Gwir a dd'weydodd [~ ddywedodd] Gaenor o Defarn y gunnog

Hir ac anghynnes ydyw chwedl yr Anghenog

Ond i ddangos mawrhydi Tlodi yn lân,

Mae gen inneu gan, yn enwog.

Pob dyn a dynes gynnes gàll

Mae 'n ddiwall, mewn addewyd

Y rhaid i bawb Sy 'n chwennych byw,

Feddwl rhyw Gelfyddyd

Rhai i 'r Mor a rhai i 'r mynydd

Rhai i 'r glynniau rhai i 'r glennydd

Rhag Tlodi i boeni beynydd

Rhai yn Hwsmun trwy bob drysni

Rhai mhob [~ ym mhob] Swyddau rhag ofn Soddi

Helynt lidiog mewn Tylodi.

Y Gof a 'r Saer ar gyfer Sydd, a Thylwyth crydd a Thailiwr,

Y Tanner crych a 'r tynnwr croen, a 'r Gwydd mewn poen, a 'r Panwr

A 'r Tinceriaid hwyntau 'n curo,

A 'r Melinydd yn milainio

Ac yn Tolli cymaint allo,

Bricklers, Masiwn's yn dra misi,

Nailers Tilers yn cyd holi

Ymhob teiladaeth rhag Tylodi.

Y Gwyr o gyfraith croes eu brud

Hoff rydid, a 'r 'ffeiriadau [~ offeiriadau]

Degymwyr Trethwyr pwythwyr pur,

A Shapus wyr, y Shiopau

Clochyddion Doctors yn cyd actio

Ac ynteu'r Cigydd ar gwynt cogio,

Weithiau 'n lladd ag weithiau 'n blingo.

Llinwr, Turner yn llawn taerni,

Glover Sadler Sodlwr gwisci,

Pawb a lediant rhag Tylodi.

Chwarelwr Tyrchwr calchwr certh

A'r caeuwr perth, a'r Porthwr

Exiceman Supervicer, pric,

Wr byrbwyll dric, a 'r Barbwr,

Lliwydd Cribydd pibydd pobwr.

Cario pottiau c'weirio [~ cyweirio] pwtti,

A physcotta gwneud Basgetti [~ basgedi]

A Phob teiladaeth rhag Tylodi.

Y Cwympwr Coed a 'r llifiwr cûl,

A'r gwladaidd ful, 'Sglodion,

Baledwrs Raxiwrs clocsiwrs clau

A 'r Jagers glouau, glewion.

Pilio Rhisgl a thorri a rhasglo

Cordio a llosci cario a llusco

Forgemen, Foundrers, pawb yn ffwndro,

Llongwyr Sawdwyr Sydyn Wisgi,

A Swyddogion Sydd a u hegni; rhwygant Wledydd rhag Tylodi

Tafarnwr Bragwr trychwr trwm

A 'r nodwr llwm, Anwydog

Sebonwr C'nwyllwr [~ canwyllwr] gweithiwr gwêr, a Swip a chobler, chwibiog

Hettiwr, Clociwr Garddwr gwirdda

Towr, a 'r Cowper taer eu Copa, A Thurnpicwr a thrwyn picca

Troliau gannoedd a Gwagenni,

Gwyr yr Hoettiau 'n gwareu Atti,

'N gyrru 'n 'n llidiog rhag Tylodi.

Rhai yn cerdded Gwlad a Thre,

A rhyw goeg Wrthi'e [~ werthiau] i 'w gwerthu.

Rhai yn crio nryseu [~ yn nrysau] tai, mewn Cwynion a rhai 'n canu,

Telyniwr, Fidler, Jocky a Phorthmon

Baily a Chonstable Jelar Hangmon,

Rhai 'n dwyllodrus a rhai 'n lladron.

Felly beynydd mae rhai 'n poeni,

A rhyw alwad i 'w rheoli,

Rhwyg taledig rhag Tylodi.

A Swm y cwbwl drwbwl drud

O boenau 'r bywyd, beynydd,

Yw 'n dyscu Ni, drwy 'r dasc a wnaeth,

Gair Odiaeth, y Creuawdydd [~ creawdydd].

