Adran o’r blaen
Previous section


[td. 263v]


Yr ail Epistol
Paul at y Corinthieit.


Pen. j.


Datcan y mae ef vaint y budd a ddaw ir ffyddlonieit ywrth
ei cystuddedic dravaelon. A' rhac yddyn vwrw yn yscavnder
meddwl arnaw, ddarvod iddo oedi ei ddyvodiad yn
erbyn ei addewid, y mae ef yn provi ei ddwysfryd ai ddianwadalwch,
yn gystal gan ei burdep yn precethu, a'
hefyt gan ddiysmudedic wirionedd yr Euangel. Yr hon
wirionedd a ddysylir ac a 'rwndwelir a'r Christ, ac a inselir
yn ein calonae gan yr Yspryt glan.


[1] PAul Apostol Iesu
Christ trwy* [-: * gan, wrth]  ewyllys
Duw, a'n brawd
Timotheus, at Eccles
Duw, ys ydd yn
Corinthus y gyd a'r
oll Sainctæ, yr ei 'sydd
yn Achaia: [2] Rat
vo gyd a chwi, a' thangneðyf
y ‡ gan [-: ‡ wrth] Duw
ein Tat, a' chan yr Arglwydd
Iesu Christ.
[3] Bendigedic yvv Duw
'sef Tat Arglwydd Iesu Christ, Tat y trugareddae,
a' Duw yr oll * ddiddanwch [-: * gonfort, ddyhuðiant] , [4] yr hwn a'n diðana
 ni yn ein ol' ‡ 'orthrymder [-: ‡ vlinder, trallod, travael ] , val y gallom ðiðanu

[td. 264r]
yr ei 'sy mewn * dim [-: * neb, vn] gorthrymder, trwy 'r diddanwch
in diddenir ninheu gan Dduw. [5] Can ys
megis yr amlheir dyoddefiadae Christ ynom, velly
yr amlheir ein diddanwch ni trwy Christ. [6] A'
phwy vn bynac ai in gorthrymer, er diddanwch
ac iechedvvrieth y chwi ydyvv, yr hon a weithir gan
ymaros yn yr vn ryw ddyoddefiadae, yr ei ddym ni
hefyd yn y dyoddef: ai diddaner ni, er diddanwch
ac iechedvvrieth y chwi ydyvv. [7] Ac y mae ein gobeith
yn ‡ ffyrf [-: ‡ ddilys, ddiogel] am danoch, can y ni wybot megis ac ydd
ych' yn gyfranocion o'r dyoddefiadae, velly y byddvvch
 hefyt gyfranoc o'r diddanwch. [8] Can ys broder,
ny vynem ywch' anwybot am ein gorthrymdr, y * vu [-: * ddaeth, wnaed a]
i ni yn yr Asia, sef val y pwyswyt arnam ‡ yn anveidrawl
dros ben ein gallu [-: ‡ dros vesur, ytuhwnt in nerth] , megis ydd oeddem-
mewn-trachyfing-gyngor, * ac am yr [-: * sef am ein]  ‡ einioes [-: bywyt, hoedl ] .
[9] Do, ni a dderbyniesam varn angeu ynam, val na
'obeithem ynam ein hunain, anyd yn*-Duw [-: * yn-uw] , yr
hwn a gyvyd y meirw. [10] Yr hwn a'n gwaredawdd
ni ywrth gyfryw ddirvawr * angeu [-: * berigl] , ac 'sy yn ein
gwaredu: yn yr hwn ‡ y gobeithiwn [-: ‡ yr ymddiriedwn] , in gwareda
rhac llaw, [11] a's chvvychwi a gydweithiwch yn-gweddi
trosam, pan yw tros y dawn a roddet y ni er
mvvyn llawer, bod roi diolvvch gan lawer dyn y trosam.
[12] Can ys ein * gorvoledd [-: * gorawen, llawenydd] ni yw hyn, sef testiolaeth
ein cydwybot, can ys yn ‡ symlder [-: ‡ diblyc, gwiriondeb] a' duwiol
burdep, ac nyd yn-doethinep cnawdawl, anyd
gan rat Duw y bu i ni ‡ ymgydtro [-: ‡ ymddwyn] yn y byt, ac yn
* ben [-: * bennaf] ddivaddef tu ac ato-chwi. [13] Can nac ym yn
scrivennu amgenach betheu atoch', nac y ddarllenwch,
neu ar ydd ych yn ei cydnabot, ac a 'obeithaf

[td. 264v]
y cydnabyddwch yd y dywedd. [14] Sef megis y
cydnabuoch ni o ran, ein bot yn orvoledd ychwi,
megis ac ydd yw chwithe i ninheu, yn-dydd * yr [-: * ein]
Arglwydd Iesu. [15] Ac ‡ yn [-: ‡ ar] y gobaith hyn ydd oedd
im bryd i ddyvot atoch * y tro cyntaf [-: * yn y blaen] , val y caffech
‡ ddau [-: ail] rat, [16] a' myned hebo-chwi i Macedonia, a'
dyvot drachefn o Macedonia atoch, a' chael vy
* hebrwng [-: * arwain] genwch tua Iudaia. [17] Gan hyny pan
oeddwn yn amcanu [-: ‡ bwriadu, meddwl] val hyn, a arverwn i o yscavnder?
neu wyfi yn amcanu y petheu 'r wy 'n amcanu,
erwydd y cnawd, val y byddei gyd a myvi,
‡ Do, do, ac Na ddo, na ddo [-: ‡ Ie, ie, ac Nag ef, nag ef] . [18] Sef ys ffyddlon yw
Duw, na bu ein gair tu ac atoch, Do ac Na ddo.
[19] Can ys Map Duw Iesu Christ yr hwn a precethwyt
yn eich plith chvvi genym ni, 'sef myvi, a' Siluanus
a' Thimotheus, nyd ytoedd, * Do, ac Na
ðo [-: * Ie ac Nac ef] : eithyr yndo ef, ‡ Do [-: ‡ Ie] y doedd. [20] Can ys oll addeweidion
Duw yndo ef ynt * Do [-: [no gloss]] , ac ynt yndaw ef Amen,
er gogoniant Duw trwyddom ni. [21] A' Duw
yw 'r hwn a'n cadarna ni y gyd a chwi yn-Christ,
ac a'n ‡ enneinioð [-: ‡ irodd] ni. [22] Yr hwn hefyt a'r inseliawð,
ac a roes * ernes [-: * wystleideth] yr Yspryt yn ein caloneu. [23] Ac ydd
wy vi yn galw Duw yn test i'm enait, may i'ch arbed
chwi, na ddaethym i ‡ yd hynn [-: ‡ eto] i Corinthus.
[24] Nyd can eyn bot yn arglwyðiaw ar eich ffyð chvvi,
anyd ein bot yn * ganhorthwywyr [-: * cyd-ðirprwywyr] ich llawenyð:
can ys gan ffydd y sefwch.


