NID.................48

Etto nid oedd hyn onid y peth y mae Duw yn fwgwth yn erbyn anufudd-dod.

Ond nid yw hyn wirionedd, gan na bu Constans erioed yn Frenin ym Mhrydain, [td. 67]

Hyn a allai fod yn ddiau yn beth achlysur, ond i ymladd a'r FFichtiaid oedd y prif ddiben i alw'r Saeson i Frydain, can's nid yw Gildas (fal y dywedais eusys) yn crybwyll am un achos arall.

Ac yno yr ysgrifennwyd LLythyr i ddanfon at y Saeson yn yr ystyr hyn nid amgen.

Nid ym ni y cyfryw ffyliaid.

bru ni thosturiasant, Eu llygaid nid eiriachasant y rhai bach.

a'r dymmestl, a gwedi parhau yspaid mywn gweddi ac ymbil, hwy a wersyllasant eu gwyr, ac a gyrchasant eu gelynion, ac nid allodd y Saeson er lluosocced oeddynt eu gwrthsefyll, canys buan y ffoesant, a'r Brutaniaid a'i herlidiasant ac a laddasant nifer fawr o honynt.

Y Saeson a ollyngasant eu pennau'n llibin a'r hyn o aflwydd, Ond cymmerwn gyssur etto (eb 'r hwy) nid yw hyn ond damwain.

Ac nid oedd RHonwen yn ewyllysio ond hynny, canys wedi ei eneinio ef yn frenin drachefn, hi a anfonodd Gennadon hyd yn Germani i yspysu i'w thad fod Gwrthefyr ei elyn marwol wedi marw.

Ac yno y gosododd Hengist arwydd tangneddyf i siommi'r Brutaniaid, ac a ddanfonodd gennadon i fynegi i'r Brenin, mae nid er molest yn y byd y daeth efe i Frydain y waith honno a'r fath lu ganddo, ond i gynnorthwyo'r Brenin i ynnill ei Goron yr hon a gippiwyd yn anghyfiawn oddiwrtho:

frenin fal yr ymddangoso etto'n eglurach ein bod ni yn wir ewyllysio tangneddyf nid cynnen, deued pawb yn ddiarfog i'r lle gosodedig a wel eich mawrhydi chwi yn dda i'w appwyntio.

Ac wrth ystyried y drwg a wnaeth hi, nid allaf lai na doydyd.

yn ymgydio a mi, eithr pan dduhunais i nid oedd yno neb namyn fi am cyfeillesau;

Bu hi gyfyng arnynt dalm mawr o amser wedi hynny, ac nid oedd nawdd ond y Diffaithwch a chromlechydd y Mynyddoedd, canys cyn ffyrnicced oedd y Saeson, fal na ddiangai neb a'i fywyd ganddo ag a ddeuai o fywn eu crafangau.

a'r Milwyr a'i llyscasant gerfydd ei farf i'w ladd ef, eithr rhai o'r pennaethiaid nid y gwyr callaf) a ewyllysiasant ei arbed ef, ond yno y dywad Esgob a elwid Dyfrig, Pettai bob un o honoch chwi am ei ryddhau ef, myfi, ie myfi, ag wyf yn Esgob, a'i drylliwn ef yn chwilfriw, [td. 84]

Ond etto pan ystyriwyf eu diffuant ewyllysgarwch i garu tangneddyf a hedd, synnu nid wyf ddim.

Canys (eb'r hwy) tyngu ffyddlondeb i Emrys Wledig yn unig a wnaethom ni, nid i neb a'r ei ol.

Ac os nid yw Awdurdod y Bardd melus-ber hwnnw yn ddigonol, angwanegaf yma un arall, sef Pennill o waith LLywarch hen yr hwn a scrifennodd ynghylch y flwyddyn 590 Ei eiriau ynt.

Ac nid yw hynny anhebygol i fod yn wirionedd, Can's 1.

Nid oes dim ond ychydigyn gwahaniaeth rhwng y ddau air. 2,

Ac nid teg gweled mab yn barnu a'r wr hen.

"Tri phrifrei gwraig y sydd, ei chowyll, ei hargyffreu, a'i hwynebwerth, nid amgen y gwarthrudd;

Un ydyw ni wyr air o Saes'neg, ac nid all fod dim bai a'r ei ymarweddiad.

Gwreiddlyw nid byw ba wnaf o'i golled!

Ac ys nid allaf siarad llawer, oblegid nad wyf yn deall ei chywrainrwydd fal y dymunwn, etto'r wyf yn deall cymmaint a hyn, sef, nad oes jaith (hyd y gwn i) yn cadw y purdeb cyssefin cystal a hi, yr hon a sieredir yn gyffredin ym mysc y Gwerinos.

Nid wyf anhyspys fod llawer o eiriau LLadin yn ein Jaith ninnau, ond y mae llawer o wyr dysgedig yn tybied, iddynt hwy fenthygio mwy oddi wrthym ni, nag a fenthycciasom ni oddi wrthynt hwy.

