Adran nesaf | |
Adran or blaen |
HET.................1
| |
Eraill a rydd deunydd dig, Am y tal im' het helig. | DPO 121. 26 |
HI..................32
| |
Ein gwlad sydd ehang ddigon, fflwch mywn pob peth perthynasol i'n cynhaliaeth, digon yw hi i ni a chwithau. | DPO 68. 19 |
Gyd-a'r fyddin hon y daeth Merch Hengist trosodd a elwid RHonwen, ac herlodes weddeidddlos lan ydoedd hi. | DPO 70. 25 |
A daeth ystryw Hengist fal yr ewyllysiodd, canys Gwrtheyrn aniwair a hoffodd yr Enaith, ac a ddymunodd gael cyscu gyd-a hi y noson honno, a phan geryddwyd ef am hynny gan Esgob LLundain a elwid Fodin, efe a'i trywanodd a'r cleddyf, ac a gymmerth RHonwen yn gariad-ferch iddo, yr hon er tecced oedd, oedd lawn o bob ystryw drwg. | DPO 70. 19 |
cyffelyppach oedd Gwedd yr ynys hon i Fynydd lloscedig megis Etna nag i wlad ffrwythlawn mal y buasai hi o'r blaen; | DPO 72. 15 |
Canys pan wybu RHonwen y Saesones felltigedig (LLys-fam Wrthefyr y Brenin) i'r Saeson golli'r maes, a'i hymlid adref, hi a lidiodd yn ddirfawr, ac a ddychymygodd ynddi ei hun p'odd y gallai hi ladd Wrthefyr y brenin. | DPO 74. 29 |
Canys pan wybu RHonwen y Saesones felltigedig (LLys-fam Wrthefyr y Brenin) i'r Saeson golli'r maes, a'i hymlid adref, hi a lidiodd yn ddirfawr, ac a ddychymygodd ynddi ei hun p'odd y gallai hi ladd Wrthefyr y brenin. | DPO 74. 30 |
Ac o herwydd nad oedd bossibl iddi hi ei hun gyflawni ei hystryw drwg, hi a fynegodd ei bwriad, i un o'i gwas'naethwyr ffyddlonaf.[ | DPO 74. 32 |
Ac o herwydd nad oedd bossibl iddi hi ei hun gyflawni ei hystryw drwg, hi a fynegodd ei bwriad, i un o'i gwas'naethwyr ffyddlonaf.[ | DPO 74. 32 |
Ac am Swm o arian efe a gyttunodd a hi, a'r Melltigedig du a wenwynodd Wrthefyr clodfawryssaf o holl frenhinoedd y Brutaniaid namyn un sef Arthur ab Uthyr Bendragon. | DPO 75. 1 |
Torrodd hi wen llen a llug. | DPO 75. 26 |
Ac nid oedd RHonwen yn ewyllysio ond hynny, canys wedi ei eneinio ef yn frenin drachefn, hi a anfonodd Gennadon hyd yn Germani i yspysu i'w thad fod Gwrthefyr ei elyn marwol wedi marw. | DPO 76. 5 |
Fe ddamweiniodd i mi weled un o 'r cyllill hirion hynny, ac un hagr hell ydoedd hi; | DPO 78. 7 |
Ac wrth ystyried y drwg a wnaeth hi, nid allaf lai na doydyd. | DPO 78. 19 |
A'r llangciau hyn (fal y mae hi'n damweinio etto yn y fath achos) a ymryssonasant a'i gilydd, a Dunawt a ddwad wrth Myrddin, Pa achos ydd ymryssoni di a myfi ? | DPO 80. 12 |
A'i fam a attebodd Na's gwyddai hi Pwy? | DPO 80. 29 |
Bu hi gyfyng arnynt dalm mawr o amser wedi hynny, ac nid oedd nawdd ond y Diffaithwch a chromlechydd y Mynyddoedd, canys cyn ffyrnicced oedd y Saeson, fal na ddiangai neb a'i fywyd ganddo ag a ddeuai o fywn eu crafangau. | DPO 83. 2 |
