RHYFIC..............1

Richard gyntaf yr ail mab i Harri yr ail a goronwyd yn vrenhin Lloegr y .3. dydd o vis Medi oedran Crist .1189. y Richard hwnn a elwid Richard Cwrdeleion. Y vlwyddyn gyntaf o Richard Gwrdeleion dau vaeli oedd lywodraethwyr ar Lundain. Yr amser hwnn y cwnnodd tervysc rhwng gwyr Llundain ar Iuddeon oedd ynddi gan vaint i rhyfic ai balchedd ac i sbeiliwyd ac i dyrwyd phwrdd

RHYNGTHO............9

Yr ail vlwyddyn ir aeth y gair varw y brenhin a chynnwrf aeth ynn Lloegr ac anodd vu i gostegu Ar vyrder gwedi hynny ir aeth brenhin Stephan a llu mawr gantho i Normandi ac yno i bu rhyngtho ryfel mawr ac Iarll Angeow gwr Mawd Amherodres ac aer kyfreithlon coron Loegr./

ac ef a gwnkweriodd Acton ond ar vyrder gwedi hynny ir aeth travais rhyngtho a brenhin Phrainc. A Philip brenhin Phrainc a drodd adref ac a ddipheithiodd Normandi ac a gynghorodd Sion brawd brenhin Richard i gymryd llywodraeth teyrnas Loegr yn absen i vrawd. Gwedi hynn brenhin Richard a ennillodd ir Cristynogion dre Ioppe ai hamgylchion ac a roes y Twrk mewn llawer maes ynn y kwilydd./

Y .5. vlwyddyn o Richard vrenhin Lloegr a Chaerusalem pan glybu yrru Esgob Eli ar pho or Deyrnas a bod Iohn i vrawd oi benn i hun ynn kymryd llywodraeth y Deyrnas a bod Philip brenhin Phrainc gwedi anrheithio Normandi i gwnaeth drettis rhyngtho ar Twrk mawr a chyngrair dair blynedd ac i troes tu a Lloegr ac ychydic o wyr gid ac ef Ac ar y phordd ynn emyl Thrasia i daliodd y Duc o Awstrits ef ac aeth ac ef yn garcharor at yr Amherodr. Ar Amperodr Harri ai kadwodd yngharchar vlwyddyn a phum mis Ac ynn i garchar i troed llew atto ac i tynnodd ynte galonn y llew oi gorph ac i lladdodd ef y llew./

Yn ol hir ryfel rhyngtho a Lewys mab Philip brenhin Phrainc yr wrth amodeu rhai o arglwyddi Lloegr oedd yn cleimio coron Loegr ond or diwedd yn heddwch ir aeth ac i Lewys vyned i Phrainc ac am i draul iddo vil o vorke./

Yr Edward hwnn a briodes Isabel merch ac etifedd Philip Brenhin Phrainc gwedi hynny ef a ddanfones y vrenhines at Edward i mab i wneuthr heddwch rhyngtho a brenhin Phrainc oedd yn cadw ac yn meddiannu i dir ai gyfoeth ef or parth draw ir mor a thra vuont yno i peris y brenhin drwy ddryg kyngor grio yn Llunden i wraic ai vab ynn draeturied iddo ef ai Deyrnas. A phann ddoeth y vrenhines ai mab ir tir ef a gilodd y brenhin hyd ynghastell Nedd ac yno i dalwyd ef ac i dugpwyd i gastell Kenelworth ynghylch kalan Gayaf. Yn yr vn vlwyddyn gwedi yr Ystwyll i kynhalwyd Parlment yn Llunden ac yno i tynwyd ef oi vrenhiniaeth a gwyl Vair y kanhwylle nessaf at

Yn yr .11. oi goroniad i bu vrwydr rhyngtho ar Scottied yn Swydd Iork yn lle a elwid Mytton ar Saesson a golles y maes ar brenhin oedd i gyd wrth lywodraeth Hugh Spencer y tad ar mab ac ni charent hwy nar kyphredin nar kyphredin hwynteu

Yr Edward hwnn a roes arfeu Lloegr a Phrainc yn i vaner a phan oedd oed Crist yn 1346. yr vnved dydd arddec o vis Awst i bu y vrwydr Yngressi rhyngtho ef a Philip brenhin Phrainc ac i kilodd Philip ac i llaas [~ llas ] brenhin Boem a brenhin Marorican a llawer o wyr mawr am benn hynny. Ar drydedd vlwyddyn gwedi hynny i bu i varwolaeth gyntaf or cornwyd. A dwy vlynedd gwedi hynny i gwnaeth Wiliam Edington tressyrer Lloegr gyntaf arian pedair ac arian dwy./

