Adran nesaf
Next section

Adran o’r blaen
Previous section

 
 
GWRADWYDD...........1
A Gwradwydd mawr oedd alw un yn Sais, neu ymgyfathrachu ag un or genedl honno, canys hwy a gasheid yn ddirfawr.
DPO 123. 8
 
 
GWRAF...............1
Gwrawl Lywelyn gwraf o Gymro:
DPO 102. 1
 
 
GWRAGEDD............2
Er gyrru y gwyr arfog fal hyn a'r ffo, etto chwith fu gan y Brutaniaid i ruthro a'r y gwragedd a'r plant a adawodd y Saeson a'r eu hol.
DPO 74. 23-24
canys mi a ganlynwn Siampl y Prophwyd Samuel yr hwn pan oedd Agag Brenin Abimelec yn ei law a ddywedodd, Fal y diblantodd dy gleddyf di wragedd, felly y diblentir dy fam ditheu ym mysc gwragedd.
DPO 84. 5
 
 
GWRAIDD.............1
Gwraidd y cyfeiliornad oedd ei anwybodaeth o Bechod gwreiddiol, canys efe a eilw Plant bychain yr Oes ddiniweid;
DPO 237. 17
 
 
GWRAIG..............6
Ei charn oedd Elephant, a manyl-waith cywrain arno, a llun gwraig noeth, a bwl crwn yn y llaw afrwy, a'r llaw ddeheu a'r ben ei chlun.
DPO 78. 12
"Os ymrwym gwraig wrth wr heb gyngor ei chenedl, y plant a ynniller o honaw, ni chant ran o dir gan genhedl eu mam o gyfraith.
DPO 99. 15
"Os gwr a gwraig a ysgarant cyn pen y saith mhlynedd, taler iddi ei hegweddi, * a'i hargyffreu ‡
DPO 99. 18
"Tri phrifrei gwraig y sydd, ei chowyll, ei hargyffreu, a'i hwynebwerth, nid amgen y gwarthrudd;
DPO 99. 25
sef yw gwarthrudd, pan gydio gwr a gwraig arall;
DPO 99. 28
Yn y cyfamser hwnnw yr oedd gwraig y brenin yn feichiog, ac efe a'i danfones hi i dref Caernarfon i esgor.
DPO 101. 10
 
 
GWRANDO.............1
Ond gwrando etto, pa beth a roddi di i mi, os yr anturiaf fy hoedl i wenwyno Emrys wledig y Brenin?
DPO 85. 18
 
 
GWRAWL..............1
Gwrawl Lywelyn gwraf o Gymro:
DPO 102. 1
 
 
GWRDD...............2
Gwr gwrdd yn cyrchu llu lledeithaf:
DPO 102. 3
Gwr gwrdd ei bebyll gwersyll gorsaf.
DPO 102. 4
 
 
GWRENG..............2
Can's ni wn i fod dim hoffder mywn Bonheddig na gwreng i siarad Saesoneg yn yr amser hwnnw, er eu bod yn deall eu gwala o Ladin, Groeg, ac Hebraeg;
DPO 119. 25
Hyn sydd yn dangos yn eglur nad oedd na Bonheddig na gwreng yn medru Saes'neg yn yr amser hwnnw, ac am hynny ni allwn gasglu yn dra rhesymmol nad oedd Dafydd ap Gwilym yn gwybod dim.
DPO 120. 15
 
 
GWREIDDFAB..........1
Gwreiddfab Gruffydd digraffaf;
DPO 102. 5
 
 
GWREIDDIAF..........1
Colles Cymru fawr gwawr gwreiddiaf, Cyweithlon esgud gloywddydd glewaf;
DPO 101. 29
 
 
GWREIDDIOL..........2
yn dywedyd etto fal hyn, O herwydd hyn (eb'r ef), sef y pechod gwreiddiol hwn, y cadd yr Eglwys Draddodiad oddi wrth yr Apostolion i fedyddio Plant bychain.
DPO 232. 26
Gwraidd y cyfeiliornad oedd ei anwybodaeth o Bechod gwreiddiol, canys efe a eilw Plant bychain yr Oes ddiniweid;
DPO 237. 18
 
 
GWREIDDLEW..........1
Gwreiddlew hyged rhoddged rhwyddaf.
DPO 101. 32
 
 
GWREIDDLYW..........1
Gwreiddlyw nid byw ba wnaf o'i golled!
DPO 101. 31
 
 
GWROL...............1
Ond er lluosocced oeddynt, ni laesodd gwrol-fryd y Brutaniaid i ymladd a hwy;
DPO 87. 7
 
