BRENHINES...........23

Y vlwyddyn honn brenhines Margred a gynnullodd gwyr y Nordd lu mawr ac yn Wakphild i bu yr maes ac i lladdodd y Duc o Iork ai vab, Iarll Rwtlond ac Iarll Salsbri a ddalwyd ac a dorred i benn ym Pwmphred ai benn a ddanfoned i Iork. Ar vrenhines ai llu aeth i St Albons ac a ymladdodd ac Iarll Warwic ac ar Duc o Northpholk ac a ryddhaodd Harri i gwr ac yn y maes hwnn i llas dwy vil a thrychant Ac vn Marchoc a wnaethoeddid yn varchoc y dydd kynn hynny ac a elwid Syr Iohn Gray./

Gwedi y maes hwnnw idd aeth brenhin Harri i y Scotlond ar gil ac ir aeth brenhines Margred ai mab at i thad y Duc o Angeow./

Pan oedd oedran Crist vn mab Mair Vorwyn wyry brenhines nef amherodres vphern arglwyddes y byd hwnn .1461. y .29. dydd o vis Myhevin i coroned Edward .4.ydd yn Westmestr./

Pan oedd oed Crist .1462. a brenhines Margred o Scotlond a llu mawr ganthun o Scottied a Phrancod ac yn Exam Sir arglwydd Montaguw capten y Nordd i ymgyfarvod ac wynt. Ac a orfu ar vrenhin Harri gilo gwedi hir ymladd /

Y vlwyddyn honn ir aeth Iarll Warwic ar duc o Clarens i Phrainc ac yno i buon ynghylch chwe mis ac yno i dauth Iarll Warwic ar duc o Clarens ac Iarll Penvro ac arglwydd Rhydychen ar kyphredin a ddauth attun ac Edward a gilodd i Phlandrs at y Duc o Byrgwyn a brenhines Elsabeth ai mab Edward a gymerth Seintwari ynn Westmestr ______

Ac ar vyrr ynn ol y maes hwnnw i kymerth brenhines Margred Seintwari y Mewley yn Hamsir ac atti i dauth y duc o Somersed ac Iarll Defnsir a llawer y chwanec o lu a brenhin Edward a llawer llu mawr gantho a ymgyfarvu ac wynt yn emyl Tewksbri ac yno i bu vaes creulon rhyngthun ond brenhin Edward ai duc a brenhines Margred a ddalwyd ac a roed ac Edward i mab gerr bronn y brenhin a vwrdrwyd yn gwilyddus./

Ac ar vyrr ynn ol y maes hwnnw i kymerth brenhines Margred Seintwari y Mewley yn Hamsir ac atti i dauth y duc o Somersed ac Iarll Defnsir a llawer y chwanec o lu a brenhin Edward a llawer llu mawr gantho a ymgyfarvu ac wynt yn emyl Tewksbri ac yno i bu vaes creulon rhyngthun ond brenhin Edward ai duc a brenhines Margred a ddalwyd ac a roed ac Edward i mab gerr bronn y brenhin a vwrdrwyd yn gwilyddus./

Ar maes yn Tewksbri ar dduw Sadwrn y 4ydd dydd o Vai a Duw llun gwedi hynny i torred penne Edmwnd Duc o Somersed a Phrior Saint Iohns o Gaerusalem ac ychwanec ac i danfoned brenhines Margred yngharchar i Lunden yr honn gwedi hynny a brynodd i Thad ac i danfoned i Phrainc./

Oed Crist .1502. I bu varw brenhines Elsabeth yn y Twr gwynn a hithe ar i gwely. Ar wythved dydd o Awst y priododd brenhin y Scotlond arglwyddes Margred y verch hynaf./

a mis y prioded y Duc o Swpholk Siarls Bran don ac arglwyddes Mari brenhines Phrainc./

Y vlwyddyn honn i dauth arglwyddes Margred brenhines Scotlond a chwaer brenhin Lloegr i Loegr ac ynn Harbottel i ganed iddi verch a elwid Margred. A mis Mai i dauth i Lunden ac i tariodd vlwyddyn.