Yn y 12. vlwyddyn i gwnaeth llu dirvawr i vyned i Phrainc ac i gadarnhau heddwch rhyngtho a Holant a Seland ac a Brabant ac i tiriodd yn Antwarp A thrwy gymolonedd yr Emperodr Lewys i criwyd ac i gwnaethbwyd yn vickar general drwy yr holl Emperodreth./

Ar vlwyddyn honn i dauth Siames brenhin Scotlond i Loegr a chan mil o lu gantho y nawed dydd o vis Medi ac i pwyntiwyd maes rhyngtho ac arglwyddi o Loegyr nid amgen arglwydd Tressorer ac arglwydd Haward a marchogion vrddolion a boneddigion ambenn hynny ar maes a vu yng Krakmor dwy villtir o Northampton ac yno i llas Siamys brenhin Scotlond ac vnarddec o Ieirll y Scotlond a thri o Esgobion a phedwar arddec o varchogion vrddolion a deuddec mil o voneddigion a chyphredin am benn hynny o Scotlond./

RHYNGTHUN...........12

Ynn y .17. ir aeth ymrafel rhwng Lewys brenhin Phrainc a Harri gyntaf brenhin Lloegr ac i bu vaes creulon rhyngthun ar Saesson a gafas y gore A brenhin Phrainc a gilodd a heddwch a vu ond Wiliam mab hynaf y brenhin a dyngodd i vrenhin Phrainc lw kowirdeb./

Harri duc o Normandi ynghweryl Mawd amherodres i vam a ddauth i Loegr ac a ennillodd gastell Malmzbri ac yno y Twr gwynn a thre Nottingham a llawer o gestyll a chadernyd a llawer maes a vu rhyngthun./

Ynghylch y .54. oi vrenhiniaeth i kymerth y brenhin gymeint o ddigofeint wrth wyr Llunden ac i gwaharddodd vddunt i rhydddab yn i law ehun Eithr drwy gymodreddwyr rhyngthun i prynyssont y rhydddab ai libertis ac i talyssont ir brenhin vgen mil o vorke./

Y .26. vlwyddyn ar brenhin Edward yn Normandi i dauth y Scottied ai brenhin newydd a elwid Walkes i Northwmberlond i dir. Eithr yr ail vlwyddyn gwedi hynny ir aeth brenhin Edwart gyntaf i Scotlond ac ynn Phankyk ir ymgyfarvu a brenhin Scotlond ac i bu vrwydyr chwerwdost rhyngthun ac or diwedd brenhin Lloegr aeth ir maes ac a laddodd or y Scottied ynghylch 32. o viloedd, a Walkes i brenhin newydd a gilodd, ar kyphredin a ymroes yngras y brenhin Edward./

Y 14. vlwyddyn a brenhin Edward y .3.edd yn mordwyo tu a Phlandrs i kyfarfu ar y mor yn emyl havyn Slus a brenhin Phrainc ai lu ac yno i bu battel aruthur rhyngthun a brenhin Edward a ennillodd y maes a brenhin Phrainc a gilodd a phedwarkant o longe iddo ac oedd ynddun a ddistrywiwyd, a ddalwyd ac a voddwyd./

Ychydic gwedi hynny ir aeth Edward a llu mawr o wyr Lloegr a gwyr yr Emperodr ac i rhoes siyts [~ sij ] wrth Dwrnai a Chowntes Henawlt mam brenines Loegr a chwaer brenhin Phrainc a wnaeth gyngrair rhyngthun vlwyddyn a brenhin Lloegr a droes adref./

Y 46. Iarll Penvro a ddanfoned i gadarnhau tre Rotsiel ac ar y mor y kyfarvu yr y Spayniards ac i bu battel vawr rhyngthun ac Iarll Penvro a saith oi wyr a ddalwyd ar rhann arall a laddwyd ac a voddwyd Ac ychydic gwedi hynny i rhoed tref Rotsiel ir Phrankod./

Pan oedd oed Crist 1454. Y vlwyddyn honn ir aeth rhwng y duc o Iork yr hwnn oedd yn cleimio yr goron ar Duc o Somersed oedd yn cadw yr brenhin Ac yn Saint Albons i bu vaes mawr rhyngthun ar duc o Iork ai ennillodd./