Pen. ij.



[td. 265r]
Dangos ei gariat yddynt y mae ef. Gan erchi hefyd arnynt
vot yn esmwyth wrth y godinabwr-cyfathrach, can iðaw
edivarhau. Mae ef hefyt yn ymhoffy yn-Duw dros nerthowgrwydd
ei ðysceidaeth, Gan orchvygu dadl y cyfryw
gwerylwyr, ac wrth ymescus dadleu yny erbyn ef, nyd
oeddynt yn ceiso dim amgen, na dywreiddiaw y athroaeth
ef.


[1] EIthr mi tervynais [-: ‡ vernais] hyn yno y hunan,
na ddelwn atoch drachefn
* yn- [-: * mewn] tristit. [2] O bleit a's mi ach tristaa
chwi, pwy yw'r hwn a'm llawenha
vi, dyeithyr hwn a dristawyt
y can y vi? [3] A' mi a scrivenais
hyn yma atoch, rac pan ddelwn,
‡ cael [-: ‡ gymeryd]  o hanof tristit gan yr ei, y dylywn ymlawenhau:
mae vy-gobaith ynoch oll, vot vy llawenydd
i yn llavvenydd y'wch 'oll. [4] Can ys yn-gorthrymder
mawr, a' chyfingder calon ydd yscrivenais atoch
* gan ddaigrae [-: * a dagrae] lawer: nyd val ych tristaid chwi,
eithr val y ‡ gwybyddech [-: ‡ dyellech] y cariat ys y genyf, yn
enwedic y chwi. [5] Ac a * gwnaeth [-: * pharodd] nebun dristau, ny
wnaeth ef i mi dristau, anyd o ran (rac i mi bwyso [-: ‡ graffu]
arnavv) y chwi oll. [6] Digon yvv ir cyfryw vn * bod [-: * gael] ei
geryddu gan lawer. [7] Megis yn hytrach yn-gwrthwynep
y dylyechwi vaddau yddavv, a' ei ðiddanu
rac y llyncit y cyfryw vn y gan 'ormodd ‡ tristit [-: ‡ tristwch, trymder] . [8] Erwydd
paam, yr atolygaf' ywch, gadarnhau eich
cariat arno. [9] Can ys er mwyn hyn hefyt ydd yscrivenais,
val y gwybyddwn braw * o hanoch [-: * am danoch] , 'sef a
vyddech vvyddion [~ ufuddion ] ‡ i bop [-: ‡ ym-pop] peth. [10] Yr hwn y maddeuoch

[td. 265v]
ddim yddaw, y maddeuaf vinheu hefyt: can ys
yn wir a's maddeuais i ddim, ir hwn y maddeuais,
er eich mwyn chwi y maddeuais, yn-golwc Christ,
[11] rac bod y Satan ein ‡ gorchvygu [-: ‡ [no gloss]] : can nad anwybot
genym y amcanion ef.

[12] Yno, pan ddaethym i Troas * er [-: * i, y]  precethu euangel
Christ, ac bot agori drws y-my' gan yr Arglwydd,
[13] ny chawn lonydd yn vy ‡ yspryt [-: ‡ meddwl] , can na
vedrwn gael Titus vy-brawt, anyd * canu yn
iach [-: * ymiachau] yddynt a wnaethym, a' myned ymaith i Macedonia.
[14] Anyd y Dduw y ddyolvvch, yr hwn yn
wastat a wna yni ‡ 'orvot [-: ‡ gael y llaw vchaf, vyned armaes] yn-Christ, ac a eglurha
arogle y wybodaeth ef trwyddom ni ym-pop lle. [15] Can
ys ydd ym ni y Dduw yn ber * arwynt [-: * arogl, sawyr] Christ, yn
yr ei'n a ‡ iachêir [-: ‡ gedwir] , ac yn yr ein a gyfergollir. [16] Ir ei
hyn ydd ym yn * arogl [-: * arwynt, sawr]  angeu, i angeu, ac ir llaill yn arogl bywyt, i vywyt, a' phwy 'sy
ddigonol i'r petheu hyn. [17] Can nad ym ni val y mae
llawer, yn ‡ masnachu [-: ‡ arwerthu] gair Duw: eithr val o burdap,
eithr val o Dduw yn-gwydd Duw, ydd ym
ni yn ymadrodd * yn- [-: * o, am] Christ.


Pen. iij.


Cymeryd y mae ef yn esempl ffydd y Corinthieit yn brouedigaeth
o'r gwirionedd a precethawdd ef. Ac y dderchafu y
Apostoliaeth ef yn erbyn colffrost y gau Ebestyl. Y mae
ef yn cyffelypu rhwng y Ddeddyf a'r Euangel.