Ar vlwyddyn honn vis Mai i kwnnodd prentissied Llunden yn erbyn gwyr dieithr oedd yno ac am hynny i colled llawer o honun ac i dauth y rhann arall o honun i Westmestr a chebystre am i gyddfeu ac i pardynwyd. Ar .24. dydd o Vai ydd aeth brenhines y Scotlond tu ac adref./

Pan oedd oed Crist .1532. Ir ysgarwyd y brenhin a brenhines Katrin ac achos na chyttune y Pab ar anghyfreithlonn ysgar hwnnw efo ai bower a nakawyd yn y Deyrnas ac ni bu ddim gwelliant ir ynys hynny./

Dydd gwyl Ieuan gwedi hynny i bu varw Mari brenhines Phrainc chwaer brenhin Lloegr a gwraic Syr Siarls Brandon Duc o Swpholk./

Pan oedd oed Crist .1535. I torred penne brenhines Ann Bwlen ac arglwydd Rochephord a Norrys, Weston a Brerton a Marks ac i priododd y brenhin arglwyddes Sian Seimer./

Pan oedd oedran Iessu Grist .1537. o vlynyddoedd noswyl St Edward i ganed Prins Edward yn Hampton Cowrt ac ar i enedigaeth ef i bu varw brenhines Sian i vam ef ac yn Winsor i claddwyd

oedd y brenhin ac ar y phordd kynn i ddyfod yno i kyfarfu y brenhin ac ef a thrugein a phumcant o wyr mywn siackedi o velued vn lliw gid ac ef a siacked y Prins gwedi i brodrio ac aur ai llewys o aur dilin. Ac yno i daethont i Hampton Cowrt at y brenhin Harri .8.ed a brenhines Gatrin a thrannoeth i torrodd ac i gwahanodd yr ost i ddangos bod heddwch

Brenhines Mari

O Gatrin verch Philip brenhin Spaen ap Maximilian vab Elnor verch Edward vab Philippa verch Iohn o Gawnt vab Edward .3. ap Edward yr ail ap Edward gyntaf. Mam Gatrin oedd Siwan brenhines Gastil verch Elsabeth brenhines Portiugal verch Iohn brenhin Castil vab Catrin verch Iohn o Gawnt ap Edward y .3../

O Gatrin verch Philip brenhin Spaen ap Maximilian vab Elnor verch Edward vab Philippa verch Iohn o Gawnt vab Edward .3. ap Edward yr ail ap Edward gyntaf. Mam Gatrin oedd Siwan brenhines Gastil verch Elsabeth brenhines Portiugal verch Iohn brenhin Castil vab Catrin verch Iohn o Gawnt ap Edward y .3../

Ar dydd kynta o vis Hydref i coroned brenhines Mari yn Westmestr ac Esgob Winsiestr Doctor Gardner ai coronodd./

Ar vath reiolti na chimaint o ddynnion wrth goroni na brenhin na brenhines erioed ni welpwyd or blaen./

Ac a roessont gri ymddiphynniant hwy y Deyrnas rhac yr y Spaeniards a dieithred eraill a thybied y kaen ganllyn [~ ganlyn ] a sevyll yn i hanghrediniaeth a goresgyn brenhines Mari a diley y phydd gatholic ac yno i dauth y Traeturiaid hynn i Rotsiestr ac yno i dauth attun yn gystal rai a anyssid o vaes Kent ac yngHent nid amgen Robert Rwdston. Cwtbert Vychan Water Mantels, Kneuet, Godphrey a llawer ychwanec ac er a ddauth attun o bob tir etto er hynn Cawnterbri a vu gowir yn gymaint a thrwy borth Duw a synwyr a gwroleth Iohn Twein Maer ai gyd vrodyr ac aldermen y Dref a nerth a chynhorthwy kowiried eraill ymddiphynnwyd y Dre hyd nad aeth vn o honi erioed at Weiat nac at vn oi

BRENHINOL...........1

Dugwyl St Iams yr hwnn oedd y .25.en dydd o vis Gorphennaf ynghylch .11. ar y gloch i dauth y brenhin ar vrenhines oi lletty tu ar Eglwys ar i traed a gwisgoedd brenhinol amdanun a phob vn a chleddeu noeth oi vlaen Oi blaen hi Iarll ______ yn dwyn cledda. ac oi vlaen yntau Iarll Penvro yn dwyn y cleddau a chynn gynted ac i darfu yr opheren y brenhin Herod ar ostec yn yr Eglwys yngwydd y brenhin ar vrenhines ar arglwyddi ar arglwyddesse ar holl gynnulleidua a griodd ac a ddowod val hynn Philip a Mari trwy ras Duw brenhin a bren hines Loegr Phrainc, Napyls, Caerusalem Iwerddon ymddiphynniawdr y phydd Prins o Spaen a Sisil, Archdduc Awstrich, Duc Mulayn Byrgwyn a Brabant Cowntie Haspwrg Phlawndrys a Theirol./

