoriad mewn clo, minneu a drois wrth y swn i spio am y drws, ac o hir graffu, gwelwn fyrdd fyrddiwn o ddrysau 'n edrych ymhell, ac er hynny yn f' ymyl.

Ond ni ches i fawr aros nad dyma fi yngolwg Allor fawr arswydus lle gwelwn y Brenin Dychrynadwy yn traflyncu cig a gwaed Dynion, a mil o fan angheuod o bob twll yn ei borthi fyth, a chig ir twymn:

CHESTYLL...........1

ac wrth ddrws hwn hefyd godeu a chistieu, a chloieu, a chestyll.

CHEWCH.............1

ond gwybyddwch nad oes o 'r tu yma 'r un ond fy Hunan, ac un Brenin arall sydd i wared obry, a chewch weled na phrisia hwnnw na minneu yn ngraddeu 'ch mawrhydi eithr yngraddeu 'ch drygioni, i gael cymmwyso 'ch cosp at eich beieu, am hynny attebwch i 'r holion.

CHIG...............1

Ond ni ches i fawr aros nad dyma fi yngolwg Allor fawr arswydus lle gwelwn y Brenin Dychrynadwy yn traflyncu cig a gwaed Dynion, a mil o fan angheuod o bob twll yn ei borthi fyth, a chig ir twymn:

CHISTIEU...........1

ac wrth ddrws hwn hefyd godeu a chistieu, a chloieu, a chestyll.

CHLARCOD...........1

Ond o 'r lleill, ebr fi, mae 'r fath bla yn gyfarthwyr, yn fan-Dwrneiod a Chlarcod nad oedd locustiaid yr Aipht ddim pwys ar y Wlad wrth y rhain.

CHLEDDY............1

Dyna Eglwys Loegr, ebr ef, mi gyffrois beth, ac wedi edrych i fynu, mi welwn y Frenhines Ann ar ben yr Eglwys, a Chleddy 'mhob llaw, un yn yr asswy a elwid Cyfiawnder i gadw ei deiliaid rhag Dynion y Ddinas ddihenydd, a 'r llall yn ei llaw ddeheu i 'w cadw rhag Belial a 'i Ddrygau Ysprydol, hwn a elwid Cleddy 'r Yspryd, neu Air Duw, o tan y Cleddyf asswy 'r oedd Llyfr Statut Loegr, tan y llall 'r oedd Beibl mawr.

CHLERA.............1

Ffwrdd, ffwrdd a 'r rhain i Wlad yr Anobaith, ebr y Brenin ofnadwy, rhwymwch y pedwar gefn-gefn, a theflwch hwy at eu cymeiriaid, i ddawnsio 'n droednoeth hyd aelwydydd gwynias, ac i rygnu fyth heb na chlod na chlera.

CHLOD..............1

Ffwrdd, ffwrdd a 'r rhain i Wlad yr Anobaith, ebr y Brenin ofnadwy, rhwymwch y pedwar gefn-gefn, a theflwch hwy at eu cymeiriaid, i ddawnsio 'n droednoeth hyd aelwydydd gwynias, ac i rygnu fyth heb na chlod na chlera.

CHLOIEU............2

Wrth ymadel a rhain, gwelsom gip ar gelloedd lle 'r oeddid yn gwneud castieu bryntach nac y gad gwylder eu henwi, a wnaeth i 'm Cydymaith fy nghippio i 'n ddigllon o 'r Llys penchwiban yma, i Drysordy 'r Dwysoges (oblegid ni aem lle chwenychem er na doreu na chloieu.)

ac wrth ddrws hwn hefyd godeu a chistieu, a chloieu, a chestyll.

CHLUSTIAU..........1

Gwelwn aml Goegen gorniog fel Llong ar lawn hwyl, yn rhodio megis mewn Ffram, a chryn Siop Pedler o 'i chwmpas, ac wrth eu chlustiau werth Tyddyn da o berlau:

CHLYWAIST..........1

Gwybydd weithian, eb yr Angel, na welaisti etto foes, ac na chlywaist yma air, ond o wersi Rhagrith.

CHLYWID............1

peri iddynt godi eu dwylo ar y barr, ni chlywid mo hynny, canys 'r oedd y cledreu 'n ireiddlyd;

CHLYWN.............2

Ni ches i ond gofyn, na chlywn i rai 'n crio, rhai 'n griddfan, rhai 'n ochain, rhai 'n ymleferydd, rhai 'n dal i duchan yn llesc, eraill mewn llafur mawr, a phob arwyddion ymadawiad dyn, ac ymbell un ar eu ebwch mawr yn tewi, a chwapp ar hynny, clywn droi agoriad mewn clo, minneu a drois wrth y swn i spio am y drws, ac o hir graffu, gwelwn fyrdd fyrddiwn o ddrysau 'n edrych ymhell, ac er hynny yn f' ymyl.

Ni chawswn i fawr edrych na chlywn alw at y barr bedwar o ffidleriaid oedd newydd farw.