[td. 266r]
[1] A Ddechreuwn ni ‡ ymganmol [-: ‡ ein moli ein hunain]  drachefn?
ai rait i ni val i eraill, wrth
* epistolae [-: * lythryae]  canmoliant atochvvi,
neu lythyræ canmoliant y ‡ genwch [-: ‡ wrthych ] ?
[2] Ein epistol ni ydyw-chwi, yn escrivenedic
yn ein calonae, yr hwn a
ddyellir ac a ddarllenir gan bawp
dyn, [3] can ys eglur ydych, y vot yn epistol Christ, a
wasanaethwyt genym ni, ac a scrivenwyt, nyd * a
duy [~ du ] [-: * ac inc] , amyn ac Yspryt y Duw byw, nyd yn lleche [-: ‡ eleche]
mainyn eithr yn-cnawdol leche y calon.

[4] A' chyfryw ymddiriet [-: * obaith] 'sy genym trwy Christ ar
Dduw: [5] nyd erwyð ein bot yn ‡ aðas [-: * deilwng, ddigonol] o hanam ein
hunain, y veddwliet dim, megis o hanam ein hunain:
eithyr ein * addasdap [-: * digonedd, teilyngdot]  ni ysydd o Dduw. [6] Yr
hwn hefyt a'n gwnaeth ni yn ‡ weinidogion [-: ‡ Wenistreit]  digonol
i'r Testament newydd, nyd yn vvenidogion
ir llythyren, amyn ir Yspryt: can ys y llythyren a
ladd * a'r [-: * ond yr] Yspryt a rydd vywyt. [7] Ac ad yw y wenidogeth
angeu wedyr yscrivennu a llythyrennæ ai * ffurfiaw
[-: ‡ argraphu] ym-mainin, vot yn-gogoniantus, mal na allai
plant yr Israel edrych [-: * dremio] yn wynep Moysen, can
'ogoniant ei wynepryd (rhwn 'ogoniant a ‡ ddilewyt [-: ‡ ddivawyt, a ddarvu am dano] )
[8] pa wedd na bydd gweinidogeth yr Yspryt ym-
mwy o 'ogoniant? [9] Can ys a bu gweinidogeth
* barnedigaeth [-: * gauogrwydd] yn-gogoniantus, mwy o lawer y
rhagora gweinidogaeth cyfiawnder yn gogoniant.
[10] Canys yr hyn ac 'ogoniantwyt, ny 'ogoniantwyt
yn y rhan ‡ hon [-: ‡ hyn] , sef a berthyn ir gogoniant
 * trarhagorawl [-: * ardderchawc, arbenic] . [11] O bleit a's hynn a ddilëid ymaith,
 oedd yn-gogoniantus, mwy o lawer y bydd

[td. 266v]
hyn a erys, yn ogoniantus. [12] Velly can vot genym
gyfryw 'obeith, ydd ym * yn arver [-: [no gloss]] o ymadrodd
‡ mor [-: ‡ vawr]  * hyderus [-: * ðiragrith] . [13] Ac nyd ym ni mal Moysen, yr hvvn
a ddodei ‡ gudd [-: ‡ llenn ] ar ei wynep, rac y blant yr Israel
edrych ar * ðiben [-: * ddywedd] yr hyn a ddilëid. [14] Am hyny y caledwyt
y meddwl hwy: can ys yd y dydd heddyw y
mae'r llen-gudd honno yn aros heb hi * ymatguð [-: * dadguðio, ‡ didoi]
wrth ddarllen yr hen Testament, yr hon ‡ yn- [-: [no gloss]]
Christ a dynir ymaith. [15] Eithyr ac yd y dydd heðyw
pan ddarllenir Moysen, y dodir y llen-gudd ar ei
calonæ wynt. [16] Er hyny pan ymchoeler ei calon at yr
Arglwyð, y tynnir ymaith y llen-gudd. [17] Weithian
yr Arglwydd yw'r Yspryt, a' lle mae Ysprit yr Arglwydd,
yno ymay rhyðdit. [18] Eithyr edrych ydd ym
ni oll megis * mewn drych [-: * drwy gwydr] ar 'ogoniant yr Arglwydd
ac wynep ‡ ymatgudd [-: ‡ agoret] , ac in newidir ni ir
vnryw ddelw, o 'ogoniant i 'ogoniant, megis y
gan Yspryt yr Arglwydd.


Pen. iiij.


Mae ef yn datcan ei ddiyscaelusrwydd ai dalgrynrwydd yn
ei swydd. A'r hyn oedd ei 'elynion yn ei gymryd yn ðielw
iddo, sef, y ‡ groc [-: ‡ groes ] a'r travaelion yr ei y mae ef ei goðef,
a droes ynteu yn 'elw mawr yddaw. Can ddangos pa
vudd a ddaw o hyny.


[1] AM hyny, can vot i ni y * gweinidogeth [-: ‡ gwasanaeth, swydd]
hynn, megis y cawsam drugaredd,
nyd ym ni yn ‡ llaesu [-: * deffigio, lleddfu] : [2] eithr ymwrthot
a wnaetham a gorchuddiau coegedd,