Oedran Crist .1460. Harri .6.ed .38. i gwnaeth y Duc o Iork lu anveidrol o Gymru a gwyr y Nordd ac Iarll Warwic a ddauth a llu mawr o Galais ac yn agos i Lwdlo ymordyr Cymru i bu rhyngthun vaes a thu ac yno i dauth y brenhin ar duc o Somersed a llu aruthur ganthun ar nos kyn y vattel i kilodd Andro Trolop o ddiwrth y Duc o Iork at y brenhin ar nos honno y kilodd y Duc ehun ac ir aeth i Iwerdd on ac Iarll Warwic a Salsbri i Ddefnsir ac o ddyno i Galais./

Pan griwyd Edward yn vrenhin efo a ganllynodd [~ ganlynodd ] vrenhin Harri .6.ed tu ac Iork ac a gyfarvu ai lu yn y lle a elwir Towton ac yno i bu vaes kreulon rhyngthun ond Edward ai hennillodd. Ac yn y maes hwnnw i llas chwe mil arhugein a seithgant ac yno i lladdwyd Iarll Northwmberlond ac Iarll Westmerlond ac arglwydd Cliphord a llawer ychwanec ar brenhin Harri a gollodd i gyd ac a gilodd or Deyrnas gwedi teyrnassu dair blynedd arbymthec arhugein a chwe mis./

Oed Crist 1470. i kyfarvu vrenhin a brenhin Harri yn i gwmpeniaeth ac Iarll Warwic Dduw Pasc y Marnad Phild dec milltir o Lundein ac yno rhyngthun i bu vaes kreulon ar gore a gafas brenhin Edward ac yno i llas Iarll Warwic a elwid Richard Nevyl a Markuys Mowntaguw i vrawd a dec mil ychwanec./

Ac ar vyrr ynn ol y maes hwnnw i kymerth brenhines Margred Seintwari y Mewley yn Hamsir ac atti i dauth y duc o Somersed ac Iarll Defnsir a llawer y chwanec o lu a brenhin Edward a llawer llu mawr gantho a ymgyfarvu ac wynt yn emyl Tewksbri ac yno i bu vaes creulon rhyngthun ond brenhin Edward ai duc a brenhines Margred a ddalwyd ac a roed ac Edward i mab gerr bronn y brenhin a vwrdrwyd yn gwilyddus./

RHYNGTHUNT..........3

Ar benn y chydic wedi hynny wrth annogieth [~ anogaeth ] brenhin Phrainc a brenhin y Scotlond a llawer ychwanec y rhyfelodd ynn erbyn Harri i dad a rhyngthunt i bu lawer maes ond y tad oedd ynn ei hynnill ac ir mab i gorfu plygu a deissif heddwch. Ac yn y rhyfel hwnn i dalwyd Wiliam brenhin Scotlond ac i carcharwyd ac i rhoes am i illyngdod dre Gaerleil a nuw castel vpon Tein a thyngu byth lw kowirdeb ir brenhin efo ai ganllynwyr [~ ganlynwyr ] ynteu a gwneuthur homaets pann ovynnid/

Ar vyrr gwedi hynny ir aeth rhwng Iarll Kaer Loiw ac Iarll Lecester a Phrins Edward a gymerth rann Iarll Kaer Loiw ac ynghilingworth i bu vaes angyrriol rhyngthunt ar maes a ennillodd Prins Edward ai barti./

Ynghylch y chweched vlwyddyn Robert le Bruce pan glybu vod anvndeb rhwng Edward kaer yn Arvon ac arglwyddi Lloegr a ddauth drychefn i Scotlond ac yno i kymerpwyd ynn vrenhin. Ac yno ir aeth Edward Kaer yn Arvon a llu mawr gantho ac yn ymyl Banockisborn i kyfarvu ar y Scottied ac i bu vrwydyr greulon rhyngthunt ond Lloegr a gollodd y maes./

RHYS................2

Y 4edd vlwyddyn i bu wynt angyrriol ynn Llundain ac i byrrodd ir llawr gant o dai a phenn Bow chwrch ac a wnaeth lawer o anrhaith ynn Winchestr ac mywn lleoedd eraill Ac yn yr amser hwnnw i rhyfelodd y Cymru ac i lladdwyd Rhys i blaenor ac i gorchvygwyd hwynt. Ar Rhys hwnn a elwid y brenhin diwaethaf o Gymru Malcolyn brenhin y Scotlond a llu mawr gantho a ddauth i Loegr ond Iarll Northymyrlond ai kymerth i vynu ac yno i lladdwyd Malcolyn brenhin y Scottlond./

