Detholiad o faledi gan Hugh Jones (Llangwm)

Cynnwys
Contents

BWB 74(1)Hugh Jones (Llangwm).Tair o Gerddi Newyddion. Yn Gyntaf, Dechreu cerdd yn adrodd fel y mae amryw fath o ddynion yn Tori 'r Saboeth; yw Chanu ar Charity Meistres. [...] [...] (Argraphwyd yn Amwythig: gan Stafford Prys, tros William Roberts, 1758), 2-3 (baled 1).
BWB 76(1)Hugh Jones (Llangwm).Tair o Gerddi Newyddion. Yn Gyntaf, Cerdd neu hanes rhyfeddol fel darfu i Fachgen pedair Oed syrthio i Grochaned o Ddwr brweedig, a cholli ei Fywyd, a hyn a fu Ymryn y Llyn ymlwy Trawsfynydd, Medi 28 1759. [...] [...] (Argraphwyd yn y Mwythig: gan Stafford Prŷs, Gwerthwr Llyfrau tros Thomas Roberts, 1759), 2-4 (baled 1).
BWB 77(1)Hugh Jones (Llangwm).Tair o gerddi newyddion. Y Cyntaf; Cerdd Newydd neu Gwynfan Tosturus y Cybyddion am fod y Farchnad mo'r isel a'r Bŷ Cystal a'r Bobl Dylodion; i'w Chanu ar Hutin Dingcer. Yr Ail; Cyngor merch gwedi i'w chariad ei beichiogi hi a'i Gwrthod, a hithe 'n hel i bowyd i fagu ei phlentyn, y Cyngor Hwn sydd er rhybydd i eraill na ddelon i'r un Cyflwr; i'w Chanu ar Luseni Mistres. [...] (Argraphwyd in y Mwythig,: gan Stafford Prys, 1761), 2-4 (baled 1).
BWB 77(2)Hugh Jones (Llangwm).Tair o gerddi newyddion. Y Cyntaf; Cerdd Newydd neu Gwynfan Tosturus y Cybyddion am fod y Farchnad mo'r isel a'r Bŷ Cystal a'r Bobl Dylodion; i'w Chanu ar Hutin Dingcer. Yr Ail; Cyngor merch gwedi i'w chariad ei beichiogi hi a'i Gwrthod, a hithe 'n hel i bowyd i fagu ei phlentyn, y Cyngor Hwn sydd er rhybydd i eraill na ddelon i'r un Cyflwr; i'w Chanu ar Luseni Mistres. [...] (Argraphwyd in y Mwythig,: gan Stafford Prys, 1761), 4-5 (baled 2).
BWB 83(1)Hugh Jones (Llangwm).Dwy o gerddi newyddion. Y Gyntaf; Rhybydd i bechaduriaid feddwl am awr angeu, gan ystyried mor frau a darfodedig yw oes dyn. [...] (Mwythig: Argraphwyd gan Stafford Prys, tros Huw Ifans, 1765), 2-4 (baled 1).
BWB 91(2)Hugh Jones (Llangwm).Can am lygredigaeth y byd, [...] Yn rhybuddio pawb i wellhau eu buchedd annuwiol cyn dyfod Dydd mawr ei ddigter ef a phwy ddichon sefyll Datc, vi. 17 (Mwythig: Argraphwyd gan W. Williams, dros John Jones, 1768), 6-8 (baled 2).
BWB 95(2)Hugh Jones (Llangwm).Dwy o Gerddi Newyddion. [...] Ar ail, Dechreu Cerdd yn rhoddi bur hanes am Citty Lisbon yr hon a faluriodd ir mor ofewn yr ychydig amser guda Rhybydd, i nine onid Edifarhawn y difethir ni oll yr un modd ar gwel yr adeiled (Argraphwyd yn y Mwythig: tros Evan Ellis, dim dyddiad), 6-8 (baled 2).
BWB 106(1)Hugh Jones (Llangwm).Dwy o Gerddi Newyddion. Yn Gyntaf Cerdd o rybydd i Bawb Ediferhau tra byddo dydd gras heb pasio ag yn dangos dofded cyflwr yr anuwiol a fyddo marw heb ym gymodi a Christ drwy Edifeirwch. [...] (Argraphwyd y Mwythig: tros Evan Ellis, dim dyddiad), 2-5 (baled 1).
BWB 108(1)Hugh Jones (Llangwm).Dwy o Gerddi Digrifol, Yn gyntaf, Dirifau digrifol ar ddyll o ymddiddanion rhwng Cristion ag angrhistion ynghyleh mynd ir Eglwis ar gonseet gwyr dyfi. Ar ail. Dirifau digrifol o ymddiddan rhwn dau gerlyn di drugaredd am godied y farchned, fel y maent yn tynu atyn ei hunain ag yn dyfeisio par ffordd y casglant fwye o arian ar farw nad mwngc (Argraphwyd yn y Mwythig: tros Evan Ellis, dim dyddiad), 2-6 (baled 1).
BWB 108(2)Hugh Jones (Llangwm).Dwy o Gerddi Digrifol, Yn gyntaf, Dirifau digrifol ar ddyll o ymddiddanion rhwng Cristion ag angrhistion ynghyleh mynd ir Eglwis ar gonseet gwyr dyfi. Ar ail. Dirifau digrifol o ymddiddan rhwn dau gerlyn di drugaredd am godied y farchned, fel y maent yn tynu atyn ei hunain ag yn dyfeisio par ffordd y casglant fwye o arian ar farw nad mwngc (Argraphwyd yn y Mwythig: tros Evan Ellis, dim dyddiad), 6-8 (baled 2).
BWB 111(1)Hugh Jones (Llangwm).Dwy o Gerddi Duwiol. Yn Gyntaf. Dechrau Cerdd ar ddull ymddiddan Rhwng y meddw ai gydwybod Cun myned ir farn Bob yn Ail penill ar Gonset gwyr dyfi. [...] (Argraphwyd yn y Mwythig: tros Evan Ellis, dim dyddiad), 2-6 (baled 1).
BWB 112(2)Hugh Jones (Llangwm).Dwy o Gerddi Newyddion. [...] Ar ail, Ymddiddanion rhwng y meddwon ar tafarne bob yn ail penill ar gonset gwyr dyfi ney loth to depart (Argraphwyd yn y Mwythig: trôs Evan Ellis, dim dyddiad), 5-8 (baled 2).
BWB 124(2)Hugh Jones (Llangwm).Tair o Gerddi Newyddion, [...] Yn ail, Dirifau digrifol sudd yn gosod allan fel y mae ymadroddion dynion wrth ddyfod or eglwysydd y syliau, yr hain sudd yn dangos mae nid o ran gwrando ar y person yn unig y mae neb yn dyfod yno ond er mwyn rhuw negesau bydol eraill. [...] (Argraphwyd yn y Mwythig: tros Evan Ellis, dim dyddiad), 4-5 (baled 2).
BWB 171(1)Hugh Jones (Llangwm).Dwy o Gerddi Newyddion. Yn Gyntaf, Dechrau Cerdd, Newydd, ar Fesur Truban, Ymddiddan rhwng y meddwyn a Gwraig y Dafarn, ar ol ir Arian Ddarfod. [...] (Argraphwyd yn y Mwythig: tros William Roberts, c. 1759), 2-4 (baled 1).
BWB 172(1)Hugh Jones (Llangwm).Tair o Gerddi Newyddion. Yn Gyntaf. Dechrau cerdd yn adrodd cyneddfau'r oes hon gyda rhybydd i bawb wellhau cyn ei ddiwedd yw chanu ar charity Meistres. Yn Ail, Dechrau cerdd ne ymrouad oferddun i madel ar dafarn yw chanu ar y consymsiwn. [...] (Argraphwyd yn y Mwythig: tros William Roberts, 1758), 2-5 (baled 1).
BWB 172(2)Hugh Jones (Llangwm).Tair o Gerddi Newyddion. Yn Gyntaf. Dechrau cerdd yn adrodd cyneddfau'r oes hon gyda rhybydd i bawb wellhau cyn ei ddiwedd yw chanu ar charity Meistres. Yn Ail, Dechrau cerdd ne ymrouad oferddun i madel ar dafarn yw chanu ar y consymsiwn. [...] (Argraphwyd yn y Mwythig: tros William Roberts, 1758), 5-6 (baled 2).
BWB 477(2)Hugh Jones (Llangwm).Dwy o Ddewisol Gerddi [...] Yr Ail Hanes Gwr ar i Gla-wely o Glefyd Marwoleth yr hwn a dawodd i anwyl Ferch yn gyd Ysucutores ai Mam, Ai Mam drwy dywll Satan a Laddodd'r Eneth o herwydd y Pywer fel y daeth Yspryd yr Eneth i Wirio'r Waithred' (Argraphwyd ym Modedern yn Sir Fon: gan Iohn Rowland, dim dyddiad), 4-6 (baled 2).
BWB 480(2)Hugh Jones (Llangwm).Dwy o gerddi newyddion. [...] Yn ail Cerdd newydd i annerch Owen Jones o Gaer Gybi Oddi wrth ei hên ffrynd John Morris, yr hwn aeth yn un o Filitia Sîr Ddimbech: iw chanu ar ffarwel Brydain (Argraphwyd yn y Bala: gan John Rowland, 1761), 6-8 (baled 2).
BWB 483(1)Hugh Jones (Llangwm).Dwy o gerddi newyddion. Yn gyntaf Ystyriathau ynghych diwedd Amser neu'r Dychrynadwy Arwyddion, a Ryyfeddodau a fydd yn y dydd diweddas: gwedi i gymeryd allan o amriw fannau o'r Yscrthyrau Sanctaidd; sef y Dychrŷn a fŷdd ir anuwiolion weled Diben pob pêth, a mawr Orfoledd y eyfiawn yn y Nefoedd. Yn Ail Cerdd Tros Wraig aedd yn Diodde caethiwed a Carchar, gan ei gwr ei hynnan iw chanu ar y Dôn y Ceiliog Du (Argraphwyd yn Bala: gan John Rowlad tros William Davis, dim dyddiad), 2-6 (baled 1).
BWB 483(2)Hugh Jones (Llangwm).Dwy o gerddi newyddion. Yn gyntaf Ystyriathau ynghych diwedd Amser neu'r Dychrynadwy Arwyddion, a Ryyfeddodau a fydd yn y dydd diweddas: gwedi i gymeryd allan o amriw fannau o'r Yscrthyrau Sanctaidd; sef y Dychrŷn a fŷdd ir anuwiolion weled Diben pob pêth, a mawr Orfoledd y eyfiawn yn y Nefoedd. Yn Ail Cerdd Tros Wraig aedd yn Diodde caethiwed a Carchar, gan ei gwr ei hynnan iw chanu ar y Dôn y Ceiliog Du (Argraphwyd yn Bala: gan John Rowlad tros William Davis, dim dyddiad), 6-8 (baled 2).
BWB 524(1)Hugh Jones (Llangwm).Dwy o gerddi newyddion. Y Gyntaf, Rhybudd i Bechadur i feddwl am ei Ddiwedd ac ymadel a gwagedd y Byd hwn. Iw chanu ar y don elwir King's Farewel, neu Ymadawiad y Brenhin. [...] (Caerfyrddin: Argraphwyd tros Hugh Efans, gan J. Ross, 1765), 2-4 (baled 1).
BWB 712(1)Hugh Jones (Llangwm).Tair o gerddi newyddion Y Gyntaf; Hanes buchedd y rhan fwyaf o Ddŷnion sŷdd hêb feddwl am eu diwêdd, ond sŷdd yn hyderu ar y Byd ymma; i'w chanu ar gwêl yr Adeiliad. [...] [...] (Mwythig: Argraphwyd gan Stafford Prys, tros Thomas Elias, 1766), 2-4 (baled 1).