Beth yw Tlodi a phob hynt lidiog

Ond galw dynion er gweld enwog,

Allu llaw 'r Hollalluog,

'Am bob doethineb a berthynant

Mhob [~ ym mhob] Celfyddyd hap coel feddiant

Duw a ddyle'i gael 'r Addoliant.

Wel rhyfedd y Canu bydd pob cyccynen [~ cacynen]

Ag 'n pwnnio rhyw hanes wrth eu pen eu hunen

Arefwch beth, yr Oeddwn i'n bur

Yn canu 'r gwir, yn gywr'en [~ gywrain].

Pur anaml y clywir yn Unman

Na fo bawb yn Wahanol yn ei ganmol ei hunan.

Wel hoff gennych chwithe ganmol eich Côd,

A chyraedd clod: i 'ch Arian.

Nid oes dim drwy 'r byd presennol

Cymmaint, yn haeddu eu Ca'mol [~ canmol]

Ond am yr arian wiwlan wawr,

Mae bychain a mawr, yn ymorol.

Ond am yr arian mae 'r dymmer erwin

Mewn Esgobion a 'ffeiriadau [~ offeiriadau] a phobl gyffredin

D'oes [~ nid oes] dim yn gwneud lles mi gymra fy llw,

Mwy breiniol na delw, 'r brenin.

Wel mi wn fy hunan heb wahanu

Mae delw 'r brenin a dal i brynnu

Ond mae arian drwg mewn gwlad a thre

Gwedi ryw bethe, eu bathu.

Mae 'n dda genny arian yn fy nghalon

Pe medrwn ineu bwrw mi leiciwn yn burion

Mi wnawn ryfeddod yn fy rhan,

O Giuneas ag arian, gwynnion.

Nid oes yn gyffraithlon [~ gyfreithlon] wedi trefnu

Ond arian y brenin i werthu ag i brynnu

D'yw [~ nid yw] 'r lleill ond rhagrith yn lle gwir hawl

'Ddyfeisiodd [~ a ddyfeisisodd] y diawl, a 'i deylu.

Pob hudoliaeth mae pawb i 'w dilyn

I ddianrhydeddu enw 'r brenin

Sydd megis rhîth o Gristion bâs

Heb roddiad gras, yn wreiddin [~ wreiddyn].

Mae arian brenin Cymru a lloeger

Yn deip o'r fendith Sy 'n talu Cyfiawnder

Nid yw heb raslon gyfraithlon fryd

Ein dyfais eu gyd [~ i gyd]; ond Ofer.

Rhaid i 'r Cristion cywyr wastad

Ddal cywrain ddelw y cariad

'R un modd ag y deil, rhwng dyn a dyn,

Arian y brenin, brynniad.

Rhyfedd y Cymeraist mewn Cymmyraeth [~ cymyredd],

Yr arian anwyl yn dext i 'th pregeth,

Ond mi wn nad oes mewn Gwlad a Thre

Gysonach llyfre, gwasanaeth.

A gwyn ei fyd y bawen a gasglo bwer

O! na fedrwn eu mudo heb na rhif na meder

Mae 'n hawdd inni dd'allt [~ ddeall] mae nhw Sy 'n dduw,

A Nefoedd gan amryw, nifer.

Pwy bynnag Sy a 'i dduw goruchel

Na 'i Nefoedd mewn un afel

Heb law yn y gwir air Cywyr cu,

Fe geiff ei nesu, n isel.

Mae llawer yn dewis duwiau

Mewn cywaeth; yn y tai, neu 'r Caeuau

Yn eu cattel, neu llafur, peth bynnag llai,

Ac mae ffoledd rhai, 'n ei Ceffylau.

Ac mae llawer a 'u pleser hyd y Trefydd a 'r plasau

Lle mae 'r byd a 'i belydr, eu duw yw eu boliau

A duw 'r godinebwyr yw merched glan

Hwy c'alynan [~ canlynant]; ar eu gliniau.

Lle bynnag bo 'r calonau a llwybr y ca'lynniad [~ canlyniad]

Yno mae 'r trysorau 'waeth [~ ni waeth] tewi na Siarad

Mae gan bawb ryw dduw wrth i feddwl i hun,

I ddilyn, ei addoliad.