Y 4edd vlwyddyn i bu wynt angyrriol ynn Llundain ac i byrrodd ir llawr gant o dai a phenn Bow chwrch ac a wnaeth lawer o anrhaith ynn Winchestr ac mywn lleoedd eraill Ac yn yr amser hwnnw i rhyfelodd y Cymru ac i lladdwyd Rhys i blaenor ac i gorchvygwyd hwynt. Ar Rhys hwnn a elwid y brenhin diwaethaf o Gymru Malcolyn brenhin y Scotlond a llu mawr gantho a ddauth i Loegr ond Iarll Northymyrlond ai kymerth i vynu ac yno i lladdwyd Malcolyn brenhin y Scottlond./

RHYW................1

Y .15. vlwyddyn Rhyw refel a wnaeth i Lunden golli i liberti ond gwedi hynny trwy dretmant y vrenhines a Doctor Grinssend Esgob Llundain i rhyddhawyd eilwaith

RICHARD.............51

Wiliam Bastart oedd vab i Robert Duk o Normandi ap Richard y .3. ap Richard yr .2. ap Richard ddiofn ap Wiliam ap Rollo vchod yr hwnn a elwid Robert gwedi i vedyddio o Arled merch i bannwr o dre Phalais i vam Ac Wiliam Gwnkwerwr i gelwid ef

Wiliam Bastart oedd vab i Robert Duk o Normandi ap Richard y .3. ap Richard yr .2. ap Richard ddiofn ap Wiliam ap Rollo vchod yr hwnn a elwid Robert gwedi i vedyddio o Arled merch i bannwr o dre Phalais i vam Ac Wiliam Gwnkwerwr i gelwid ef

Wiliam Bastart oedd vab i Robert Duk o Normandi ap Richard y .3. ap Richard yr .2. ap Richard ddiofn ap Wiliam ap Rollo vchod yr hwnn a elwid Robert gwedi i vedyddio o Arled merch i bannwr o dre Phalais i vam Ac Wiliam Gwnkwerwr i gelwid ef

Yr .20. vlwyddyn i kwnnodd Wiliam Duc o Normandi y mab hynaf ir brenhin a Richard i vrawd a Mari i chwaer hwynte a Richard Iarll Chestr ai arglwyddes nith y brenhin ac i gyd hyd ynn chwech a chant y dyfod o Normandi i Loegyr y boddyssant ond vn dyn

Yr .20. vlwyddyn i kwnnodd Wiliam Duc o Normandi y mab hynaf ir brenhin a Richard i vrawd a Mari i chwaer hwynte a Richard Iarll Chestr ai arglwyddes nith y brenhin ac i gyd hyd ynn chwech a chant y dyfod o Normandi i Loegyr y boddyssant ond vn dyn

Yn y 23. vlwyddyn oi wrogaeth i bu varw Harri y mab hynaf i Harri yr ail Ac yno drachefn ir aeth yn rhyfel rhwng brenhin Philip o Phrainc ynghylch Piteow a chastell Gisowrs ar 24. o Harri yr ail Richard Iarll Piteow a ryfelodd yn erbyn brenhin Lloegr i dad ac a gymerth rann brenhin Phrainc ac a ennillodd ar i dad lawer phortres a chastell Ac yboludd gwedi i bu varw brenhin Harri yr ail oed Crist yno .1188./

Richard gyntaf

Richard gyntaf yr ail mab i Harri yr ail a goronwyd yn vrenhin Lloegr y .3. dydd o vis Medi oedran Crist .1189. y Richard hwnn a elwid Richard Cwrdeleion. Y vlwyddyn gyntaf o Richard Gwrdeleion dau vaeli oedd lywodraethwyr ar Lundain. Yr amser hwnn y cwnnodd tervysc rhwng gwyr Llundain ar Iuddeon oedd ynddi gan vaint i rhyfic ai balchedd ac i sbeiliwyd ac i dyrwyd phwrdd

Richard gyntaf yr ail mab i Harri yr ail a goronwyd yn vrenhin Lloegr y .3. dydd o vis Medi oedran Crist .1189. y Richard hwnn a elwid Richard Cwrdeleion. Y vlwyddyn gyntaf o Richard Gwrdeleion dau vaeli oedd lywodraethwyr ar Lundain. Yr amser hwnn y cwnnodd tervysc rhwng gwyr Llundain ar Iuddeon oedd ynddi gan vaint i rhyfic ai balchedd ac i sbeiliwyd ac i dyrwyd phwrdd

Richard gyntaf yr ail mab i Harri yr ail a goronwyd yn vrenhin Lloegr y .3. dydd o vis Medi oedran Crist .1189. y Richard hwnn a elwid Richard Cwrdeleion. Y vlwyddyn gyntaf o Richard Gwrdeleion dau vaeli oedd lywodraethwyr ar Lundain. Yr amser hwnn y cwnnodd tervysc rhwng gwyr Llundain ar Iuddeon oedd ynddi gan vaint i rhyfic ai balchedd ac i sbeiliwyd ac i dyrwyd phwrdd

