FFRAINGC............2

Ni wyddai'r Frenhines Catherin (gan ei bod yn wraig o FFraingc ddim gwahaniaeth rhwng y Cymru a'r Saeson, cyn iddi briodi Owen Tudur, yr hyn a wnaeth iddi chwennych yn fawr i weled rhyw nifer o gydwladwyr[td. 120]

Yn FFraingc, na chai un Apostat (neu'r hwn a ymadawodd a'r ffydd) ei dderbyn mywn Cymmundeb, os syrthiai yn glaf, ond y dylid edrych a fyddai gwellhad Buchedd ynddo.

FFROM...............1

Bydd di ffrom n'ad dy siommi, Glyn heb ffael yn d'afael di.

FFRWYTH.............1

A'r fyr eiriau Ni adawsant na thy na thwlc heb ei losci, na dyn nac anifail heb ei ladd y ffordd y cerddasant, Eu bwau a ddrylliasant y gwyr ieuaingc, ac wrth ffrwyth [td. 73]

FFRWYTHLAWN.........3

Sydd yn ffrwythlawn a llawn o bob danteithion a'r a all calon dyn ewyllysio, ond y trigolion ydynt lwrfion llesc a diofal.

cyffelyppach oedd Gwedd yr ynys hon i Fynydd lloscedig megis Etna nag i wlad ffrwythlawn mal y buasai hi o'r blaen;

Myfi yw ffraethlyw ffrwythlawn, Maer dy dda mawr yw dy ddawn.

FFRYDIO.............1

Byddei'r Afonydd megis cynnifer gwythen goch gan waed y lladdedigion oedd yn ffrydio iddynt!

FFRYDIODD...........1

Pan ballod y Zel, y cryfhaodd Diofalwch, pan oerodd y Cariad, y brydiodd amharch, a phan sychodd grym dwywolder, y ffrydiodd ysgelerdr a phechod.

FFUNUD..............1

Gwnewch chwitheu Anwylwyr yr un ffunud i Hengist, yr hwn sydd megis ail Agag:

FFURF...............3

Ac yno'r Esgob wedi clywed hynny a ymgynghorodd a'i Henuriaid ynghylch y weithred, a'i Barn hwy oll, un ac arall oedd, na ddylid ail-fedyddio mo'nynt, gan fod y ffurf yn enw'r Drindod yn uniawn.

A'r pennaf o'r gwyr da hynny a Elwid Eunomius, yr hwn a wyrdroawdd Draddodiad yr Apostolion, ac a ddychymygodd FFurf amgen wrth fedyddio, nag a orchymmynodd ein Hiachawdwr;

Canys efe a daerodd na ddylid bedyddio neb yn Enw'r Tad a'r Mab a'r Yspryd Glan, ond y FFurf a ddylai fod, Yr wyf yn dy fedyddio di i farwolaeth CHrist A pha broselytiaid bynnag a allai'r Heretic hwnnw i ynnill, efe a'i hail-fedyddiai (megis y mae ei DDisgyblion yn gwneuthur etto) er eu bod wedi eu bedyddio o'r blaen, pa un a'i yn Fabanod, a'i ynteu mywn Oedran.

FFWL................1

Wybren wen heb'r un anair A chwmmwl yw ffwl y ffair.

FFYDD...............10

Gwybyddwch felly mae y rhai hynny sy o ffydd, y rhai hynny yw plant [td. 232]

Ynteu, gan fod Plant bychain y Cenhedloedd crediniol yn y cyfammod ac yn Blant i Abraham trwy ffydd, oni ddylid rhoddi Sel y Cyfammod iddynt?

Wrth ba destun y mae'n amlwg, mae nid dychymmyg dyn yw pob Traddodiad, ond Egwyddor FFydd a gafwyd oddi wrth yr Apostolion Sanctaidd eu hun.

