Ystori Alexander a Lodwig

[td. 69r]

Llyma ystori alexander a lodwig yr hain a vyont gedmaithion kywir / yw gilydd // val i dywaid yr ystori sy n kalyn

Yr oedd gynt varchog / ag vn mab yddo yn vnig / yr hwnn a garai ef yn vawr // au dad au danfones ef i wlad bell / yw vaethv / ag yw ddysgi // a chwedy bod y mab yno saith mlynedd / i dad a ddanfonawdd kenadav at y mab / i erchi yddo ddyvod adref / i ymweled ai dad au vam / au ffryns // ag yntav a ddauth // ag ir oedd i dad ai vam yn llawen oi weled ef // Kans ir oedd yn llvniaidd o gorff / ag yn addfwyn o bryd / ag yn synwyrol yn ddoeth / ag yn ddysgedig // ag ef a hapiodd ar ddiwarnod / vod i dad ai vam / ar mab gydag hwynt yn eistedd wrth y vord / yn chwedlaua // ag yno i dauth eos i vronn y ffenestr / ag a ganawdd kaniadav teg // a ryveddy yn vawr a wnaethant // ar marchog a ddywad / o hapvs yw y neb a wypai / beth ody r eos akw yn y ganv // ag yna y dywad y mab // o vy annwyl dad heb ef // mi a wnn ddeall kaniad yr eos / a mi au manegwn / ony bai rag ofn i chwi ddigio // ag yna i dywad i dad // dywaid yn eon vy mab / a thi a gav weled beth a wnelwyf /au digio ai paido // ag yna i dywad y mab // i mae r eos yn dwedvd yny ganiad / i byddaf j arglwydd galleog // val i kaffwyf j vy anrydeddv gan bawb / ag yn vnwedig genychwi vy nhad / yr hwnn [td. 69v] a ddewch ag ewer a dwr i mi olchi vy nwylo / a mam a ddaila twel i mi sychv vy nwylo // ai dad a ddywad // ny ddaw yr amser arnad ti byth i keffych di y gyfriw wasanaeth hynny genym ni // a thrwy lid a digovaint mawr / kymeryd i vab a orug ef ar i gefn / au dawly ef ir mor / gan ddwedvd / trig yna deallwr kaniad yr eos // ar mab [drwy wyllys duw] a noevawdd i benn rock a oedd yny mor // ag yno i by ef bedwar diwarnod / heb na bwyd na diod // ar pvmed dydd i dauth llong dan hwyl haibo // a phan welas ef y llongwyr // ef a ddywad yn vchel wrthynt // ha wyr da heb ef / er kariad ar dduw / tynnwch vi allan o berigl yr angav hynn // ar llongwyr a welas i vod ef yn jevank / ag yn deg / au kyrchysant ef ir llong attynt // ag authant ag ef i wlad yr Egip / ag ai gwerthysant ef i ddvc or wlad honno / er chwemork // ar mab a dyvawdd mewn doethineb / a thegwch // ar dvc au karai ef yn vawr / ag ai gwnaeth ef yn ystiwart dros i holl gyvoeth //ag ynyr amser hwnnw / iddoedd brenin y dernas honno / a thair bran yny ddilyn ef / yn wastad / ywch i benn ef / ag yn krio val ir oedd ef yn vlin oi klywed hwynt // ag yna i parawdd y brenin alw geyr i vronn holl wyr boneddigion yr ynys // a chwedy i dyvod / ef a ddywad wrthynt // ha wyr / vy ffryns am kenedl heb ef / dyma r achos i perais j / ych galw chwi // nid amgen na bod tair bran ywch vymhen j bob [td. 70r] amser / yn llevain / val iddwyf j yn vlinedig oi klywed hwynt // ag o bydd yma neb o wr jevank sengl / a wypo deall / pwy achos i maent hwy yn llevain arnaf j / au tynny hwynt ymaith oddywrthyf // mi a brwmaisaf / ag a dyngaf myn vynghoron / i kaiff ef vy merch j yn briod / a bod yn gedymaith i mi / tra vwyf j byw // ag yn ol vy mywyd j / ef a gaiff rioli yr holl vrenhiniaeth i gyd i hvnan // ag nid oeddid yn kael or holl gynghoriaid i gyd / vn a vedrai ddeall yr achos ir oedd y brain yn llevain // nag yn gwybod pa vodd i tynnid hwynt oddiwrth y brenin // ag yna i dywad y mab / wrth y dvc // arglwydd heb ef / a wddochwi / a gaidw y brenin / i air au brwmais / os myvi a ddychon / kyflenwi i wyllys ef // ar dvc a ddywad / iddwyf j yn tybiaid i gwna // ar mab a ddywad // mi a ddoda vy mywyd mewn gwystl i kwpla j wyllys y brenin // a vynny di i mi ovyn ir brenin / / hebe y dvc // Mynnaf hebe y mab // ag yna iddaeth y dvc / at y brenin / ag a ddywad // Varglwydd vrenin heb ef // dyma wr jevank / yr hwn a sydd gall / a chyvarwydd / yr hwnn a sydd yn addo kyflenwi ych wyllys chwi o blegid y brain / os kyflenwchwithav bob peth / ag a ddarfv i chwi i addo // ar brenin a dyngawdd myn koron i vreniniaeth / i kwplai ef i holl addewid // ag yna i dauth y mab geyr bronn y brenin // a phan i gwelas y brenin ef // ef a ddywad wrtho // O tydi vab teg / a [td. 70v] wddost di roddi ateb ym kwestiwn j // Gwnn arglwydd hebe y mab // Ych kwestiwn chwi yw hynn am y brain // Ar serten o amser / iddoedd dwy vran // kymar a chymares // ag ef a aned yddynt y drydydd vran // ag yny lle hwnnw iddoedd kymaint o brinder / val iddoedd yn anodd i ddynion / nevailaid / ag adar / gael i trwydded // val iddoeddynt yn mairw o aisav trwydded // Ar pryd hynny / iddoedd y drydy vran yn jevank yny nyth // ag yna / iddaeth y gymares / i gaiso trwydded / ag ny ddauth hi yny hol mwy ir nyth // ar kymar a dryvaelawdd / i gaiso trwydded ir vran jevank / au magv a orug ef / yny oedd hi yn abl i hydeg gydag ef // a phan aeth y prinder haibo // i dauth y vran gymares ailwaith / at y vran jevank // a hi a vynn dala kedmaithias a hi // a phan welas y vran wrw hynny / ef a vynnai i hela hi ymaith oi kedmaithias hwynt // am yddi i gadael hwynt / pan oedd y kiw yn jevank / yn egwan / ag yn anghenraid yddo ef wrth help i gadw i vywyd // ag am hynny / ny chaiff hi ddim oi kwmpniaeth hwynt // ag y mae hithav yn pledo // ddarfod yddi hi oddef kur / a dolur mawr ar i anedigaeth ef ir byd // ag am hynny / vod yn jawnach yddi gael i gedmaithias ef / nav dad // a llyma r achos i maent hwy ych dilyn chwi arglwydd / i gaiso barn gyviawn / pa vn ohonynt hwy / a ddyly kael y vran jevank yny chwmpniaeth / [td. 71r] ag am hynny arglwydd i maent hwy yn gwnaethur y kri hynn / ar trwbl arnochwi // ag ond i chwi roddi barn vnion ryddynt / ny chewchwi i gweled hwy byth ych trwblo chwi // ag yna i dywad y brenin // er yddy vam ef / gael travael / ar i anedigaeth ef ir byd // nid ody hynny / yny helpy hi ddim // Kans gwedy eni ef / iddoedd y trwbl / ar tristyd / gwedy droi yn llawenydd yddi // ag am yddy vam i ado ef pan oedd ef yny nyth yn wann / ag yn jevank / pan oedd raid yddo ef wrth help a swkr // au dad yn taring gyda i giw / i gaiso trwydded yddy vagv / au rekyfro ef // ag am hynny / iddwyf j / yn roi barn / na bo ir vran jevank ddilyn dim oi mam / eithr dilyn i thad // a phan glywas y brain hynny / ef aeth dwy yr vn ffordd yn gytvn // ag vn i ffordd arall dan levain // ag ny welad hwy byth yny wlad honno // ag yna i govynnawdd y brenin ir mab / pa vodd i gelwid ef // ar mab a ddywad / mae alexander oedd i enw ef // ag yna i dywad y brenin // Raid i ti o hynn allan vyngalw j yn dad i ti // a thi a gav briodi vy merch j / ag yna i tariawdd alexander gyda r brenin / ag iddoedd ef yn gariadys gan bawb // kans iddoedd ef yn arfer i hvnan mewn jawnder / glendid / a gwroldeb // val iddoedd ef yn ennill y gair ar bawb or wlad honno // ar amser hynny / iddoedd amherawdr yn Ryvain a elwid Taitvs / a hwnnw a oedd voneddigaidd / a gwrol / val [td. 71v] nad oedd nag amherawdr / na brenin / na phryns ynyr holl vyd yn debig yddo ef // a phan glywas alexander hynny // ef a ddywad wrth y brenin // Vy arglwydd dad heb ef // mi a glywa vod amherawdr gwych yn Ryvain // ag i mae arnaf chwant myned i daring ennyd yddy lys ef / i ddysgi arferion val i bewn j aravach // o bai vodlon genychwi vynhad i mi vyned // ag yna i dywad y brenin // da gennyf j hynny heb ef // Ond mi a vynwn i chwi amledd o aur ag arian / a phethav angenraidiol am law hynny // A hevyd / mi a vynnwn i chwi briodi vy merch j / kyn iddelych o dref // ag yna i dywad alexander // o arglwydd dad heb ef / e vydd bodlon genychwi / vy ffafro j yn awr // a phan ddelwyf j adref ailwaith / mi au priodaf hi trwy anrydedd / val i darperid // ag yna i dywad y brenin // val i bo ych wyllys chwi / am hynny heb ef // ag yna i kymerth alexander i gennad oddiwrth y brenin / ag aeth i lys yr amherawdr // ag ef a syrthiawdd ar i linniav geyr bronn yr amherawdr // ag au anrydeddawdd ef // ar amherawdr au kyvodes ef i vynydd ag ai kysannawdd ef / gan ovyn / o pa le ir hanoedd ef // ag yna i dywad alexander // Yddwyf j yn etivedd i vrenin yr Eifft // a mi a ddauthym yma / i wnaethur gwsanaeth / ych galleog ras chwi / o bydd bodlon genychwi // ag yna i dywad yr amherawdr / vod / yddo ef raeso // ar amherawdr / au [td. 72r] pwyntawdd ef yn garfer yddo // ag au gorchmynnawdd ef ir ystiwart // ar ystiwart a ordainawdd ystavell lan gyson yddo ef // a phob peth ag a oedd berthynys gyda hynny // ag alexander / a ymddygawdd i hvnan yn gall ag yn synwyrys // val iddoedd ef yn gariadys gan bawb // ag ychydig gwedy hynny // i dauth yno vab i vrenin Phraink / i wasnaethv yr amherawdr // ir hwnn i govynnawdd yr amherawdr yddaw / pa vodd i gelwid / ag o pa le i hanoedd // ag yntav a ddywad mae lodwig oedd i enw // a mab i vrenin Phraink oedd ef // ag yna i dywad yr amherawdr // Mi a wnaethym alexander yn gyrfer i mi // a chwithav a gewch vod yn dwyn vy ffiol j // val i bochwi yn gwsnaethv vy mord j ych dav bob amser // ag ef orchmynnawdd yddy ystiwart ordaino ystavell yddo yntav // ar ystiwart au gosodes ef ynyr vn ystavell / ag alexander // ar ddav wr hynn / a oeddynt gynhebyg yw gilydd o bryd ag arferon / val nad oedd neb ag adwaenai vn onaddynt oddiwrth i gilydd / ond bod alexander / yn gyfrwyddach / ag yn gallach i waithredoedd na lodwig // ar ddav wr jevank hynn / a gerynt i gilydd yn vawr // ag ir oedd ir amherawdr vn verch yn vnig // yr honn a elwid Phlorenti // a honno a gae vod yn etiveddes yddo ef / ar amherawdr au karai hi yn vawr // ag iddoedd ir verch yma ystavell i hvnan / a gwaison yddi // ag iddoedd yr amherawdr / yn arfer o ddanfon / saig [td. 72v] baenydd oddiar i vord i hvn / gan alexander yddy verch / er dangos i karai ef hi // ag ar ddiwarnod / ef a hapiodd vod alexander a bysnes arno / ar bryd kino / val nad oedd ef yn gallv dyvod i wasnaethv / na neb yny le // a phan wybv lodwig hynny / ef a wasnaethawdd yn lle alexander // a chwedy darfod gwsnaethv / yr amherawdr or gwsanaeth diwethaf ar benn i linav / yr amherawdr a orchmynawdd i lodwig / ddwyn y ddysgl ir verch / gan dybiaid mae alexander oedd ef // a lodwig a gymerth y ddysgl / ag au dyg hi ir verch // ar verch a adnabv / nad alexander oedd ef // a hi a ovynnawdd yddaw pwy oedd i vab / a pha vodd i gelwid // ag yntav a ddywad / mae mab i vrenin Phraink oedd ef / a lodwig oedd i enw // ag yna i dywad hithav // duw a dalo i chwi ych labr // ag yna iddaeth ef ymaith // ag yny vann / i dauth alexander / ag i kwplawyd gwsnaethv ar y vord / ag i darfy kino // ag yna iddaeth lodwig yddy ystavell yn dryglaf // ag yny vann i dauth alexander yddy ystavell / ag arganfod lodwig yny wely // ag yna i govynnawdd alexander / o vy annwyl ffrynd / am kedymaith lodwig / bwedd velly / a pham yw dy dristyd ti // ag yna i dywad lodwig // ny wn j pa achos yw / ond i mi gwympo mewn dolur / ag iddwyf j yn tybiaid / na ddiangaf j rag angav // ag yna i dywad alexander // mi wnn achos dy glevyd [td. 73r] ti // pan authost di heddiw ar saig y verch yr amherawdr / wrth i gweled hi yn vwyn / ag yn serchog i nynaist di oi chariad hi // ag yna i dywad lodwig / o alexander / ny allai holl veddygon y byd / ddeall vynghlevyd j / yn gywirach na hynny // ond iddwyf j yn ofni vy angav // ag yna i dywad alexander / Kymer gynffwrt gwrol / mi ath helpa di yn orav ag i gallwyf // ag yna iddaeth alexander ir varchnad ag ef a brynawdd napgyn / yn llawn main gwrthvawr [heb wybod i lodwig] / ag au roddes ef ir verch // a hithav a ovynnawdd yddaw / pa le i prynysai ef y lliain kostfawr hwnnw // O arglwyddes heb ef / mab y brenin mwynaf o griston / ai danfones ef i chwi / o gariad arnochwi // ag er pan welas ef chwi heddiw / i mae ef yn gorwedd yn glaf yny wely // ag os goddevwchwi ef i varw / vy vydd arnochwi beriglav mawr // ag yna i dywad hi // O alexander / e gynghorwchwi vi velly / i golli vy morwyndod / duw am katwo j rag hynny // mi a dybiais na byddychwi / y vath genadwr hynny dros neb ataf j / ag am hynny / does ymaith om golwg j / ag na ddywaid wrthyf j drysto ef mwy // a phan glywas alexander hynny / ef a wnaeth i ddywty yddi / ag aeth ymaith // a thrannoeth iddaeth alexander ir varchnad / ag a brynawdd vydrwy vawrwaithiog // ag ef a ddauth a hi at y verch / ag au roddes hi yddi / heb wybod i lodwig / ag ef a ddywad / mae lodwig au danfonawdd hi // [td. 73v] a phan welas hi y rodd gostfawr honno // hi a ddywad // Mae n ryvedd gennyf j / kyn vynyched ag gwelsochwi vyvi / na bysechwi yn dwedvd drysoch ych hvnan / ag nid dros arall // ag yna i dywad alexander // O arglwyddes heb ef // nid ody vy meddwl j tiag atochwi ar y vath beth hynny // am nad ody vy ryw wn j yn abl ymgwmparo ach bath chwi // ond y neb a vo ganto gedymaith da // ef a ddyly gwnaethyr drysto mal kedymaith kywir // ag am hynny / y galleokaf brynses / kymerwch dryeni arno ef / a gwnewch ef yn jach oi ddoluriav // ag yna i dywad Phlorenti // ewch ymaith yr owron / ny rof j vn ateb i chwi // ag yna ir aeth ef ir varchnad y trydy dydd / ag a brynawdd gwregis / yr hwnn a dalai vwy na r vydrwy / ag au roddes ef ir verch / yn arwybod i lodwig // a phan welas hi yr arwydd kostfawr hwnnw // hi a ddywad wrth alexander // dywaid wrth lodwig / am ddyvod y drydydd awr or nos heno ym ystavell j / ag ef a vydd y drws yn agored // ag yna iddaeth alexander at i gedymaith lodwig / ag a ddywad wrtho // Vynghariadys gedymaith lodwig / bydd lawen / mi a droesym wyllys y verch atad ti // a heno mi ga vyned a thi / yddy hystavell hi // a phan glywas lodwig hynny / ef aeth yn holl jach // ar nos honno / iddaeth ef eti hi // ag yno i bv ef drwy r nos mewn digryvwch a llawenydd // ag o hynny allan i byont hwy ylldav yn gariadys at i gilydd // ag velly iddoedd [td. 74r] lodwig yn arfer o gyrchv eti // val or diwedd / i tybiawdd marchogion or llys // vod lodwig ynghvd a merch yr amherawdr // a hwy a veddyliysant yndynt i hvnain / pa vodd i gallent i ddala ef au ladd // ag yna i klywas alexander hynny // ag ef au gwilawdd hwynt yn vynych rag ofn yddynt ddala lodwig ai ladd // ag yna i hadnabyont hwy / vod alexander yn gado lodwig / i vyned at verch yr amherawdr yn heddychlon // ag alexander / a oedd yn dodi hvnan yn vynych mewn perigl oi vywyd / oi hachos hwynt heb wybod i lodwig // ond ef a wyddiad Phlorenti // ag ymhenn serten o amser / gwedy hynny // ef a ddauth llythyrav at alexander / i ddangos marw i dad yny gyfraith // a bod yn raid yddo ef ddyvod yn ebrwydd adref / i dderbyn i vreniniaeth / gydag anrydedd a llawenydd // ag yna i dangoses ef hynny i lodwig / ag i Phlorenti / yr hain a oedd drist am hynny // ag yna iddaeth alexander at yr amherawdr ag a ddywad wrtho // Or galleokaf arglwydd heb ef // mi a gevais lythyrav o varwolaeth vynhad // ag i mae yn angenraidiol i mi vyned i gymeryd vy mreniniaeth yn llaw / os kanedwchwi i mi vyned // ond mi a allwn ymwrthod am hynys / ag ar maint da a sydd i mi yny byd / a tharing gyda chwi / yn gynt nag i digiochwi wrthyf j // ag yna i dywad yr amherawdr // alexander heb ef / i mae yn drwm gennyf j / ych bod chwi yn myned ymaith // am [td. 74v] ych bod chwi yn orav gwsnaethwr ym ty j // ond ny ddyly amherawdr rwstro neb yddy ddyvodiad eithr yn gynt helpy i was i gael anrydedd a gorchaviaeth // ag am hynny / ewch yn enw duw at ych dyvodiad am bendith j gyda chwi // ag yna i ymjachawdd alexander / ar amherawdr // ag iddoedd llawer or llys / yn ddrwg gantynt i vynediad ef oddyno // a lodwig / a Phlorenti / a aethant yddy hebrwng ef saith milldir / ag nys gadai alexander hwynt i vyned ymhellach // ag yna i kwympysant hwy ylldav ar y ddaear o drymder // ag alexander / ai kodes hwynt i vynydd / ag ai kynffwrdawdd hwynt / gan ddwedvd / O lodwig / vy annwyl ffrynd heb ef // mi ach rybuddiaf chwi o blegid y peth a sydd ryngochwi ar arglwyddes yma / i chwi i gadw ef / yn ddirgela ag i gallochwi / ag nas dangosochwi i neb // Kans mi wnn i daw arall yno ym lle j / a hwnnw ach gwila chwi ddydd a nos / i gaiso ych dala chwi yn vaiys / er mwyn kael ych kyhuddo chwi // ag yno i dywad lodwig // O alexander heb ef / mi au kadwaf ef / yn ddirgela ag i gallwyf // eithr beth a wnaf j / pan gollwyf ych kwmpniaeth chwi // ond mi a ddaisyva / arnoch / gymeryd y vydrwy honn genyf j / er vynghovio j // ag yna i dywad alexander / mi a gymeraf y vydrwy yn llawen o gariad arnoch chwi // eithr am bod j hebddi hi / ny ollyngwn j chwi byth yn angof // ag yna i kymerth ef y vydrwy / a [td. 75r] chan ymvraichaido / a chusanv i gilydd ymjachae a myned adref a wnaethant // ag ymhenn serten o amser gwedy hynny / i dauth mab brenin Spaen yr hwnn a elwid Gwido i lys yr amherawdr i drigo // a hwnnw a gavas myned ir vn ystavell a lodwig / yn erbyn wyllys lodwig // a Gwido adnaby hynny // ag am hynny i dalioedd ef gynfigen wrth lodwig / val na baiddawdd ef vyned at y verch yn hir o amser rag ofn Gwido // etto er hynny / iddoedd ef yny charv hi yn gymaint / ag iddaeth ef eti ailwaith val ir oedd or blaen // ag yna i adnabv Gwido / vod lodwig ynghyvaillach merch yr amherawdr // ag ef a wiliawdd yn kyhyd baenoeth / val ir adnaby ef or diwedd / vod lodwig mewn kyvaillach a hi // ag ef a hapiodd ar ddiwarnod / vod yr amherawdr yny nauadd / yn kanmol alexander / am i voneddigaiddrwydd au ddoethineb // ag yna i dywad Gwido // arglwydd heb ef / ny thalai alexander i ganmol velly // kans iddoedd ef yn drautur yr hyd i bv ef ych llys chwi // ar amherawdr a ovynnawdd pa vodd // a Gwido a ddywad // nidoes i chwi verch ond vn / a honno / i mae lodwig gwedy salwhae hi / drwy help alexander // ag yna i digiawdd yr amherawdr yn groelon // ag ar hynny / dyma lodwig yn dyvod ir nauadd // a phan i gwelas yr amherawdr ef // ef a ddywad wrtho // pa beth a glywaf j amdanad ti gorff drwg anghywir // ag os gellir ei brwvo arnad ti a gav ddioddef yr angav kroelonaf ag a [td. 75v] ellir i ddevaiso i ti // ag yna i govynnawdd lodwig // arglwydd beth yw r achos // ag yna i dywad Gwido // iddwyd ti yn gorwedd baenoeth gyda merch vy arglwydd j / ag yny salwhae hi // a hynny / mi au gwnaf yn dda om korff / ar dy gorff di // ag yna i dywad lodwig // iddwyf j yn wirion / am y peth hwnnw / ar kelwydd ir wyd ti yny haerv arnaf j / a hynny mi au prwvaf mewn ymladd ar dy benn di // ar amherawdr a bwyntawdd dydd yddynt i ymladd // ag yna i ddoeth lodwig at y verch / ag a ddywad wrthi / val i daroedd i Gwido i kyhuddo hwynt wrth i thad hi // ag i mae diwarnod gwedy r amherawdr i osod i ni ymladd mia Gwido // ag i mae n raid i mi gael ych kyngor chwi // Kans chwi a wddoch / nad wyf j yn abl i ymladd a Gwido am i vod ef yn gryf / ag yn galed mewn arfav // a minnav yn nawsaidd / ag yn wann // ar kweryl yn ddrwg // ag os ymladd a wnaf j ag ef / nid wyf j ond gwr marw / a hynny a vydd kwilyddvs i chwithav // ag yna i dywad Phlorenti // gwnewch vynghyngor j // or dydychwi yn gwann drysto ychvnan // ewch yn ebrwydd at vy nhad / a dwedwch wrtho ef / ddyvod llythyrav atochwi oddiwrth ych tad / yr hain a sydd yn dangos i vod ef yny wely angav // au vod ef yn daisyf kael ych gweled chwi / val i gallo ef osod i vreniniaeth au dda i chwi / kyn ir elo or byd hwnn // a daisyvwch arno gael myned i ymweled ag ef // ag yddo oedi y [td. 76r] dydd ymladd a Gwido // try vochwi yn myned / ag yn dyvod // a phan gaffochwi gennad gan vynhad // ewch yn ddirgel / at alexander / a dangoswch yddo ef bob peth / ar achos i dauthochwi yno // a daisyvwch arno ef ddyvod i ymladd a Gwido drosochwi // a phan glywas lodwig y kyngor hynny gan Phlorenti / ef a vy vodlon i hynny // ag yna iddaeth ef at yr amherawdr / i ddwedvd i holl ddamwain // ag ef a gavas kennad gan yr amherawdr i vyned i ymgais ai dad / ag oedi y dydd ymladd yn hwy / yny ddelai ef ailwaith yny ol // ag ef a gymerth i gennad ag a aeth parth ag Egipt // yny ddauth ef i lys alexander // a phan wybv alexander / ddyvod lodwig yno // ef a ddauth yny erbyn ef / gan i rysewi ef yn anrydeddvs / ag yn llawen // ag yna i dywad lodwig // O vyngharedig ffrynd / am hanwyl gedymaith // i mae vy mywyd j am hangav ar dy law di // Kans ti a ddwedaist i doi ataf j gedymaith / yr hwnn am bradychai j / ony bewn j kall // ag yna i dauth mab i vrenin Spaen / yr hwnn a elwir Gwido // a hwnnw an gwilwys ni / yny ddalawdd ef ni yn vaiys // ag ef an kyhuddawdd ni wrth yr amherawdr // ar amherawdr a bwyntawdd diwarnod i ni ymladd gorff dros gorff / am y kweryl // ag i mae Gwido yn gryf / ag yn galed // a minnav yn wann / ag yn nawsaidd / ar kweryl yn ddrwg // ag am hynny / i kynghores Phlorenti i mi ddyvod atochwi [kans hi a wyddiad ych bod chwi [td. 76v] yn ffrynd ffyddlon i ni] / i ddaisyf arnochwi ddyvod i ymladd a Gwido ym lle j // am ych bod chwi yn debig i myvi // ag yna i govynnawdd alexander / pa bryd iddoedd y dydd ymladd gwedy bwynto // ag yna i dywad lodwig / mae yr wythfed dydd i heddiw // ag yna i dywad alexander // Yvory i bydd vy mriodas j / am naithor // ag ef a ddarfy i mi rybuddio vy ffryns am dailaid ir naithor // ag o tariaf j yma yvory / ny allaf j vod yno erbyn y dydd hwnnw // os minnav nidaf yno / i ymladd ag ef // ef a ddarfy am Phlorenti a thithav // ag am hynny / ny wnn j beth a wnaf // a phan glywas lodwig hynny / ef a syrthiawdd ir llawr gan ymovudio yn dost / a dwedvd // trymder / ag alaeth a sydd bob ystlys i mi // ag yna i dywad alexander // kyvod a bydd lawen / a chynffwrdys / nid ymwrthodaf j a thi / o serch kolli vymreniniaeth am bywyd // Ond hynn yw vy meddwl j // am yn bod ni yn debig / vn ir llall / ag na all neb ond ni yn dav / adnabod vn ohonom ni oddiwrth y llall // a phawb ach kymer chwi ym lle j // ag am hynny / teriwchwi yma i briodi vyngwraig j / ym lle j // a chynhelwch bob peth / val pe bewn j yma vy hvnan // ond pan ddelochwi ir gwely gyda vyngwraig j // byddwchwithav gywir a ffyddlon i minnav // a minnav af yno erbyn yr ymladd // ag os duw a ry i mi y gorav / ar y gwr hwnw / mi a ddawaf yma ailwaith yn ddirgel // a chwithav a gewch vyned yno yn ddirgel // ag ar hynny / iddaeth [td. 77r] alexander / tia llys yr amherawdr // ar borav drannoeth / i dauth lodwig ir eglwys / yr hwnn a oeddid yn tybiaid / mae alexander oedd ef // ag ef a briodes gwraig alexander / ag a gynhalioedd y naithor yn llawen / gydag amledd o vwydav melys / a digonedd o bob ryw winoedd // a phan aeth hi yn nos // ef aeth lodwig ir gwely gyda r vrenhines // ag ef a ddodes i gleddyf yn hoeth ryngto ef a hi / bob nos yny gwely nes dyvod alexander adref // ag yna i bv drwm gan y vrenhines hynny / ond ny ddywad hi ddim wrth lodwig // a phan ddauth alexander geyr bronn yr amherawdr / ef a ddywad wrtho // O arglwydd amherawdr heb ef // mi a edais vynhad yn glaf / ag a ddauthym yma i gadw vy anrydedd / am prwmaison // ag yna i dywad yr amherawdr // iddychwi / yn gwnaethur yn debig i wr gwych // a hap a ddaw i chwi och kweryl da // a phan glywas Phlorenti / ddyvod alexander yno / hi a ddanfones yny ol ef // a phan ddauth ef eti / hi au brychaidawdd ef / ag ai kusanawdd ef / gan ovyn yddo pa le i gadawsai ef i chariad hi lodwig // ag yntav a ddywad yddo i ado ef yn vrenin ynyr Eigipt / yny le ef // ag yna iddaeth ef i ystavell lodwig / ag nidoedd yny llys / neb yn tybiaid nad lodwig oedd ef / ond Phlorenti yn vnig // a thrannoeth kynn myned i ymladd / i dywad alexander wrth yr amherawdr [yngwydd Gwido] arglwydd amherawdr heb ef / i mae r Gwido yn ffalst / ag yn anghywir / ym [td. 77v] kyhuddo j wrthychwi / ag yn dwedvd vy mod j mewn kyvaillach / ach merch chwi / ag yn dianrydeddv i chorff hi // ag am hynny / mi a dyngaf ir holl angylion / na bv hi yny vath gyddnabyddiaeth hynny / gyda myvi erjoed // a heddiw [gyda help duw] / mi a wnaf hynny yn dda / ag au prwvaf ar i gorff ef // ag yna i dywad Gwido // minnav a ddwedaf / ag a dyngaf ir angylion bendigedig / ag i bob peth ag a wnaeth duw / vod kydnabyddiaeth ryngod ti a hi / ag i ti / i salwhae hi // a mi a wnaf hynny yn dda ar dy benn di // ag ar hynny / hwy authant ar i mairch / ag a rythrysant ynghvd / yny dorres i dwy ffonn hwynt yn ddryllav man // ag yna i tynysant hwy i kleddyfav / ag a ymffystysant yn hir // ag or diwedd alexander gyda nerth mawr / ar vn dyrnod / a dorrawdd penn Gwido oddiar i gorff / ag au dyg ef i Phlorenti / a hithav ai dyg ef at i thad / gan ddwedvd wrtho / dyma benn Gwido // ag yna i danfones yr amherawdr yn ol alexander [yr hwnn oedd ef yn tybiaid mae lodwig oedd ef] / ag a ddywad wrtho // O lodwig heb ef / heddiw i amddiffynnaist di vy merch j / a pheth bynnag a vo tailwng i ti i gael / ti av kau // ag yna i dywad alexander / vod duw yn helpy y neb a vo ar gyviawnder // ag yn gwanhav y kynvigennwyr // Ond mi a ddaisyvaf arnochwi arglwydd roddi kennad i mi / vyned i ymgais anhad yr hwnn a edais j yn glaf // ag yna i dywad yr amherawdr // ewch heb ef / a dewch ailwaith ar vyrr // [td. 78r] am na allaf j vod yn hir heb ych gwsanaeth chwi // ag yna i kymerth alexander i gennad / ag a aeth parth au wlad i hvn // a phan i gwelas lodwig ef // ef au grysewis ef yn llawen / gan wnaethyr yddo sir vawr // a dwedvd wrtho // O vynghariadys ffrynd om holl ffrynds i gyd // pa vodd i darfv i chwi ysbydo ych siwrnai // a phwy ddiwedd a ddygysochwi // ag yna y dywad alexander // mi a leddais dy elyn ath gyhuddwr di // a does di i lys yr amherawdr i wasnaethv // kans mi a enillais i ti vwy o gariad yno / nag a vy i ti erjoed or blaen // ag yna i dywad lodwig // nid yn awr yn vnig i kadwysochwi vy mywyd j // ond llawer gwaith kyn hynn // ag am hynny / nidwyf j yn abl i daly i chwi / eithr duw a dalo ywch // ag yna ir aeth lodwig i lys yr amherawdr drychefn // ag alexander y nos honno / a aeth ir gwely gyda r vrenhines // ag yna i dywad ef wrthi / airav teg serchawl / gan i braichaido / au chysanv // a hithav a ddywad / chwi a vyoch yn hir / heb ddangos i mi ddim kariad / na throi ych wyneb ataf j // a pham i dodysochwi ych kleddyf yn hoeth ryngoch a mi yny gwely // ag yna i dywad ef wrthi hi // O vy arglwyddes / am brenhines heb ef // ny wnaethym j hynny / er dim drygoni i chwi / ond o ragorol gariad atochwi // a hithav a oedd yn tybiaid // mae o vick a hi i gwnathoedd [td. 78v] ef hynny // a hi a ddywad i byddai hi gymwys ag ef // ag iddoedd yny llys varchog / yr hwnn a vysai hi yny garv yn vawr or blaen // ag o hynny allan hi a ddechrauawdd karv y marchog hwnnw vwy vwy // ag or diwedd / hwy a veddyliasant / pa vodd i gallent hwy ddiva y brenin alexander // a hwy a gawsant wenwyn / ag au roesant yddo ef // ag ony bysai i vod ef yn gryf / ag yn dda i natur / marw a vysai ef // eithr ef a waithawdd y gwenwyn oddy vewn yddy gorff ef / yny aeth ef yn grach drosto / ag yn gripl gwann glaf / na welad erjoed ar y ddaear i vath ef // ar vrenhines / ar arglwyddi / ar gwyr boneddigion or ynys / a ddwedysant // nad oedd y vath gripl ag oedd ef / yn weddvs i raeno arnynt // am na allai ef ennill etiveddion glan // ag yna i gyrrwyd ef i maes oi rialwch / ag oi ynys // ag yny kyvamser hynny / i bv varw yr amherawdr // ag i bv varw tad lodwig brenin Phraink // a lodwig / a briodawdd Phlorenti // ag yna iddoedd lodwig yn amherawdr Ryvain / ag yn vrenin Phraink // a phan glywas alexander hynny // ef a ddywad yndo i hvn // i mae vynghedymaith j yn awr / yn amherawdr yn Ryvain / ag yn vrenin Phraink / a gorav i mi vyned ato ef // Kans mi a ddodais vy hvnan mewn perigl om bywyd yn vynych er i vwyn ef // a thrannoeth / ef a gymerth i ffonn au ddysgl / au glapar / ag a aeth parth a llys yr amherawdr // [td. 79r] a phan ddauth ef geyr llaw y porth / ef a