ARWAIN.............2

Dyma, ebr gwiliwr, y ffordd sy 'n arwain i lawenydd a hyfrydwch tragywyddol, ar hyn ymegniodd pawb i ddyfod trwodd, ond methasant;

Gorfod mynd o 'm llwyr anfodd gan y nerth a 'm cippiodd fel corwynt, rhwng uchel ac isel, filoedd o filltiroedd yn ein hol ar y llaw asswy, oni ddaethom eilwaith i olwg y Wal derfyn, ac mewn congl gaeth ni welem glogwyn o Lys candryll penegored dirfawr, yn cyrraedd hyd at y Wal lle 'r oedd y drysau aneirif, a rheiny oll yn arwain i 'r anferth Lys arswydus hwn:

ARWYDD.............3

Wel'dyma arwydd, ebr fi, na ddylid fyth farnu wrth y golwg.

Wrth nesau canfum yn scrifennedig uwchben pob drws henw 'r Angeu oedd yn ei gadw, ac hefyd wrth bob drws ryw gant o amryw betheu wedi eu gadel yn llanastr, arwydd fod brys ar y rhai a aetheint trwodd.

Pa sawl llyfr, pa sawl bedd, pa sawl clul, pa sawl clefyd, pa sawl cennad ac arwydd a welsoch?

ARWYDDION..........1

Ni ches i ond gofyn, na chlywn i rai 'n crio, rhai 'n griddfan, rhai 'n ochain, rhai 'n ymleferydd, rhai 'n dal i duchan yn llesc, eraill mewn llafur mawr, a phob arwyddion ymadawiad dyn, ac ymbell un ar eu ebwch mawr yn tewi, a chwapp ar hynny, clywn droi agoriad mewn clo, minneu a drois wrth y swn i spio am y drws, ac o hir graffu, gwelwn fyrdd fyrddiwn o ddrysau 'n edrych ymhell, ac er hynny yn f' ymyl.

AS.................1

Sefais ennyd ar fy nghyfyng gyngor awn [~ a awn ] i attynt ai peidio, oblegid ofnais yn fy ffwdan mai haid oeddynt o Sipsiwn newynllyd, ac na wnaent as lai na 'm lladd i i 'w swpper, a 'm llyncu yn ddihalen:

ASCWRN.............1

Mi wna 'i chwi gofio 'ch bod yma, eb ef, ac eilwaith ag ascwrn morddwyd gosododd arna 'i 'n gythreulig, a mineu 'n oscoi 'ngoreu.

ASSWY..............4

Dyna Eglwys Loegr, ebr ef, mi gyffrois beth, ac wedi edrych i fynu, mi welwn y Frenhines Ann ar ben yr Eglwys, a Chleddy 'mhob llaw, un yn yr asswy a elwid Cyfiawnder i gadw ei deiliaid rhag Dynion y Ddinas ddihenydd, a 'r llall yn ei llaw ddeheu i 'w cadw rhag Belial a 'i Ddrygau Ysprydol, hwn a elwid Cleddy 'r Yspryd, neu Air Duw, o tan y Cleddyf asswy 'r oedd Llyfr Statut Loegr, tan y llall 'r oedd Beibl mawr.

Dyna Eglwys Loegr, ebr ef, mi gyffrois beth, ac wedi edrych i fynu, mi welwn y Frenhines Ann ar ben yr Eglwys, a Chleddy 'mhob llaw, un yn yr asswy a elwid Cyfiawnder i gadw ei deiliaid rhag Dynion y Ddinas ddihenydd, a 'r llall yn ei llaw ddeheu i 'w cadw rhag Belial a 'i Ddrygau Ysprydol, hwn a elwid Cleddy 'r Yspryd, neu Air Duw, o tan y Cleddyf asswy 'r oedd Llyfr Statut Loegr, tan y llall 'r oedd Beibl mawr.

Gorfod mynd o 'm llwyr anfodd gan y nerth a 'm cippiodd fel corwynt, rhwng uchel ac isel, filoedd o filltiroedd yn ein hol ar y llaw asswy, oni ddaethom eilwaith i olwg y Wal derfyn, ac mewn congl gaeth ni welem glogwyn o Lys candryll penegored dirfawr, yn cyrraedd hyd at y Wal lle 'r oedd y drysau aneirif, a rheiny oll yn arwain i 'r anferth Lys arswydus hwn:

Ac ar y llaw asswy 'r oedd henddyn a elwid Amser, yn dylifo aneirif o edafedd aur, ac edafedd arian, a chopr, a haiarn lawer iawn, ac ymbell edy 'n prifio 'n well at ei diwedd a myrddiwn yn prifio 'n waeth;

AT.................43

a 'r tri Thwr o 'r tu cefn i 'r Caereu 'n cyrraedd at odre 'r Castell mawr hwnnw.