 
GWROLAF.............1
Ac am hynny deued y gwrolaf o honoch chwi trosodd, ond gwybyddwch fod eich harfau yn gywrain ac yn dacclus.
DPO 70. 13
 
 
GWRTH...............1
Ac i gymmell ufudd-dod iddynt, efe a beris i Arch-esgob Mynyw gyhoeddi ysgymmyndod yn erbyn y Sawl oll o'i ddeiliaid a'i gwrth-laddei hi.
DPO 98. 24
 
 
GWRTHEFYR...........7
RHonwen y Saesones yn gwenwyno Gwrthefyr fendigaid y Brenin.
DPO 64. 6-7
Can's y Brutaniaid a ddifreiniasant Wrtheyrn felltigedig, ac a etholasant ei fab a elwid Gwrthefyr yn frenin yn ei le;
DPO 73. 23
a gwr duwiol arafaidd, etto dwys a glew oedd hwnnw, ac a gyfenwir o ran ei sancteiddrwydd, Gwrthefyr Fendigaid.
DPO 73. 26
Ond wedi marw Gwrthefyr, ni wnaeth y Tywysogion megis yr archasai efe iddynt, ond ei gladdu ef yng NGhaerLudd yr hon ddinas a elwir heddyw LLundain[.]
DPO 75. 15
Ac nid oedd RHonwen yn ewyllysio ond hynny, canys wedi ei eneinio ef yn frenin drachefn, hi a anfonodd Gennadon hyd yn Germani i yspysu i'w thad fod Gwrthefyr ei elyn marwol wedi marw.
DPO 76. 6
Canys ni wyddem ni ddim amgen, onid oedd Gwrthefyr dy fab yn fyw etto.
DPO 76. 26
Ac yno, yr Etholasant Wr duwiol a elwid Emrys wledig * yn Frenin arnynt, yr hwn a fuasai yn Gadpen o'r blaen yn amser Gwrthefyr fendigaid, ac a lwyddodd fal y darllenasoch eusys.
DPO 83. 18
 
