BREUDDWYD...........1

A Digon ynt hefyd i wrthbrofi anwybodaeth ac ynfydrwydd y Dynionach gwrthun hynny, y rhai a welsant mywn Breuddwyd (neu ysgatfydd mywn LLesmeir ysprydol) nad oedd yr Eglwys Gatholic yn bedyddio Neb Plant bychain, hyd yn Amser Pabyddiaeth.

BRIF................6

Pan welodd Hywel (eb'r CHronicl) gam-arfer defodau ei wlad, efe a anfones am Arch-esgob Mynyw a'r holl Esgobion eraill a oeddynt yng NGhymru, a'r holl brif eglwyswyr a oedd tanynt, y rhai oeddynt i gyd yn saith ugeint.

Gweinidogaeth y ddau Sacrafen, sef Bedydd, a Swpper yr Arglwydd yn y Brif Eglwys.

Gweinidogaeth y Sacrafen arall, sef Swpper yr Arglwydd yn y Brif Eglwys.

Ped ymostyngai dynion i farnu pyngciau dadleugar wrth Reol yr Ysgrythur, neu wrth Arfer y Brif Eglwys (cyn i neb llygredigaethau ddyfod iddi) yr wyf yn meddwi y byddai'r DDadl ddiweddar hon ynghylch Deiliaid Bedydd yn ddiddadl;

Sef yw hynny, na ddylai neb betruso (a'r y sy'n dirnad y 'Sgrythurau, neu yn darllen am DDisgyblaeth y Brif Eglwys) a ddylid bedyddio plant bychain, onid ynt yn chwennych fyned yn Gyssegr-ladron, ac i wrthwynebu Ordinhad Duw ei hun.

Wrth hyn y mae'n canlyn, nad oedd rydd i Bechaduriaid nodedig, megis Anudonwyr, LLofruddiaid, Meddwon, &c ddynessau at fwrdd yr Arglwydd yn y Brif Eglwys;

BRIN................1

A'r ol hyn y Saeson a geisiasant amser cyfaddas i ruthro a'r y Brutaniaid, ac yn gyntaf hwy a achwynasant i fod eu gwobr yn rhy brin, a chawsant 'chwaneg gan y Brutaniaid, yr hyn a'i [td. 72]

BRIOD...............1

Yr oedd Pendefig urddasol o Sir Fon a elwid Owen Tudur wedi priodi y Frenhines Catherin yr hon a fuasai yn briod gynt a Henri y pummed, Brenin LLoegr.

BRIODI..............1

Ni wyddai'r Frenhines Catherin (gan ei bod yn wraig o FFraingc ddim gwahaniaeth rhwng y Cymru a'r Saeson, cyn iddi briodi Owen Tudur, yr hyn a wnaeth iddi chwennych yn fawr i weled rhyw nifer o gydwladwyr[td. 120]

BRITTWN.............3

Ac y mae'n ddiddadl eu bod yn anwadalfarn jawn yn eu llywodraeth, canys y mae Gildas (y Brittwn dysgedig hwnnw) yn siccrhau hynny.

Ac hefyd, math o ddynion rhyfeddol ydynt, can's weithiau y maent mo'r llesgc a methedig, fal y gall un Sais yrru ugain o naddynt a'r ffo, ond yn y man, hwy a ymwrolant felly yn eu chwerwder, fal nad yw'n ddiberygl i hanner cant o honom ni y Saeson wynebu a'r un Brittwn.

Gwnaeth y Brittwn uchel-ddysg hwnnw, Sion Dafydd Rys M.

BRITHON.............1

Caffant bawb ei deithi llawen fu Brithon;

BRO.................1

Fe biau breiniau a bro.

BRODYR..............1

Canys lluosowgrwydd o bobl oedd yn Germani gwlad y Saeson, a phob amser y byddai raid wrthynt, hwy a ddeuent a'r frys i Frydain i gynnorthwyo eu Brodyr.