[td. 267r]
ac nyd rhodiaw ydd ym yn * hoccedus [-: * callinep, dilechtit] , ac nyd ym yn
‡ camdraethu [-: ‡ ffalsau, siomi am] gair Duw: eithr can eglurhau y
gwirionedd ydd ym yn ymbrifio wrth cydwybot
pop dyn yn-golwc Duw. [3] Ac ad yw ein Euangel
yn guddiedic, ir ei a gyfergollwyt, y mae hi yn
guddiedic. [4] Ym-pa 'rei * Duw y byt hwn [-: * sef Satan] a ddallawdd
y meddiliae, 'sef ir anffyddlonion, rag towynnu
yddynt ‡ llewyrch [-: ‡ 'olauni, 'oleuad] y gogoneddus Euangel
Christ, rhwn yw delw Dduw. [5] Can nad ym yn ymprecethu
ein hunain, anyd Christ Iesu yr Arglwydd,
a' ninheu yn weision ywch er mwyn Iesu.
[6] Can ys Duw 'rhwn a 'orchymynnawð ir golauni
lewyrchu allan o dywyllwch, yvv ef yr hwn a lewyrchawdd
yn ein calonae, y roddi golauni'r gwybodaeth
y gogoniant Duw yn wynep Iesu Christ. [7] Eithr
y tresawr hwn 'sy genym mewn llestri pridd,
val y byddei arðerchowgrwyð y meðiant hwnw o
Duw, ac nyd o hanom ni. [8] Yð ys in gorthrymu o bop
‡ parth [-: ‡ tu] , er hyny nyd ym mewn cyfyngder: ydd
ym mewn * cyfing gyngor [-: * tlodi] , er hyny nyd ym yn * ðigyngor
[-: * dlawd ano baith] . [9] Ydd ys yn ein ymlid, and ny'n gedir eb ‡
navvdd [-: ‡ ymgeledd ] : ydd ym wedy ein tavlu y lawr, eithr ny'n
collir. [10] Ym pop lle ydd ym yn arwedd o y amgylch
yn ein corph * varwoleth [-: * varwhad] yr Arglwyð Iesu, val yr
eglurer hefyt vywyt Iesu yn ein corphe. [11] Can ys ny
ni 'rei sydd yn vyw, a roðir yn wastat y angeu er
mwyn Iesu, val yr eglurhaer hefyt vywyt Iesu
yn ein marwol gnawd. [12] Ac velly angeu a weithia
ynam ni, a' bywyt yno-chwi. [13] A' chan vot i ni yr
vn Yspryt ffyð, erwydd y mae yn scrivenedic, Credais,
ac am hyny * y llavarais [-: ‡ yr adrodda is, dywedais] , ac ydd ym ninheu

[td. 267v]
yn credu, ac am hynny * y llavarwn [-: * yr adroddwn, dywedwn] , [14] can wybot y
bydd y hwn a gyfododd yr Arglwydd Iesu, eyn
cyfodi ninheu hefyt trwy Iesu, ac a'n gosyd ni y gyd
a chwi. [15] Can ys pop peth oll ys ydd er eich mwyn chwi
val yr amylhao yr helaethaf rat gan ddiolchiat
llaweroedd er ‡ gogoniant [-: ‡ moliant] y Dduw. [16] Am hyny nyd
ym ni yn * ymellwng [-: * deffygiaw, llipau, myscrellu] , eithyr cyd llygrer ein dyn o
ddyallan, er hyny y dyn o ddymewn a adnewyðir
beunydd. [17] O bleit yscavnder ein gorthrymder
‡ rhwn ny phara ddim hayachen [-: ‡ trangedic] , a * bair [-: * weithia] y ni dra
arðerchawc a' thragyvythawl bwys o 'ogoniant,
[18] pryd nad edrychom ar y petheu hyn a welir, anyd
ar y petheu, ny welir ddim hanynt [~ ohonynt ] : can ys y petheu
a welir, 'sy  dros amser [-: ‡ amserol] : a'r petheu ny welir, 'sy tragyvythawl.


Pen. v.


Paul yn myned rhacddaw y venegy y budd a ddaw ywrth y
* groc [-: * groes] . Pa wedd y ddylyem ni ymparatoi yddei. Drwy
bwy, Ac er pa dervyn. Ef yn espesu am rat Christ, A'
swydd gweinidogion yr Eccles, a'r oll ffyddlonion.


[1] CAn ys gwyddam pe a's ein dayarol
duy y * pebyll [-: * lluest, trigva] hyn a ddinistrir,
vot i ni adailat vvedy roddi gan Duw,
nid amgen, tuy nyd ‡ o waith llaw [-: ‡ gwneuthu redic gan ddwylo]
ddyn, anyd tragyvythawl yn y nefoedd.
[2] Can ys am hyny ydd ym yn
vcheneidiaw, gan ddeisyf u cael ein
gwisco a'n tuy, rhwn 'syð or nef. [3] O bleit a's gwiscir-ni,

[td. 268r]
ny'n ceffir yn noethion. [4] Can ys yn ddiau
nyni 'r ei 'sydd yn y * pebyll hynn [-: * pabell hwn] , ydym yn vcheneidio,
ac yn llwythoc, can nad wyllysem ein ‡ diosc
[-: ‡ dihatry] , anyd cahel ymwiscaw am danom, val y darllyncit
marwolaeth gan vywyt. [5] A' hwn a'n creawdd
ni ir peth hyn, ydy Duw, yr hwn hefyt a roddes y-
ni * ernes [-: * wystleideth]  o yr Yspryt. [6] Am hynny ydd ym bop amser
yn ‡ hyderus [-: ‡ hyf, ehovn] , cyd gwypom mae tra ydym * gartref
[-: [no gloss]] yn y corph, eyn bot yn  ymddeith [-: * ðyvodieit, ddyeithreit] ywrth yr Arglwydd.
[7] (Can ys wrth ffydd y rhodiwn, ac nyd
wrth ‡ 'olwc [-: ‡ edrychiat] ) [8] er hyny ydd ym yn * hyderus [-: * hyf, eovn] ac a
vynnem yn hytrach ‡ ysmutaw [-: ‡ vudo] allan o'r corph, a'
* thrigiaw [-: * phreswilio] y gyd a'r Arglwydd. [9] Am hyny hefyt y
‡ chwenychem [-: ‡ ðamunem puchem] , a ni yn trigo gartref ac yn mudo o
ddygartref, vot yn gymradwy ganto ef. [10] Can ys
* dir [-: * rait] yw y ni oll ‡ ymðangos [-: ‡ apero] geyr bron * brawdle [-: * gorsedd]
Christ, val yd erbynio pop vn y petheu a vvnaethpvvyt
 yn ei gorph, erwydd yr hyn a wnaeth, pa vn
bynac ai da ai drwc. [11] Velly can y ni * wybot [-: * adnabot] ofnhad
yr Arglwydd, ydd ym yn peri y ddynion gredu, ac
in eglurhawyt i Dduw, ac yddwy yn gobeitho hefyt
 ddarvot ein egluraw ni yn eich cydwybodae chvvi.
[12] Can nad ym yn ymganmol drachefn wrthych, anyd
rhoddy ywch achos ‡ gorvoledd [-: ‡ llawenhau] am danom,
val y caffoch beth y atep yn erbyn yr ei 'sy ai gorvoledd
 * yn [-: * ar] yr wynep, ac nyd yn y galon. [13] Can ys
pa vn bynac ai ampwyllo ydd ym, y Dduw ydd ym: ai
ynteu bot yn ein iavvnpwyll, y chwi ydd ym. [14] Can
ys cariat Christ a'n cympell: can y ni varnu val
hyn, o bleit a's bu vn varw trosam * bavvp [-: * ni ] oll, yno
ys meirw ‡ oeddynt [-: ‡ ydym] oll, [15] ac ef vu varw dros bavvb