BWB 74(1): Hugh Jones (Llangwm).Tair o Gerddi Newyddion. Yn Gyntaf, Dechreu cerdd yn adrodd fel y mae amryw fath o ddynion yn Tori 'r Saboeth; yw Chanu ar Charity Meistres. [...] [...] (Argraphwyd yn Amwythig: gan Stafford Prys, tros William Roberts, 1758), 2-3 (baled 1).

[td. 2]
Dechreu Cerdd yn adrodd fel y mae amriw fath o ddynion yn Tori 'r Saboeth, y 'w Chanu ar Charity Mistres.

POB Dyn Sy 'n perchen bedydd mae 'r Dasg yn fawr aneiri yn awr
Fe ddylen hwyr a Bore fynd bawb ar linie i lawr
I addoli 'r Arglwydd nefol a wnaeth y Byd hyfrydol fryd
A gwelwyd mewn modd gwaeledd o 'n groedd yn ei gryd
I bryny pechaduried o Uffern danbed oedd yn dost
Fe 'n dygodd o i 'r nefol fro heb unwaith gwino 'r gost
Fe addawson ine i foddio galw arno a 'i gofio 'n gu
Ond balchder sydd bob nos a Dydd ben llywydd ar bob llu

Yr Arglwydd mewn chwe Diwrnod a wnaeth y Tir a mor yn glir
Y Byd a 'r Cwbwl sy ynddo fe ddylen gofio 'r gwir
Fo wnaeth y 'w lyfodraethu neu gydfawrhau mewn moddion Clâu
Mor berffaith ag angylion o dirion ddynion ddau
Gorffwyse 'r Tad yn bendant mawr ei lwyddiant yn ei le
Trwy gadarn ffydd y Seithfed Dydd yn ufudd yn y ne
Dymunodd ar ei Bobol gwir Dduw nefol Siriol Sant
Am gydfawrhau y Saboeth Clau yn oesau pleidiau 'r Plant

Ond gwelwn i drigolion ein bod Trwy faith anwiredd waith
Yn cadw 'r Diwrnod yma 'n ddihira Siwra o 'r Saith
Bydd amlach Tyngu a rhegi a medd-dod mawr rhwng lloer a llawr
Pan ddelo 'r Sabath Sanctedd nefoledd weddedd wawr
Bydd r'ywyr gan rai dynion modd di gyfion am ei gael
I wneud yn ffri Trwy 'n gwledydd ni bob gwegi heini hael
I meddwl mewn rhai mane mae meddwi a chware ag eiste a gan
Nid mynd ar frys i 'r nefol lys neu Egwlys liwyslan

O 'r Rhai sy 'n mynd i 'r Eglwys rhy amal yw rhagrithio ei Duw
Mae 'rhain yn arfer gormod o bechod yn ei byw
Pan ddelo dydd yr Arglwydd fe wnan ei rhan i fynd i 'r llan
Ni wyr un dyn mo 'r Cwbwl o 'i meddwl yn y man
Rhai yn amwisgo oddi allan mewn dillad Sidan wiwlan waith
A chalon cant fel gwaelod nant o drachwant meddiant maith
Rhai eraill yn rhy arwyn fawr i berw 'r Byd
Gan wneud i ne mewn cadarn le yn ei Cistie a 'i Cloue Clyd

Daw llawer ar y diwrnod yn deg bob rhan i lliwie i 'r llan
Bydd abal i hwynebe i fynd un fodde i 'r fan
Ond yn y galon gwiliwch yn Cario yn gu genfigen ddu
Dichellion inion yno sydd gwedi gwreiddio 'n gry [td. 3]
Gwrando 'r gair rhagorol mor wynebol freiniol fryd
A 'r Galon gre yn llawn bob lle o fagle a bache 'r Byd
Nid Cofio 'r meddig Tyner a gadd hir amser lawer loes
Ond Cofio 'r byd a blawd ag ŷd un fryd o hyd ei hoes

Mewn wllys pan ddon allan meddylian fwy fynd pawb y 'w Blwy
Neu ddilin rhiw Blesere Tra bo'n yn nyddie i nwy
Ni sonian am wasaneth neu 'r Bregeth bryder gwrando o hyd
Na chofio 'r gwir Jachawdwr neu farnwr yr holl fyd
Bydd Siarad pur gysurus am ryw drafferthus foddus fyw
Pan ddont heb gel mor siwr ar Sel o demel Dawel Duw
Rhai 'n chwenych yn bur chwanog le i gymydog rowiog ran
Rhai Gymre 'n ffri ddau dir ne dri wrth fynd Trwy 'r llwyni i 'r llan

Bydd eraill mewn Tafarne mewn llan a Thre yn llawn ei lle
A 'i Cefnau mewn modd Creulon yn inion at ŷ ne
Bydd yntau 'r Cythrel gwasarn pan fo'n ar fai yn suo i rai
Rhag Cofio ddeddfau dyddfarn o 'i Cadarn dafarn dai
Tyngu a rhegi ''n drafrith oer athrylith felltith fawr
Rhai Tan go yn ei alw fo a rhai yn ymlowio a 'r lawr
Rhai 'n ddoethion mewn chwryddiaethe pob plesere chware Chwith
A 'r Cythrel Clau sydd yno 'n hau gwag efrau plauau i 'n plith