Wedi hyn y bu hi gyfyng jawn a'r y Saeson dalm mawr o amser Canys eu Capteniaid a garcharwyd, a'r milwyr cyffredin a fuont yn gaeth-weision i'r Brutaniaid. | DPO 88. 1 |
Je, er iddynt fwriadu a chyd-fwriadu trwy undeb a chyttundeb Arglwyddi, Germani, na's diffygient fyth nes goresgyn ynys Brydain, etto hi a fu gyfyng arnynt yn Amser Arthur. | DPO 92. 22 |
Ond gwybydded y Darllenydd hyn, a chreded ef megis gwirionedd disiommedig nad oes gan y cyfryw un fwy sail i ddywedyd hynny, na phe taerai dyn na chododd yr Haul erioed, o herwydd ei bod hi'n fachludiad Haul pan yr ynfydai efe hynny. | DPO 92. 31 |
Ac i gymmell ufudd-dod iddynt, efe a beris i Arch-esgob Mynyw gyhoeddi ysgymmyndod yn erbyn y Sawl oll o'i ddeiliaid a'i gwrth-laddei hi. | DPO 98. 24 |
os yn forwyn y daeth hi. | DPO 99. 21 |
Ond os cyn pen y saith mhlynedd yr ymedy hi a'i gwr, hi a gyll y cwbl ond ei chowyll. | DPO 99. 23 |
Ond os cyn pen y saith mhlynedd yr ymedy hi a'i gwr, hi a gyll y cwbl ond ei chowyll. | DPO 99. 23 |
Hi a barhaawdd mywn grym ynghylch tri chant a deg a deugain o flynyddoedd. | DPO 100. 28 |
Can's yr amser y diddymmwyd hi ydoedd ynghylch Bl. | DPO 100. 30 |
ond hi a barhaawdd gan mwyaf hyd yn amser Harri'r wythfed) ym mha amser y dycpwyd ein Hynafiaid trwy ddichell a ffalsder tan gyfraith Loegr yn gyntaf. | DPO 100. 31 |
Yn y cyfamser hwnnw yr oedd gwraig y brenin yn feichiog, ac efe a'i danfones hi i dref Caernarfon i esgor. | DPO 101. 11 |
Ac ys nid allaf siarad llawer, oblegid nad wyf yn deall ei chywrainrwydd fal y dymunwn, etto'r wyf yn deall cymmaint a hyn, sef, nad oes jaith (hyd y gwn i) yn cadw y purdeb cyssefin cystal a hi, yr hon a sieredir yn gyffredin ym mysc y Gwerinos. | DPO 116. 5 |
achleswyr da, hi a aethai drwy bob debygoliaeth yn llwyr-ddiystyr gan bawb. | DPO 117. 1 |
Gwelwn ynteu brawf eglur mae'r un Jaith sydd gennym ni fyth, er ei bod er ys talm wedi dirywio ennyd, trwy gymmyscu Saesoneg a hi. | DPO 119. 5 |
Ac y mae hi'n ddadl pa un a'i fod efe yn gwybod dim Saes'neg, a'i nad oedd; | DPO 119. 22 |
Canys pan lefarodd y Frenhines wrthynt mywn amryw Jeithoedd, ni allent roddi gair o atteb iddi, yr hyn a wnaeth iddi ddywedyd, Mae'r Creaduriaid mudion hoywaf oeddynt a'r a welsai hi erioed. | DPO 120. 14 |
HIACHAWDWR..........3
| |
A'r pennaf o'r gwyr da hynny a Elwid Eunomius, yr hwn a wyrdroawdd Draddodiad yr Apostolion, ac a ddychymygodd FFurf amgen wrth fedyddio, nag a orchymmynodd ein Hiachawdwr; | DPO 240. 16-17 |