[td. 268v]
oll, val y bo ir ei byw, na vyddant vyw rhac llaw
yðyn y hunain, anyd i hwn a vu varw drostwynt,
ac a adgyvodes. [16] Ac velly, ar ol hyn nyd ym yn adnabot
nebun * erwydd [-: * yn ol] y cnawt, a' chyd adnabysem
 ni Christ erwydd y cnawt, er hynny o hyn allan
nyd ym yn y adnabot ef mwy. [17] Can hyny a'd
oes nebvn yn-Christ, byddet ef yn creatur newydd.
Yr hen betheu aethan heibio: wely, yr oll petheu
‡ sy wedy gwneuthur o [-: ‡ aethon yn] newydd. [18] A'r oll petheu
ynt o Dduw, hwn a'n * cysiliawdd [-: * cymododd, cytunodd ]  ni yddo ehun,
trwy Iesu Christ, ac a roddes i ni weinidogeth
cysiliat. [19] Can ys Duw ytoedd yn Christ, ac a gysiliawdd
y byt yddo yhun, eb ‡ liwio [-: ‡ gyfrif] yddynt ei pechotae,
ac a ddodes i ni 'air y * cysiliat [-: * cymmot] . [20] Wrth hynny
ydd ym ni genadwri dros Christ: megis pe bai
Duw ‡ ich adolwyn [-: ‡ ervyn] trwyom ni, atolygwn yvvch yn
lle Christ, bot ych cysilio a Duw. [21] Can ys gwnaeth
ef hwnw y vot yn bechot trosam, yr vn nyd adnabu
 ddim pechot, val in gwnelit yn gifiawnder
Duw ynddo ef.


Pen. vj.


Eiriol i vuchedd Christianoc, Ac ar vot gantyn gyffelyp serchvryd
yddaw ef, ac ys y ganto ef yddyn hwy. Hefyd ar
ymgadw o hanynt y wrth oll halogrwydd * delw-addoliat [-: * eiddol-addoliat ]
yn-corph ac enait, ac na bo cyfadnabot a delw-addolwyr.


[1] VElly nineu can hyny megis yn gydweithwyr
a atolygwn yvvch, na dderbyniochvvi
rat Duw yn over. [2] Canys dywait
ef, Yn amser cymradwy ith * erglywais
[-: * wrandawais] , ac yn-dydd iachydvvrieth ith ganhorthwyais

[td. 269r]
: wely'r awrhon * yr amser [-: * y pryd]  cymeradwy,
wele'r awrhon ddydd yr iechedvvrieth. [3] Nyd ym ni
yn rhoi vn achos ‡ tramcwydd [-: ‡ chwymp, rhwystr] yn-dim, rac * cael
bei ar [-: * coddi] ein gweinidogaeth. [4] Eithyr ym-pob peth
ydd ym yn ‡ ein provi [-: ‡ ymosot, ymðangos] ein hunain val yn wenidogion
Duw, * yn [-: * mewn] ammynedd mawr, yn gorthrymderae,
yn anghenion, yn-cyfyngderae, [5] yn-gwialenodae,
yn-carcharae, yn-tervysce, yn-travaelion,
‡ gan [-: ‡ trwy] wiliaw, gan vmprydiaw, [6] gan burdep, gan
wybyddieth, gan hirddyoddef [-: * hwyrðigio] , gan ‡ diriondeb [-: ‡ vwynder] ,
gan yr Yspryt glan, gan gariat diffuantus [7] gan 'air
gwirionedd, gan nerth Duw, gan arvae * cyfiawnder
[-: * vniondeb] ar ddeheu ac ‡ aswy [-: ‡ aseu] , [8] gan barch, ac amparch,
gan glod ac ac anglod, megis twyllwyr, ac
er hyny yn gywir: [9] megis yn anadna*byddus [-: *=bodedic] , ac
er hyny yn adnabyddus: megis yn meirw, ac wele
ni yn vyw: megis wedy ein cospi, ac nyd wedy
'n lladd: [10] megis yn ‡ dristion [-: ‡ trwmveddylio] , ac eto * yn 'oystat [-: * bop amser]
yn llawen: megis yn dlodion, ac eto yn ‡ cyvoethogi
[-: ‡ goludogi] llawer: megis eb ddim cenym, ac eto yn meddyannu
 * pop dim [-: * y cwbl, oll] . [11] Chvvi Corinthieit y mae ein
geneu yn agoret ychwi: ein calon a ‡ ehengwyt [-: ‡ lydanwyt] .
[12] Ni 'ch cadwyt yn cyfing ynom ni, eithr ich cadwyt
chwi yn gyfing yn eich ymyscaroedd eich vnain.
[13] Yrowon yn lle taliad, y dywedaf vegis wrth vy
* meibion [-: * vy-plant] . Ehenger chwithe hefyt. [14] Nac ‡ iauer [-: ‡ chwplyser] -
chwi yn * ancymparus [-: * anghyfelypol] gyd a'r anffyddlonion: can
ys pa ‡ gymddeithas [-: ‡ gyfeillach] 'sydd i wiredd ac anwireð:
a' pha * gommun [-: * gyffredinrwydd, gyfraniat] 'sydd y 'oleuni a thywyllwch:
[15] a' pha ‡ gyssondeb [-: ‡ gydvot] ys ydd * i [-: rrwng] Christ a Belial? neu
pa ran 'sydd i hwn a gred gyd a'r ‡ hwn 'sy eb ffyð [-: ‡ anffyddlon ] :
[16] a' pha gydfot 'sydd i Templ Dduw * ac eiddoleu [-: * a delweu] ?