BROFAF..............2

Ond mi a brofaf y deall pob un, a'r a fo ond ychydig o DDarllenydd, waith ein scrifennyddion ni yn sathredig, er eu bod wedi scrifennu er ys 'chwaneg na mil o flynyddoedd.

a hynny a brofaf allan o Gywyddau Dafydd ap Gwilym, yr hwn oedd wr o Lanbadarn fawr yng NGheredigion.

BROFASANT...........1

A rhai o honynt a brofasant i dynnu y cleddyf allan, ond ni's gallent:

BROFI...............6

A Meugan a attebodd, Gall o Arglwydd frenin, ac a draethodd ei resymmau i brofi hynny.

Ond ni chaf i wag-dreulio'r amser i wrth-brofi ynfydrwydd neu enllib y dynionach hynny trwy resymmau lawer, (oblegid fod y peth cyn eglured fal nad oes ond ambell geccryn enllibus a ryfyga ddywedyd hynny) ond ystyried y darllenydd cymmaint a hyn, sef. 1.

Digon yw y tystiolaethau hyn i brofi fod Eglwys DDuw yn bedyddio Plant RHieni CHrist'nogol er Amser yr Apostolion;

canys y mae'n orchwyl hawdd i brofi fod Tadau bedydd yn atteb dros Blant er ys 'chwaneg na thri chant o flynyddoedd cyn yr Amser hwnnw, hynny ydyw, er Amser yr Apostolion, fal yr ymddengys oddiwrth dystiolaeth hen Athraw a elwid Tertulian, yr hwn a scrifennodd ynghylch Bl.

Nid yw ef ond gwaith afreidiol i brofi fod yr hen Grist'nogion, (er Amser yr Apostolion) yn arfer y Seremoni honno wrth fedyddio, canys cyn amlycced ydyw hynny, fal nad all neb a'r a ddarllenodd ond rhyw ychydigyn yng ngwaith y Teidau fod yn anwybodol o honaw.

Ac ni bu'r Esgobion yn yr Oesoedd canlynol yn ddiffygiol i gyflawni'r Arfer Efangylaidd hon, fal y gallwn yn hawdd brofi trwy liaws o dystiolaethau'r hen Athrawon.

BROFIAD.............1

Pa beth a ddywedi am Blant bychain, y rhai ni allant wybod trwy brofiad, y llesad sydd o Fedydd, na'r colled trwy ei eisiau.

BRON................4

Ac yn ddianoed cychwyn a wnaethant a'm ben ystafell y Brenin, a'i ladd a orugant, a dwyn eu ben ger bron Gwrtheyrn.

A gwedi eu dyfod ger bron y Brenin, y gofynwyd i Myrddin pwy oedd ei Dad ef?

A Samuel a ddarniodd Agag ger bron yr Arglwydd yn Gilgal. 1.

A hynny a wnaethant i arwyddoccau eu bod mywn cariad perffaith a'i gilydd, a bod pob atgasrwydd a malais wedi diweddu, yn ol cynghor ein Hiachawdwr, Gan hynny, os dygi dy rodd i'r Allor ac yno dyfod i'th gof fod gan dy frawd ddim yn dy erbyn, Gad yno dy rodd ger bron yr Allor, a dos ymaith:

BROPHWYD............1

Pa ham ynteu y gelwid Myrddin y gau Brophwyd?

BROPHWYDO...........1

Dywedir i Fyrddin brophwydo o'i blegid fal hyn, Ei ddiwedd a fydd petrus;

BROSELYTIAID........1

Canys efe a daerodd na ddylid bedyddio neb yn Enw'r Tad a'r Mab a'r Yspryd Glan, ond y FFurf a ddylai fod, Yr wyf yn dy fedyddio di i farwolaeth CHrist A pha broselytiaid bynnag a allai'r Heretic hwnnw i ynnill, efe a'i hail-fedyddiai (megis y mae ei DDisgyblion yn gwneuthur etto) er eu bod wedi eu bedyddio o'r blaen, pa un a'i yn Fabanod, a'i ynteu mywn Oedran.

BRU.................1

bru ni thosturiasant, Eu llygaid nid eiriachasant y rhai bach.

BRUDD...............1

Ond pan welodd Sais ef mo'r brudd a myfyriol, yspryd-blinderol ac athrist, efe a ofynnodd iddo a'm ba achos yr oedd cyn brudded ac athrist?