Wel ni wiw taeru na chadw twrw

Fy Nuw i ydyw f' arian fyth hyd farw

Nid oes genny hyder mewn dim o hyd

Ond golud, y byd, ag elw.

Wel Tom tell tro'th ydwyf i trwy 'r eitha

Waeth rhoi 'r gwir tu 'g [~ tuag] attoch heb fod yn gwtta

Tra f'o [~ foch] chwi 'n caru ch clod a 'ch mawl,

A 'ch pywer, mae 'r diawl, a 'ch pi'a [~ piau].

Wel chwedl garw ymhob rhyw gyrrion,

Ddewred a doethed ydyw pob cymdeithion

Mae 'n gas i ddyn glywed cymmaint eu hares

Fydd rhyw ysgolars, gwaelion.

A rhyfedd fel y c'wed [~ cyfyd] ysgolheigion tîn caeueu

Ffyliaid penneu 'gored [~ agored] sy 'n cerdded y c'wrddeu [~ cyrddau]

Cheiff [~ ni chaiff] dynion ar fusness ddim eiste 'n hir,

Na fernir, 'n hwy [~ nhwy] mewn Tafarneu

Mae Cyriadox neu ryw goeg rediaeth,

Ymhob cwmpeini, y nhw ydyw'r pennaeth

Ni fydd dyn fymrun yn ei fyw,

Heb rigwm o ryw, bregeth.

O pobl dostion ydyw 'r Methodistiaid

Rhuo am eu crefydd y bydda 'nhw bob crafiaid,

Ceir clywed y carpiau cas eu cuwch,

Yn swnnio 'n uwch, na 'r Personiaid.

Fe geir gan y person yn llon mewn llawenydd

Ryw 'stori [~ ystori] ddiniwaid, neu ddysgwrs papur newydd

Yn fwynach na'r llymgwn sy 'mhob [~ ym mhob] lle

A'r 'Sgrythyre [~ Ysgrythurau] yn eu penn'e [~ pennau], beynydd.

Mae 'r Personiaid enwog 'r unfath a dynion

Y sulieu ar Wythnosau am y byd a'i fusnessi'on

Ni dd'weudant [~ ddywedant] hwy 'n amser air o'i le

Oni fydd y degym'e [~ degymau], n geimion;

Ond gyda Gwr ag arian gwneir pobpeth ar goreu

'Ran [~ o ran] gwell gan y person gwmni Gwyr y pyrsau

'Na'r carpiau tylodion Sy hyd y wlad,

Yn cadw nâd, am eu 'neidiau [~ eneidiau].

Sonian a chrafan am dduwioldeb a chrefydd

Ni wn I, fawr am dani, beth bynnag yw ei deynydd

Ond cymmaint a welais neu dreiais o droeau

Am bob gwr ag Arian do'e [~ dôi] drwyddi hi ar goreu.

Er son am ddoethineb a rhyw drwst o 'r fath honno

Arian ydyw 'r Cwbl hwy ant yn deg heibio,

Pe bae bobl dlodion a 'u Synwy'r [~ synnwyr] mor lydan,

Ni cha'nt fyth eu bwriad tra fython't heb Arian.

A glywi di Rinallt ond Wyt yn erwinol?

Fod yn sefyll ag yn rhuo fel hyn ymhen 'r Heol.

A glywch chwitheu Mam 'r hen dame drwyn dig

Ond ydych yn ffyrnig, Uffernol.

Pwy ddrwg Sy ar y bachgen milain ei gymaleu

Rhoi coegni i 'th fam Sy ar ei goreu

Oni bae mod [~ fy mod] i 'n Wreigan lew gynddeiriog

Ni f'aseti [~ fuaset ti] Rinallt byth mor Arianog.

Paham y rhaid ichwi edliw a chodlo,

Am fynd yn g'waethog [~ gyfoethog] ond fi oedd yn gweithio

Ni wnaethoch chwi fawr at fynd yn g'waethog [~ gyfoethog]

Oni ddygech dippyn oddiar gymydog.

O taw a Son y Machgen [~ fy machgen] am ladrad

I g'wilyddio [~ gywilyddio] dy frawd Sydd yn Offeiriad

Lle bo wr boneddig ar ben eiddo

D' oes [~ nid oes] dim wrthunach na thrwst fath honno.