Ar ohyd i 'r tair anferthol hyn, gwelwn Stryd groes arall, a honno nid oedd ond bechan a gwael wrth y lleill, ond ei bod hi 'n lanwaith, ac ar godiad uwch-law 'r Strydoedd eraill, yn mynd rhagddi uwch uwch tu a 'r Dwyrein, a 'r tair eraill ar i wared tu a 'r Gogledd at y Pyrth mawr.

a llawer un yn byw ymhob un o 'r tair Stryd ar gyrsieu, a phawb nesa 'r y gallo at y Porth:

Nesa at y Porth ond y rhain, oedd lys Lewis XIV.

Yn y pen isa, cei weled y Pap etto, Gorescynnwyr Teyrnasoedd a 'i Sawdwyr, Gorthrymwyr Fforestwyr, Cauwyr y Drosfa gyffredin, Ustusiaid a 'u Breibwyr, a 'u holl Sil o 'r cyfarthwyr hyd at y ceisbwl:

Attalwyr degymeu, neu gyflogeu, neu renti, neu lusenau a adawsid at Yscolion, Lusendai a 'r cyfryw:

Porthmyn, Maelwyr a fydd yn cadw ac yn codi 'r Farchnad at eu llaw eu hunain:

Siopwyr (neu Siarpwyr) a elwant ar angen, neu anwybodaeth y prynwr, Stiwardiaid bob gradd, Clipwyr, Tafarnwyr sy 'n yspeilio Teuluoedd yr oferwyr o 'u da, a 'r Wlad o 'i Haidd at fara i 'r tlodion.

ymbell un tan blygu at lawr, a roe Lythyr yn llaw ei Dduwies, un arall Gerdd, a disgwyl yn ofnus fel 'Scolheigion yn dangos eu Tasc i 'w Meistr;

ac am eich Cywydd chwitheu, medraf ddwyn eich Acheu trwy berfedd llawer o Farchogion, a Thywysogion, a thrwy 'r dw'r Diluw, a 'r cwbl yn glir hyd at Adda.

Ie, ie, eb yr Angel, cedwch eich dagreu at rywbeth rheitiach:

Mae 'r Widw, cyn mynd corph hwn o 'i thy, wedi gollwng Gwr arall eusys at ei chalon;

Yn wir, Syr, meddei 'r Codog, ni fynnaswn i er a feddai, fod arnoch eisieu dim a 'r a allwn i at ymddangos heddyw 'n debyg i chwi 'ch hunan, ac yn siccr gan ddarfod i chwi daro wrth Arglwyddes mor hawddgar odidog a hon; (

Myn, myn, myn, eb yr Arglwydd, nesa pleser at edrych ar degwch hon, oedd wrando 'ch mwynion resymmeu chwi;

Ac i Deml yr anghred yr aethom gynta, gwelwn yno rai yn addoli llun Dyn, eraill yr Haul, eraill y Lleuad, felly aneirif o 'r fath Dduwieu eraill, hyd at y Winwyn a 'r Garlleg;

Yn nesa 'r aethom at y Papistiaid;

a leddaisti ef, wel'dyma rywbeth at cael cymmod yr Eglwys, 'r wyfi 'n dywedyd itti, oni bai ladd o honot ef, ni chawsit fyth ollyngdod, na phurdan, ond mynd yn union i Ddiawl wrth blwm.

Yn hyn, dyma bedwar o rai moelion eraill yn llusco dynan at y cyffeswr, ac ynte 'n dyfod mor 'wllyscar ac at grogpren.

Yn hyn, dyma bedwar o rai moelion eraill yn llusco dynan at y cyffeswr, ac ynte 'n dyfod mor 'wllyscar ac at grogpren.