BRUDDED.............1

Ond pan welodd Sais ef mo'r brudd a myfyriol, yspryd-blinderol ac athrist, efe a ofynnodd iddo a'm ba achos yr oedd cyn brudded ac athrist?

BRUTANIAID..........51

LLythyr y Brutaniaid attynt.

Y Brutaniaid a'r hynny yn eu hymlid hwy adref.

Anghyttundeb ym mysc y Brutaniaid eu hun.

Eraill a ddywedant fod Amgylchiadau y Brutaniaid fal hyn y pryd hwnnw.

Ni bu dim trefn neu lywodraeth weddaidd ym mysc y Brutaniaid wedi'r RHufeiniaid ddilyssu'r deyrnged iddynt.

Nyni y Brutaniaid truain wedi'n harcholli a'n dugn-friwio gan hygyrch ruthr ein gelynion, ydym yn danfon y llythyr hwn attoch chwi y Saeson anrhydeddus (swn eich gweithredoedd enwog sydd wedi ehangu cymmaint) i ddeisyf porth gennych y cyfamser hwn.

PAn ddychwelodd y Gennadwri adref i Frydain, bu gorfoledd a llawenydd mawr ym mhlith y Brutaniaid, ac yn ddiattreg hwy a ddechreuasant arlwyo a pharottoi danteithion a melus-bethau'r ynys i'w groesawi hwy i mywn.

Derbynniwyd hwy yn anrhydeddus gan y Brutaniaid, a gwedi iddynt wledda a bod yn llawen dros yspaid, tynnwyd Ammodau'r Gyngrair rhyngddynt, sef yw hynny, y Saeson a addunedasant trwy lw i fod yn ffyddlon gwas'naethgar ac ufudd i'r Brutaniaid:

Derbynniwyd hwy yn anrhydeddus gan y Brutaniaid, a gwedi iddynt wledda a bod yn llawen dros yspaid, tynnwyd Ammodau'r Gyngrair rhyngddynt, sef yw hynny, y Saeson a addunedasant trwy lw i fod yn ffyddlon gwas'naethgar ac ufudd i'r Brutaniaid:

A'r Brutaniaid hwythau a gymmerasant lw o'r tu arall i wobrywo'r Saeson yn ol y cyttundeb.

A'r ol hyn y Saeson a geisiasant amser cyfaddas i ruthro a'r y Brutaniaid, ac yn gyntaf hwy a achwynasant i fod eu gwobr yn rhy brin, a chawsant 'chwaneg gan y Brutaniaid, yr hyn a'i [td. 72]

A'r ol hyn y Saeson a geisiasant amser cyfaddas i ruthro a'r y Brutaniaid, ac yn gyntaf hwy a achwynasant i fod eu gwobr yn rhy brin, a chawsant 'chwaneg gan y Brutaniaid, yr hyn a'i [td. 72]

Can's y Brutaniaid a ddifreiniasant Wrtheyrn felltigedig, ac a etholasant ei fab a elwid Gwrthefyr yn frenin yn ei le;

Felly'r Brutaniaid a ddychwelasant yn edifeiriol at yr Arglwydd eu Duw, gan alw arno yn egniol, yn wresog ac yn ddifrifol.

a'r dymmestl, a gwedi parhau yspaid mywn gweddi ac ymbil, hwy a wersyllasant eu gwyr, ac a gyrchasant eu gelynion, ac nid allodd y Saeson er lluosocced oeddynt eu gwrthsefyll, canys buan y ffoesant, a'r Brutaniaid a'i herlidiasant ac a laddasant nifer fawr o honynt.