Mae'n Eglur i'n Hiachawdwr bendigedig ei ordeinio liw nos yn ol yr amser y cedwid y Pasg Iddewig; | DPO 243. 15 |
A hynny a wnaethant i arwyddoccau eu bod mywn cariad perffaith a'i gilydd, a bod pob atgasrwydd a malais wedi diweddu, yn ol cynghor ein Hiachawdwr, Gan hynny, os dygi dy rodd i'r Allor ac yno dyfod i'th gof fod gan dy frawd ddim yn dy erbyn, Gad yno dy rodd ger bron yr Allor, a dos ymaith: | DPO 247. 6 |
HIAITH..............3
| |
ei ran ynteu yn odiaeth, ac yn odidog rhagorol, trwy gyfansoddi Gramadeg a Geir-lyfr i hyfforddi ei gydwladwyr i ddysgu cywrainrwydd eu hiaith. | DPO 117. 9 |
Ond pa fodd bynnag yw hynny, ys yw gennyf, mae nid oddiar y RHufeiniaid neu'r LLadinwyr, y benthycciasom ni yr holl eiriau cydystyrol a'r LLadin y rhai sydd yn ein Hiaith, er nad wyf yn amheu i'n Hynafiaid echwyna ambell un. | DPO 117. 28 |
Nid yw hyn ddim wrth y lliaws a fenthycciodd y Saeson o amser bwygilydd oddi wrth genhedloedd eraill, i gyfoethogi eu hiaith: | DPO 122. 30 |
HILIOGAETH..........1
| |
Ac wrth hynny y mae'n amlwg nad oes un Pendefig yn LLoegr, eithr o hiliogaeth un a'i 'r Normaniaid, a'i o'r FFrangcod, a'i ynteu o'r Brutaniaid; | DPO 123. 12-13 |
HIN.................3
| |
Gwell oedd blin guch-hin gauaf: | DPO 78. 22 |
ond wele gymmylau dryg-hin etto'n cyfodi! | DPO 85. 4 |
A'r ol hyn hwy a aent i weddio eu Gweddi gyffredin am dangneddyf ac undeb gyffredinol yn yr Eglwys, am lonyddwch a hedd yn y deyrnas, am lwyddiant yr Oes, am hin dymmerus, tros bob math o ddynion, Brenhinoedd, Ymherodron, a phawb mywn Awdurdod, tros y LLu, a'r Milwyr, tros y rhai Credadwy, ac anghredadwy, tros gyfeillion, a chydymdeithion, tros y cleifion a'r blinderus, a'r fyrr eiriau, tros bawb mywn diffyg ac eisiau cymmorth. | DPO 247. 15 |
HINDEG..............1
| |
Cerais un dyn cwrs hindeg Cariad y teirgwlad teg. | DPO 121. 9 |
HINON...............1
| |
Cantor cyrn elwch cathl heddwch a hinon Myrddin Wyllt a'i cant; | DPO 118. 20 |
HIPPO...............2
| |
Awstin Esgob Hippo, yn traethu'n helaeth. | DPO 235. 18 |
Awstin Esgob Hippo yn dywedyd yn eglur fod y CHrist'nogion yn cymmuno bob dydd yn ei Amser ef, hynny ydyw, ynghylch Bl. | DPO 244. 19 |
HIRION..............3
| |
Twyll y Cyllill hirion. | DPO 64. 9 |
Ac yn ddiattreg hwy a dynnasant eu cyllill hirion allan, ac a laddasant ynghylch tri chant o bendefigion y deyrnas yn dosturus jawn. | DPO 77. 28 |
Fe ddamweiniodd i mi weled un o 'r cyllill hirion hynny, ac un hagr hell ydoedd hi; | DPO 78. 6-7 |
HISTORIAWR..........1
| |