Dylaen y diwrnod hwnnw pan doro 'r wawr roi moliant mawr
Am hyfryd waith yr Arglwydd pen llowydd nef a llawr
A 'i dreilio mewn gweddion bob gaua a ha yn Jach a chla
A darllen llyfrau 'sbrydol Crefyddol Duwiol da
A mynych gyrchu i 'r Eglwys sydd gariadus weddus waith
A Chalon lan fel gwresog Dan Sancteiddlan diddan daith
A gwrando 'r gair a 'i gredu nid Cyrdeddu a bachu 'r byd
A throi yn ein hol wrth Siamplau Pôl o 'r hydol fradol fryd

Nid diwrnod meddwi a chware a roed yn rhydd yw 'r Seithfed dydd
Ond dydd i foli 'r Drindod Trwy glod a pharod ffydd
Nid diwrnod Tyngu a rhegi na checri chwaith yn filen faith
Nid Diwrnod gwag farchnata a 'i gadw 'n Sala o 'r Saith
Nid Diwrnod i negesa Trwy 'r byd yma Tryma Tro
Ond Diwrnod gwaith i fynd ar daith i 'r nefoedd fath yw fo
Dydd y dylen ine bwrpasu 'n siwrne heb ame i ben
Dydd nefol wawr i gofio 'r awr a 'r diwrnod mawr Amen.
HUGH JONES A 'i Cant.

BWB 76(1): Hugh Jones (Llangwm).Tair o Gerddi Newyddion. Yn Gyntaf, Cerdd neu hanes rhyfeddol fel darfu i Fachgen pedair Oed syrthio i Grochaned o Ddwr brweedig, a cholli ei Fywyd, a hyn a fu Ymryn y Llyn ymlwy Trawsfynydd, Medi 28 1759. [...] [...] (Argraphwyd yn y Mwythig: gan Stafford Prŷs, Gwerthwr Llyfrau tros Thomas Roberts, 1759), 2-4 (baled 1).

[td. 2]
Dechreu Cerdd neu hanes rhyfeddol fel darfu Fachgen pedair Oed syrthio i grochaned o Ddwr berwedig, a cholli ei Fywyd, a hyn a fu Ymryn y Llin, Ymlwy Traws-Fynydd Medi 28 1759. i 'w chanu ar Fryniau 'r Werddon.

GWrandewch alarus gwynion ochneidion trymion trist
A chofio bro drigianol dragwyddol grasol Grist
Mae newydd mawr i 'w glywed digwyddol flaned flin
I Fachgen Lliwys llawen mwyn llon o Fryn y Llin.

Hwn oedd yn bedair oedran a diddan iawn bob Dydd
Cyn cael ei drwm ddibendod ond mawr yw 'r syndod sydd
Llawen iawn gan chware bob hwyr a bore bu
Awn yma yn nechreu ei amseroedd bleser llawer llu.

Bu ddiwrnod mawr o 'i herwydd mae 'n rhybydd i bob rhai
Alw ar Grist oddi uchod a pheidio a bod mewn bai
Sydyn a dychrynllyd y darfu ei fywyd fo
I bawb o 'i deulu tyner bydd trymder lawer tro.

Llond Crochan oedd ferwedig trwy ddirmyg yno o Ddwr
Ar ymil hwn fo eistedde ac iddo syrthie 'n siwr
Tosturus fod y Bachgen yn llefen yn y Llyn
A 'r Dwr trwy ddirfawr ddychryn yn llosgi ei gorphyn gwyn.

Yr oedd yno alar caled ymgleddu 'r gowled gu
A rhoddi ei gorphyn howddgar i fynd i 'r Ddaer ddu
A meddwl ei lawened a mwyned ymhob man
Planed flin ei diwedd oedd ryfedd yn ei ran.

Ei Dad oedd wrth ei arfer yn Lloegr deg ei lle
A 'i Fam mae 'n wir y chwedel a 'r drafel aethe i 'r Dre
Ac adre 'roedd yn dyfod cyn darfod cwrs y Dydd
Roedd yno alar gole a phawb a 'u brone 'n brudd.

Newydd mawr dychrynllyd oer fynud oedd i 'r Fam
I 'w chalon aeth dychryndod mae 'n hawdd ini wybod pam
Ond clywed gwaedd echryslon ei phlentyn gwirion gwael
Hwn oedd yn iach y bore trwy ddonie modde a mael.
[td. 3]

Fe fu mewn dirfawr boene tra bu fe heb ame byw
I bawb fe barodd alar oedd glaear yn ei glyw
Ond Duw oedd yn drugarog alluog uwch y llawr
Fe 'i cymre i 'w nefol orsedd trwy bur amynedd mawr.

A 'i Dad pan ddaeth o 'i siwrne yfo ryfedde 'n fwy
Ei fachgen bach oedd ddidrangc neu 'n ifangc yn ei nwy
Oedd gwedi marw a 'i gladdu a hynny i 'w synny sydd
I 'w galon ef mae syndod yn dyfod nos a Dydd.

Mae 'r Arglwydd yn rhoi rhybydd er deunydd i bob Dyn
Yr hen a 'r ifangc nhwythe na safia 'r Ange yr un
Yn nechreu 'r Dyddiau diddan dwg allan wyddlan rai
A 'r lleill yn hên a gleddir gan ado eu Tirr a 'u Tai.

Er diodde o 'r Corphyn bychan un diddan yn y Dwr
Yr Arglwydd oedd drugarog alluog enwog Wr
A ddaeth i esmwytho ei flinder mor dyner ydyw Duw
Cymerai 'r enaid hyfryd i wlad y Bywyd byw.

Cadd lawer o Ferthyron a Dynion doethion Duw
Yn Lloegr ac ynghymru eu llosgi i fyni 'n fyw
Ond dwr na than nid alle mo 'r llosgi Eneidie 'n awr
Caen fynd i wlad gogoniant i ganu moliant mawr.

I bawb mae pur wybodaeth nad barned gaeth Duw
Am bechod y Dyn bychan na chowsai fwynlan fyw
Ond rhybudd i rai erill ymgynnill bodag un
I addoli 'r Arglwydd nefol dragwyddol dri ag un.

Y ni sydd bechaduried ag arnom ddyled ddwys
Gweddiwn ar yr Arglwydd a hyn trwy ffydd a phwys
Na chaffo ange caled deisyfed mo 'r neshau
Rhag syrthio i 'r mawr druenu a diodde cledi clau.

Na roed un Dyn un amser mo 'i hyder arno ei hun
Na 'i ymddiried ar gorph gwisgi er bod yn lysti lun
Os byddwn heddyw 'n gartre a 'n campe 'n ole nawr
Y foru byddwn farwedd a 'n lluniedd yn y llawr.
[td. 4]

Dod gysur Argwlydd Iesu i 'r hywddgâr deulu da
Sydd heddyw 'n byw 'n alarus hiraethus glwyfus gla
Dod iddynt synwyr Dafydd Wr ufudd a 'i fawr ras
Hwn oedd i 'r Arglwydd nefol ddewisol weddol was,

Gweddiwn hwyr a boreu a gwir galone glan
Na ddel mo 'r fath helyntie un modde i fawr na mân
Pan fo'n mewn nerth ag iechyd nid mewn clefyd cla
Mae erfyn am drugaredd cyn bedd a diwedd da.
Hugh Jones Llangwm a 'i Cant.

BWB 77(1): Hugh Jones (Llangwm).Tair o gerddi newyddion. Y Cyntaf; Cerdd Newydd neu Gwynfan Tosturus y Cybyddion am fod y Farchnad mo'r isel a'r Bŷ Cystal a'r Bobl Dylodion; i'w Chanu ar Hutin Dingcer. Yr Ail; Cyngor merch gwedi i'w chariad ei beichiogi hi a'i Gwrthod, a hithe 'n hel i bowyd i fagu ei phlentyn, y Cyngor Hwn sydd er rhybydd i eraill na ddelon i'r un Cyflwr; i'w Chanu ar Luseni Mistres. [...] (Argraphwyd in y Mwythig,: gan Stafford Prys, 1761), 2-4 (baled 1).

[td. 2]
Yn Gyntaf; Cerdd Newydd neu Gwynfan Tosturus y Cybyddion am fod y Farchnad mo'r isel a 'r Bŷd Cystal a 'r Bobl Dylodion, i 'w chanu ar Hutin Dingcer.

WEL Dyma fyd helbulus ddigon
Duw a 'n helpo ni 'r Cybyddion
Lle mae 'n gadarn flawd ac yde,
Gan lawer costog yn eu Cistie,
P'le mae 'r hên Brisie brâf,
Py doe etto 'r Byd a welson
E'n i deuru a gyrru am Goron,
Yn rhwyddion amser Hâf.

Nid oes mo 'r Byd ddim fellu 'rwan
Ni wiw i gybydd fynd o 'i gaban
Ni cheir mewn tre ne lanne leni
A'm flawd ac ŷd bo wiw mo 'i godi
A 'i roddi fo 'n firi a'r Farch;
Gwae ni erioed i 'r Ffrangcod golli
Bu ddydd y rhoesen aer yn rhesi
rheini oedd yn peri parch.

Y rwan gallwn sefyll tridie
A thagu o syched efo 'n sache
Wrth wrando ar ambell wraig cynffoffrith [sic]
Yn cynig saith swllt dyna felltith
Ini am y Gwenith gwyn
Yn lle 'r ygini ac Arian parod
Fu 'n ein dyrne Lawer Diwrnod
Hyn aeth yn syndod syn.

Gwaeth i'w edrych ar fegeried
Oedd gynt yn ll'wgu o flaen i'n Llyged
Pwy sy 'rwan Foneddicach
Na thwm y Cariwr a phob Ceriach
A ninau sydd Legach lŷn;
Mae hynny 'n dost pydaen ond eiste
Fe gan ryw baeled yn eu bolie
Ni welwch yn dene un dŷn.

Mae gwragedd gwedi myn gyn ddiocced
Ni waeth py tynne frain eu llyged
Ewch i gabandy llawer Bwndog [td. 3]
Na thalo i pheisie a 'i gowne geiniog
Fe yfan yn donog Dê;
Cwpane gwnion yn ei gynal
A phot a phig a phwt a phagal
I'w 'r treial ymhob Trê.

Py dech i 'n gweled mo'r ysmala
Ydi gwragedd y Malisia
O! mo'r heini i'w llawer honos
Yn cael i choron gron bob wythnos
A byw mewn diddos da
A 'r gwŷr a 'n harian nine'n <r>orio
Ar eu trafel yn Cyntreifio
Yswagro a rhodio yr Hâ.

A nine 'n talu trethi trymion
I 'w cadw nhw yn eu Cotie cochion
A threthi llownion Leni a 'r Llynedd
Sydd gwedi ymgrogi at gadw 'r gwragedd
Mae 'n ffiedd ini 'r ffair
Er bod y gwŷr ymhell o 'u Cartre
Y mae 'r Cym'dogion a'r eu gore
Fe wnan un dene 'n dair.

Ond gresyn bod pob howden ddiog
Yn brathu i 'w bolie a britho eu balog
Heb hidio os methan Byw 'n esmwythach
A nine o foddion anufreddach
A photes llegach llwyd,
Py gwelen eto 'r Diwrnod hwnnw
'R ae 'r yd i 'r Dŵ o 'r Cistie Derw
Caen nhwythe feirw am fwyd.

Mae pob tylawd fel gwr bonheddig
Bwyta a chodi Gwneud ychydig
Mwya pleser yr holl langcie
Tobaco a chwrw a mynd i chware
Neu eiste a 'i 'Lode a'r lawr
A phob rhyw hogen fain gynffonog
Cyn yr enillo Bynt o gyflog
Bydd honno 'n feichiog fawr.

Neu fe redan i 'w pyriodi
Cyn ymedrau Olchi 'r Llestri
Geir gweled llawer hyll gynhwyfar
Yn ffaelio ehedeg efe i hadar
A\'n lliwgar ym mhob elle [sic]
Fel rhyw anhapus ddyrys ddwyradd
Y rhain sy 'n amla 'n mynd tan ymladd
Trwadd ym mhob Trê.
[td. 4]

Gwae ni erioed o 'i mynd yn Rhyfel
Digon cwte i'w pris y Catel
Ni cheiff na blawd nag yd fynd allan
Ni welir fyth mo Goli o Ruddlan
Gŵr llydan ymhob lle
Ac fo'n llinyn hyd y llanw
Ni waeth i lawer Dori ei wddw
A'r ol ei farw fe.

Nid oes ini ond rhoi 'n Credinieth
I dreio dynion y daw drudanieth
Mae rhai 'n proffwydo hyn ffordd yma
Bydd prinder mawr y flwyddyn nesa
Cawn cem ein bara beth
Fellu bydden i 'n foneddigion
A nhwythe hyd gymoedd yn gefn geimion
Ac arnun hw drymion dreth.

Yr holl gybyddion cydweddiwch
Am gael o 'r ffrangcod unwaith heddwch
Cawn innau gario blawed ein gore
Gynta gallon i Ddolgelle
A 'i lusygo fo i 'r <l>longe 'n lli
Fe geid gweled y tylodion
Yn rhodio o 'n lledol yn ben llwydion
A chanddun nhw greulon gri.
H---h J----, Ll-----, a 'i Cant.

BWB 77(2): Hugh Jones (Llangwm).Tair o gerddi newyddion. Y Cyntaf; Cerdd Newydd neu Gwynfan Tosturus y Cybyddion am fod y Farchnad mo'r isel a'r Bŷ Cystal a'r Bobl Dylodion; i'w Chanu ar Hutin Dingcer. Yr Ail; Cyngor merch gwedi i'w chariad ei beichiogi hi a'i Gwrthod, a hithe 'n hel i bowyd i fagu ei phlentyn, y Cyngor Hwn sydd er rhybydd i eraill na ddelon i'r un Cyflwr; i'w Chanu ar Luseni Mistres. [...] (Argraphwyd in y Mwythig,: gan Stafford Prys, 1761), 4-5 (baled 2).

Yn Ail; Cyngor merch gwedi i 'w chariad ei beichiogi hi a 'i Gwrthod, a hithe 'n hel i bowyd i fagu ei phlentyn, y Cyngor Hwn sydd er rhybydd i eraill na ddelon 'r un Cyflwr; i 'w Chanu ar Luseni Mistres.

DOWCH Ferched a Morwynion i 'styrio 'nglŵy a 'r modd yr ŵy
Oddiyma 'n mynd i gychwyn a 'm plentyn hyd y plŵy
Pan ddelwyf hyd y gwledydd caf gerdded glau gan un ne ddau
A 'r lleill mewn llid a gwradwydd er Cerydd i 'm naccau [td. 5]
Fy stwrdio am hel bastardied rhythu llyged ym mhob lle
Rwi Duw 'n fy rhan mewn Cyflwr gwan don ufudd dan y ne
Rhaid dal fy mhen yn isel a phawb heb gel a chwedel chwith
Ond hon ond te oedd gynt yn Dre a chnotie a Breidlie brith.

Y rwan Cymrwch gyngor pob Cangen ffri Gwrandewch fy ngri
Gochelwch fyned gwenfron un foddion ac wyf i
Rhaid Cerdded hyd y gwledydd a 'm geneth lon yn sugno 'mron
Nid downsio a charu a chwrw Rhaid syo heddiw i hon,
Mi fum yn llon y llynedd fawl wych hafedd fel y chwi
Gwnewch ithe 'ch rhan mewn Tre a llan na ddowch yr un fan a m'fi
Dymunaf ferched mwynion a wel fy moddion rwyddion rai
A m dyddie 'n gla pa beth a wna na fwriwch arna i fai.

Ffarwel Ifieungtid mwynion fe ddarfu i mi 'rwi 'n oer fy ngri,
Fy nghymrud i 'ch rhybuddio a chofio ddylech i,
Ffarwel i 'r hên gariade oedd gynt ar dŵyn a 'i modde mŵyn
Ni welai 'r un y leni o rheini 'n troi mo 'm trŵyn
Yn lle mynd hyd y ffeirie yswagro heb ame yn ole a wnawn
Bodlona i 'm Byd wrth sugla 'r Cryd fe ddarfu 'r llonfyd llawn
A'm wneuth'r wrth ei feddwl 'rwyf i tan gwmwl Drwbwl draw
Y fo bob Dydd yn holliach sydd a mine 'n brudd mewn braw.
Hugh Jones, Llangwm, a 'i Cant.

BWB 83(1): Hugh Jones (Llangwm).Dwy o gerddi newyddion. Y Gyntaf; Rhybydd i bechaduriaid feddwl am awr angeu, gan ystyried mor frau a darfodedig yw oes dyn. [...] (Mwythig: Argraphwyd gan Stafford Prys, tros Huw Ifans, 1765), 2-4 (baled 1).

[td. 2]
CERDD y 'w chanu ar Charity Meisres [sic].