Cad-pen y Brutaniaid yn y frwydr honno a elwid Emrys, yr hwn oedd wr pwyllog arafaidd.

a danfonwyd iddynt yn ddianoed lu mawr o wyr arfog cedyrn, ac a ymladdasant bedeir brwydr a'r Brutaniaid, ond y Brutaniaid trwy borth Duw a ynnillasant y maes ym mhob un o honynt;

a danfonwyd iddynt yn ddianoed lu mawr o wyr arfog cedyrn, ac a ymladdasant bedeir brwydr a'r Brutaniaid, ond y Brutaniaid trwy borth Duw a ynnillasant y maes ym mhob un o honynt;

Er gyrru y gwyr arfog fal hyn a'r ffo, etto chwith fu gan y Brutaniaid i ruthro a'r y gwragedd a'r plant a adawodd y Saeson a'r eu hol.

Eithr yr addfwynder hynny a fu achlysur o'i dinistr hwy, sef y Brutaniaid.

Ac am Swm o arian efe a gyttunodd a hi, a'r Melltigedig du a wenwynodd Wrthefyr clodfawryssaf o holl frenhinoedd y Brutaniaid namyn un sef Arthur ab Uthyr Bendragon.

Naill yr ydoedd y Brutaniaid yn ffyliaid digymmar y pryd hwnnw, neu Ynys Brydain oedd wedi ei rhag-ordeinio i'r Saeson.

Ond attebasant yn lled athrist, Gobaith ansiccr jawn ydyw, canys ni a ddirmygasom ormod a'r y Brutaniaid eusys, a phobl lewion ydynt hwythau wedi llidio.

Ond pan welodd y Brutaniaid y fath Lynges fawr yn hwylio parth ag attynt, hwy a siccrhausant y Porthladd fal nad allent dirio.

Ac yno y gosododd Hengist arwydd tangneddyf i siommi'r Brutaniaid, ac a ddanfonodd gennadon i fynegi i'r Brenin, mae nid er molest yn y byd y daeth efe i Frydain y waith honno a'r fath lu ganddo, ond i gynnorthwyo'r Brenin i ynnill ei Goron yr hon a gippiwyd yn anghyfiawn oddiwrtho:

A gwedi iddynt addaw a'r wneuthur hynny, Hengist a aeth rhago gan ddywedyd, Dydd calan-mai nessaf yr ym yn cyfarfod y Brutaniaid tan rith i heddychu a hwy, ond mywn gwirionedd i'w lladd.

Ond i ddychwelyd etto at amgylchiadau'r Brutaniaid wedi lladd y Dluedogion.

Ond y prif-achos o hyn oll, oedd pechodau ffiaidd a drwg-fuchedd y Brutaniaid, ac am hynny Pawb a'r a'i cawsant a'i difasant, a'i gelynion a ddywedasant Ni wnaethom ni a'r fai, canys hwy a bechasant yn erbyn yr Arglwydd, trigle cyfiawnder sef yr Arglwydd gobaith eu tadau.

Ond y waith hon wedi ei goroni ef yn frenin, efe a ddyrchafodd Fraint y Brutaniaid hyd y Nen, ac a ostyngodd greulonder y Saeson hyd y llwch.

Pan ystyriwyf greulonder a ffalstedd anhygar y Saeson, yr wyf yn rhyfeddu lariedd-dra'r Brutaniaid y pryd hwnnw.

Canys wedi'r Brutaniaid gael buddugoliaeth gyffredinol, ac yn eu gallu i wneud a hwy fal y gwelynt yn dda, etto'r holl gospedigaeth a osodwyd arnynt ydoedd, i bob Sais osod cebystr am ei wddf, cydnabod ei fai, deisyf maddeuant am yr hyn aeth heibio, ac ymrwymo trwy lw i fod yn Gaethwas i'r Brutaniaid.

Canys wedi'r Brutaniaid gael buddugoliaeth gyffredinol, ac yn eu gallu i wneud a hwy fal y gwelynt yn dda, etto'r holl gospedigaeth a osodwyd arnynt ydoedd, i bob Sais osod cebystr am ei wddf, cydnabod ei fai, deisyf maddeuant am yr hyn aeth heibio, ac ymrwymo trwy lw i fod yn Gaethwas i'r Brutaniaid.