Ond, ebr ef, mae 'n y Ddinas yma rai Eglwysi Prawf, yn perthyn i Eglwys Loegr, lle mae 'r Cymru a 'r Saeson tan brawf tros dro, i 'w cymmwyso at gael eu henweu 'n Llyfr yr Eglwys Gatholic, a 'r sawl a 'i caffo, gwyn ei fyd fyth!

ac felly ti weli fod Rhagrith yn dra hy ddyfod at yr Allor o flaen IMMANUEL ddisiommedig.

Dyma 'r BYD yr ych i 'n ei fawrhau, ebr ef, ac ertolwg cymrwch i chwi fy rhann i o hono, ac ar y gair fe a ymescydwodd oddiwrthynt oll ac ymaith ag e 'n ddihafarch at y Porth cyfyng, ac heb waetha i 'r cwbl tan ymwthio f' aeth drwodd a ninne' o 'i ledol;

Yma, meddei 'r Gwilwyr, ffowch yma at eich union Frenin sy etto trwom ni 'n cynnyg i chwi gymmod, os trowch i 'ch ufudd-dod oddiwrth y Gwrthryfelwr Belial a 'i hudol-ferched.

Be' sy i 'w wneud, ebr ef, at ddyfod trwodd?

Ewch yn ol i 'r Porth cyfyng ac ymolchwch yno 'n ddwys yn Ffynnon Edifeirwch i edrych a gyfogoch i beth gwaed Brenhinol a lyncasoch gynt, a dygwch beth o 'r dwfr hwnnw i dymmeru 'r clai at ail uno y rhwyg accw, ac yna croeso wrthych.

Ond cyn i ni fynd rwd ymlaen tu a 'r Gorllewin, mi glywn si oddi fynu ymysc y Pennaethiaid, a phawb o fawr i fach yn hel ei arfeu, ac yn ymharneisio, megis at Ryfel:

a chyn i mi gael ennyd i spio am le i ffoi, dyma 'r Awyr oll wedi duo, a 'r Ddinas wedi tywyllu 'n waeth nac ar Ecclips, a Taraneu 'n rhuo a 'r Mellt yn gwau 'n dryfrith, a Chafodydd di-dorr o saetheu marwol yn cyfeirio o 'r Pyrth isa at yr Eglwys Gatholic;

mi welwn f' anwyl gydymaith yn saethu oddiwrthifi i 'r entrych, at fyrdd o Dwysogion gwynion eraill, a dyna 'r pryd y dechreuodd y Pap a 'r Swyddogion daiarol eraill lechu a llewygu, a 'r Penaethiaid uffernol syrthio o fesur y myrddiwn, a phob un cymaint ei swn yn cwympo (i 'm tyb i) a phe syrthiasei fynydd anferth i eigion y mor.

ac yn siccr, os byddei 'n un o Wyr Llys fel y bum i, ac yn gorfod iddo newid ei flas at bob geneu.

Gorfod mynd o 'm llwyr anfodd gan y nerth a 'm cippiodd fel corwynt, rhwng uchel ac isel, filoedd o filltiroedd yn ein hol ar y llaw asswy, oni ddaethom eilwaith i olwg y Wal derfyn, ac mewn congl gaeth ni welem glogwyn o Lys candryll penegored dirfawr, yn cyrraedd hyd at y Wal lle 'r oedd y drysau aneirif, a rheiny oll yn arwain i 'r anferth Lys arswydus hwn:

Ar hyn, mi a drois tan grynu at Gwsc;

Ac ar y llaw asswy 'r oedd henddyn a elwid Amser, yn dylifo aneirif o edafedd aur, ac edafedd arian, a chopr, a haiarn lawer iawn, ac ymbell edy 'n prifio 'n well at ei diwedd a myrddiwn yn prifio 'n waeth;

Ni chawswn i fawr edrych na chlywn alw at y barr bedwar o ffidleriaid oedd newydd farw.

Ffwrdd, ffwrdd a 'r rhain i Wlad yr Anobaith, ebr y Brenin ofnadwy, rhwymwch y pedwar gefn-gefn, a theflwch hwy at eu cymeiriaid, i ddawnsio 'n droednoeth hyd aelwydydd gwynias, ac i rygnu fyth heb na chlod na chlera.

Y nesa a ddaeth at y barr, oedd rhyw Frenin agos i Rufein:

ond gwybyddwch nad oes o 'r tu yma 'r un ond fy Hunan, ac un Brenin arall sydd i wared obry, a chewch weled na phrisia hwnnw na minneu yn ngraddeu 'ch mawrhydi eithr yngraddeu 'ch drygioni, i gael cymmwyso 'ch cosp at eich beieu, am hynny attebwch i 'r holion.