Bon'ddigion [~ boneddigion] braf ydech chwi ag ynteu

Diolch mawr i mi am fod gartreu

Oni bae 'mi [~ imi] Weithio a ffyrnigo 'n eger

Ni thal'sei [~ thalasai] 'ch bon'geiddrwydd [~ boneddigeiddrwydd] chwi mor llawer

Ond oedd dy Dad a minneu 'n boenus,

Yn gweithio cyn d' eni di 'n ddigon daionus

Wedi prynnu tir, a chasclu llawer

Cyn iti ddyscu Sychu dy grwpper.

Ac nid oeddwn i ddim, mi fynna i chwi Wybod

Yn mynd im priodi fel pob chwilennod

Mi fym I saith mlynedd yn Sêth Ymlonni

Heb Son am danad ti, cyn d' eni.

Roedd dy Dad a minneu 'r Nos yn Ymûno,

I droi Gwrthban rhyngom, rhag ofn doe rhyw wingo,

Ag os âe fe milain am ryw dro 'Smala [~ Ysmala]

(A'i natur yn Awchus) y fi droe 'n Ucha.

I grogi 'r neb Wyr gan eich bod mor ddygun [~ ddygn]

Os gwn I pa fodd y Ca'wsoch chwi blentyn.

Mi dd'weuda [~ ddywedaf] i ti 'n union y Machgen [~ fy machgen] anwyl

Canwaith bu 'n erchyll gan dy Dad ffasiwn orchwyl.

Ond pan oedd Marchnad drud er 's dalwm [~ er ys talm],

Fe feddwodd rywsut yn ddi reswm

Ac yn y 'Stable by 'r Caffio wrth drin y Ceffyl

Peth bynnag mi Sefais, wrth fod yn rhu Suful.

Roedd dy Dad mor ddaionus newydd i 'w En'ed [~ enaid]

Fe ddae [~ ddôi] 'r Flwyddyn honno bob peth ar i ganfed

Bywch a dau lô, ath ditheu [~ a thydithau] 'n drydydd

Ni fu accw 'rioed [~ erioed] y ffasiwn gynnydd.

Ac felly megais I di fy machgen,

A'r unwaith ar lloiau 'n ddigon llawen,

A 'th rhwymo ar fy nghefn y byddwn i nyddu

Oni fyddit yn fy mhiso 'i 'n Wlyb diferu.

Ond roedd y byd mwy diofal wrth fagu 'th frawd Ifan

Mi ês i gadw Morwyn fe gostiodd im Arian

Ag o dd'weyd itti 'r hanes f'aeth dy Dad ar honno,

Fe fu 'r hen glapio 'r matter rhag drwg mwy etto.

A glywch I [~ chwi] mam heb gam Ymgomio

Fe gadd 'r Ifan fonheddig accw lawer o 'n heiddo,

Rhwng ei gadw 'n 'r Ysgol a phob rhyw esgus,

Mi wn fi 'n ddi gwestiwn ei fod ê 'n bur gostus.

Ond oedd y Cwbl gyd-rhyngom pan fu 'ch Tad farw,

Roedd raid felly 'r hanner ddigwydd i hwnnw,

Ac fi oedd Yscuttor dda Onor ddaionus,

Ond alla I felly wneuthur f' wllys.

Sonniwch am eich wllys, mi 'ch gwna chwi 'n archollion

Oni cha 'im [~ i fy] gafael y cwbl Sydd gyfion,

Gan ei mynd hi cyn mhelled pe baech yn Amhwyllo,

Ni chewch ond y Traian ni wiw chwi [~ i chwi] mo 'r treio.

Hold yno weithan gwna di dy waetha,

Myn y Gwr o Ruthin mi garia fi 'r eitha,

Ni chei di lwy gwtta gan I 'r hen lygotwr

Am itti gynnyg wneud ymma gynnwr [~ gynnwrf].

Mi glywn ar fy nghalon on' [~ oni] bae rhag fy ngh'wilydd [~ nghywilydd]

Yr Hwch anuwiol roi i chwi ywn newydd,

Merciwch chwi hefyd, ni wnai lai na chofio,

Os deliwch atta'i na thala 'i chwi etto.