Richard gyntaf yr ail mab i Harri yr ail a goronwyd yn vrenhin Lloegr y .3. dydd o vis Medi oedran Crist .1189. y Richard hwnn a elwid Richard Cwrdeleion. Y vlwyddyn gyntaf o Richard Gwrdeleion dau vaeli oedd lywodraethwyr ar Lundain. Yr amser hwnn y cwnnodd tervysc rhwng gwyr Llundain ar Iuddeon oedd ynddi gan vaint i rhyfic ai balchedd ac i sbeiliwyd ac i dyrwyd phwrdd

Y vlwyddyn gyntaf honn i dauth brenhin Scotlond i Gawnterbri i wneuthur gwrogeth i vrenhin Richard. Ynghylch hynn o amser holl vrenhinoedd Cred a'mbyrratoodd [~ a ymbaratodd ] ddirvawr lu i vynd i ynnill Kaerusalem ac i gynorthwyio y Cristnogion yn yr Assia. Ar drydedd vlwyddyn oi wrogeth ir aeth brenhin Richard a dirvawr lu gantho tu a Chaerusalem ac ar y phordd i kwnkweriodd Ynys Ciprws Ac ynn Assia ir ymgyfeillachodd a brenhin Phrainc/

Y vlwyddyn gyntaf honn i dauth brenhin Scotlond i Gawnterbri i wneuthur gwrogeth i vrenhin Richard. Ynghylch hynn o amser holl vrenhinoedd Cred a'mbyrratoodd [~ a ymbaratodd ] ddirvawr lu i vynd i ynnill Kaerusalem ac i gynorthwyio y Cristnogion yn yr Assia. Ar drydedd vlwyddyn oi wrogeth ir aeth brenhin Richard a dirvawr lu gantho tu a Chaerusalem ac ar y phordd i kwnkweriodd Ynys Ciprws Ac ynn Assia ir ymgyfeillachodd a brenhin Phrainc/

ac ef a gwnkweriodd Acton ond ar vyrder gwedi hynny ir aeth travais rhyngtho a brenhin Phrainc. A Philip brenhin Phrainc a drodd adref ac a ddipheithiodd Normandi ac a gynghorodd Sion brawd brenhin Richard i gymryd llywodraeth teyrnas Loegr yn absen i vrawd. Gwedi hynn brenhin Richard a ennillodd ir Cristynogion dre Ioppe ai hamgylchion ac a roes y Twrk mewn llawer maes ynn y kwilydd./

ac ef a gwnkweriodd Acton ond ar vyrder gwedi hynny ir aeth travais rhyngtho a brenhin Phrainc. A Philip brenhin Phrainc a drodd adref ac a ddipheithiodd Normandi ac a gynghorodd Sion brawd brenhin Richard i gymryd llywodraeth teyrnas Loegr yn absen i vrawd. Gwedi hynn brenhin Richard a ennillodd ir Cristynogion dre Ioppe ai hamgylchion ac a roes y Twrk mewn llawer maes ynn y kwilydd./

Y .4. vlwyddyn o goroniad brenhin Richard ac ynte yn Assia ir aeth rhwng arglwyddi Lloegr a Wiliam Esgob Eli yr hwnn a ydowsse [~ adawsai ] y brenhin i lywodraethu y Deyrnas tra vai ynte allan ac yno i newidiodd brenhin Richard gaerusalem a Gwi o Lessingham am Ciprws a chwedi hynny ynn hir o amser i gelwid yn vrenhin Kaerusalem

Y .4. vlwyddyn o goroniad brenhin Richard ac ynte yn Assia ir aeth rhwng arglwyddi Lloegr a Wiliam Esgob Eli yr hwnn a ydowsse [~ adawsai ] y brenhin i lywodraethu y Deyrnas tra vai ynte allan ac yno i newidiodd brenhin Richard gaerusalem a Gwi o Lessingham am Ciprws a chwedi hynny ynn hir o amser i gelwid yn vrenhin Kaerusalem

Y .5. vlwyddyn o Richard vrenhin Lloegr a Chaerusalem pan glybu yrru Esgob Eli ar pho or Deyrnas a bod Iohn i vrawd oi benn i hun ynn kymryd llywodraeth y Deyrnas a bod Philip brenhin Phrainc gwedi anrheithio Normandi i gwnaeth drettis rhyngtho ar Twrk mawr a chyngrair dair blynedd ac i troes tu a Lloegr ac ychydic o wyr gid ac ef Ac ar y phordd ynn emyl Thrasia i daliodd y Duc o Awstrits ef ac aeth ac ef yn garcharor at yr Amherodr. Ar Amperodr Harri ai kadwodd yngharchar vlwyddyn a phum mis Ac ynn i garchar i troed llew atto

o wrogeth brenhin Richard i gillyngwyd oi garchar ac i talodd i arianswm yr hwnn oedd gann mil o bunneu. ac yna i rhyfelodd ar vrenhin Phrainc ac a Sion i vrawd a llawer o ddrwc a cholled o bob tu. Yr wythued vlwyddyn ir aeth kyngrair rhwng Phrainc a Lloegr ac a ymroes Iohn iw vrawd./

Yn y .10. vlwyddyn o Richard gyntaf i peris ac i hordeiniodd Innocent Bab gyphessu ac i gwaharddodd roi yr aberth yn y ddau nattur ir Llygion. Ac ar vyrder yn ol hynny drychefn rhyfel rhwng Phrainc a Lloegr./

a brenhin Lloegr a vordwyodd i Normandi ac yno weithie ynnill o vrenhin Phraink howlds a chestyll ynn Normandi ac weithie brenhin Lloegr yn ynnill yn Phrainc. Ond brenhin Richard aeth i ossod wrth gastell Gaelart ac vn or castell ai harganvu ac ai trewis yn i benn a gwnn ac ai lladdodd./

Sion gwedi marw Richard heb ettifedd oi gorph a goroned ynn vrenhin ac a gwenwyn i llaas [~ llas ] ac ynghaer Wrangon i claddwyd./

Richard yr ail.

Richard yr ail vab Eduard ddu Prins Cymru ap Edward 3edd yn oedran vn vlwydd arddec a goroned yn vrenhin yn Lloegr y pumed dydd o vis Gorphenhaf oedran Crist 1377./

Y .7. vlwyddyn Harri Spenser Esgob Norwits a llu gantho aeth i Phlandrs wrth orchymyn y Pab ac a ennillodd Ddwnnkyrk, a Graflyn ac a losgodd 40. llong a llawer o stwph oedd ynddunt ac i dauth i Loegr. Yr .8. vlwyddyn i prioded brenhin Richard a merch Vincelaws Emperodr yr Almaen. Y .10. vlwyddyn o Richard yr ail ir aeth Iarll Arndel i gadarnhau sawdwyr yn Gyen ac ar y mor y kyfarfu a Phlemings ai llonge ynn llawn o win ai dala ac ynn i mysc i dalyssont admiral Phraink. Yn .11. i tyfodd grwyts a thrwbwl mawr rhwng y brenhin ac arglwyddi a gwyr Eglwyssic a chyphredin y Deyrnas trwy gyngor a help ewythredd y brenhin ac arglwyddi eraill nid amgen y Duc o gaer Loiw y Duc o Iork. Iarll Derbi ac Arndel a Nottingam a ddienyddiodd swrn o gynghoried a swyddogion y brenhin

Y .7. vlwyddyn Harri Spenser Esgob Norwits a llu gantho aeth i Phlandrs wrth orchymyn y Pab ac a ennillodd Ddwnnkyrk, a Graflyn ac a losgodd 40. llong a llawer o stwph oedd ynddunt ac i dauth i Loegr. Yr .8. vlwyddyn i prioded brenhin Richard a merch Vincelaws Emperodr yr Almaen. Y .10. vlwyddyn o Richard yr ail ir aeth Iarll Arndel i gadarnhau sawdwyr yn Gyen ac ar y mor y kyfarfu a Phlemings ai llonge ynn llawn o win ai dala ac ynn i mysc i dalyssont admiral Phraink. Yn .11. i tyfodd grwyts a thrwbwl mawr rhwng y brenhin ac arglwyddi a gwyr Eglwyssic a chyphredin y Deyrnas trwy gyngor a help ewythredd y brenhin ac arglwyddi eraill nid amgen y Duc o gaer Loiw y Duc o Iork. Iarll Derbi ac Arndel a Nottingam a ddienyddiodd swrn o gynghoried a swyddogion y brenhin ac amkysson y Duc o Iwerddon allan or deyrnas./

Y .18. vlwyddyn i siwrneiodd y brenhin Richard i Iwerddon lle i cafas gywilydd mwy nac anrhydedd a cholled mwy noc ynnill./

Y 22. Harri Bolingbrok Duc o Harephord a mab y Duc o Lancastr ar Duc o Norpholk a vanissiwyd or Deyrnas ac ar vyrr gwedi hynny i gyrrodd y Llundeinwyr yn ol Henri Bolingbrok duc o Harephord lle ir oedd yn Phraink ac i Loegr i dauth ac ychydic gid ac ef ar kyphredin a ymgasglodd ynghyd ac ynghastell y Phlint i dalyssont vrenhin Richard ac i carcharwyd ynn y twr gwynn ac yna i delifrodd ac a assignodd ir Henri Bolingbrok duc o Harephord i holl bower ai vrenhiniaeth ai glaim a chyfiownder ynghoron Loegr a Phraink./

Y vlwyddyn honn i bu varw brenhin Richard yr ail, Yn y vlwyddyn honn i kytunodd rhai o Ieirll a dugied Lloegr i wneuthur chwaryeth mwming ynn y deuddec niwyrnod ac ynn y chware hwnnw divetha yr brenhin Eithr y brenhin a gafas rybudd ac a ymgadwodd ac a aeth i Lundein ac a ddanfonodd yn ol y traeturiaid ac wrth y gyfreith ai difethodd./

Pann oedd oed Crist ynn .1401. yn amser Harri y pedwerydd ir ymddangosses Seren angyrriol i maint ai goleuni val blassing sterr nei gomet Y vlwyddyn rhac wyneb i bu yr maes yn y Mwythic ar vlwyddyn nessaf at hynny i kwnnodd traeturiaid yn Swydd Iork ac i dalwyd Richard Scrwp Archesgob Iork ac arglwydd marsial a Syr Iohn Lampley a Syr Robert Pluton wythnos y Sulgwyn a dorred i penne yn tre Iork. Y vlwyddyn honn i dalwyd towyssoc y Scotlond ac i bu ynn garcharor yn Lloegr./

Y vlwyddyn honno i kynhalwyd kyphredin eisteddfod yn tre Gonstans ac i danvoned yno o Loegyr Richard Iarll Warwic a thri Esgob a llawer o ddoctoried a marchogion ac ysgwieiried hyd yn wythgant o veirch ac ynn yr Eisteddfod honn i barnwyd am heresi Iohn Wiclyph, Iohn Hwss a Ierom o Braga

Ac am hynn Richard Iarll Cambrits, arglwydd Scrwp a Syr Thomas Gray marchoc ar i marwolaeth a gyphessodd ac a addefodd mae brenhin Phrainc ai parysse vddunt. Ac wedi hynny ir aeth y brenhin ar i siwrnai ac i tiriodd nosswyl Vair gyntaf ynghid Kanx yn Normandi ar ail dydd i rhoes ef sawd wrth dref Harphluw ar .37. dydd gwedi hynny i rhoed y dref i vynu iddo

Ac o du Phrainc i llas mwy no dec mil ac or rheini ir oedd yn Dwyssogion ac yn Ddugied ac yn Ieirll ac yn varwnnied ac yn wyr yn dwyn banere gant a chwech arhugein ac yn varchogion ac yn esgwieried ac yn wyr boneddigion chwechant. Ac o du Lloegr i llas Edward duc o Iork ac Iarll Swpholk. Syr Richard Burkley a Davydd Gam esgwier ac o bob rhai hyd ymhumcant nei chwechant or mwyaf./

Y vlwyddyn honn ir aeth yn heddwch rhwng brenhin Phrainc ar Duc o Byrgwyn. Y vlwyddyn honn i bu varw y Duc o Betphord Regal Phrainc ac yn Eglwys Vair yn Ron i mae yn gorwedd ac yn i le y dewisswyd Richard Duc o Iork./

Edward bedwerydd vab Richard duc o Iork ap Richard Iarll Cambrits ap Edmwnd duc o Iork y 4.ydd mab i Edward y .3.ydd brenhin Lloegr./

Edward bedwerydd vab Richard duc o Iork ap Richard Iarll Cambrits ap Edmwnd duc o Iork y 4.ydd mab i Edward y .3.ydd brenhin Lloegr./

Mam Richard duc o Iork oedd Anna verch Roger Mortimer Iarll y Mars vab Philippa verch ac etifedd Leionel Duc o Glarens yr ail mab ir vn Edward .3.ydd vrenhin Lloegr ac wrth y claim hwnn i kafas vod yn vrenhin ai goroni Dduw Sul y Drindod oed Crist mil a phedwarcant ac vn a thrugein o vlynyddoedd

Y vlwyddyn honn i gwnaeth gwyr Sir Iork a gwyr y Nordd gapten arnun ai alw Robin Ridistal ac yn agos i Vanbri arglwydd Herbert ai vrawd Syr Richard Herbert a Thomas ap Rhosser a llu o seithmil ganthun a ymgyfarvuon a gwyr y Nordd a gwyr y Nordd a dduc y maes./