POb un sy' ar enw Cristion, deffrowch, deffrowch Rai cleifion clowch,
I mofyn am drugaredd, cyn delo diwedd dowch;
Na rowch mo 'ch hyder ormod mewn syndod syn ar fyd fel hyn,
Nad ydi ond ail i farig, yn llithrig ar y llyn:
Meddyliwch am y siwrne, yn ddigon bore gore gwaith,
A hynny cyn, i 'r ange tyn, roi terfyn ar ein taith;
Tra bytho 'r haul yn ll'wrchu mae i ni enynu am y ne',
Nid oes dim hedd tan bared bedd ond pydredd lygreddle.

Cadd calon dyn o 'r dechreu ei themptio 'n fawr, Cwymp Adda i lawr,
A barodd hyn o lygredd, drwy fuchedd waeledd wawr,
A'r galon oedd dir gole, dan fronne y rhain cyn amser Cain,
Neshau o 'r gelyn ynddi ryw arw ddrysni o ddrain;
A 'r drain yw 'r call biccellau, Sydd i 'n calonne ninne yn awr;
Sef gormod chwant sy 'n rwystro cant, i 'r llwyddiant meddiant mawr;
Pan hauer hadau ffrwythlon yn y galon, ddiclon ddwys,
Mae 'r drain yn fawr y 'w dal i lâwr tan ddirfawr boen fawr bwys.

Ond hyn yw 'r ystyr ore i bob rhyw ddyn, a 'i cario 'i hun,
Weled, O mor waeledd, neu lygredd ydi ei lun,
A meddwl mai yr un moddion, y gwneud pob rhai, o 'r pridd a 'r clai,
A byrred ydyw 'r terfyn, pwy 'n sydyn ymma sai;
Y mwya 'i barch a 'i olud, sydd ymma 'n glud, mewn bywyd byr,
Debygai fe, na lithre o 'i le, ond fel ewyn tonne y tyrr:
Ni pheri ei fonedd funud, ni cheidw ei olud enbŷd o;
Mo 'r dyn yr un fan, heb fynd i 'r llan i 'r graen tan y gro.

Dirybudd yw awr ange, a pham i ni o gnawdol fri,
Na chofiwn yn ein cryfder y daw ei hamser hi; [td. 3]
A hyn ar bryd na wyddom, fel Sampson gawr, Goliah fawr,
Pan ddaeth yr ange y 'w taro, Gwnae i rheini lithro i lawr.
Brenhinoedd mwa 'u cryfder pan ddel tan ser, eu hamser hwy,
Py dae 'r holl fyd, i 'w cadw 'n glud, ni chaent un munud mwy.
Ni thyccie gwyr mewn arfe yn erbyn ange modde maith
Ni atteba un dyn on [sic] trosto ei hun, ar derfyn dygyn daith.

Cyffelyb ydyw 'r ange, i saer di oed, mewn llwyn o goed,
Yn rhifo ei brenie deunydd, rhai beunydd o bob oed;
Rhai glas brenie o 'r bronnydd, a dyrr i lawr, rhai 'n glampie mawr,
Rhai egin coed rhywlogedd, rhai 'n henedd waeledd wawr;
<.> ddeunyddio mewn dawn addas, at ei bwrpas urddas i w
<A> phob pren da, ei gadw a wna, <...>ywiocca rhwydda rhyw:
<.>wobr union i geubrenni, fe hel y rheini, I losgi yn lan,
Eu diwedd trwch, i llosgi yn llwch, eu tegwch yn y tan.

Ac felly angeu yw terfyn pob cnawdol ddyn, mae fe ynddo ynglun,
Yr ifangc fab arafa. A 'r feinir lana o lun.
A 'r plentyn bach wrth sugno ar fron ei fam, hawdd deall pam,
Tyrr ange ei oes cyn fyrred, cyn gallu cerdded cam.
Tyrr angeu 'r dynion nerthol, sydd fwya llwyddol ymhob lle,
Tyrr yn y man, yr hen a 'r gwan, sy 'n anniddan dan y ne'.
Y brenin mawr cadarna, tyr ange ei yrfa doetha dyn;
Ac yno heb wawd, tyrr angeu ei frawd, sydd dylawd ei lun.

Yn awr mewn nerth ac iechyd, fe ddyle dyn, ei holi ei hun,
A golchi 'r galon gnawdol, anllesol iawn ei llun;
Nid dyled clwy na dolur, a 'r briddyn brau. I 'w edifarhau,
Cyn llesgedd glafedd glefyd, rhoi 'n llawnfryd ar wellhau; [td. 4]
<...treulio r dydd>[1] trwy bechu a mynd ar glaf welu, <I> grefu ar Grist;
Och dyna 'r fawr ddeuddegfed awr, mewn moddion trymfawr trist.
Sef awr y ffol forwynion y gwnae 'r Oen cyfion, ei naccau;
Am aros cyd, caen fynd o 'r byd, i ddiodde clefyd clau.

Ni chymmer rhai mewn iechyd mo 'r amser clau, i edifarhau,
Gan geisio 'r byd yn bendant, mewn llwyddiant yw gwellhau.
Segurud yssig arw, mewn clefyd sydd, i 'r galon brudd,
Yn gorfedd tan y gyrfa. Y cryfa a gyrcha eu grudd,
Golau 'r dydd sy 'n darfod, a 'r nos yn dyfod ddyfnod ddu,
A 'r dyn ar daith, heb ddechre ei waith, ymysg ei lanwaith lu.
Rhy hwyr y munud hwnnw, fydd dechre galw, ar Enw yr Iôn;
Ei ddolur clau, fydd [sic] y 'w lesghau, ni wiw neshau na son.

Rhai eraill sy 'n rhy oeredd, heb feddwl fawr, pa bryd yw yr awr,
Nes y trawo ange o 'r diwedd, nhw yn llwyredd yn y llawr.
Mae 'n taro rhai mewn tiroedd, a 'r cledde trwm, a 'i ddwylo plwm,
I feirw mewn munud, dychrynllyd synllyd swm.
Fe alle y rheini yn syrthio, heb feddwl ceisio, Dyddio a Duw;
Na dim o 'u bryd ond pethau 'r byd, mewn claufyd yn eu clyw.
O Dduw pa dristwch calon, na ystyrie dynion, rwyddion rai;
Gan ddal yw co, Air Duw bob tro, a cheisio llithro llai.

Rhowch flaen ffrwyth nerth a chryfder, yn aberth hedd, i arlwyo 'r wledd,
Clefydon a doluriau, iw 'r llwybre i barthe 'r bedd;
Ond haws i rai mewn iechyd, rhag Pharoh ffoi, ac ymbarattoi,
Na 'r dŷn fo 'n ffaelio symmud, gan glefyd wedi ei gloi.
Dydd gras sydd gwedi darfod, a 'r nos yn dyfod, Syndod syn;
Bydd oer ei gri, a Christ i ni sydd yn cyhoeddi hyn.
Y neb a wrthnebo ei natur, gan rodio ei lwybur, yn ei le;
I rhain dan go, o 'i freiniol fro, mae Crist yn addo 'r Ne.
Huw Jones a 'i cant.

BWB 91(2): Hugh Jones (Llangwm).Can am lygredigaeth y byd, [...] Yn rhybuddio pawb i wellhau eu buchedd annuwiol cyn dyfod Dydd mawr ei ddigter ef a phwy ddichon sefyll Datc, vi. 17 (Mwythig: Argraphwyd gan W. Williams, dros John Jones, 1768), 6-8 (baled 2).

[td. 6]
Yn ail Cerdd ar ddyll ymddiddan rhwng Gwr Ifangc a 'i gariad yr hon oedd feichiog ohono ef ynte yn ei Gwrthod hi, yr hon a genir a'r Ffiena bob yn ail pennill y Ferch yn dechre.

OW f' anwyl gariad i gwrandewch fy ngwaedd a 'm cri
'R wi 'n fawr fy lled ym marn holl gred; a 'm llyged yma 'n lli;
Fy nghyflwr i sydd gaeth, chwi ydi 'r gwr a cwnaeth [sic]
I 'm dwyrdd i fynd mo'r ddifri a 'm brone lenwi o laeth:
Ces eirie teg do naw ne ddec neu chwaneg ganddoch chwi,
Am gado 'n Awr yn llwyd fy ngwawr mae 'n ddigon mawr imi.
Rhaid trin y By<d> a suglo 'r cryd bob munud enyd iach,
Fy nghaniad i sydd hai lw li, wrth drin y Babi bach.
[td. 7]

Mi af ine i ffordd o 'm gwlad rhag gwrando aniddan nad,
Gwell gan i am dro ymado a 'm bro, pwy ae i fedyddio 'n dad?
Pwy goelie chwaith yr un o'r Merched teg ei llun,
Mae nhw dan ser fal pwisi per, yn denu llawer dyn?
Bu Tamar wen yn gwisgo ei phen yn Buten irwen aeth,
I 'r dre mewn gwyn yn deg i llun er denu dyn y daeth;
A merched Lot caed arnun flot roen uddo bot yn bur
Beichiogi o 'i Tad ag ynill had o eisie 'n wastad wyr.