Dy waetha di Rinallt ni wiw itti draeinio

Ni rosai [~ arhosaf i] ddim rhagor i gym'ryd [~ gymryd] fy nghrugo,

Mi 'madawaf [~ ymadawaf] a 'r lleidr cyn cymrwyf golledion,

Af at fy mab arall ag a fydda fyw 'n burion.

Mi gesglais arian a phob trysorau

Ni choelie'i neb gystadl ydyw rhai o 'r hen Gistiau,

Mi guddiais arian lle na wyr yr hen Syre

Peth garw ydyw garrwch mi ddo i drwyddi hi ar gore,

'D oes dim yn fy fexio mi gollais hen faxen,

Oedd ynddi hi 'n rhagor na deg punt ar hugien [~ hugain],

Oni ni hidia'i fyttatten mae canpunt etto,

Gennyf mewn bwndel tan walblaid y bondo.

Mae degpynt yn Swrcwd wedi gwnio yn fy Syrcun,

Ag Ugiain [~ ugain] mewn maneg tu draw i 'r Gist 'menyn [~ ymenyn],

O na welwn I'r Mab Sydd genny 'n Offeiriad

Mae lwc imi o 'r diwedd dyma fe 'n dywad [~ dyfod].

Eich bendith y Mam rwi fi 'n ei Ofyn,

Dymma ragor Cynddeiriog rhwng dau blentyn,

Un yn Ymostwng Ymma i Mi,

Ar llall yn fy rhegi; o! rogun.

What was the Matter, dear Mother?

O Siarad Gymraeg rwi mewn natur hagar

O ran dy frawd Rinallt aeth yn waeth na draenog

I fygwth fy nghuro 'i 'n anrhugarog.

O dear Mother beth yw 'r cythryfwl [~ cythrwfl].

Nid ydyw ddim mor fyddar, ac mae rhai 'n ei feddwl,

Mi glywa ac mi wela 'r peth a leiciw 'i fy hun,

Rwi 'n ò Sydun, ar fy Sawdwl.

Beth aeth rhwng Rinallt a chwitheu rwan.

Wel ond achos, di roedd ê'n erthychan,

Ac yn ysgowlio a mi, rhag ofn fy mod,

Yn dirwyn it ormod, arian.

Wel I doant care I'll do ar goreu

Gwell ichwi Mam dd'wd [~ ddyfod] gyda'm fi [~ gyda myfi] adreu

Cewch barch mewn henaint hynod ddrych,

A lliwdeg wych, ddilladeu.

Mae dy wraig di 'n Saesnes machgen [~ fy machgen] cryno

Ni fedra 'i Siarad gair a honno.

Mi gadwa forwyn deg ar dwyn

At Undeb mwyn, i ch tendio.

Cadw imi forwyn 'd [~ nad] elwi fyth i Lanfwrog

Oni fydda 'i drwy orchest yn hen wraig ardderchog.

Mi ga ngolchi [~ fy ngolchi] drwy Sebon rhag edrych yn Sh'abi [~ Shabi]

Oni fydda 'i gan [~ gyn] laned ag Un ferch y leni.

Mewn dillad newyddion pan weddus ymwiscai,

Bydd llawer o 'm dautu 'n rhyfeddu pwy fyddai,

Mi ddof mewn mawrhydi yn Lady dew lydan,

Heb na byd nag yslafri os peidia'i ag yslefrian.

Gan gael fy myd Cysta'l [~ cystal] 'd [~ nad] elwi fyth i 'r Castell

Ond oes yndda [~ ynof] 'i 'n ddi ochel gryn lawer o ddichell

Awn adre i 'n deuwedd rydwi 'n deallt,

Y gwnawn ni driniaeth ar dy frawd Rinallt

Fy mam anwyl rwi 'n dymuned

Cymrwch amynedd yn ôl eich myned

I drin Rinallt ddrwg ei rôl

Dof ar eich ol. rhof chwaliad.

Peth mawr yw rhediad a Mawrhydi

Nid rhaid i ddedwydd ond ei eni,

O lawenydd Ymma 'n lan

Adroddaf gân, Sydd genny.

Wel ni wnaeth y diawl na 'i deulu,

Erioed Amgenach canu

Roedd Gogoniant Uffern yn ddigon têg,

Megis o'i gêg, e'n mygu.