Ac arglwydd herbert oed Syr Wiliam Thomas Iarll Penfro a ddalwyd a Syr Richard Herbert ac a dorred i penne. a Thomas ap Rhosser a laddwyd ac Elen Gethin a gyrchodd i gorph ef adref ac ai claddodd yn Eglwys Gintun yn anrhydeddus. a phum mil o Gymru yn y maes ym Manbri a laddwyd

Oed Crist 1470. i kyfarvu vrenhin a brenhin Harri yn i gwmpeniaeth ac Iarll Warwic Dduw Pasc y Marnad Phild dec milltir o Lundein ac yno rhyngthun i bu vaes kreulon ar gore a gafas brenhin Edward ac yno i llas Iarll Warwic a elwid Richard Nevyl a Markuys Mowntaguw i vrawd a dec mil ychwanec./

Y vlwyddyn honn i bu varw y brenhin Harri .6.ed ac ai gorph i douthbwyd or twr gwynn i Bowls ac yno i bu noswaith ac medd rhai Richard duc o Gloseter ai lladdodd a dager brawd Edward vrenhin oedd y Duc

Ac yn i ol y gydewis [~ gadewis ] Edward i vab hynaf a Richard Duc o Iork a thair merched Elisabeth yr honn a vu gwedi hynny vrenhines, Ciceli a Chatrin./

Edward bumed a ddechreuodd meddiannu yr Ynys honn yr .11. dydd o Ebrill pan oedd oedran Crist 1483. ac nid oedd yr Edward hwnn ond .11. vlwydd nei ynghylch hynny ac ef ni choronwyd er ioed ond wrth orchymyn Richard y .3.ydd i mwrderwyd ar Richard hwnnw aeth ynn i ol ef yn vrenhin

Edward bumed a ddechreuodd meddiannu yr Ynys honn yr .11. dydd o Ebrill pan oedd oedran Crist 1483. ac nid oedd yr Edward hwnn ond .11. vlwydd nei ynghylch hynny ac ef ni choronwyd er ioed ond wrth orchymyn Richard y .3.ydd i mwrderwyd ar Richard hwnnw aeth ynn i ol ef yn vrenhin

Richard y trydydd

Richard y .3.ydd a ddechreuodd teyrnassu yr .21. dydd o vis Myhevin oedran Crist .1483./

Pan oedd oed Crist 1485. i bu yr maes yn Bossworth rhwng brenhin Richard a brenhin Harri seithued y .22. dydd o Awst ac i gorfu Harri seithved ac i kafas y vyddygoliaeth yn vwy o nerth a gallu y goruchaf Dduw nac o vilwriaeth gwyr Ac yn y maes i llas Richard vrenhin y .3.edd vlwyddyn oi wledychiad ac arglwydd Lorel a gilodd ar Duc o Northpholk a las a llawer o arglwyddi eraill./

Pan oedd oed Crist 1485. i bu yr maes yn Bossworth rhwng brenhin Richard a brenhin Harri seithued y .22. dydd o Awst ac i gorfu Harri seithved ac i kafas y vyddygoliaeth yn vwy o nerth a gallu y goruchaf Dduw nac o vilwriaeth gwyr Ac yn y maes i llas Richard vrenhin y .3.edd vlwyddyn oi wledychiad ac arglwydd Lorel a gilodd ar Duc o Northpholk a las a llawer o arglwyddi eraill./

Pan oedd oed Crist 1540. yr .28. dydd o vis Gorphennaf Thomas Cromwel Iarll Essex ac arglwydd Water Hwngerphord a dorred i penne ynn y Twr hyl am dresson. Ac oni bai vynny o Dduw hynny e drigse Richard ap hoel esqwier a Sersiant of arms a Sion Lloyd mab dd ap hoel ddu gwr bonheddic a Hoel ap Syr Mathew prydydd a gwr g. a deuddec ychwanec o wyr Dyphryn Tyveidad am ovyn i kyfraith ac yno i gwnaeth Hoel y ddau Englyn hynn nid amgen./

Ynghylch yr amser hwnn i kwnnodd yngHent swrn yn Draeturied ac y boludd i gostegwyd ac i colled am i tresbas yn Asphort Richard Leion, Godard a Goran ar ail dydd yngHawnterbri i kolled Richard Eyrlond am y trespas hwnnw

Ynghylch yr amser hwnn i kwnnodd yngHent swrn yn Draeturied ac y boludd i gostegwyd ac i colled am i tresbas yn Asphort Richard Leion, Godard a Goran ar ail dydd yngHawnterbri i kolled Richard Eyrlond am y trespas hwnnw