Ond pa fodd bynnag yw hynny, ys yw gennyf, mae nid oddiar y RHufeiniaid neu'r LLadinwyr, y benthycciasom ni yr holl eiriau cydystyrol a'r LLadin y rhai sydd yn ein Hiaith, er nad wyf yn amheu i'n Hynafiaid echwyna ambell un.

Nid oes Sadler crwpper crach Neu Deiler anwadalach.

Nid egor hon un gronyn, Ymddiddan odd' allan ddyn.

Nid yw hyn ddim wrth y lliaws a fenthycciodd y Saeson o amser bwygilydd oddi wrth genhedloedd eraill, i gyfoethogi eu hiaith:

Ac nid yw hynny ryfedd, ped ystyrid fod y Gwerinos yn cydffurfio eu hunain (megis ym mhob peth arall agos) felly at jaith y Pendefigion hyd y gallont, a FFrangeg oedd y Pendefigion yn siarad o hyd er amser Gwilym gwncwerwr.

Canys (eb 'r CHronicl) yn amser y Cwncwerwr nid oedd Swyddog o Sais yn LLoegr:

Ac 3, Nyni a wahenir wrth y nodau hyn (Arddangosiadau'n Proffes) oddi wrth bawb eraill, y rhai nid ynt yn proffesu CHrist.

Canys y Cyfammod a wnaeth Duw ag Abraham oedd yn gyfammod dragywyddol, nid terfynnedig wrth Had Abraham yn unig yn ol y Cnawd, ond y Cenhedloedd hefyd a ddycpwyd i mywn, wedi'r byth bendigedig Jesu dorri 'r canol-fur rhyngddynt.

Wrth ba destun y mae'n amlwg, mae nid dychymmyg dyn yw pob Traddodiad, ond Egwyddor FFydd a gafwyd oddi wrth yr Apostolion Sanctaidd eu hun.

Yn Amser y Merthyr Sanctaidd hwnnw Syprian, y bu dadl (nid ynghylch a ddylid bedyddio plant bychain, canys yr oedd hynny yn ddi-ddadl) ond ynghylch yr Amser y dylid eu bedyddio.

Er fod cynnydd corphorol yn peri gwahaniaeth mywn perthynas i DDynion, ond nid yw e ddim mywn perthynas i DDuw, oddigerth fod y gras hwnnw a roddir i'r rhai wedi eu bedyddio, yn fwy neu yn llai o ran oedran dynion.

Ond yr Yspryd glan a roddir yn ddiwahan i bawb, nid yn ol maintioli dynion, ‡

Canys megis nad yw Duw yn DDerbynniwr wyneb, felly nid yw efe chwaith yn dderbynniwr Oedran.

Amheuaeth y FFidus hwnnw oedd ynghylch Amser, nid ynghylch Deiliaid Bedydd;

Ac nid oedd hyn ddim peth newydd, neu weithred a ddychymygasant eu hunain, ond Cadernid Gwirionedd amlwg a gadd yr Eglwys oddi wrth yr Apostolion, fal y mae'r Tad digymmar hwnnw (o ran dysg a Duwioldeb) S.

Nid wyf anhyspys fod rhai (a gymmerant arnynt fod yn Historiawyr da) yn yscrifennu, mae Dychymmyg a gafwyd allan yn ddiweddar, sef ynghylch Bl.

Ac am hynny nid oedd raid iddynt wrth Fedydd yn ei Dyb ef:

Nid yw ef ond gwaith afreidiol i brofi fod yr hen Grist'nogion, (er Amser yr Apostolion) yn arfer y Seremoni honno wrth fedyddio, canys cyn amlycced ydyw hynny, fal nad all neb a'r a ddarllenodd ond rhyw ychydigyn yng ngwaith y Teidau fod yn anwybodol o honaw.

Yn wir ddiau nid ellir naccau onid oedd rhai Hereticiaid aflan yn ail-fedyddio yn y prif Amser gynt;

Ond nid yw efe ddim;

Nid pob un a fyddai ag Enw CHristion arno, a dderbynnid i Fwrdd yr Arglwydd, Canys medd un o'r hen Deidau, Ni pherthyn i bob un fwytta'r Bara hwn, ac i yfed o'r Cwppan hwn.

Ond nid pawb o'r rhai Absennol a gaent y ffafor hwnnw.

NIFER...............2

a'r dymmestl, a gwedi parhau yspaid mywn gweddi ac ymbil, hwy a wersyllasant eu gwyr, ac a gyrchasant eu gelynion, ac nid allodd y Saeson er lluosocced oeddynt eu gwrthsefyll, canys buan y ffoesant, a'r Brutaniaid a'i herlidiasant ac a laddasant nifer fawr o honynt.