gwympawdd i eistedd yno / ymlith kryplaid eraill / yr hain a oedd yn aros yno gael kardodav // ag yny mann / ef a ddauth yr amherawdr i maes // ar kryplaid a ffystysont i klapers // ag alexander a ffustawdd i glapar yntav // ag yna i tariawdd alexander wrth y porth / yny authant hwy yddy kino // ag yna i tikawdd ef y porth // ar porthor / a ovynnawdd pwy oedd yno // ag alexander a ddywad // mae yma wr tylawd yn daisyf arnochwi ddwedvd wrth yr amherawdr / vod yma grypl gwann / yn daisyf kael bwyta i gardod / ar lawr i nauadd ef / er kariad ar dduw ag alexander // ar porthor a ddywad / iddwyf j yn kredy / na baiddy di gaiso hynny gan yr amherawdr / am vod y nauadd yn llawn arglwyddi a gwyr boneddigion / ag os gwelant hwy dydi / hwy ymadawant au bwyd // ond mi a wnaf dy neges [ er mwyn duw ag alexander / wrth dy ddaisyf di] ag yna iddaeth y porthor geyr bronn yr amherawdr ag a ddywad y neges wrtho / yny modd i harchysai alexander yddaw // a phan glyby yr amherawdr ef yn enwi duw ag alexander brenin yr Egipt / ef a erchis ir porthor / i ddwyn ef i mewn / er anferthed a vai r olwg arno / au ddodi ef ar lawr y nauadd i vwyta i vwyd / lle gwelwyf j ef // ag yna i dauth y porthor ag ef i mewn ir nauadd / ag a roddes yddo ef vwyd yngwydd yr amherawdr / a chwedy yddo ef reffresio i hvnan yn dda / ef a ddywad [td. 79v] wrth vn or gwaison // Vy annwyl ffrynd heb ef / mi a ddaisyva arnad ti ddwedvd wrth yr amherawdr / vy mod j yn daisyf arno ef / ddanfon i mi ffiolaid o win / yny ffiol ef i hvn / er mwyn duw / ag alexander // ar gwas a ddywad // ny chredaf j / i kav di hynny / Kans pan ddarffo i ti yved oi ffiol ef // nid yf / ef or ffiol honno mwy // ond er hynny / mi a wnaf dy neges di hebe r gwas // ag yna iddaeth y gwas att yr amherawdr / ag a ddywad / vod y kripl / yn daisyf kael ffiolaid o win / oi ffiol ef i hvnan / er mwyn duw ag alexander // a phan glywas yr amherawdr enwi duw / ag alexander // ef a baroedd llanw i ffiol ef i hvn o win / au roi ir krypl // a phan gavas alexander y gwin / ef au dodes ef yny botel / ag a vyrodd y vydrwy a gathoedd ef gan lodwig yny ffiol // ag ef au danfones hi at yr amherawdr // a phan welas lodwig y vydrwy / ef a adnaby mae honno a roesai ef i alexander // ag ef a veddyliawdd yny galon varw alexander / ag ef a orchmynnawdd ir gwas i ddodi ef mewn ystavell / yny gaffai ef chwedlaua ag ef // a chwedy kino i dauth yr amherawdr at y dyn klwyvys / ag a ovynnawdd yddo / pa le i kathoedd ef y vydrwy honno // ag alexander a ovynnawdd ir amherawdr a oedd ef yn adnabod y vydrwy // adwaen yn dda hebe r amherawdr // a wddochwi i bwy i roesoch chwi hi / hebe alexander // gwnn yn dda hebe r amherawdr // ag yna i dywad alexander // myvi yw alexander / yr hwnn i roesochwi y vydrwy [td. 80r] yddo // a phan glywas yr amherawdr hynny / ef a syrthiawdd ir llawr o drymder ag alaeth / ag ef a wylawdd yn dost / gan ddwedvd // O alexander / tydi yw hanner vy enaid j / pa le i mae y korff teg kryaidd a welais j i ti // a wyd ti yr owron mor angryaidd a hynn // ag yna i dywad alexander // llyma val i hapiodd i myvi / am i chwi ddangos kedmaithias gywir i myvi yn vyngwely gyda vyngwraig j / pan ddodysochwi gleddyf noeth ryngoch a hi // ag am hynny / hi a gymerth digovaint wrthyf j / val na vynnawdd hi / vyngweled j o hynny allan // a hi a vyrawdd serch ar varchog or llys / a hi a ymgyvaillachawdd ag ef / ag am gwenwynysant jnnav yny modd hynn // ag am gyrysant j i maes om hynys // a phan glywas yr amherawdr hynny / ef a ymaelawdd / am i vwnwgl ef / ag ai kusannawdd ef gan ddwedvd wrtho // O vyngharedigol ffrynd / mae n ddrwg gennyf j / ych gweled chwi mewn klevyd mawr velly // ond er hynny vy annwyl ffrynd / byddwch gynffwrdys ennyd / tra vwyf j yn danfon i gaiso meddygon ych jachae chwi // Kans nid ysbariaf j / na thir / na daear / na da yny byd o bydd posybl gael help i chwi / ych gwnaethur chwi yn jach // ag yna i dygwyd ef i ystavell gyvoethog / yr honn oedd gwedy thrwsio yn deg / a phob peth ag a oedd yn angenraidiol tiag at i jechyd ef // ar amherawdr a ddanfonawdd / kenadav drwy yr holl enys[td. 80v]oedd / i gaiso meddygon gorav ag a ellid i kael // a chynn penn mis / ef a ddauth yno ddeg arigain or meddygon gorav / a chyfrwydda ag a ellid i kael yny gelfyddyd honno // a phan welas yr amherawdr y meddygon / ef au grysewis hwynt yn llawen / ag a ddywad wrthynt // ha wyr heb ef // mae ffrynd i mi / gwedy myned yn grypl // a mi a vynnwn allv i jachae ef // ag nid arbedaf j / nag aur nag arian / na dim da eraill ag a sydd ar vy helw j // ond mi au roddwn hwynt yn llawen dros i jechyd ef // ag yna hwy authant yddy weled ef // a chwedy ir meddygon ddeall i glevyd ef // hwy a ddwedysant na allai neb help yddo ef / ond yr vn duw // a phan glywas yr amherawdr hynny / iddoedd ef yn glaf yny galon // ag ef a ddaisyvoedd help gan dduw // ag ef a alwodd atto wyr a gwragedd tylodion / a gwyr duwiol eraill / ag a ddaisyvoedd arnynt weddio ar dduw / ar ddanfon jechyd yddy ffrynd ef // ag val iddoedd alexander ddiwarnod yny weddi // ef a glywai lavar ywch i benn yn dwedvd / be lladdai yr amherawdr i ddav vab oi law i hvnan / yr hain a ddygysai i wraig ef ir byd yn vn grothaid // ag i ti gael i gwaed hwynt i olchi dy holl gorff di drosto / ti a vyddyd holl jach // a phan glywas alexander hynny // ef a dybiawdd na byddai well yddo ef ddangos hynny // am vod yn erbyn natur / i vn gwr ladd i vaibion i hvn / i gaiso jechyd i wr dieithr // ag