Er fod yr hen Grist'nogion yn wir-ddiau gan mwyaf yn trochi yr holl gorph tan y Dwfr, etto ni chyfrifwyd un trochiad ddim yn Fedydd oll, fal yr ymddengys oddi wrth eiriau hen Historiawr a elwid Sozomen, yr hwn a Scrifennodd hannes yr Eglwys ynghylch Bl. | DPO 238. 24 |
HISTORIAWYR.........2
| |
Mae etto beth anghyttundeb ym mysc Historiawyr am ba achos y galwyd y Saeson yma gyntaf. 1, | DPO 65. 26 |
Nid wyf anhyspys fod rhai (a gymmerant arnynt fod yn Historiawyr da) yn yscrifennu, mae Dychymmyg a gafwyd allan yn ddiweddar, sef ynghylch Bl. | DPO 236. 19 |
HITTIA..............1
| |
Noeth hyd twyn, cyd nithyd tal Ni hittia neb i'th attal. | DPO 121. 28 |
HOEDL...............3
| |
Ond gwrando etto, pa beth a roddi di i mi, os yr anturiaf fy hoedl i wenwyno Emrys wledig y Brenin? | DPO 85. 20 |
Eithr attolwg, dygwch fi a'r elor o flaen y LLu, can's yr wyf yn gobeithio y bydd i'r milwyr hwythau ymwroli, gan weled eu Brenin yn diystyru ei hoedl er mwyn cadw allan Estron genhedl. | DPO 90. 11 |
Y gwirionedd ydyw, fe wyrodd yr hen Athraw godidog hwn tua diwedd ei hoedl oddiwrth y ffydd Apostolic, ‡ | DPO 237. 10 |
HOEDLAU.............1
| |
A raid ini fentro'n hoedlau i'ch cadw chwi'n ddiogel a difraw a'm fawach a choeg-bethau di-fudd? | DPO 72. 6 |
HOELIO..............1
| |
Fe gafwyd, ei feddrod ef tua diwedd teyrnasiad Harri'r ail, a'r geiriau hyn oedd yn argraphedig a'r groes blwm, yr hon oedd wedi ei hoelio wrth yr Ysgrin, Yma Y Gorwedd Arthur Brenin Enwog Y Brutaniaid, Yn Yr Ynys Afallon * Hyn sydd yn dangos. 1, | DPO 94. 9 |
HOFF................1
| |
Hoff a dymunol jawn a fu'r wahawdd hon i'r Saeson: | DPO 68. 27 |
HOFFDER.............2
| |
Cymmerodd Gwrtheyrn y brenin hoffder yn yr ymadrodd hwnnw, ac a ddiolchodd iddynt am eu cariad. | DPO 76. 27-28 |
Can's ni wn i fod dim hoffder mywn Bonheddig na gwreng i siarad Saesoneg yn yr amser hwnnw, er eu bod yn deall eu gwala o Ladin, Groeg, ac Hebraeg; | DPO 119. 24 |
HOFFI...............1
| |
Mer yn hoffi; | DPO 241. 7 |
HOFFODD.............1
| |
A daeth ystryw Hengist fal yr ewyllysiodd, canys Gwrtheyrn aniwair a hoffodd yr Enaith, ac a ddymunodd gael cyscu gyd-a hi y noson honno, a phan geryddwyd ef am hynny gan Esgob LLundain a elwid Fodin, efe a'i trywanodd a'r cleddyf, ac a gymmerth RHonwen yn gariad-ferch iddo, yr hon er tecced oedd, oedd lawn o bob ystryw drwg. | DPO 70. 18 |
HOL.................1
| |
Er gyrru y gwyr arfog fal hyn a'r ffo, etto chwith fu gan y Brutaniaid i ruthro a'r y gwragedd a'r plant a adawodd y Saeson a'r eu hol. | DPO 74. 24 |
HOLL................30
| |
Ac am Swm o arian efe a gyttunodd a hi, a'r Melltigedig du a wenwynodd Wrthefyr clodfawryssaf o holl frenhinoedd y Brutaniaid namyn un sef Arthur ab Uthyr Bendragon. | DPO 75. 3 |