Ni wyddai'r Frenhines Catherin (gan ei bod yn wraig o FFraingc ddim gwahaniaeth rhwng y Cymru a'r Saeson, cyn iddi briodi Owen Tudur, yr hyn a wnaeth iddi chwennych yn fawr i weled rhyw nifer o gydwladwyr[td. 120]

NINNAU..............4

Felly Gwrtheyrn a alwodd ei ben-cynghoriaid a'i Uchel-Swyddogion atto, a gwedi eu dyfod, efe a dywedodd wrthynt fal hyn, " CHwi wyddoch f'Arglwyddi fod y RHufeiniaid wedi ein gommedd er ys talm, a ninnau yn llwyr anigonol i roddi cad a'r faes i'n gelynion, ynteu anghenrheidiol ydyw i ni ddanfon at ryw genedl a'm borth.

Ac o'r diwedd ein Hynafiaid ninnau a ystyriasant hynny o ddifrif, ac a ddychwelasant yn Edifeiriol at yr Arglwydd.

Nid wyf anhyspys fod llawer o eiriau LLadin yn ein Jaith ninnau, ond y mae llawer o wyr dysgedig yn tybied, iddynt hwy fenthygio mwy oddi wrthym ni, nag a fenthycciasom ni oddi wrthynt hwy.

Ac 2, Ninnau a gymmerwn Lw (ein Hadduned Fedydd) i fod yn Filwyr cywir i Ghrist ein Cad-pen, a'n Tywysog.

NITHYD..............1

Noeth hyd twyn, cyd nithyd tal Ni hittia neb i'th attal.

NIWRNOD.............1

Ac yno, gwedi iddo barhau dri niwrnod a thair nos mywn gweddi, y syrthiodd tan o'r wybr yn y bedwaredd nos, ac a loscodd y Castell a'r Brenin a'i holl Gyfeillion yn ulw.

NO..................2

Er mwyn rhoddi i'ch ystyriaeth siampl hynod o farnedigaeth y Goruchaf a'r Bechod a RHyfyg, tybiais yn addas i osod yma hanes o farwolaeth Echrys-lawn Gwrtheyrn y brenin, can's ni laddasant mo'no ef yn y wledd waedlyd honno, eithr cadwynasant ef dros ychydig ddyddiau, ac o herwydd ei fod yn fab ynghyfraith i Hengist, gollyngasant ef yn rhydd i fyned pa le y mynnei ei hun.

Jack would be a Gentleman, but that he can speak no French.

NOC.................1

Ac yr wyf yn credu'n hollawl, nad yw'r CHronicl yn celwyddu pan y dywed o'i blegid, Ac ny chlywyssit a'r neb cyn noc ef yr ryw devodau a oed arnaw o nerth a chadernyt, a glewder, a daeoni;

NOD.................1

A gwedi gorphen hynny, yr Offeiriad a wnai Groes yn nhalcen y dyn bach, gan arwyddoccau trwy hynny ei fod efe yn DDisgybl i Ghrist, ac yn dwyn ei nod ef arno.

NODAU...............1

Ac 3, Nyni a wahenir wrth y nodau hyn (Arddangosiadau'n Proffes) oddi wrth bawb eraill, y rhai nid ynt yn proffesu CHrist.

NODEDIG.............4

fal y mae'n amlwg wrth y siampl nodedig hon.

Ystori nodedig ynghylch gwr a elwid Athanasius.

Yr ym yn cael Ystori nodedig ynghylch LLangc a Elwid Athanasius, yr hon sydd fal y canlyn. "

Wrth hyn y mae'n canlyn, nad oedd rydd i Bechaduriaid nodedig, megis Anudonwyr, LLofruddiaid, Meddwon, &c ddynessau at fwrdd yr Arglwydd yn y Brif Eglwys;

NODI................1

Ac o hynny y bu dihareb ganddynt, Talcen wedi nodi ag arwydd y Grog, * hynny ydyw, CHristion wedi ei fedyddio.

NOETH...............2

Ei charn oedd Elephant, a manyl-waith cywrain arno, a llun gwraig noeth, a bwl crwn yn y llaw afrwy, a'r llaw ddeheu a'r ben ei chlun.

Noeth hyd twyn, cyd nithyd tal Ni hittia neb i'th attal.

NOGAETH.............3

Bedyddiwn yn wir ddiau, Canys gwell yw iddynt gael eu Sancteiddio, er na bont deimladwy o hynny, na myned allan o'r Byd heb sel CHrist'nogaeth.

Yn y Prif Amser yr oedd Yspryd Crist'nogaeth yn fywiog yng nghalonnau ei PHroffeswyr, a'i Cariad hwythau oedd yn wresog at eu Harglwydd;

Ac yn wir ddiau ni chyfrifwyd neb yn Gristion perffaith ganddynt, nes cael Conffirmasiwn gan yr Esgob, oblegid eu bod yn edrych a'r hynny, megis peth hanffodol i Grist'nogaeth.