Y gwirionedd ydyw, fe wyrodd yr hen Athraw godidog hwn tua diwedd ei hoedl oddiwrth y ffydd Apostolic, ‡

Wedi'r Tadau bedydd hyn ddyfod ynghyd, Yr Offeiriad a'i cynghorai hwy i edrych a'r gyflawni'r Addewid ac oeddynt yn myned i'w wneuthur, sef a'r iddynt ymegnio hyd eithaf eu gallu i addysgu'r Plentyn yn y FFydd Grist'nogol, a'i ddwyn [td. 238]

Syprian a ddywed, Nad allai efe ddirnad fod y Dawn nefol yn cael ei attal ddim llai y ffordd honno, trwy Daenelliad, nac yn y ffordd arall, o hydd FFydd i'w dderbyn.

Pa un a'i yn Faban, a'i mywn Oedran, trwy Daenelliad, neu Drochiad y bedyddid neb, ni ailfedyddid hwnnw drachefn, canys yr holl hen Grist'nogion a lynasant yn ddi-yscog wrth Reol yr Apostol Un Arglwydd, un FFydd, un Bedydd.

Canys efe a ddywed, "Pwy bynnag, wedi addyscir iddynt byngciau'r ffydd, a'r sydd yn ewyllysgar i fyw yn ol RHeol (yr Efengyl) a gynghorir i ymprydio a gweddio, er cael maddeuant pechodau Ac nyni a weddiwn ac a ymprydiwn gyda hwy.

Hyn sydd lawenydd, a chyssur hylwydd I'r Bugail jawn-ffydd, Dorf ddisglair-wen.

Yn FFraingc, na chai un Apostat (neu'r hwn a ymadawodd a'r ffydd) ei dderbyn mywn Cymmundeb, os syrthiai yn glaf, ond y dylid edrych a fyddai gwellhad Buchedd ynddo.

FFYDDIOG............1

lew mywn ffraethder Ymadrodd, etto efe a gyfrifwyd gan y Jawn-ffyddiog yn Heretic, ac ni lanheir yr Enw gwrthun hwnnw oddi wrtho fyth, canys yn Heretic y cyfrifir ef, tra fo

FFYDDLON............3

Derbynniwyd hwy yn anrhydeddus gan y Brutaniaid, a gwedi iddynt wledda a bod yn llawen dros yspaid, tynnwyd Ammodau'r Gyngrair rhyngddynt, sef yw hynny, y Saeson a addunedasant trwy lw i fod yn ffyddlon gwas'naethgar ac ufudd i'r Brutaniaid:

LLw a gymmerai'r Milwyr er bod yn gywir a ffyddlon i'r Cad-pen. 3,

Paul mywn lle arall, A'r pethau a glywaist gennyf trwy lawer o dystion, traddoda y rhai hynny i ddynion ffyddlon, y rhai a fyddant gymmwys i ddysgu eraill hefyd. 2

FFYDDLONAF..........1

Ac o herwydd nad oedd bossibl iddi hi ei hun gyflawni ei hystryw drwg, hi a fynegodd ei bwriad, i un o'i gwas'naethwyr ffyddlonaf.[

FFYDDLONDEB.........2

Ond ffyddlondeb y Saeson onest a wiwodd pan welsont mo'r flodeuog oedd ein gwlad.

Canys (eb'r hwy) tyngu ffyddlondeb i Emrys Wledig yn unig a wnaethom ni, nid i neb a'r ei ol.

FFYDDLONIAID........1

O byddai neb o'r FFyddloniaid yn gleifion, neu o byddai rhyw fethiant, neu ddamwain yn eu hattal rhac dyfod i'r Eglwys, fe ddanfonid Diacon, a thammaid o'r Bara Cyssegredig wedi wlychu yn y Gwin attynt hwy adref;

FFYLBRI.............1

A allwn ni ymddwyn y fath lafur a lludded am sothach a ffylbri?

FFYLIAID............4

Nid ym ni y cyfryw ffyliaid.

Naill yr ydoedd y Brutaniaid yn ffyliaid digymmar y pryd hwnnw, neu Ynys Brydain oedd wedi ei rhag-ordeinio i'r Saeson.