Ond gan eich bod cymmaint yn llyfreu 'r Pap, cewch fynd i gyweirio 'i wely ef at y Pap oedd o 'i flaen, ac yno cewch gusanu 'i fawd ef byth, ac ynte fawd Lucifer.

Yn nesa at hwn daeth Mab a Merch:

Prin y galwasid hwy at y barr, nad dyma 'r Llys oll wedi duo 'n saith hyllach nac o 'r blaen, a grydwst, a chyffro mawr o gylch yr Orseddfainc a 'r Angeu 'n lasach nac erioed.

Erbyn ymorol un o gennadon Lucifer a ddaethei a Llythyr at Angeu, ynghylch y saith garcharor hyn ac ymhen ennyd parodd Tynged ddarllen y Llythyr ar osteg, ac hyd yr wy 'n cofio dyma 'r geirieu:

Lucifer Brenin Brenhinoedd y Byd, Twysog Annw'n a Phrif-Reolwr y Dyfnder at Ein naturiol Fab, y galluoccaf Ddychrynadwy Frenin Angeu, cyfarch a goruchafiaeth ac yspleddach dragwyddol.

Etto nid rhaid i ti uno'n [~ unofn ] soddi at Lucifer, er daed fyddei gan bawb yno dy gael di, etto byth nis cant:

Angeu, Frenin y Dychryniadau, Cwncwerwr y Cwncwerwyr at ein Parchediccaf Gar a 'n Cymydog Lucifer Brenin Hirnos, Penllywodraethwr y Llynclyn Diphwys annerch.

ATH................1

A pheth yw Hwndliwr ath siommei mewn rhyw hen geffyl, methiant, wrth y Potecari a 'th dwylla o 'th arian a 'th hoedl hefyd am ryw hen physygwriaeth fethedig?

ATHRIST............1

Och fi, ai possibl ebr fi 'n athrist iawn, ar glwyfo o 'u cariad?

ATHROD.............1

F' a 'm gelwir i Rhywun, ebr ef, ac nid oes na llatteiaeth nac athrod, na chelwyddeu na chwedleu, i yrru rhai benben, nad arna 'i y bwrir y rhan fwya o honynt.

ATHRODWR...........1

r oedd yno un piglas cenfigennus a droes yn ol wrth ddarllen, Car dy Gymydog fel ti dy hun, yr oedd yno Gwestiwr ac Athrodwr a chwidr-droisant wrth ddarllen, Na ddwg gam Dystioliaeth;

ATHRODWYR..........1

hwn, ebr Cwsc, a fydd yn cyrchu colledwyr, athrodwyr, ac ymbell farchoges a fydd yn ymwenwyno wrth y Gyfraith, a barodd i Wraig ymddarostwng i 'w Gwr.

ATLYGAF............1

Atlygaf henw 'r Ddinas fawr wallwfus hon, ebr fi, os oes arni well henw na Bedlam fawr?

ATTAI..............2

a chwippyn dyma 'r Disclair yn cyfeirio tros y Castell attom yn union, ar hyn gollyngasant eu gafel, ac ar eu hymadawiad troesant attai guwch uffernol;

tan ymdyrru attai fel y lindys o bob cwrr.

ATTALWYR...........1

Attalwyr degymeu, neu gyflogeu, neu renti, neu lusenau a adawsid at Yscolion, Lusendai a 'r cyfryw:

ATTEB..............6

Tyrd, tyrd, eb yr Angel, mae rhain ar fedr twyllo 'r fenyw, ond pan elont atti, bid siccr y cant atteb cast am gast.

ni wyddwn i beth i atteb.

yn ebrwydd dyma lais yn atteb, Gwrth'nebwch Ddiawl ac fe ffy oddi wrthych;

Ar hynny galwodd Angeu 'n gyffrous am un i sgrifennu 'r atteb fel hyn:

Meistr Medleiwr, alias Bys ym hob brywes, 'roedd hwn mor chwidr a phrysur yn fforddio 'r lleill nad oedd e 'n cael mor ennyd i atteb trosto 'i hun nes i Angeu fygwth ei hollti a 'i saeth.

Yna Meistr Enllibiwr, alias Gelyn y geirda, dim atteb: