YRRODD..............1

Yr ail vlwyddyn i kwnnodd arglwydd Kildar ac i rhyfelodd ynn erbyn y brenhin ac i lladdodd Esgob Dulun ac yno idd yrrodd y brenhin Syr Wiliam Skevington./

YRRU................1

Y .5. vlwyddyn o Richard vrenhin Lloegr a Chaerusalem pan glybu yrru Esgob Eli ar pho or Deyrnas a bod Iohn i vrawd oi benn i hun ynn kymryd llywodraeth y Deyrnas a bod Philip brenhin Phrainc gwedi anrheithio Normandi i gwnaeth drettis rhyngtho ar Twrk mawr a chyngrair dair blynedd ac i troes tu a Lloegr ac ychydic o wyr gid ac ef Ac ar y phordd ynn emyl Thrasia i daliodd y Duc o Awstrits ef ac aeth ac ef yn garcharor at yr Amherodr. Ar Amperodr Harri ai kadwodd yngharchar vlwyddyn a phum mis Ac ynn i garchar i troed llew atto ac i tynnodd ynte galonn y llew

YS..................4

Y .7. vlwyddyn Philip brenhin Phrainc a oresgynnodd Normandi yr honn ni buysse dan vrenhiniaeth Phrainc er ys trychan mlynedd kynn hynny./

Ar vlwyddyn honn i rhyddhawyd y Duc o Orliawns a vuysse yngharchar yn Lloegr er ys .25. mlynedd ac yn i ranswm i talodd y Duc o Byrgwyn bedwar cann mil o gorone./

Y vlwyddyn honn i dauth i Loegr o ddiwrth vrenhin Phrainc Mownsier de Veneval vchel Admiral Phrainc a chid ac ef y Sacr o Ddip a .12. galei gwychaf ar a welsid yn Llundein er ys lawer dydd./

ar Duc wrth i varwolaeth a gyphessodd i vod er ystyddie [~ er ys dyddiau ] mywn kam vywyd ac a'm wrthododd [~ a ymwrthododd ] ac ef ac a erchys [~ erchis ] i bawb na chwilyddien droi ir phydd gatholic./

YSBEIL..............2

Yr 20. vlwyddyn i mordwyodd i Normandi ac i gorescynnodd y tir ac ai hysbeiliodd ac i danfonodd i Loegr yr ysbeil ac yno i bu yr maes ynghresse ar maes a ennillodd Edward y .3.edd ac yno i llaas [~ llas ] brenhin Boem a phedwar vgein o Dwyssogion a .12. cant o varchogion vrddolion a dec mil arhvgein or kyphredin Gwedi hynny i rhoes Edward sawt wrth Galais ac i bu yno yr yspas o vlwyddyn Ac yn hynny o amser i dauth brenhin Phraink ar vedr kwnnu yr sawd ac ymddiphin y Dref ac ir aeth phwrdd heb roi maes ac yno i rhoed y Dref i vrenhin Edward y trydydd Yr amser i sowdiwyd Calais i dauth Davydd o Scotlond drwy

A .30. am ledrad ac ysbeil a groged

YSBEILO.............3

Y 47. o vrenhiniaeth Edward Iohn o Gawnt duc o Lancastr aeth i Galais a thrwy Phrainc hyd Burdeaux dan dreisso ac ysbeilo ac anrheitho phordd i kerddodd heb gynnic ymladd ac ef ond vn ysskirmits i collodd .50./

Y .5. vlwyddyn i kwnnodd Kent ac Essex yn erbyn y brenhin ac i gwnaethont gaptenied arnunt a Siack Straw yn benn captenn yr hwnn a ddauth ir Twr Gwynn ynn Llunden ac yno i dalyssont Archesgob Canterburi ac arglwydd Saint Iohn a phrier yr hwnn oedd Gyphesswr y brenhin ac ar y twr hyl torri i penne a lladd ac ysbeilo yr holl ddieithred yn Sowthwerk a llosgi ty y Duc o Lancastr yr hwnn a elwid Savoy ac yn i harver ehunen yn rhyfeilch ac yn diddymu y brenhin eithr trwy wrolaeth a dilechtid Wiliam Walworth maer Lunden i gwyhanwyd ac i lladdwyd i capten Siack Straw./

Y vlwddyn honn i torred penn Iarlles Salsbri yr .8.ed dydd arhugein o vis Mai ar 9ed dydd o Vyhefin i croged dau o Ard y brenhin am ysbeilo ynn siampl i bawb./

YSBEILYSSONT........1

Ar drydedd vlwyddyn i dauth dwy Long o Phrancod ac i tiriyssont yn y Downs ac ir ysbeilyssont dre Sandwits

YSCOLHAIC...........1

Harri brawd Wiliam Goch a elwid Harri Yscolhaic .3.edd mab i Wiliam Gwnkwerwr a goronwyd ynn vrenhin Loegr y .5.edd dydd o Awst oedran Crist .1101./

YSGAR...............1

Pan oedd oed Crist .1532. Ir ysgarwyd y brenhin a brenhines Katrin ac achos na chyttune y Pab ar anghyfreithlonn ysgar hwnnw efo ai bower a nakawyd yn y Deyrnas ac ni bu ddim gwelliant ir ynys hynny./

YSGARWYD............1

Pan oedd oed Crist .1532. Ir ysgarwyd y brenhin a brenhines Katrin ac achos na chyttune y Pab ar anghyfreithlonn ysgar hwnnw efo ai bower a nakawyd yn y Deyrnas ac ni bu ddim gwelliant ir ynys hynny./

YSGOLHEIGION........1

3 Hefyd yr opheren yn Llading mal ir oedd yn y blaen ynn amser yn henafied achos nid ym i yn koelo bod yn vyw ysgolheigion kystal ar rhai a vu veirw a chymryd corph Crist ehunan heb y Llygion gid ac ef

YSGOLIO.............1

Pan oedd oed Crist 1430. yr .8.ed oi vrenhiniaeth i gydewis Regal Phrainc yr hwnn oedd y Duc o Betphord lywodraeth Phrainc ynn llaw Esgob Eli Siawnsler Phrainc. Ar Regal a gynhalodd Barlment yn Ron ac a gynphorddiodd y Normaniaid i vfuddhau ac i ddarostwng i vrenhin Lloegr. Ar amser hwnnw ir anfonodd brenhin Phrainc y duc o Alanson a Iane I wyts Duwies vawr y Phrancod i ysgolio Paris ac o ddyno i kurwyd ac i gyrrwyd trwy gwilydd yn i hol a Iane i Duwies yn y clawdd ac i bu lownwaith ymddiphin i bowyd

YSGWIEIRIED.........1

Y vlwyddyn honno i kynhalwyd kyphredin eisteddfod yn tre Gonstans ac i danvoned yno o Loegyr Richard Iarll Warwic a thri Esgob a llawer o ddoctoried a marchogion ac ysgwieiried hyd yn wythgant o veirch ac ynn yr Eisteddfod honn i barnwyd am heresi Iohn Wiclyph, Iohn Hwss a Ierom o Braga

YSGWIER.............2

Yr ail vlwyddyn o Harri y 4.ydd i danfonodd brenhin Phraink arglwydd Siamys o Bowrbon a deuddeckant o varchogion ac ysqwieiriaid i gadarnhau Owen Glynn Dwr ysgwier o Gymru ac ynn erbyn y brenhin ac ym Plymowth i tiriyssont Eithr ni bu hir hyd pann orfu arnun droi drychefn achos y brenhin a gowse rybudd ac Owen nis cowsse./

14 Hefyd ar gynnal a chadw a chwplau pob pwynt o hynn Ni a vynnwn yngwystyl .4. arglwydd ac .8. Marchoc a .12. Ysgwier a 24./

YSGYMUNODD..........1

Yn y .6. vlwyddyn ir interditiodd y Pab vrenhiniaeth Loegr ac ir ysgymunodd vrenhin Sion achos na ydawe [~ adawai ] ef Stephant Laughton yn Archesgob ynghaer Gaint.

YSPAEN..............1

Oed Crist .1521. y chweched dydd o vis Mehevin i dauth yr Emperodr i Lunden ac o Lunden ir aeth i Winsor ac yno i gwnaethbwyd yn varchoc or gardys Ac o ddyno i Sowthampton a thross y mor y Yspaen ar amser hwnnw Iarll ______ arglwydd Admiral a losges Morlais ym Bruttaen ac yno i tiriodd yng Calais ac o ddyno i Bickardi ac yno i Llosges gestyll a threfi Ac a rodd wrth Heldyng ond y min gayaf oedd i kwnnodd i sawd ac i dauth adref./

YSPAS...............2

Yr 20. vlwyddyn i mordwyodd i Normandi ac i gorescynnodd y tir ac ai hysbeiliodd ac i danfonodd i Loegr yr ysbeil ac yno i bu yr maes ynghresse ar maes a ennillodd Edward y .3.edd ac yno i llaas [~ llas ] brenhin Boem a phedwar vgein o Dwyssogion a .12. cant o varchogion vrddolion a dec mil arhvgein or kyphredin Gwedi hynny i rhoes Edward sawt wrth Galais ac i bu yno yr yspas o vlwyddyn Ac yn hynny o amser i dauth brenhin Phraink ar vedr kwnnu yr sawd ac ymddiphin y Dref ac ir aeth phwrdd heb roi maes ac yno i rhoed y Dref i vrenhin Edward y trydydd Yr amser i sowdiwyd Calais i dauth Davydd o Scotlond drwy annoc brenhin Phrainc i vordyr Lloegr ar vrenhines a wnaeth o opheiriaid a llygion ac yn agos i Ddurham mywn maes a ddalodd brenhin y Scotlond a llawer o arglwyddi ac Ieirll ac a laddodd yn y maes hwnnw or kyphredin bymthec mil./

Yn y 42. o Edward y .3.edd i dechreuodd rhyfel drychefn rhwng Lloegr a Phrainc ar duc o Lancastr a ddanvonwyd yno a llu gantho ac yn agos i Ard i paviliodd y Duc o Byrgwyn o vywn milldir at baviliwns Lloegr yr yspas o .18. diwrnod ac heb gynnic maes ond or diwedd mynd heb wybod ar hyd nos phwrdd./

YSQWIEIRIAID........1

Yr ail vlwyddyn o Harri y 4.ydd i danfonodd brenhin Phraink arglwydd Siamys o Bowrbon a deuddeckant o varchogion ac ysqwieiriaid i gadarnhau Owen Glynn Dwr ysgwier o Gymru ac ynn erbyn y brenhin ac ym Plymowth i tiriyssont Eithr ni bu hir hyd pann orfu arnun droi drychefn achos y brenhin a gowse rybudd ac Owen nis cowsse./

YSSKIRMITS..........1

Y 47. o vrenhiniaeth Edward Iohn o Gawnt duc o Lancastr aeth i Galais a thrwy Phrainc hyd Burdeaux dan dreisso ac ysbeilo ac anrheitho phordd i kerddodd heb gynnic ymladd ac ef ond vn ysskirmits i collodd .50./

YSTOR...............1

Y 22. dydd o vis Gorphennaf i bu broclamasiwn yn Llunden na bai gadw dim gwiliau ond gwilie Mair ar deuddec Abostol ar .4. Angel Ystor [~ angelystor ] a gwyl Iorus a Mair Vagdalenn ac na bai vmpryd ddugwyl Vark na noswyl St Lowrens na phlant wyl St Nicolas St y Katrin, St Clement na dugwyl y vil Veibion vyned i gardotta o gwmpas./

YSTWYLL.............2

ac etifedd Philip Brenhin Phrainc gwedi hynny ef a ddanfones y vrenhines at Edward i mab i wneuthr heddwch rhyngtho a brenhin Phrainc oedd yn cadw ac yn meddiannu i dir ai gyfoeth ef or parth draw ir mor a thra vuont yno i peris y brenhin drwy ddryg kyngor grio yn Llunden i wraic ai vab ynn draeturied iddo ef ai Deyrnas. A phann ddoeth y vrenhines ai mab ir tir ef a gilodd y brenhin hyd ynghastell Nedd ac yno i dalwyd ef ac i dugpwyd i gastell Kenelworth ynghylch kalan Gayaf. Yn yr vn vlwyddyn gwedi yr Ystwyll i kynhalwyd Parlment yn Llunden ac yno i tynwyd ef oi vrenhiniaeth a gwyl Vair y kanhwylle nessaf at hynny i koroned Edwart .3.edd i vab ef yn vrenhin yn .15. mlwydd o oedran. A mis Ebrill hynny i dugpwyd yr hen vrenhin i gastell Barklay ac yno i llas ef a beer [~ ber ] brwd ynn i din./

Y vlwyddyn honn vis Rhagvyrr i dauth arglwyddes Ann Clif chwaer y Duc o Clif i Loegr ac ar ddugwyl Ystwyll gwedi hynny i prioded ar brenhin Harri wythued. A mis Gorphennaf ynn ol hynny i troes y brenhin y hi i phwrdd./

YSTYDDIE............1

ar Duc wrth i varwolaeth a gyphessodd i vod er ystyddie [~ er ys dyddiau ] mywn kam vywyd ac a'm wrthododd [~ a ymwrthododd ] ac ef ac a erchys [~ erchis ] i bawb na chwilyddien droi ir phydd gatholic./

YW..................6

Wiliam Ruphws nei Goch oedd ail mab i Wiliam Bastart ac a goroned yn Westmestr wyl Gosmws a Damian ac wedi gwledychu o hono .14. mlynedd i lladdodd Water Tyrel ef a saeth yn keissio saethu llwdwn yn y phorest newydd a wnaeth ef ac i dipheithyssai ef .52. o eglwyssi plwy yw gwneuthur ac yngaer Wynt i claddwyd ef heb neb ynn wylo ar i ol Dechreu Wiliam Goch vu y .17. dydd o vis Medi oedran Crist 1089.

Y .13. vlwyddyn or brenhin hwnn i gwyharddwyd i rhydddab i Lunden ac i kymerth y brenhin yw law ehun achos ir Maer gymryd gwabr gan y pobyddion am i dioddef i wneuthur bara dann y Seis.

Y .33. vlwyddyn ir aeth brenhin Edward y .3.edd ac Edward towyssoc Cymru gid ac ef i Galais ac i Phrainc ac i distrywiodd y gwledydd heb drugaredd Ac ar vyr ir aeth yn heddwch dan i vrenhin Lloegr gael Gasgwyn Gien, Poitiers, Lymson Beleuil a llawer o arglwyddiaetheu a threfydd a chestyll ar holl diroedd a berthyne vddunt ac ar vrenhin Sion dalu yn i rawnsswm dair mil o Ddukats yr yw pump mil o bunneu. Ac yno i rhyddhawyd brenhin Sion o Phrainc. Y 37. vlwyddyn y dauth i sportio i Lundain ac yn y Savoy yn Llunden i bu varw./

Ac ynghamp Dolphyn ir oedd Iane a stont Ramp ar Phrancod ai galwai hi Pwsel de diew hynny yw merch Duw. Ac yn y vlwyddyn honn i gwnaethbwyd y Dolphyn ynn vrenhin yn Phrainc yn rhe Reymes yngolwc pawb oi bobyl ef./

vyddar Hwlyn nid yw vyddar Duw vowddyn nac yw e glyw Duw bob dyn./

vyddar Hwlyn nid yw vyddar Duw vowddyn nac yw e glyw Duw bob dyn./

YWYLLYS.............1

Ar vlwyddyn honn i gorchmynwyd ir dieithred voedio y Deyrnas achos Phowks Debrent oedd yn cadw castell Betphord yn erbyn ywyllys y brenhin. Y .5. vlwyddyn i dauth crefydd y brodur llwydion gyntaf i Loegr ac a elwid ordr Saint Phrancis