[td. 269v]
can ys * chwi yw [-: * ydywch] Templ Dduw byw: val y dyvod
Duw, ‡ Preswiliaf [-: ‡ Mi a drigaf ] ynthwynt, ac a rodiaf yn y
mewn: a' byddaf yn Dduw yddwynt, ac hwy vyddant
 yn popul y mi. [17] Can hyny dewch allan oei
plith wy, ac ymohanwch, medd yr Arglwydd: ac
na chyhwrddwch ddim aflan, a' mi ach derbyniaf
chvvi. [18] A' byddaf ywch yn Dat, a' chwi vyddvvch yn
veibion ac yn verchet i mi, medd yr Arglwydd oll
* gyvoethawc [-: * alluawc] .


Pen. vij.


Eu heiriol y mae ef gan addeweidion Duw yd cadw y hunain
yn bur, Gan eu diogelu am ei gariat arnyn, Ac nyd
yw yn escuso galeted ei awdurtot tu ac atynt, anyd ymhoffi
wrthaw, gan ystyried pa vudd a ddaeth. Ywrth hyny,
Am ddauryw * dristit [-: * drymvryd ] .


[1] WEithion can vot i ni yr addeweidion
hyn, vy-garedion, * ymgarthwn
[-: ‡ ymlanhawn] y wrth oll ‡ vrynti [-: ‡ vndreddi, halogrwyð] y * cnawt
ac yspryt [-: * corph ac enaid] , gan ymgwplau i saincteiddrwydd
yn ofni Duw. [2] ‡ Derbyniwch
[-: ‡ Cynwyswch] ni: ny wnaetham gamvvedd
i nebun: nyd anreithiesam nebun:
ny ‡ siomesam [-: [no gloss]] nebun. [3] Nyd er ech barnedigaeth
y dywedaf: can ys rac ddywedais, ych bot chwi yn
ein calonheu ni, y gyd varw a' byw. [4] Y mae * hyfder
[-: ‡ vy-diragreithwch, ehovnder] vy ymadrodd wrthych: mae genyf ‡ 'orvoledd [-: ‡ ymhoffedd]
mawr ynoch: im cyflawnir o ddiddanwch, ac ydd
wyf yn dra llawen yn ein oll * 'orthrymder [-: * vlinvyd] . [5] Can ys
gwedy ein dyvot i Vacedonia, ny chai ein cnawd

[td. 270r]
ni ddim * llonydd [-: * heddwch] , eithr in gorthrymid o bop parth,
gan ymladdae oddy allan, ac ofnion oddy mywn.
[6] Eithr Duw, yr hwn a ddiddan [-: ‡ gonfforðia] yr ei custuddedic, a'n
diddanawdd ni * gan [-: * wrth, trwy] ddyvodiat Titus: [7] ac nyd
gan y ddyvodiat ef yn vnic, anyd hefyd y gan y
diddanwch y diðenit ef genychwi pan venagawð
ef i ni eich awyddvryd chwi, eich ‡ galar [-: * wylofain, nad] , eich * anwylserch
[-: * goglyd] i mi, mal y llawenhawn yn vwy o lawer.
[8] Can ys cyd tristeais i chwi a llythyr, nyd edivar
yw genyf, cyd ‡ byðei [-: ‡ bu] ediuar genyf: can ys * gweled [-: * dyall]
yddwyf ddarvot ir llithyr hwnw ych tristau chwi,
cyd bei any tros amser. [9] Yr awrhon yr wy'n llawen
nyd can ich tristëit chwi, anyd am ych tristau i edweirwch:
canys tristau a wnaethoch yn ‡ ðuwiol [-: ‡ herwydd Duw] ,
val na chawsoch enwed yn-dim y genym ni. [10] Can
ys duwiol dristit a * bair [-: * weithia] ediuerwch er iechydvvrieth
diedivarus: eithr bydol dristit a bair angeu. [11] Can ys
wely, hyn yma am ðuwiol dristau o hanoch, pa ‡ astudrwyð
[-: ‡ 'ofal, carc] ei veint a weithioð ynoch: anyd pa * amðeffen
[-: * ymiachaad, ymgliriad] : anyd pa gilwc: anyd pa ofn: anyd pa 'oglyd: anyd
 pa wynvyd: anyd pa ddial: ac ym pop peth yr ymðangosasoch
ych bot yn pur yn y ‡ devnyð [-: ‡ helhynt, mater, gwaith] hwn. [12] Erwyð
paam, er scrivenu atoch, nyd scrivenais oi bleit
ef yr hwn a wnaethoedoedd y camvvedd, nac o bleit
yr hwn a gafas y camvvedd, and er bod y gofal
* tu ac atoch [-: * am danoch] chwi yngolwc Duw yn eglur y chwi.
[13] Am hyny in diddanit ni, achos ych diddanyad chwi:
eithr llawenach o lawer ‡ mwy [-: ‡ byt] oeddem ni am lawenydd
Titus, can * lonni [-: * esmwytho] y ‡ yspryt [-: ‡ glaan] ef genwch
'oll. [14] Can ys a's ffrostiais ðim wrthaw am danoch,
ny'm cywilyddiwyt: eithyr megis y dywedeisam