am hynny / ny ddango[td. 81r]sawdd ef ddim o hynn i neb // ar amherawdr oedd yn gweddio / ag yn ymprydio baenydd / gan ddaisyf ar dduw ddanfon jechyd yddy ffrynd ef // ag val iddoedd yr amherawdr ddiwarnod mewn devosiwn da // ef a glywai lavar yn dwedvd // pa hyd i llevwchwi / ef a ddarfv dangos i alexander / pa vodd i kaiff ef i jechyd // a phan glywas yr amherawdr hynny // ef aeth at alexander / yn llawen / ag a ddywad wrtho // O vy annwyl ffrynd heb ef / bendigedig yw duw / yr hwnn nid ody yn gollwng yn angof / y neb a vo n trysto yddo ef / gan yr hwnn i kevais j wybodaeth / ddarfod dangos i chwi / beth ach gwnai chwi yn jach // ag am hynny / mi a ddaisyva gael gwybod / val i gallom ni gydlawenhav // ag or bydd dim ag a allwyf j i gael / nid arbeda j nag aur / nag arian / na dim ag a sydd ar vy helw j // eithr mi au roddwn hwynt yn llawen / er kael jechyd i chwi // ag yna i dywad alexander / ny baiddaf j ddangos i chwi / pa vodd ym iachair j / am i vod ef yn beth yn erbyn natur // ag yna i dywad yr amherawdr // O alexander / trysta i mi / a pha beth bynnag yw ef / ag a vo posybl i mi allv wnaethur / mi au gwnaf ef / er ych jachav chwi ag am hynny / na chel ddim ragof j // ag yna i dywad alexander / mi a gevais wybodaeth gan dduw / os lladdechwi ych dav vab och dwylo ych hvnan / am golchi j oi gwaed hwynt / i byddwn j jach // ag am hynny mi baidais a dangos y mater / am vy mod j yn [td. 81v] tybiaid vod yn erbyn natur / i vn gwr ladd i vaibon i hvn / i gaiso jechyd i wr diaithr // ag yna y dywad yr amherawdr // na ddwedwchwi ych bod yn wr diaithr // Kans mi ach karaf chwi val vy hvn // ag am hynny a bod i mi ddeg o vaibon / nid ysbariwn j vn onaddynt yn vyw er kael jechyd i chwi // ag yna i gwilawdd yr amherawdr / yr amherodres / ar arglwyddesi / ar mamaethi / i maes or ystavell / ag yna iddaeth ef i mewn ir ystavell / lle ir oedd i vaibion ef yn kysgi / ag ef a dynnawdd i gyllell / ag a dorres archoll dan benn bronn pob vn onaddynt / ag ef a erbynnawdd i gwaed hwynt mewn kawg / ag ef a olchawdd alexander drysto / or gwaed hwnnw / yny oedd i gnawd ef kyn deked ag i bysai dekaf erjoed // ag yna i kusannawdd yr amherawdr ef gan ddwedvd / O alexander / yr owron i gwelaf j di / val i gwelais j di gynt / bendigedig yw duw / yr hwnn a ddanfonawdd i mi y maibion hynn ych jachae chwi // ag ny wyddiad neb oddiwrth angav y maibion / ond yr amherawdr / ag alexander // ag yna i gwisgawdd yr amherawdr / am dan alexander / wisg vrenhinol / gan ddwedvd wrtho // dewchwi ddeg milltir oddyma / a mi a ddawaf ych erbyn chwi // a da a vy gan alexander y kyngor hwnnw // ag yna iddaeth alexander ymaith yn ddirgel // ag yna i dywad yr [td. 82r] amherawdr wrth Phlorenti / ddyvod llythyre ato ef oddiwrth yn ffrynd ni alexander // ag i mae ef yn dyvod tiag yma / a mi af yny erbyn ef // ar amherodres a ddywad / dewch heb hi / a minnav a ddawaf ar ych ol chwi / ar arglwyddesi / ar gwragedd boneddigion gyda mi / ag ny wyddiad hi oddiwrth angav i maibion // ag yna ir aethant / a chwmpaeni mawr gydag hwynt // a hwy a granfyant [sic] ag alexander / ag a vy lawen ganthynt i weled ef // a hwy authant ag ef ir llys // a phan vy bryd kino / ef a ddodwyd alexander i eistedd wrth y vord / rwng yr amherawdr / ar amherodres / a hwy a wnaethant sir vawr yddo ef // ag yna i dywad yr amherawdr / mae n dda gennyf j Phlorenti ych gweled chwi yn llawen wrth alexander // ag yna i dywad hithav / paham na bewn j lawen oi weled ef // ag yn vnwedig chwchwi arglwydd a ddelyech / vod yn llawen oi gwmpniaeth ef / am na bysechwi byth yny gorchaviaeth hynn ony bysai ef / a llawer pryd i kedwis ef ych bywyd chwi // ag yna i dywad yr amherawdr wrth Phlorenti / a welsochwi y kripl a oedd yma y dydd arall yn daisyf arnaf j roi diod yddo ef / er mwyn duw ag alexander // gwelais yn wir heb hi / a thosta oedd y gweled // beth hebe r amherawdr / betfai alexander yny modd hwnnw / ag na bai ddim ai gwnelai ef yn jach / ond gwaed ych dav vab chwi / yr hain a ddygysochwi ir byd yma yn vn grothaid ony roddychwi i gwaed hwynt yddy jachae ef // ag yna [td. 82v] i dywad hithav / paham arglwydd i govynwchwi hynny i mi / yn wir heb hi / a bod i mi ddeg o vaibon / mi a allwn i lladd hwynt om llaw vy hvnan / er yddo ef gael jechyd / ag ai golchwn ef o hwnnw vy hvnan / yn gynt nag i bai ef yny vath glwyf hynny // kans ef a allai dduw ddanfon i mi blant ailwaith / ag amhosybl yw kael y vath gedymaith kywir ag yw ef // ag yna i bv dda gan yr amherawdr i chlywed hi velly // ag ef a ddywad // O wraig heb ef ai gwell genychwi vod ych maibion yn vairw / na bod alexander yn grypl // am hynny / mi a ddwedaf y gwir / alexander oedd y kripl a welsochwi yma y dydd arall / a mi au gwnaetho ef yn jach o gwaed [sic] ych dav vab chwi / ag i maent hwy yn vairw yny kawell // a phan glywas yr amherodres hynny / trymhav a orug hi / val i bydd natur yn peri // a phan glywas y mamaethi hynny / hwy aethant dan levain ag wylo tiar ystavell / lle iddoedd y maibon // ag iddoedd y maibon yn vyw yn chwarav yn kanv / ag yn diolch i dduw / ddanfon i bywyd yddynt hwy ailwaith // ag yna iddaeth kennad at yr amherawdr ar ffrwst / i ddangos / vod i vaibion ef yn vyw / a bod dan i bronnav hwynt [yny lle i torysid arnynt] ddwy graith / val edevyn aur // ag yna i bv lawenydd mawr gan bawb or llys / ag i roesant ddiolch i dduw / am y gwrthav hynny // nid amgen / na bywyd i maibion / a jechyd yddy ffrynd // ag yna i kasglawdd yr amherawdr