 
GWRTHEYR............1
Gwae rhag Gwrtheyr' gwr gwrthun!
DPO 78. 23
 
 
GWRTHEYRN...........17
Marwolaeth echryslawn y brenin Gwrtheyrn.
DPO 64. 10
Y Distain hwnnw a elwid Gwrtheyrn, a dyn balch, rhodresgar aniwair oedd efe.
DPO 66. 10
Ac yn ddiattreg hwy a aethant, ac a waeddasant hyd yr heolydd, Gwrtheyrn Sydd Frenin Teilwng o deyrn-wialen ynys Brydain, a CHonstans Sydd Anheilwng.
DPO 66. 16
Ac yn ddianoed cychwyn a wnaethant a'm ben ystafell y Brenin, a'i ladd a orugant, a dwyn eu ben ger bron Gwrtheyrn.
DPO 66. 21
Eraill a ddywedant fod Amgylchiadau Gwrtheyrn fal hyn.
DPO 67. 2
Ac yno Gwrtheyrn (rhac y gwneid yr un castiau ag ynteu) a fwriadodd i siccrhau ei orseddfaingc yn gadarn fal y tygasai ef.
DPO 67. 10
Felly Gwrtheyrn a alwodd ei ben-cynghoriaid a'i Uchel-Swyddogion atto, a gwedi eu dyfod, efe a dywedodd wrthynt fal hyn, " CHwi wyddoch f'Arglwyddi fod y RHufeiniaid wedi ein gommedd er ys talm, a ninnau yn llwyr anigonol i roddi cad a'r faes i'n gelynion, ynteu anghenrheidiol ydyw i ni ddanfon at ryw genedl a'm borth.
DPO 67. 19
Di a gei gymmaint a hynny yn rhwydd, eb'r Gwrtheyrn.
DPO 70. 3
Ac yno Hengist a wahoddodd Gwrtheyrn y Brenin i weled y Castell a wnaethpwyd, a'r Marchogion a ddaethai o Germani.
DPO 70. 10
A gwnaethpwyd gwledd fawr yno, a gwybu Hengist fod Gwrtheyrn y Brenin yn wr mursennaidd, felly efe a archodd i Ronwen ei ferch, i wisgo'n wych odidog am dani, ac i ddyfod i'r Bwrdd i lenwi gwin i'r Brenin.
DPO 70. 13
A daeth ystryw Hengist fal yr ewyllysiodd, canys Gwrtheyrn aniwair a hoffodd yr Enaith, ac a ddymunodd gael cyscu gyd-a hi y noson honno, a phan geryddwyd ef am hynny gan Esgob LLundain a elwid Fodin, efe a'i trywanodd a'r cleddyf, ac a gymmerth RHonwen yn gariad-ferch iddo, yr hon er tecced oedd, oedd lawn o bob ystryw drwg.
DPO 70. 18
Geiriau'r CHronicl sydd fal hyn, A Gwedi meddwi Gwrtheyrn, neidiaw a orug Diawl yntho, a pheri iddaw gytsynniaw a'r Baganes ysgymmun heb fedydd arni.
DPO 70. 25
Cymmerodd Gwrtheyrn y brenin hoffder yn yr ymadrodd hwnnw, ac a ddiolchodd iddynt am eu cariad.
DPO 76. 27
Efe a gaiff yn rhwydd hynny o ffafor, ebe Gwrtheyrn.
DPO 76. 33
Da y dywedwch (ebe Gwrtheyrn) ac ni a gyfarfyddwn ddydd calan-mai nessaf yng wastadedd Caer-Caradoc.
DPO 77. 5
Er mwyn rhoddi i'ch ystyriaeth siampl hynod o farnedigaeth y Goruchaf a'r Bechod a RHyfyg, tybiais yn addas i osod yma hanes o farwolaeth Echrys-lawn Gwrtheyrn y brenin, can's ni laddasant mo'no ef yn y wledd waedlyd honno, eithr cadwynasant ef dros ychydig ddyddiau, ac o herwydd ei fod yn fab ynghyfraith i Hengist, gollyngasant ef yn rhydd i fyned pa le y mynnei ei hun.
DPO 79. 8
Ond wedi iddo efe fwynhau ei rodres aniwair tua ei Butteiniaid yno ryw dalm o amser, y daeth Gwr duwiol * heibio yn galon-ofidus jawn i weled y fath ddiystyr ac amharch a'r gyfraith Duw ac ydoedd yn LLys y Brenin Gwrtheyrn, ac efe a'i ceryddodd a'm ei bechodau ffiaidd.
DPO 82. 16
 
 
GWRTHRYFEL..........1
Gwrthryfel Pasgen.
DPO 64. 13
 
 
GWRTHSEFYLL.........2
a'r dymmestl, a gwedi parhau yspaid mywn gweddi ac ymbil, hwy a wersyllasant eu gwyr, ac a gyrchasant eu gelynion, ac nid allodd y Saeson er lluosocced oeddynt eu gwrthsefyll, canys buan y ffoesant, a'r Brutaniaid a'i herlidiasant ac a laddasant nifer fawr o honynt.
DPO 74. 4
Canys wedi i ni ladd y Pennaethiaid, e ddyd hynny gymmaint o fraw yn y Gwerinos, fal na bo gan un o naddunt galon i'n gwrthsefyll.
DPO 77. 17
 
 
GWRTHUN.............4
Gwae rhag Gwrtheyr' gwr gwrthun!
DPO 78. 23
A Digon ynt hefyd i wrthbrofi anwybodaeth ac ynfydrwydd y Dynionach gwrthun hynny, y rhai a welsant mywn Breuddwyd (neu ysgatfydd mywn LLesmeir ysprydol) nad oedd yr Eglwys Gatholic yn bedyddio Neb Plant bychain, hyd yn Amser Pabyddiaeth.
DPO 236. 8
lew mywn ffraethder Ymadrodd, etto efe a gyfrifwyd gan y Jawn-ffyddiog yn Heretic, ac ni lanheir yr Enw gwrthun hwnnw oddi wrtho fyth, canys yn Heretic y cyfrifir ef, tra fo
DPO 241. 3
Ac am hynny, ni ddylir gwyr-droi y fath ymadroddion a'r rhai hynny i amddiffyn Opiniynau gwrthun.
DPO 242. 25
 
 
GWRTHWYNEBUS........1
Mywn addfwynder yn dyscu y rhai gwrthwynebus i edrych a roddo Duw iddynt hwy ryw Amser Edifeirwch i adnabod y Gwirionedd. 2
DPO 236. 15
 