Och och pa beth a wna wel dyma 'r gwyn aga
Y chwi a 'ch brydur rodio 'r Byd, a'm fi mewn glyw yn gla:
Mi wela' mod yn ffol ymro's mi ddois i 'r Ddol,
Ow byddwch glau dan ben 'r lau, ond fellu parau Pol:
Cy iagwddd [sic] gwyn fydd ar y bryn heb arno un briwsyn braw,
Ar wydd mewn pant neu lawr y nant a 'i llwyddiant yn ol llaw,
O llwyd i'w ngwawr a 'm dagre mawr sydd hyd y llawr yn lli,
A 'm bron yn brudd bob nos a dydd a hyn o 'ch herwydd chwi.

Y llinos deg ei llun rinweddol foddol fun,
y gwir a sai ow bernwch lai, 'r oedd peth o 'r bai ar bob un;
Mae natur Llwybr llawn yn drech na dysg na Dawn
A llawer llangc yn Firi ar fangc, Meu'n Ifangc beth a wnawn!
Pan ddelo chwi at landdyn ffri 'n aneiri toddi wnewch.
A d'weud bob tro pan ofyno os Da 'r wi 'n Cofio cewch,
Ond gwell naccau na edifarhau a gwasgu 'n glau bob Glin,
Tro doe yn ol rhyw Reswm ffol byn weddol foddol fin.

Pob Cangen ffraclhwen [sic] ffri gwrandewch fy 'ngyngor i,
A gwnewch i 'ch rhan mewn Tre a Llan, na ddowch yr un fan a m'fi;
'R wi fi mewn Niwl a gwlaw a 'm Cariad yn troi draw,
Neu 'n rhodio yn rhydd bob nos a Dydd, a mine yn brudd mewn braw:
Mae 'n deg i 'ch lle mewn Llan a thre ochel thwyde rhain,
Na wnewch ymroi cyn cael i 'ch Gli rhag ofn ymdroi mewn drain: [td. 8]
yfi sy 'n Rhwyd am Bol a gwyd 'r wi 'n ddigon fy lliw,
Ar fyr o dro o 'i achos o mi a i ffaelio rho<d>io ybew.

Gwrandewch fy nghyngor maith holl feibion dirion daith,
Rhudd llawer un y fai ar y Dyn, mae fo ydi gwyn y gwaith,
Mae llawer teg ei Llun yn fwyn ohoni ei hun,
Gall fellu fod yn rhwydd dan y rhod, yn bechod ar bob un.
I Deimlo bron Lili lon naws u nion os nesewch,
Ni chlywch mo 'i llais er codi phais ond dweud bob cais y cewch,
Os deil ei hun heb ail droi llun ni hidia bun mo 'r baw,
Dylae fod plant gan lawer Cant sy a llwyd<d>iant ar ei llaw.

Farwel [sic] I fieingtud glan yn awr o fawr i fan,
'Rwi'n llwyd fy ngwawr am Bol yn fawr, a'r fynd i lawr yn lan;
Ow can ffarwel drwy gri ar dwyn i'm Cariad i,
Py daswn nes y ar Law na thes ni cheres ond chwi:
Mi fethes fi ymgedwch chwi yr holl Lodesi ar dwyn;
'Rwi gwedi ymroi a phawb yn ffoi heb neb yn troi mo'm trwyn
Am fod yn bur'r wi'n diodde cur cai ferthyr atto fwy,
Rhaid mynd yn syn fe wyddoch hyn am plentun hyd y plwy.

Rhof ine y nghwbl fryd ar fynd i rodio'r Byd
'R wyf etto yn rhydd er bod trwy'r Dydd, yn Canu'r Cywydd Cyd;
Am Cyngor i bob Dyn iw ceisio i Gadw i hun
Nid eill o'n awr rhwng lloer a llawr y mddiried fawr i'w fun;
Am hyn o staen ni hidia i Ddraen fy lliw am graen sydd gry
Mi mendia ngwawr mi rodia'r llawr ni chofio i fawr a fu,
Cumpeini a ga Cyn diwedd Ha'r Lodesi glana yn glir,
Cewch chwi, wich wach y Babi bach mi af ine yn iach yn wir.
Hugh Jones, Llagwn [sic] ai Cant.

BWB 95(2): Hugh Jones (Llangwm).Dwy o Gerddi Newyddion. [...] Ar ail, Dechreu Cerdd yn rhoddi bur hanes am Citty Lisbon yr hon a faluriodd ir mor ofewn yr ychydig amser guda Rhybydd, i nine onid Edifarhawn y difethir ni oll yr un modd ar gwel yr adeiled (Argraphwyd yn y Mwythig: tros Evan Ellis, dim dyddiad), 6-8 (baled 2).

[td. 6]
Dechrau Cerdd yn Rhoddi Bur hanes am Citty Lisbon yr hon a faluriodd ir mor ofewn yr ychydig amser guda Rhybydd, i nine onid Edifarhawn y difethir ni oll yr un modd.

POb dynion haulion hylwydd sudd yn perchen cred a Bedydd Trwu lawn wubodaeth,
Dephrowch o drwm gwsg pechod rhag Bod yr <a>wr yn dyfod in difa ar un waith,
Mewn pryd gwelwn bawb i gid nad yden yma ond hafotta,
Y gwr cadarna sudd Benna hyfa o hyd,
Rhaid mado ar lle daiarol a mynd i anfarwolfyd
Er bod wr clir yn heuddu clod gan rai hauledd Benieth Bonedd,
Er meddu mawredd anrhydedd Tan y rhôd,
Rhaid myned yn orwerddiog heb geiniog yn i Gôd,
[td. 7]

Mi glowson yn ddiweddar fod crio ag wulo ag alar bu'n gynar gwuno,
Mewn Tref ai henw Lusbon ir gwaelod yr ae'r Trigolion inion yno,
Yr oedd cri yn awr da gwyddon i pan oedd y Brodur heb fawr gysur,
Ond gweiddi yn eglur mewn llafur Tan y lli,
Nid ydoedd fawr ddiddanwch pan ddarfu i harddwch hi,
Ir llawer er gwched oedd i gwawr fe ymollynge'r holl sylfaune,
Dim hwu ni safe i chaure ai murie mawr,
a phawb yn colli ei Bowud mewn munud enud awr

Yr oedd yno flinder echrus fel Sodom wlad arswudus gan boenus benyd,
Y plase mawr or ddau Tŷ or llawer ir nen yn nynu i lawr yn unud,
Pob rhai or Tylwyth yn i tai trwy boen a blinder aeth ir dyfnder,
Yn hynu o amser i llownder oedd yn llai,
Colli a wnen mewn munud i bowud am i bai,
Peth mawr oer ofid oedd yr awr nid oedd yn un lle ddim ai safie,
Nag aur na pherle Trysore gore i gwawr,
ni adawyd un cywaethog ne oludog heb roi i lawr

Nid oedd yr amser hwnw eto i gilidd wiw mor galw ar ddelw ddiles,
a hanwiredd oedd yn ormod i heddychu a Duw oddi uchod hynod hanes,
Fe aeth i lettu a gwelu gwaeth yr holl wyr mawrion, [td. 8]
Ar Tylodion yr un Rhiw foddion Trwu ochneidion Cwynion cauth,
Yn ferchad plant a gwragedd oer ddiwedd yno a ddauth,
Llenn y ddinas wiw Râs wen cun i darfod oedd mewn cryndod,
Barn Duw uchod am Bechod syndod senn,
Dauth yno ddiliw o ddialedd Tra phuredd am i phenn.

Considrwm ine yn Brysur faint ydoadd Brâd in Brodur amur yma,
Gweddiwn ar Dduw 'r nefoedd Rhag ofan mae 'n dinasoedd ni fydd nesa,
Mewn pryd cin diwrnod Trallod drud rhaid i bob Teulu Edifaru,
A galw ar Jesu fe Ddaw iw helpu o hyd,
Rhag Bod Duw mawr cadarn gru yn llwyr ddibenu 'r Byd
Bob dydd y galon yn ddi gudd su 'n chwenychy 'r Byd oi ddautu,
Mewn Trachwant oerddu y hi yn ymserchu sudd,
Yn olwyn dri chordelog ond Bowiog yma y Bydd.