[td. 270v]
wrthych bop dim yn-gwirionedd, velly hefyt ydd
oedd ein * ffrost [-: * gorvoledd, bost] ni wrth Titus yn gywir. [15] Ac y may
y ‡ galondit [-: ‡ ymyscaroedd] ef yn helaethach tu ac atochvvi, pan
goffaeych vvyðdot [~ ufudd-dod ] chwi oll, a' pha wedd * gyd ac [-: [no gloss]]
ofn ac echryn yd erbyniesoch ef. [16] Am hyny llawen
wyf can i mi allu ymddiried [-: * ymddires, hydery] ynoch ym-pop dim.


Pen. viij.


Wrth esempl y Macedonieit, A' Christ y mae ef yn cygori i
barhau i gymporth y Sainct tlodion. Gan ganmawl yðyn
ddechreu yn dda. Gwedy hyny mae ef yn gorchymyn Titus
a'i gydymddeithion yddwynt.


[1] YDd ym ni hefyt yn espesu ywch,
broder, y rhat Duw a roðwyt i Ecclesi
Macedonia, [2] can ys ym-mawr
brovedigeth gorthrymder yr amylhaoð
y llawenyð hwynt, ai l'wyr
eithaf dlodi a amylhaodd y'w ehelaeth
haelioni. [3] Can ys yn ei gallu
(ddwy 'n testiolaethu) ac * uchlaw [-: * tuhwnt]  ei gallu, ydd oeddent
yn 'wyllysgar, [4] ac a ‡ weddiesant [-: ‡ archesant] arnam a
mawr ervyn ar dderbyn o hanam y rrat, a' chymddeithas
y weinidogaeth ysydd ir Sainctæ: [5] A'
hyn a vvnaethant vvy, nyd mal ydd oeðem ni yn edrych
am danaw: anyd y rhoi y hunain, yn gyntaf ir Arglwydd,
ac yno y ninheu gan ewyllys Duw, [6] er
bot i ni ‡ annoc [-: ‡ eiriol] Titus, pan-yw yddaw val y dechreawð,
velly ac yddo * 'orphen [-: * gwplau] yr vnryw rat yn
eich plith chvvi hefyt. [7] Can val ydd ych yn amylhau

[td. 271r]
ym-pop dim, * yn [-: * mewn] ffydd a' gair, a' gwybodaeth, ac
ym-pop astudrwydd, ac yn eich cariat ‡ i [-: ‡ tu ac atom] ni, bot i
chvvi yr vn modd amylhau yn y rhat hyn hefyt. [8] Ny
ddywedaf hyn wrth 'orchymyn, anyd o bleit astudrwydd
 'rei eraill: am hyny ydd wyf, yn provi * rywiowgrwydd
[-: * naturioldep ] eich cariat. [9] Can ys adwaenoch
‡ rat [-: ‡ ddawn] ein Arglwydd Iesu Christ, 'sef am iddo ac
ef yn * gyvoethawc [-: * oludoc] , vynet er eich mwyn chwi yn
dlawt, val ‡ can [-: trwy] y dlodi ef y cyfoethogit chwi.
[10] Ac ydd wyf yn dangos vy meddwl * yn [-: * ar] hyn: can
ys da vyddei hyn ychwi, yr ei a ddechreusoch nyd
yn vnic gwneuthur, anyd hefyt wyllysyavv, er es
blwyðyn. [11] Ac yr awrhon gorphenwch wneuthy'd
hyny hefyt, val megis ac ydd oedd ‡ awydd [-: ‡ parodrwydd] y wyllysyavv,
velly bot y-chwy hefyt eu * 'orphen [-: * gwplau]  ‡ o hynn
'sy genych [-: ‡ or caffaeliat] . [12] Can ys a's bydd yn gyntaf 'wyllysgarwch,
cymradwy yw * erwyð [-: * yn ol, wrth] yr hyn 'sy gan ddun,
ac nyd erwydd yr hyn nyd yw gantho. [13] Ac nyd yvv
er esmwytho ac eraill, ‡ a'ch gorthrymu [-: ‡ a phwyso] chwitheu.
[14] Eithr dan yr vn ambot, bot y pryt hyn i'ch * helaethrwydd
[-: * ehengder,] chwi ddivvallu y ‡ eisieu [-: ‡ deffic, digondap] hwy, val y bo hefyt
y helaethrwydd hwy * tu ac at [-: ‡ yn borth] eich eisieu chwi,
val y bo cymmedroldep: [15] megis y mae yn escrivenedic,
 Yr huun a gasclavvdd lawer, nyd oedd gantho
 ‡ vwy [-: * ddim dros ben] , a'r huun a gasclavvdd ychydic, nyd oedd
gantho lai. [16] Ac y Dduw y bo 'r diolvvch, yr hwn a ðodes
yn-calon Titus yr vnryw * 'ofal [-: ‡ gur, gark]  y trosoch. [17] Can
iddo gymeryd ‡ yr eiriol [-: * y cygcor] , and ydd oedd ef mor * astud
[-: ‡ ofalus] ac ydd aeth ‡ oi vodd [-: * ar ei am-] yhun yd atoch. [18] A' ni a
ddanvonesam hefyt y gyd ac ef y brawd, rhwn 'sy
a moliant iddo * yn yr Euangel [-: ‡ sef am pre cethu] trwy'r oll Ecclesi,