Nid y'ch chwitheu Wr clen pe tynnid eich clog.

O! nid pob ffwl Sy 'n Cyredd Cap.

Onid oes i chwi lwc fe roi'r i chwi lurch.

Siaredwch Gymraeg mi ddweuda 'i chwi ragor.

Beth rwyt yn pygwth [~ bygwth] arna I mor pigog?

Am na fydde ynnoch rinwedd a chwitho [~ chwithau] 'n wr enwog.

Pa rinwedd Sy 'n eisiau os gwna 'i fy nyledswydd.

Ni cheir Cywion o Wyddau lle fo ddrwg Ceiliagwydd,

Na dim llwyddiant byth o'r praidd,

A'r bugailiwr yn flaidd, digwilydd [~ digywilydd].

Ond ydyw n bugailio 'n ol 'r arfer gyffredin?

Manylach bryd cneifio nag hyd eu Cynnefin,

I ddangos y ffordd rhag myn'd [~ mynd] yn Sied,

A ddyla'i ddef'ed [~ ddefaid], ddilyn.

Pa beth a ddangoswn yn rhagor na ddarlla'in [~ ddarllen].

Rhoi peth Esampl da yn eich bywyd eich hunain

Pe bae 'r defaid yn adnabod eich llais chwi beth

Yn lanwaith, hwy 'ch dilynen.

I b'le y dilynant hwy Ni, heblaw 'n gwrando.

I'r Dafarn yn eu ffoledd neu Hela neu ffowlio

Ond mae 'r byd yn o Shiarp nid pob di sens

All gym'ryd [~ gymryd] Lisence, Gameio.

Mae genym ni orchwyl rheittiach ei berchi.

Oes pe galynech ffordd y goleuni,

Ond eich gwaith ydyw meddwi a Hwrio am wn I,

A'm eich degwm, a chyscu, a diogi.

Mae 'ch Curph chwi 'n cyredd byd ar goreu

Ond bywoliaeth anedwydd Sy ar lawer o Enaidieu

Heb gael gennych chwi er maint eich tâl,

Ond un prud Sal, y Sulieu.

A hwnnw 'n afiachus yn wir fynycha

'Ran [~ o ran] wrth bregethu y byddwch chwi gwaetha

Fel pe rhoid y deillion i farnu drwy'r wlad

Liw 'r brethyn neu 'r dillad, britha.

Rwyt yn barnu personiaid ond yw pawb yn Synnu.

Mae 'r gwir yn gyhoeddus gwae 'r sawl Sy 'n ei haeddu

Ond am y rhai llesawl ymhob llan

Mae bendith yn rhan, y rheinny.

Nid oes un i 'w ga'mol [~ ganmol] na 'i berchi 'n gymmwys,

O flaen Efyngylaidd weinidog Eglwys

Nag un fwy felldith na hwnnw 'n fyw,

Oni fydd Duw, 'n ei dywys.

Dyna 'r Gwattwarwr Sydd yn tarrio,

Yn Stol [~ Ystol] y gwattwor erioed ag etto,

Ac efe yw 'r lleidr erchyll hawl

Mwyaf mae 'r diawl, yn dèlio.

Sônnir fod Herod yn ddyn milainig

Ni wnaeth ond gogleisio wrth rai Gwyr Eglwysig

Sy 'n 'Sglyfaethu [~ Ysglyfaethu] wrth eu pleser Ddegymeu 'r plwy

Ar Enaidiau Sydd fwy, enwedig.

Oni bae fod llawer yn pregethu ag yn llywio,

Yn Onestach na Phersoniaid ni fydde'i wiw Swnio,

Mae arnai bron chwant yn hyn o fan,

Bregethu fy hunan; heno.

Mae gennyf i 'w feddwl dext cyfaddas

Ynghylch godineb mewn Gwlad a Dinas

Trwy 'r hyn mae diawl ynghalon dyn

Yn taflu gwenwyn; gwnnias [~ gwenias].

Gwrandawed Ifieingctid [~ ieuenctid] hoywedd

Ac hefyd Gwyr a gwragedd

Mae bawb groeso 'n gryf a gwan

I dderbyn rhan, o'i rhinwedd.