amledd o wyr // ag aeth gydag alexander [td. 83r] ir Eifft / ag a ryvelawdd ar vrenhines / ar marchog yr hain a oeddynt ynghvd yn byw yn anghyfraithys / ag au daliawdd hwynt / ag a barawdd i llosgi hwynt mewn powdr // ag iddoedd chwaer ir amherawdr / a honno a roddes ef yn wraig i alexander // a chwedy dodi alexander / yny ynys / au gyvoeth yn heddychlon ag yn llonydd // ef a aeth yr amherawdr adref // ag alexander / a dariawdd yno / ag a gynhaliawdd i ynys yn wrol / ag a ddarostyngawdd i elynion dano ef // a phan oedd ef yny ogoniant yn esmwyth / ef a veddyliawdd / am i dad au vam / yr hain a oedd yn trigo mewn gwlad bell // ag ef a ddanfones kennad atynt / i ddwedvd i dawe vrenin yr Eifft / y dydd hynn ar dydd yddy ty hwynt / i wnaethur yn llawen // a phan ddauth y kenadwr i lys y marchog / ef ai grysewis ef yn vawr // ag yna i dywad y kennadwr wrth y marchog au arglwyddes / i doi vrenin yr Eifft yddy ty hwynt / i wnaethur yn llawen ar y dydd hynn ar dydd // ag yna i dywad y marchog / nid odym ni yn abl i rysewi gwr mor anrydeddvs ag yw ef yn ty ni // ond y gwsanaeth gorav ag a allom ni i wnaethur / ef a vydd parod ir brenin / er pleser yddo ef / yn ol yn pwer ni // ar kenadwr a aeth adref drychefn / ag a ddywad wrth y brenin i holl ddamwain // ai bod hwy yn barod bob amser i wnaethur i chwi / yr hynn wasanaeth ag a vont hwy yn abl yddy / wnaethur / wrth i gallv hwy / er pleser i chwi // ar brenin a oedd vodlon i hynny // ag yna i [td. 83v] darparawdd y brenin parth a thy i dad / erbyn y dydd i bysai brwmais yddo ef ddyvod // a phan ddauth ef yno // hwy au grysewysant ef yn anrydeddvs / gan gwympo ar i glinav geyr i vronn ef // Kans ny wyddynt hwy / mae i mab hwy oedd ef // ar brenin drwy vawr gredigrwydd / au kyvodes hwynt i vynydd ag au kusannawdd hwynt drwy lawenydd mawr // a phan vy barod kino // i dauth i dad ef / a chawg a dwfr / au vam ef a thwel / ag a authant at y brenin / gan ddwedvd wrtho / i bod hi yn bryd kino / a govyn / a wyllysai ef ymolchi / ar brenin a ddywad yndo i hvn // dyma gwplae yr owron / kaniad yr eos yn gywir os goddeva j hwynt // ag yna i dywad y brenin // ny vynnaf j vn gwr kyvoed a chwi i ddala dwfr i mi ymolchi // nag vn wraig kyvoed a chwithav i ddala twel i mi sychy vy nwylo // a hwyntav a ddwedysant / i gwnaent yn llawen / os mynnai ef // ag yntav a ddywad na vynnai ef neb kyvoed ag hwynt yddy wasnaethv ef // ag yna i dauth gwsnaethwyr eraill i wasnaethv ar y brenin a phan authant hwy i eistedd wrth y vord // ef a ddodawdd y brenin / i vam yr yslys deav yddo / ai dad yr yslys aswy // a chwedy kino ef aeth y brenin i ystavell / ag a elwis y marchog / au arglwyddes ato / ag ef a barodd i bawb vyned allan or ystavell / ond ylltri // ag yna i govynnawdd y brenin / a oedd dim plant yddynt // ar marchog a ddywad nad oedd yddynt hwy ddim plant // ar brenin a ovynnawdd / a vysai [td. 84r] yddynt ddim plant erjoed // bv hebe y marchog vab i ni / ond ef a vy varw estalm o amser // ar brenin a ovynnawdd / o pa ryw angav i bysai varw ef // O angav naturiol hebe y marchog // ag yna i dywad y brenin // O kaf j wybod ir mab ddioddef angav arall / iddychwi yn vaiys // ag yna i dywad y marchog // paham arglwydd iddychwi yn ymovyn am yn mab ni // ar brenin a ddywad / i mae i mi achos yddy ovyn ef i chwi // a mi a vynnaf wybod / o pa ryw angav i bv ef varw // ag ony ddwedwchwi y gwir wrthyf j / chwi a gewch oddef angav kwilyddys // a phan glywsant y gairav hynny / hwy a gwympysant ir llawr ar i glinav / gan erchi i bywyd yddo ef // ag yna i kyvodes y brenin i dad ai vam i vynydd // ag a ddywad // ny ddauthym j ych ty chwi / i vwyta ych bwyd chwi ach diod / ar vedr ych diva chwi // ond ef a ddwesbwyd wrthyf j / i chwi ddodi ych mab i angav / ag o gellir prwvo hynny / i mae n raid i chwi ddioddef angav // ag yna i dywad y marchog // O arglwydd kenata i mi vy mywyd / a mi a ddwedaf i chwi y gwir // ag yna i dywad y brenin / nag ofnwch ddim os dwedwchwi y gwir // ny wnaf j gam i chwi // ag yna i dywad y marchog // iddoedd i ni vab / yr hwnn a oedd ddysgedig / a da i gyddnabyddiaeth // ag ar ddiwarnod iddoeddym ni o bopty ir vord yn chwedlaua // ag ef a ddauth eos i vronn y ffenestr / ag a ganawdd yn velys / yr hwnn ganiad / a ddauth vy mab j yddy ddeall // ag ef a ddywad vod yr eos yn dwedvd yny ganiad / i [td. 84v] byddai ef arglwydd galleog anrydeddvs /ag i bydd da genychwi vy nhad / ddala kawg a dwfr i mi olchi vy nwylo // a mam ddala twel i mi i sychy hwynt // a phan glywais jnnav hynny / mi a ddigiais wrtho ef kyn belled / ag i kymerais j ef ar vynghefn / ag au bwrais ef ir mor yw voddi // ag yna i dywad y brenin // dyna ffolineb mawr oedd i chwi wnaethur yn erbyn ordainad duw / ai wyllys // ond mi a ddwedaf i chwi y gwir // Myvi yw ych mab chwi / yr hwnn / a vyrysochwi ir mor / a duw oi vawr drigaredd am amddiffynnawdd j / ag am dyg j ir gorchaviaeth hynn // a phan glywas i dad / ai vam ef y gairav hynny // hwy a syrthiasant ir llawr rag ofn // ag yna i kyvodes ef hwynt i vynydd / gan ddwedvd // nag ofnwch ddim eithr byddwch lawen a sirys // ag yna i kusannawdd ef hwynt / gan ddwedvd // chwi a gewch vyned gyda mi / ym hynys j // ag yno i kewchwi ych anrydeddv ywch vy llaw j / yn vy mywyd j // ag yna iddaeth ef / ag hwynt gydag ef yddy dernas ef // ag yno i byont hwy mewn llawenydd ag anrydedd hyd y niwedd i hoes


ag velly terfyna
© University of Cambridge 2004
Diweddarwyd: 19 Mawrth 2004
Last update: 19 March 2004