Eithr i'm tyb i, y prif achos o larieidd-dra'r Brutaniaid ydoedd gan mwyaf yn oruwch-naturiol, Sef yw hynny, i'r Goruchaf DDuw liniaru eu hysprydoedd fal na lwyrddifethent y Saeson;

Fe ddywedir i Seren gynffonnog ymddangos a'r yr awr honno, y bu y Brenin farw, ac i Myrddin (wedi manwl-graffu a'r y Seren) ddywedyd fal hyn, O genhedl y Brutaniaid, ynawr yr ydych chwi'n weddw ac yn ymddifaid am Emrys Wledig.

Tost a gresynol a fu Gorthrymderau'r Brutaniaid wedi marw y Brenin ardderchog hwnnw:

Canys er i'r Saeson (fal y darllenasoch eusys) osod cebystrau am eu gyddfau, a chymmeryd llw i fod yn gaeth-weision trag'wyddol i'r Brutaniaid, etto wedi marw Emrys Wledig hwy a ddadleuasant eu bod hwy yn-awr yn wyr rhyddion.

A'r Brutaniaid hwythau a etholasant frawd i Emrys a elwid Uthur bendragon yn frenin arnynt.

Ond er lluosocced oeddynt, ni laesodd gwrol-fryd y Brutaniaid i ymladd a hwy;

ac atti yr aethant yn lewion a dwys-gadarn, ac un-waith yn ddiau y bwriadodd un asgell Cad y Brutaniaid i ffoi, ond yno Arthur Mab y Brenin a'i cyssurodd gan ddywedyd wrthynt O gyfeillion anwyl a adewch chwi i'r Barbariaid digred melldigedig hyn i draws-feddiannu ein gwlad?

Wedi hyn y bu hi gyfyng jawn a'r y Saeson dalm mawr o amser Canys eu Capteniaid a garcharwyd, a'r milwyr cyffredin a fuont yn gaeth-weision i'r Brutaniaid.

Ond wedi Do arall gyfodi, bu'r Brutaniaid yn gaeth-weision, a'r Saeson yn Feistri.

Od oes gennych chwi fwriad diyscog i ymladd o amser bwygilydd a'r Brutaniaid nes eu llwyr orchyfygu hwy, yr ym ni'n tystio wrthych, ni chaiff fod arnoch ddim eisiau gwyr nac arfau, deuwch cyn fynyched ac y fynnoch.

Ond ysywaeth yr oedd Uthur Bendragon brenin y Brutaniaid yn glaf a'r y cyfamser hwnnw:

Eithr efe a orchymmynodd i'w fab ynghyfraith a elwid LLew ap Cynfarch i fod yn Ben-ciwdod a'r frwydr y Brutaniaid.

Ac a'r hynny y Brutaniaid a chwerwasant yn eu hysprydoedd, ac a ddywedasant, Pa genhedl tan haul a all ddioddef y fath ddirmyg a'r ydym ni tano gan y Barbariaid hyn, ynteu ymwrolwn ac ymddialwn arnynt.

Wedi marw Uthur y bu ymrafael a dadl ym mhlith y Brutaniaid ynghylch dewis brenin.

Fe gafwyd, ei feddrod ef tua diwedd teyrnasiad Harri'r ail, a'r geiriau hyn oedd yn argraphedig a'r groes blwm, yr hon oedd wedi ei hoelio wrth yr Ysgrin, Yma Y Gorwedd Arthur Brenin Enwog Y Brutaniaid, Yn Yr Ynys Afallon * Hyn sydd yn dangos. 1,

Ei ddiwedd a fu betrus, can's ni choeliai'r Brutaniaid iddo farw oll, a hwy a fuont [td. 95]

Ac yma mi a derfynaf i son ychwaneg am y RHyfel a fu rhyngom ar Saeson ond yspysaf a'r fyr eiriau i'r matter fyned yn waeth-waeth beunydd gyd a'r Brutaniaid wedi Marwolaeth Arthur.

LLywelyn ap Gruffydd oedd y Tywysog diweddaf (o waed diledryw y Brutaniaid) a fu'n llywiaw Cymru.

Ac wrth hynny y mae'n amlwg nad oes un Pendefig yn LLoegr, eithr o hiliogaeth un a'i 'r Normaniaid, a'i o'r FFrangcod, a'i ynteu o'r Brutaniaid;