Pan wybu Wrthefyr ddarfod ei wenwyno, efe a barodd alw ei holl dywysogion atto a chyngori a orug bawb o naddynt i amddiffyn eu gwlad, a'i gwir ddled rhag estron-genhedl. | DPO 75. 6 |
A gwedi tramwyo gan mwyaf yr holl wlad, y daeth dau o'r cennadon i Dref a elwid wedi hynny, Caer-fyrddin, ac ym mhorth y y ddinas hwy a welynt ddau langc ieuangc yn chwarau pel; | DPO 80. 6 |
Ac yno, gwedi iddo barhau dri niwrnod a thair nos mywn gweddi, y syrthiodd tan o'r wybr yn y bedwaredd nos, ac a loscodd y Castell a'r Brenin a'i holl Gyfeillion yn ulw. | DPO 82. 24 |
Canys mywn brwydr a ymladdasai a hwy, y gwasgarwyd eu holl lu, a daliwyd Hengist eu tywysog yn garcharor; | DPO 83. 24 |
Canys wedi'r Brutaniaid gael buddugoliaeth gyffredinol, ac yn eu gallu i wneud a hwy fal y gwelynt yn dda, etto'r holl gospedigaeth a osodwyd arnynt ydoedd, i bob Sais osod cebystr am ei wddf, cydnabod ei fai, deisyf maddeuant am yr hyn aeth heibio, ac ymrwymo trwy lw i fod yn Gaethwas i'r Brutaniaid. | DPO 84. 21 |
Ac efe a ddywedodd wrth Weision y Brenin ei fod efe yn Feddyg celfyddgar ac yn jachau pob math o haint a chlefyd, Ac o bydd gwiw (eb'r ef) gan ardderchoccaf fawrhydi y Brenin i gymmeryd o'r Feddyginiaeth sydd gennyf i, fy mywyd i trosto oni bydd cyn pen nemmawr o amser yn holl jach. | DPO 85. 33 |
Ynteu Gobeithiwch yn Nuw Holl-alluog, ac ymwrolwch Ac a'r hynny hwy a gymmerasant galon o newydd, ac a ergydiasant eu saethau cyn amled a chawod o Genllysc at y Gelynion, ac ni laesodd y dewrder, yr arial, a'r egni hwnnw ynddynt, nes ynnill Buddugoliaeth enwog, Bl. | DPO 87. 14 |
Etto'r ydym ni yn rhyfeddu beth ydyw'r achos yr ych yn methu tyccio i oresgyn yr holl wlad. | DPO 89. 5 |
yr holl wlad. | DPO 90. 1 |
Blin jawn ydoedd gan Uthur i glywed y newyddion galarus hyn, a chan ei lid, efe a orchymmynodd i alw holl Foneddigion y wlad ger ei fron; | DPO 90. 3 |
Ac ar hynny hwy a ergydiasant yn chwyrn at y Saeson, ac ni phallodd y calondid hwnnw, nes lladd gan mwyaf eu holl elynion, a gyrrasant y lleill a'r ffo. | DPO 90. 23 |
RHannu wnaeth yr hyn oedd yn RHoddiad, holl Gymru rhy'ddyn? | DPO 96. 17 |
Wyth cant llawn a'i wrantu, pen rhinwedd Pan y rhannwyd holl Gymru, A saith deg llawn waneg llu Eisioes oedd oed Jesu. | DPO 96. 19 |
Yr enwoccaf o holl Dywysogion Cymru oedd Hywel DDa, yr hwn a ddechreuodd ei Deyrnasiad Bl. | DPO 97. 14 |
Efe a drefnodd gyfreithiau da i'w cadw drwy holl Gymru, y rhai a arferid gan mwyaf hyd yn amser Harri yr wythfed: | DPO 97. 17 |