A hwy a wnaethant megis y gorchymmynodd y Brenin iddynt, ond pan welodd y Saeson hynny, hwy a'i gwatworasant, gan weiddi a llef groch, Wele accw y ffyliaid sy'n ymddiried mywn dyn hanner marw!

Ha'r FFyliaid!

FFYNNON.............2

Ond ni fu Uthur odidog fyw nemmawr o amser wedi hynny, canys y Saeson (o ran cynddeiriogrwydd iddynt golli y fuddugoliaeth) a fwriasant wenwyn i'r ffynnon, lle'r arferai efe [td. 91]

Canys ein pechodau trwy Fedydd (eb'r ef) a olchir mywn modd amgen, na budreddi ein Cyrph mywn FFynnon.

FFYRNICCED..........1

Bu hi gyfyng arnynt dalm mawr o amser wedi hynny, ac nid oedd nawdd ond y Diffaithwch a chromlechydd y Mynyddoedd, canys cyn ffyrnicced oedd y Saeson, fal na ddiangai neb a'i fywyd ganddo ag a ddeuai o fywn eu crafangau.

GAD.................3

Ac yn y flyddyn o oedran CHrist 449, y tiriasant ym Mhrydain tan y ddau Gad-pen uchod Hengist a'i frawd Hors. ‡

Uthur a'i lu yn borth i'r ddinas, ac yno y bu Brwydr waedlyd, ond o'r diwedd y Saeson a ffoesant ac a ddaethant at y Gwyddelod, y rhai oedd y pryd hwnnw gar-llaw Caer baddon (neu'r Bath) ac ni allwn fwrw amcan i fod yno Gad luosog rhwng y ddwy blaid.

A hynny a wnaethant i arwyddoccau eu bod mywn cariad perffaith a'i gilydd, a bod pob atgasrwydd a malais wedi diweddu, yn ol cynghor ein Hiachawdwr, Gan hynny, os dygi dy rodd i'r Allor ac yno dyfod i'th gof fod gan dy frawd ddim yn dy erbyn, Gad yno dy rodd ger bron yr Allor, a dos ymaith:

GADARN..............2

Ac yno Gwrtheyrn (rhac y gwneid yr un castiau ag ynteu) a fwriadodd i siccrhau ei orseddfaingc yn gadarn fal y tygasai ef.

ac atti yr aethant yn lewion a dwys-gadarn, ac un-waith yn ddiau y bwriadodd un asgell Cad y Brutaniaid i ffoi, ond yno Arthur Mab y Brenin a'i cyssurodd gan ddywedyd wrthynt O gyfeillion anwyl a adewch chwi i'r Barbariaid digred melldigedig hyn i draws-feddiannu ein gwlad?

GADEL...............1

Bychan lles oedd i'm am fy'n twyllaw, Gadel pen arnaf heb pen arnaw;

GADELL..............1

RHannodd a gadodd er gwell, dawn ufudd, Dinefwr, i Gadell, Y mab hunaf o'i stafell;

GADEWID.............1

A'r trigolion a leddid pa le bynnag y cyfarfyddid a hwy, ac a'i gadewid yn dorfeydd rhyd y maesydd yn borthiant i adar ysglyfaeth!

GADODD..............1

RHannodd a gadodd er gwell, dawn ufudd, Dinefwr, i Gadell, Y mab hunaf o'i stafell;

GADPEN..............1

Ac yno, yr Etholasant Wr duwiol a elwid Emrys wledig * yn Frenin arnynt, yr hwn a fuasai yn Gadpen o'r blaen yn amser Gwrthefyr fendigaid, ac a lwyddodd fal y darllenasoch eusys.

GADW................2

(*), Er nad wyf yn credu y cwbl a edrydd y CHronicl am dano, sef iddo oresgyn deng teyrnas a'r hugain a'i goroni yn Ymherawdr yn RHufain, etto ys yw gennyf, iddo gadw ei wlad ei hun yn wrol-wych rhac y Saeson.