BRENIN..............2

Yr ail vlwyddyn oi vrenhiniaeth i cyfododd swrn o arglwyddi Lloegr yn erbyn y brenhin ac a roessont wrth rai o drefi Lloegr ond brenin Wiliam ai gwahanodd ac ai dyrrodd or Deyrnas allan./

Pan oedd oed Crist 1416 y 4. vlwyddyn o Harri y 5.ed i dauth Sigismwndws Emperodr Rhufain i Loegr i geisso heddwch rhwng brenin Loegr a brenhin Phrainc eithr ef a ballodd./

BRENINES............1

Ychydic gwedi hynny ir aeth Edward a llu mawr o wyr Lloegr a gwyr yr Emperodr ac i rhoes siyts [~ sij ] wrth Dwrnai a Chowntes Henawlt mam brenines Loegr a chwaer brenhin Phrainc a wnaeth gyngrair rhyngthun vlwyddyn a brenhin Lloegr a droes adref./

BRERTON.............1

Pan oedd oed Crist .1535. I torred penne brenhines Ann Bwlen ac arglwydd Rochephord a Norrys, Weston a Brerton a Marks ac i priododd y brenhin arglwyddes Sian Seimer./

BRETHYN.............5

Pan oedd oed Crist .1539. vis Mai i mwstriwyd holl Lunden mywn harnes gwynnion a siackedi o sidan gwynn a brethyn gwynn a chadwyneu aur mywn tri maes o ryfel hyd pan oedd ynn rhyfeddod i lawer o ddieithred o amryfaelion Deyrnassoedd

A chwedi hynny i trigodd arglwydd Admiral ar brenhin ynghylch .6. diwrnod i gydwledychu ac ni welpwyd na chynt na chwedi dreiwmph na bankets nar vath vwmings nar vath riolti hyd yn oed yr rhai oedd ynn dwyn y tyrtsie mewn brethyn aur. ac yno ir aeth yr Admiral i Phrainc, gwedi cael dirfawr lawenydd a chresso a rhoddion ac anrhegion iddo ef ac ei gyfeillon ai gwmpeini

Y nowfed dydd o Ebrill i marchokaodd Edward brenhin Lloegr Phrainc ac Iwerddon ai ewythr Syr Edward Seimer ac y Stat y Deyrnas am benn hynny or Twr i Westmestr trwy Lunden ar heolydd gwedi llenwi o gyfrlide a charpets, a thapitas a brethyn arian, a brethyn aur, a phali drwy Siebseid a phob kwndid ynn rhedec o win, a chwaryau a phagiwns gann blant yn cressau y brenhin trwy voliant a chanuau, a Salme, a gweddie, a llawer ychwanec o ddigrifwch a llywenydd megis i chwarddodd oedd ynn i weled

Y nowfed dydd o Ebrill i marchokaodd Edward brenhin Lloegr Phrainc ac Iwerddon ai ewythr Syr Edward Seimer ac y Stat y Deyrnas am benn hynny or Twr i Westmestr trwy Lunden ar heolydd gwedi llenwi o gyfrlide a charpets, a thapitas a brethyn arian, a brethyn aur, a phali drwy Siebseid a phob kwndid ynn rhedec o win, a chwaryau a phagiwns gann blant yn cressau y brenhin trwy voliant a chanuau, a Salme, a gweddie, a llawer ychwanec o ddigrifwch a llywenydd megis i chwarddodd oedd ynn i weled

A thrwy Lunden ac o gwmpas yr heolydd i rhoed brethynneu mawr werthoc a chloth o Raens a brethyn aur a brethynn arian a llawer o bagiwns a chwarye a chanue o glod a moliant ac anrhydedd ir brenhin ar vrenhines ac yno i herbynnwyd i Eglwys Bowls ac yno Esgob Llundein ai cressawodd yn vchelwriedd ac yn anrhydeddus a chwedi gwneuthur i gweddi i marchokayssont i Westmestr/.

BRETHYNN............1

A thrwy Lunden ac o gwmpas yr heolydd i rhoed brethynneu mawr werthoc a chloth o Raens a brethyn aur a brethynn arian a llawer o bagiwns a chwarye a chanue o glod a moliant ac anrhydedd ir brenhin ar vrenhines ac yno i herbynnwyd i Eglwys Bowls ac yno Esgob Llundein ai cressawodd yn vchelwriedd ac yn anrhydeddus a chwedi gwneuthur i gweddi i marchokayssont i Westmestr/.