[td. 271v]
[19] (ac nyd hyny yn vnic, eithr hefyt ef a ddywyswyt
gan Ecclesidd yn gydymddeithvvr y-ni ‡ erwydd
y rhat hyn [-: ‡ am, o bleit y rhodd hon] a wasanaethwyt genym er gogoniant
yr vnryw Arglwydd, ac amlygiat eich ewyllysgarwch
 chvvitheu) [20] gan ymochelyd hyn, * rac [-: * val na] y neb veio
arnam yn yr helaethrwydd yma rhyn a ‡ wasanaethir
[-: ‡ weinir] genym, [21] yr ei ddym yn racparatoi petheu
* sybervv [-: * honest] , nyd yn vnic rac bron yr Arglwydd, an'd
hefyt rac bron dynion. [22] Ac anvonesam y gyd ac wynt
ein brawt, yr hwn a brovesam yn vynech o amser
y vot yn ‡ ddiwyt [-: ‡ astud, ddyscaelus ddyval] , yn llawer o betheu, ac yr owrhon
yn ddiwytiach o lawer, am y mawr ymddiriet
'sy genyf ynoch. [23] Neu a's gofyn neb am Titus, efe yvv
vy-cyfaill a' chydweithydd tu [ac] ato-chwi: neu am
ein brodur, y maent yn * gennadae [-: * Apostolon] yr Ecclesidd, ac
yn 'ogoniant Christ. [24] Can hynny dangoswch tu ac
yddynt wy, a' rac bron yr Ecclesi brovedigeth o'ch
cariat, ac ‡ o'n [-: ‡ o'r] gorvoledd 'sy cenym * o hanoch [-: * am danoch] .


Pen. ix.


Achos dyuodiat Titus ef ai gymddeithion atynt wy. Mae ef
yn eiriol rhoi elusen yn dirion, Gan ddangos pa ffrwyth
a ddaw o hyny.


[1] CAn ys tu ac at am y weinidogeth ir
Sainctæ, afraid yw i mi scrivenu
atoch. [2] Can ys adwaen eich * ewyllysgarwch
[-: ‡ astudrwyð] chwi, 'rhwn ydd wyf yn
ymffrostio am danoch wrth yr ei o
Macedonia, gan ddyvvedyt, bot
Achaia gwedy hi pharatoi er ys

[td. 272r]
blwyddyn, ach * awyddvryd [-: * zelus ] chwi a annogodd lawer.
[3] A' mi a ddanvoneis y broder, rac y ein gorvoeð
 ni am danoch vot yn ‡ over [-: ‡ vyned yn wac] , yn y rhan * hon [-: * hyn] , val
(vegis y ) y boch parot: [4] rac a's y Macedonieit
a ðawan gyd a mi, a'ch cahel chwi yn amparot,
 yno bot i ni nyd wy 'n dywedyt vot y chwi gael
cywilyð ‡ yn yr hyderus 'orvoledd [-: ‡ am y gwastadol vost] hyn veuvi. [5] Erwyð
paam mi a dybiais vod yn angenrait annoc y
brodur y ddyvot yn y blaen atoch, a' chwplau eich
* bendith [-: * ymporth, elusen] rac ðarparedic, a' bot yn parat, a' dyuot  megis
o ‡ vendith [-: ‡ galon erwydd, giried] , ac nyd megis * o gympel' [-: * yn gribddail ] . [6] A' hyn bid
ich cof, may hwn a heua yn ‡ eiriachus [-: ‡ arbedus, yn brin] , a ved hefyt
yn eiriachus, a hwn a heuo yn * ehelaeth [-: * hael, yn dirion, mewn ciried] , a ved
hefyt yn ehelaeth. [7] Megis y ‡ damuno [-: ‡ pucho] pop dun yn
ei galon, velly may iddo roi, nyd yn * athrist [-: * vgus] neu ‡ wrth
yr ing [-: ‡ o ddir, ne gymmell, ne angen] : cans Duw a gar roðiawdr tirion. [8] Ac y mae
Duw yn abl i beri ir oll rat amylhau ‡ arnoch [-: ‡ ywch] , val
y bo ywch ac oll ddigonoldeb genych ym-pop dim,
allu amylhau ym-pop gweithret da, [9] megis y mae
yn scrivenedic, Ys tanodd ef ar lled a' rhoddes ir
tlodion: ei * giried [-: * gyfiawnder, elusen, haelder]  ef a erys yn ‡ oes oesoedd [-: ‡ dragwyðol, ei oes ef] . [10] Hefyt
yr hwn a bair had ir heuwr, a bair eisioes vara
yn ymborth, ac a * liosoca [-: * amylha] eich had, ac a angwanega
‡ ffrwyth eich ciried [-: ‡ doreth ych elusen] , [11] val o bop ran ich cyuoethoger
y ‡ bop calondit-dda [-: ‡ haelioni] , yr hyn a weithia trwyddom
ni ddiolvvch y Dduw. [12] Can ys gwenidogeth y
gwasanaeth hwn nyd yw yn vnic yn * cyflanwy [-: * diwygio, diwallu, cwplau ]
angenreidiae 'r Sainctæ, anyd y mae hefyt yn aml
gan ddyolch llaweroedd y Dduw, [13] (yr ei wrth
broviad y weinidogaeth ‡ hon [-: [no gloss]] a volant Dduw
dros eich * cydsynniol [-: [no gloss]] ymddarostwngedigaeth ir Euangel

[td. 272v]
Christ, a' thros eich dibrin gyfraniat yddynt
wy, ac y bawp oll) [14] a' chan ei gweddi trosoch,
gan ych * deisyfu [-: * cyfarch, trachwenychu] chwi yn vawr, am ‡ yr ardderchawc-rat
[-: ‡ y rhagorawl ras] Duw 'sy ynoch. [15] Ac y Dduw bo'r diolvvch
dros ei * an traethawl ddawn [-: * anveidrol rodd] .
Gwnaethpwyd â / Made with Concordance