Mae awydd pawb yn gyfa fe Lyngcan am y cynta 'r Byd yma 'n damed,
Un awr ni feddwl un dyn na cheisio Rainio Ronu 'n am yr Ened,
Mae cant yn pluo perchen plant ni waeth gun lawer,
Sudd mewn cryfder os daw llownder wuch hyder wrth i chwant,
Py gwelen y Tylodion yn oerion yn y nant,
Trwu ffydd pob calon galed gudd gwnawn weddie,
Rhag dialedde a gwelwn weithie pa faint o siample sudd,
Oni chawn i drigaredde y ni 'r un fodde a fydd.
Hugh Jones Llangwm ai Cant.

BWB 106(1): Hugh Jones (Llangwm).Dwy o Gerddi Newyddion. Yn Gyntaf Cerdd o rybydd i Bawb Ediferhau tra byddo dydd gras heb pasio ag yn dangos dofded cyflwr yr anuwiol a fyddo marw heb ym gymodi a Christ drwy Edifeirwch. [...] (Argraphwyd y Mwythig: tros Evan Ellis, dim dyddiad), 2-5 (baled 1).

Dechreu Cerdd ar gwump y dail ne rybudd i bawb edifarhau.

YR hen Bechadur difir daith myfyriwr maith oferedd,
Cais oth fuchedd ffiedd ffo,
na hir ymdro mewn Camwedd
yr wut yn chware wrth dy chwant ar fin y geulan lle bu gant
ond gwilia syrthio i lawr y nant,
rhag mund i fethiant fythol,
mae mil yn cael plesere'n Awr ar fin y geulan oer wan wawr
ond pan falirio hon i lawr,
Can phwrnas fawr uphernol.

Cofia'r dun y gwr ath wnaeth mae 'n ddyled gaeth i Addoli
Cais ddechre galw ar Grist ar fur,
rhag bod yn rhowur iti
Os Treuli'r Dudd cun dechre'r daith ar ruw Blesere modde maith
pan fo ar ddarfod gormod gwaith,
mae'r siwrne'n faith i fethi,
rhaid ini heddiw 'n loew lan ymado ar Aiphdied fawr Aman,
nid eir Trwu'r mor ar mynudd Tan,
i ganan mewn drygioni.

Cofie'r dun pwu bynag wut nad wut ond Bwud i bryfed
Mae'n ddigon siwr mae marw a wnei
pa ham yr ei cwn falched
Bu farw Apsilon, mewn Coed bu farw Sampson yn ddi oed
ni wiw ir cryfa ddyn fu erioed
roi ar i hoed fawr hyder,
bu farw Eglon Tan yrhod bu farw Dafydd fawr i glod
fe ddarfu ir ange roddi'r nod
mewn syndod Alixander.

Pan ydoedd Arthur fwua i rum yn rhwyfo 'n llum mewn rhyfel, [td. 3]
yr Ange bach o gysgod llwyn,
a hede i ddwyn i hoedel
pan fyddon ine Teca 'n gwedd yn ynill clod wrth drin y Cledd
os egur Ange safn y Bedd
rhaid gorfedd Tan y gurfa,
Fel yr hen oludag yn i wres a wnaeth i dai yn dda ar i les,
pan ydoedd Ange Ato yn nes,
ai ddyfes am i ddifa.

Os gelwir nine at orsedd Duw an Bod yn Buw'n Amharod,
mi fyddwn oll mewn cyflwr prudd,
pan ddel y dudd cyfarfod,
fe a'r Duwiolion Bod ag un, ar ddeheulaw Duw i hun,[2]
Budd ynte'r Anwir drwg i lun,
oer resun ar yr Asw,
fe fudd annedwydd pen i nod oflan yr Arglwydd mawr i glod,
Tan fryme a chreigie fe fyne,
fod y diwrnod hynod hwnw.

Edifrer hawn [sic] a chymrwn ddruch Tra bon yn wuch mewn iechud
ni wiw ini geisio Troi yn in hol,
o ddalfa Tragowyddolfud,
Cofia ddeifas phraethwas phri er mor greulon oedd i gri,
ni chadd o ddwr fe wuddon i
un difin i oeri i dafod,
pan ydoedd Lasrws dduwiol ddoeth ynghwmni Angylion cyfion coeth,
Cadd ynte'n wir i daflu yn noeth,
ir geulan Boeth heb waelod.

Pan ddel yr Enaid Bach i lawer ir dibin mawr di obeth,
fe geiff ddiodde am i ddrwg, [td. 4]
ni ddaw fe ir golwg eilweth,
pe rhoese'r hollfud mwyn sud mawr ai drysor pu<r> lan wiwlan wawr,
ni chae oi gaethiwed fyned fawr,
na munud Awr o Amynedd,
py dae Bersonied yr holl fud yn crio Trosdo ag wulo i gud
ni chae gan Dduw o hynu o brud,
ond dilin llîd a dialedd.

Ni wiw 'r Awr hono grio ar Grist na bod yn drisd am Bechod,
nid oes obeth gwedi hun,
ond delwi'n llun diwaelod,
wulo awnant [sic] gan Boen y tan achrunu'danedd fawr a Mân,
gan oerni rhew ag eira a gan,
mewn Tost ag aflan gyflwr,
niwiw mor galw'r nefol dad uw gwneud yn rhudd nar gwir fab rhad
nid oes yn r holl uphernol wlad
na cheidwad nag iachawdwr.

Considra dithe 'r corphun gwan mae dyna ran yr Ened,
ni Byddi dithe'r Telpun Clai,
ddim ronun llai'r Caethiwed,
pan ddel yr Arglwydd efo i lu i ddechre'n galw'n groew gru,
Cei dithe ddychrun dygun du,
ath godi i fynu 'n swynedd,
Os gudar anwir Bu dy ran yn dilin rhuw blesere gwan,
Cei weled Crist yn hynu o fan,
yn Agorud Anrhugaredd.

Yr holl Blesere a gest i gunt a phob rhuw helunt ddigri,
Cei weled hynu ger dy fron,
yn Boene chwerwn iti,
Am bob rhuw fiwsig beredd foes a gadd dy glistie gunt yn d'oes,
Fe gan i Teimlo ai gwrando 'n groes, [td. 5]
yn Athrylith noes Cythreilied,
Yn lle 'r oferedd gunt a fu a chwmni Tyner llawer llu
Cei holl drigolion uffern ddu,
yn Cud ymdyme am dened.

Am hun Bechadur galw ar Dduw a dechre fuw 'n fucheddol,
a gwilia Bechu mewn un lle,
ni wnaeth mor ne 'r Anuwiol,
yno Agorir Cura di Cais drugaredd phraethedd ffri
a gofun nawedd gan un Duw Tri,
a hynu yn ddi wahanieth,
dy jechudwrieth Sadwaith sudd gweithia 'n dirion wrth liw dudd
Cais Trwu gariad a gwir phudd,
ofalu am ddudd marwoleth.
Hugh Jones Llangwm ai cant.

BWB 108(1): Hugh Jones (Llangwm).Dwy o Gerddi Digrifol, Yn gyntaf, Dirifau digrifol ar ddyll o ymddiddanion rhwng Cristion ag angrhistion ynghyleh mynd ir Eglwis ar gonseet gwyr dyfi. Ar ail. Dirifau digrifol o ymddiddan rhwn dau gerlyn di drugaredd am godied y farchned, fel y maent yn tynu atyn ei hunain ag yn dyfeisio par ffordd y casglant fwye o arian ar farw nad mwngc (Argraphwyd yn y Mwythig: tros Evan Ellis, dim dyddiad), 2-6 (baled 1).

Dechrau cerdd ar ddull ymddiddan rhwng Creadun ag angreadadun ynghuch [sic] myned ir Eglwys iw chanu ar gonset gwur dyfi.
Creadadyn.

DYdd da fo ir gwr dawnus da weddus di wawd
Cluw gâr ith gynghori su leni 'n dylawd,
Tyrd gyda'm fi ir Eglwys fel dawnus ŵr da,
I wrando 'r Efengyl yn suful nesha.
Angreadadun.

Nid iw dy gynghorion ond gweigion a gwael,
Mae gini yn ddi safnach ymgenach iw gael,
Ti wyddost mae 'r eglwus dda lewrchus ddi lid,
Iw meddwl a moddion y galon i gid,
Credadyn.

Mae Eglwus agored a linied ar lawr,
I alw Cristnogion yn gyson i gwawr,
I dalu diniwed adduned i Dduw,
Trwu gowir lan galon Tra Boddo nhw Buw.
Angredadyn.