Pan welodd Hywel (eb'r CHronicl) gam-arfer defodau ei wlad, efe a anfones am Arch-esgob Mynyw a'r holl Esgobion eraill a oeddynt yng NGhymru, a'r holl brif eglwyswyr a oedd tanynt, y rhai oeddynt i gyd yn saith ugeint. | DPO 97. 21 |
Pan welodd Hywel (eb'r CHronicl) gam-arfer defodau ei wlad, efe a anfones am Arch-esgob Mynyw a'r holl Esgobion eraill a oeddynt yng NGhymru, a'r holl brif eglwyswyr a oedd tanynt, y rhai oeddynt i gyd yn saith ugeint. | DPO 97. 22 |
Ac holl Arglwyddi, Baryniaid a PHendefigion y wlad. | DPO 97. 24 |
Ac ym mhen diwedd y grawys, efe a ddetholodd ddauddeg o'r rhai doethaf o'r cwbl, gyd-a'r Doctor enwog o'r gyfraith Blegwyryd, gwr doeth dyscedig jawn, ac a orchymmynodd iddynt chwilio yn fanwl holl gyfreithiau a defodau Cymru, a chynnull allan y rhai oeddynt fuddiol, ac Esponi y rhai a oeddynt dywyll ac amheuys, a diddymmu y rhai a oeddynt arddigonaidd. | DPO 98. 7 |
Ond pa fodd bynnag yw hynny, ys yw gennyf, mae nid oddiar y RHufeiniaid neu'r LLadinwyr, y benthycciasom ni yr holl eiriau cydystyrol a'r LLadin y rhai sydd yn ein Hiaith, er nad wyf yn amheu i'n Hynafiaid echwyna ambell un. | DPO 117. 27 |
Ond camsynniad ydyw tybied mae oddi wrth y Saeson y cawsom ni yr holl eiriau cydystyrol a'r Saes'neg, y rhai sydd yn ein Jaith ni. | DPO 119. 6 |
ER na cheir y fath air a Sacrafen yn yr holl Destament Newydd, etto efe a gymhwysir mywn ystyr berthynasol i arwyddoccau y ddau Ordinhad sanctaidd, Bedydd a Swpper yr Arglwydd. | DPO 230. 16 |
Canys y mae Bedydd yn canlyn Enwaediad, fal y profir yn helaeth gan holl hen Athrawon yr Eglwys. | DPO 232. 8 |
Er fod yr hen Grist'nogion yn wir-ddiau gan mwyaf yn trochi yr holl gorph tan y Dwfr, etto ni chyfrifwyd un trochiad ddim yn Fedydd oll, fal yr ymddengys oddi wrth eiriau hen Historiawr a elwid Sozomen, yr hwn a Scrifennodd hannes yr Eglwys ynghylch Bl. | DPO 238. 22 |
Ac na ryfedded neb ein bod yn bedyddio y rhai gweinon trwy daenellu Dwfr arnynt, gan fod yr Yspryd Glan yn dywedyd, Ac a daenellaf arnoch ddwfr glan, fal y byddoch lan, oddi wrth eich holl frynti Ezec. 36. 25. | DPO 239. 11 |
Pa un a'i yn Faban, a'i mywn Oedran, trwy Daenelliad, neu Drochiad y bedyddid neb, ni ailfedyddid hwnnw drachefn, canys yr holl hen Grist'nogion a lynasant yn ddi-yscog wrth Reol yr Apostol Un Arglwydd, un FFydd, un Bedydd. | DPO 239. 18 |
Ac felly hwy a farnasant pa fynyched y deuent i Fwrdd yr Arglwydd, well-well y byddent, a galluoccach i wrthsefyll holl Ruthrau'r Fall. | DPO 244. 8 |
Yn credu holl byngciau sylfaenol y Grefydd Grist'nogol. 3, | DPO 245. 11 |
a hynny medd rhai, yw meddwl yr Apostol pan yw yn dywedyd, Anherchwch yr holl frodyr a chusan sancteiddiol. | DPO 247. 2 |
Adran nesaf | Ir brig |