 
GWRYSGEN............1
"O derfydd bod deu ddyn yn cerdded trwy goed, ac esgynniaw gwrysgen a'r lygad yr olaf gan y blaenaf, onis rhybuddia, taled iddo ei lygad os cyll, ac os rhybuddia, ni thal ddim.
DPO 99. 32
 
 
GWYBOD..............2
Ac y mae hi'n ddadl pa un a'i fod efe yn gwybod dim Saes'neg, a'i nad oedd;
DPO 119. 23
Hyn sydd yn dangos yn eglur nad oedd na Bonheddig na gwreng yn medru Saes'neg yn yr amser hwnnw, ac am hynny ni allwn gasglu yn dra rhesymmol nad oedd Dafydd ap Gwilym yn gwybod dim.
DPO 120. 18
 
 
GWYBU...............1
A gwnaethpwyd gwledd fawr yno, a gwybu Hengist fod Gwrtheyrn y Brenin yn wr mursennaidd, felly efe a archodd i Ronwen ei ferch, i wisgo'n wych odidog am dani, ac i ddyfod i'r Bwrdd i lenwi gwin i'r Brenin.
DPO 70. 13
 
 
GWYBYDDED...........1
Ond gwybydded y Darllenydd hyn, a chreded ef megis gwirionedd disiommedig nad oes gan y cyfryw un fwy sail i ddywedyd hynny, na phe taerai dyn na chododd yr Haul erioed, o herwydd ei bod hi'n fachludiad Haul pan yr ynfydai efe hynny.
DPO 92. 27
 
 
GWYBYDDWCH..........2
Ac am hynny deued y gwrolaf o honoch chwi trosodd, ond gwybyddwch fod eich harfau yn gywrain ac yn dacclus.
DPO 70. 14
Gwybyddwch felly mae y rhai hynny sy o ffydd, y rhai hynny yw plant [td. 232]
DPO 231. 30
 
 
GWYCHR..............1
Ond ys yw gennyf mae Tywysog gwychr, godidog, clodfawr, a digymmar oedd Arthur.
DPO 92. 8
 
 
GWYDD...............1
Ond Arthur a'i tynnodd ef allan drachefn yn eu gwydd hwynt oll.
DPO 92. 2
 
 
GWYDDAI.............1
A'i fam a attebodd Na's gwyddai hi Pwy?
DPO 80. 29
 
 
GWYDDELOD...........2
Yr oedd y Saeson wedi difrodi y dwyrain ran o'r ynys hyd yng NGaer-Efroc, a'r Gwyddelod hwythau wedi dinystrio y cwbl y ffordd y cerddasant o'r Gorllewin hyd yng NGhaer Baddon.
DPO 86. 31
Uthur a'i lu yn borth i'r ddinas, ac yno y bu Brwydr waedlyd, ond o'r diwedd y Saeson a ffoesant ac a ddaethant at y Gwyddelod, y rhai oedd y pryd hwnnw gar-llaw Caer baddon (neu'r Bath) ac ni allwn fwrw amcan i fod yno Gad luosog rhwng y ddwy blaid.
DPO 87. 3
 
 
GWYL................1
Yr oedd Alexander Esgob Alexandria yn cadw dydd Gwyl S.
DPO 239. 24
 
 
GWYMP...............2
Gorug y Garan Gwymp i ddynion glowion glan Sorrodd y llances sarrug:
DPO 75. 24
Ond pan ddeallodd na thycciai ei argyoeddiad, efe a weddiodd DDuw o ddifrif na adawai efe y fath ffieidd-dra 'Sceler i lwyddo rhac bod yn gwymp a thramgwydd i eraill.
DPO 82. 20
 
 
GWYN................3
Canys ni a wyddom pa luniaeth sal foldwyllog sydd gartref ond chwi a gewch yma eich digoni a'r Fara gwyn a chig a chwrwf da.
DPO 70. 8
Ac a beris i chwech o'r rhai doethaf ym mhob Cwmmwd ddyfod ger ei fron ef, yr rhai a a orchymmynodd efe iddynt ymgyhwrdd oll ynghyd yn ei lys ef yn y Ty gwyn ar Daf.
DPO 97. 28
y galwyd y Sul hwnnw Sul-gwyn, oblegid y byddai torfeydd o'r rhai newydd-fedyddio yn myned i'r Eglwys yn eu Gwisgoedd gwynnion y Dydd hwnnw;
DPO 242. 1

Adran nesaf
Next section

I’r brig
Back to the top