BRETHYNNEU..........1

A thrwy Lunden ac o gwmpas yr heolydd i rhoed brethynneu mawr werthoc a chloth o Raens a brethyn aur a brethynn arian a llawer o bagiwns a chwarye a chanue o glod a moliant ac anrhydedd ir brenhin ar vrenhines ac yno i herbynnwyd i Eglwys Bowls ac yno Esgob Llundein ai cressawodd yn vchelwriedd ac yn anrhydeddus a chwedi gwneuthur i gweddi i marchokayssont i Westmestr/.

BRETT...............1

A chwedi hynny Robert Rwdston Wiliam Cromer Brett Cutbert Vychan mab Siamys Vychan o Hergest. Harri Vain, Thomas Culpeper o Aelphort a Chnevet, a Water Mantels ac arglwydd Iohn Graye a Syr Leonard Diggs a vyrwyd am Dresson ac ynn y man gwedi i bwrw ir aethbwyd a hwynt ir Twr gwynn yngharchar ac ir oedd arglwydd Gray a Syr Iams Cropht ynghyfeillach y Duc o Swpholk ynn y Rebel hwnnw./

BRINS...............2

Yn y vlwddyn honn i kymerth Edward Prins Cymru wrogeth Gien ac Acqwitan ac a wnaeth ho maets i Edward .3. edd i dad am hynny Ynghylch 40. vlwddyn o goroniad Edward y .3.edd Dampetyr o Spaen a vyriodd Harri i vrawd allan o vrenhiniaeth ac am hynny i diengis at Brins Edward oedd yr amser hwnnw yn y dre a elwid Bwrdeaux ar Petyr hwnn drwy nerth y Prins a roes maes i Harri i vrawd ac ai byriodd allan ac a laddodd bum mil oi wyr ac a gafas Petyr lawer o gestyll a threfydd drychefn yr rhai a ynnillyssai Harri i vrawd arno or blaen ac ychydic gwedi hynny i kynnullodd Harri i lu ynghyd ac a ryfelodd ar i vrawd Pityr hyd pan i gorchvygodd hyd i varwolaeth ac heb wrthwyneb a veddiannodd vrenhiniaeth Spaen./

Y 45. i tyddodd [~ tyfodd ] kynnwrf mawr rhwng Phrainc a Lloegr ar Saesson vynychaf yn colli yr maes ac ar y gwaetha. a thre Lymog ac ereill a ryfelodd ar Edward Brins ac yn hynny peth eisse arian peth gan glevyde a dryge ereill yr ymedewis Edward ar rhyfel ac i dauth i Loegyr, ac yno i gadewis yn i ol i vrodur y Duc o Lancastr ac Iarll Cambrids. Eithr ni hir dariysson hwy yno./

BRIODAS.............2

Pann oedd oed Crist 1420 vis Mai ir aeth yn heddwch rhwng brenhin Lloegr a brenhin Phrainc ac i priododd Harri y .5.ed brenhin Lloegr arglwyddes Gatherin verch brenhin Phrainc yn rhe Droys yn Siampayn ac yn ol y briodas honno i kriwyd Harri .5.ed yn aer i goron ac i vrenhiniaeth Phrainc ac yn Regent o Phrainc./

Phriers duon am briodas y brenhin

BRIODES.............1

Yr Edward hwnn a briodes Isabel merch ac etifedd Philip Brenhin Phrainc gwedi hynny ef a ddanfones y vrenhines at Edward i mab i wneuthr heddwch rhyngtho a brenhin Phrainc oedd yn cadw ac yn meddiannu i dir ai gyfoeth ef or parth draw ir mor a thra vuont yno i peris y brenhin drwy ddryg kyngor grio yn Llunden i wraic ai vab ynn draeturied iddo ef ai Deyrnas. A phann ddoeth y vrenhines ai mab ir tir ef a gilodd y brenhin hyd ynghastell Nedd ac yno i dalwyd ef ac i dugpwyd i gastell Kenelworth ynghylch kalan Gayaf. Yn yr vn vlwyddyn

BRIODI..............2

Y .22. vlwyddyn o vrenhiniaeth Harri yr ail i peris ef goroni i vab hynaf a elwid Harri ai briodi a Margred merch brenhin Phrainc./

Y vlwyddyn honn i gwnaethbwyd yn gyfreithlon ir opheiried briodi trwy Act o Barlment./