______..............7

Y vlwyddyn honn i rhoes y Duc o ______ sawd wrth Galais ac arglwydd Croy sawd wrth y Geins. Ac yboludd gwedi hynn i dauth arglwydd Protector ac i llongodd tu a Chalais ar Duc ac arglwydd Croy ar hyd nos a gilodd ac yn i hol i gydowssont i tents ai paviliwns ai hordnawns./

Pan oedd oed Crist ______ i prioded Margred merch brenhin Cecil ar brenhin A chwedi hynny i koroned yn Westmestr ac ni wnaeth na phrophid ir Deyrnas nac Vrddas ir brenhin.

Y vlwyddyn honn ir aeth Iarll Warwic ar duc o Clarens i Phrainc ac yno i buon ynghylch chwe mis ac yno i dauth Iarll Warwic ar duc o Clarens ac Iarll Penvro ac arglwydd Rhydychen ar kyphredin a ddauth attun ac Edward a gilodd i Phlandrs at y Duc o Byrgwyn a brenhines Elsabeth ai mab Edward a gymerth Seintwari ynn Westmestr ______

Oed Crist .1521. y chweched dydd o vis Mehevin i dauth yr Emperodr i Lunden ac o Lunden ir aeth i Winsor ac yno i gwnaethbwyd yn varchoc or gardys Ac o ddyno i Sowthampton a thross y mor y Yspaen ar amser hwnnw Iarll ______ arglwydd Admiral a losges Morlais ym Bruttaen ac yno i tiriodd yng Calais ac o ddyno i Bickardi ac yno i Llosges gestyll a threfi Ac a rodd wrth Heldyng ond y min gayaf oedd i kwnnodd i sawd ac i dauth adref./

Oed Crist .1522. I dauth Crustern brenhin Denmark i Loegr vis Myhevin. Y vlwyddyn honn i llosgodd Iarll Swrrey ______ a llawer o drefi a chestyll ac ynn bennaf o honun tref Iodworth ynn y Scotlond. Ar vlwyddyn honn ir oedd y Twrk y sowdio Rods a Duw Nadolic i rhoed i vynu iddo

Y .14. dydd o vis Medi i hagored pyrth y dref ar dri ar y gloch gwedi hanner ______ ac yno i dechreusson ddyfod allan ac hyd yn saith ar y gloch or nos i pyrhaesson [~ parheusont ]. Ac yno ir oedd o wyr a gwragedd a meibon a merched 4000. ac o hynny 1500. ynn abl i ymladd a chanthun ir aeth a allyssont i ddwyn ai kephyle ai gwarthec ac a allen i ddwyn. ar brenhin a roes vddun o nerth i ddwyn i heiddo ganthun .75. gwagen

Dugwyl St Iams yr hwnn oedd y .25.en dydd o vis Gorphennaf ynghylch .11. ar y gloch i dauth y brenhin ar vrenhines oi lletty tu ar Eglwys ar i traed a gwisgoedd brenhinol amdanun a phob vn a chleddeu noeth oi vlaen Oi blaen hi Iarll ______ yn dwyn cledda. ac oi vlaen yntau Iarll Penvro yn dwyn y cleddau a chynn gynted ac i darfu yr opheren y brenhin Herod ar ostec yn yr Eglwys yngwydd y brenhin ar vrenhines ar arglwyddi ar arglwyddesse ar holl gynnulleidua a griodd ac a ddowod val hynn Philip a Mari trwy ras Duw brenhin a bren hines Loegr Phrainc, Napyls, Caerusalem Iwerddon ymddiphynniawdr y phydd Prins o Spaen a Sisil, Archdduc Awstrich, Duc Mulayn Byrgwyn a Brabant Cowntie Haspwrg Phlawndrys a Theirol./