Ac yna, gwedi eu darllen a'i cyhoeddi, y peris efe yscrifennu tri llyfr o'r gyfraith, sef un i'w arfer yn oestadol yn ei Lys, a'r ail i'w gadw yn ei Lys ef yn Aberffraw, a'r Trydydd yn LLys Dinefwr modd y gallai y tair talaith eu harfer a'i mynychu pan fyddai achosion;

GADD................2

Pan ddarllenasant y llythyr hwn, prin na threngasant gan lawenydd wrth glywed y fath hapusrwydd a gadd eu cyd-wladwyr.

Ac nid oedd hyn ddim peth newydd, neu weithred a ddychymygasant eu hunain, ond Cadernid Gwirionedd amlwg a gadd yr Eglwys oddi wrth yr Apostolion, fal y mae'r Tad digymmar hwnnw (o ran dysg a Duwioldeb) S.

GAEL................11

Ond yn anad dim pan ystyriasant eu diragrithiol ewyllysgarwch i gwahawdd hwythau trosodd i gael rhan o'i moethau da.

A daeth ystryw Hengist fal yr ewyllysiodd, canys Gwrtheyrn aniwair a hoffodd yr Enaith, ac a ddymunodd gael cyscu gyd-a hi y noson honno, a phan geryddwyd ef am hynny gan Esgob LLundain a elwid Fodin, efe a'i trywanodd a'r cleddyf, ac a gymmerth RHonwen yn gariad-ferch iddo, yr hon er tecced oedd, oedd lawn o bob ystryw drwg.

Ac ni ddylai y rheswm hwn gael ei wawdio gan neb, canys siccr ydyw fod * Gartrefol fuchedd y Saeson yn arw-fwyd Sal ddigon, ond wedi cael prawf o ddanteithion Brydain, pwy all dybied amgen oni fwyttausant nes cael bolwst neu Surffet?

Ac yno y dywad y Brenin wrth Myrddin, Mae'n rhaid i mi gael dy waed.

Canys wedi'r Brutaniaid gael buddugoliaeth gyffredinol, ac yn eu gallu i wneud a hwy fal y gwelynt yn dda, etto'r holl gospedigaeth a osodwyd arnynt ydoedd, i bob Sais osod cebystr am ei wddf, cydnabod ei fai, deisyf maddeuant am yr hyn aeth heibio, ac ymrwymo trwy lw i fod yn Gaethwas i'r Brutaniaid.

Ac yno y danfonasant eu deisyfiadau at Arglwyddi Germani, i gael cennad i godi Gwyr i oresgyn Ynys Brydain.

Ac yno y dywedodd yr Offeiriaid wrthynt, nad oedd yno neb yn deilwng i gael y Goron.

"A oes dau frodyr, y rhai ni ddylyant gael mwy na rhan un brawd, un-dad un-fam?

Ac oni fuasai iddi gael rhai [td. 117]

trwy lafurus boen a diwydrwydd wedi chwilio allan berffeithrwydd y cwbl, a'r y sydd bossibl i gael y ffordd honno:

Bedyddiwn yn wir ddiau, Canys gwell yw iddynt gael eu Sancteiddio, er na bont deimladwy o hynny, na myned allan o'r Byd heb sel CHrist'nogaeth.

GAENT...............1

Ond nid pawb o'r rhai Absennol a gaent y ffafor hwnnw.

GAER................2

Ac yno y cymmerth Hengist groen tarw, ac a'i holltodd yn un garrai, ac yn y lle cadarnaf, efe a amgylchynodd gymmaint a chae gweddol o dir, ac a adailadodd yno Gaer hoyw, yr hon a elwid yn Gymraeg gynt Caer y garrai, eithr yn-awr gan y Saeson, Dancastre, i.

Ond yn y cyfamser y daliwyd Owen Tudur a'i Frenhines yn garcharorion, ac a ddycpwyd yn rhwym i Gaer-lleon a'r Wysc, yr hyn a wnaeth i Owen i anfon at eu gyfnesyfiaid i ddyfod i ymweled ag ef.