Mae rhai yn cael yno rwi'n Tybio fyd Ta,
Wrth dderbyn yn gwlwm ruw ddegwm go dda,
Oni Bae arian yn Burlan Bob awr,
Ae 'r Eglwus gyffredin ar linin i lawr.
Credadyn.

Tyrd unwaith yn wisg i da ddioni i dŷ Dduw,
Cynhesiph dy galon cei foddion i fuw,
Ne linieth ysbrydol da gweddol di gas,
A chyfran or diwedd yn groewedd oi grâs.
Angredadyn.

Na wna mona i'n ynfyd un munud om ous, [td. 3]
Dim ond ffolineb yn dwyneb nid ous,
I drin y Byd yma yn adda rhoed ni,
Rwi 'n dweudud mae gwirion ddyn Tirion wyti.
Credadun.

Os rhoes yr hen adda rhuw foddfa ru fawr,
Ni 'i drin y ddaiaren aniben yn awr,
Yr ail an gwaredodd ordeiniodd ni ar dwyn,
I wrando Bob diwsul i efengyl yn swyn.
Angredadyn.

Gwrando ar y person yn rhwyddion Bydd rhai,
Yn dweudud yn 'r Eglwys yn Bwullus i bai
Ar ol iddo egor i gyngor yn gauth,
I ddull pan ddaw allan sydd gyfan ddau gwauth,
Credadyn.

Ow gwrando 'r pechadur ag ystyr yn gall,
Rwut gwedi dy demptio i foddio rhen fall,
Dy galon ddyn Tauog afrowiog i fryd,
Su'n meddwl bob amser am bower y Byd.
Angredadyn.

Y dyn ni fedd bower yn ofer a wnaed,
Ni waeth iddo i gladdu ne drengu ar i draud,
Dilin rhuw grefydd wan beunudd o bell,
Mae'r byd yr wi yn adde ai degane dau gwell.
Credadyn.

Fe fydde 'n hyfrydwch at heddwch i ti,
Ddowad unwaith yn Gristion da foddion fel fi,
I gaere 'r wir eglwus da ddownus dy Dduw,
Lle mae yr ysbrydol Jawn bobl yn buw.
Angredadyn.

Y flwyddun su 'n dowad rwi n dirnad y Daw,
Ar bobol dylodion yn llymion i llaw, [td. 4]
Mi ro fy sguborie Tan gloue 'n bŷr glyd,
Bydd digon Ty'r gwanwyn o mofyn am yd.
Credadyn.

Cofia 'r goludog galluog uwch llawr,
Gwneud i sguborie fe i myne 'n dai mawr,
Yn fuan 'r ol hynu y darfu am y dyn,
Fe gollodd yn ddirgel i hoedel i hyn.
Angredadyn.

Os gwrando rhuw straue'n wanfodde a wnafi,
Mi a'n fuan mor wirion Iaith dirion ath di,
Yr wi 'n siwr mae'r cowaethog wr rhowiog yr ha,
A fydd ymhob moddion mewn Tirion fyd Ta.
Credadyn.

Fe elliff Duw nefol hyfrydol i fryd,
Gadw'r Tylodion yn birion i bŷd,
Fe gadwe 'r usraelied heb niwed un awr,
Wrth fyned i ganan rai gwiw lan i gwawr.
Angredadyn.

Buwiolieth go fechan su 'r owan ar rai,
Hi eiff etto rwi 'n Tybed nid Lliwied yn llai,
Fe ddwedodd rhuw brydydd ar gynydd im gynt,
Rau'r gwenith or diwedd yn beredd i bynt.
Credadyn.

Ni wur yr un prydydd pa ddeunydd a ddaw,
Gall Duw er gogoniant Trwu lwyddiant droi law,
Fel amser Eleias deg addas tan go,
Dair blynedd a haner bu brinder in bro.
Angredadyn.

Hi all yma fod beder a haner o hyd,
Ag oni ddaw chwaneg ar redeg or yd,
Ni feddan yn dyffryn un hadun o haidd, [td. 5]
A wertha'n i undyn na menyn na maidd.
Credadyn.

Mae Duw ai drugaredd mawr rinwedd erioud,
Yn cadw rhai a gredo bawb iddo bob oed,
Bu pobol Samaria mewn dalfa go dyn.
Gwaredodd Duw sanctedd nhw 'n rhyfedd er hyn.
Angredadyn.

Pan ddel yr ha unweth mawr goweth aga,
Ceiph pawb cyfoethogion modd Tirion fyd Ta,
Ni werthan heb arirn [sic] modd breulan iw brawd,
Trwu'r bala na rhuthun byth flowyn o flawd,
Credadyn.

Pa fodd ydoist i wubod ar ddiwrnod yn dda,
Y bydd hi 'n ddrudanieth mawr heleth yr ha,
Gall Duw oi anrhydedd da hauledd i hyn,
Roi 'r byd iw ddinistro na adawo yr un dyn.
Angredadyn.

Mae astronomyddion gwur doethion i dawn,
Wrth reol yr wybur ni all llwubur yn llawn,
Yn dalld mae drudanieth yn ddifeth a ddaw,
Tros gyflawn bumlynedd yn bruddedd mewn braw.
Credadun.

Na ddoro moth hyder trwu fwynder yn faith,
Ar ffilosoffyddion rai gwirion i gwaith,
Su 'n Tremio 'r plannede rhuw gyfle rhu gauth,
Heb gofio Duw'n bendant deg nwyfiant ai gwnaeth
Angredadun.

Mi rodda fy hyder heb drymder yn drist,
Fod arian yn wastad Tan gauad y gist,
Trwu 'r hain yn y diwedd yn buredd cai Barch,
Fe rwustran rwi'n tybed im fyned i farch.
[td. 6]
Credadyn.

Sothach fethianllud anhyfryd in hoes,
Su'n gwneuthur pob dynion yn greulon ne groes,
Fe ddweudodd pôl ddownus dda weddus ddi ŵg,
Mae nhw ydi gwreiddin dodrenun pob drwg.
Angredadun.

Wel dyma 'r un moddion ddyn gwirion oi go,
Nid oes un dyn hyfryd iw fowyd a fo,
Na fferson na chlochydd Jawn beunudd yn bod,
Nad da gynddo fo arian yn gyfan iw gôd.
Credadyn.

Ffarwel angredadun mae n ddygyn dy ddull,
Ar byd yn dy galon anhirion yn hyll,
Ti ai rhoit o ruw amser ar gyfer yn gall,
Rhag myned yn erwin i fyddin y fall.
Hugh Jones Llangwm ai cant.

BWB 108(2): Hugh Jones (Llangwm).Dwy o Gerddi Digrifol, Yn gyntaf, Dirifau digrifol ar ddyll o ymddiddanion rhwng Cristion ag angrhistion ynghyleh mynd ir Eglwis ar gonseet gwyr dyfi. Ar ail. Dirifau digrifol o ymddiddan rhwn dau gerlyn di drugaredd am godied y farchned, fel y maent yn tynu atyn ei hunain ag yn dyfeisio par ffordd y casglant fwye o arian ar farw nad mwngc (Argraphwyd yn y Mwythig: tros Evan Ellis, dim dyddiad), 6-8 (baled 2).


DYdd da fo i howel ffel i ffydd,
Pa newyddion sudd drwy nodded,
Yn awr mae'r newydd ymhob man y gallwn ifan yfed,
Y newyddion gore su'n y byd,
In rhoi'n wyr codog cefnog cŷd,
Fod y farchned oll yn ddryd y blawd ag ŷd ar godiad
Os daw'r gwyr mawrion ffyddlon ffydd,
Gyd a nyni fellu a fydd,
Y gwr o rhiwlas nos a dydd am osdwn y bydd o'n wasdad.

Ni rown i am hynu o fater bin,
Fod blawd yn brin iw bryny,
Arian a fydd gan bawb or fro ar bant i dwylo i daly [td. 7]
Ni a fyddwn yn glampie o wyr dan glob,
Pawb ag aur yn britho i gob,
Ni a gasglwn o bower fwy na Job mae pynt yn hob yn rhuwbeth
Mae ganddon o hono fwy na mwy,
A phawb mewn blinder hyd y plwy,
Ni fedden yn glir mae pawb un glwy mor digon drwy'r gymdogeth

Ni a werthwn gartre fesyr llai,
Ag a heliwn rai gwehilion,
Ni gariwn y gore'n bŷr ddi drefn ir Bala ar gefn ebolion,
Ni fasen y leni'n adferth wyr,
An sachau mawrion wrth bob mŷr,
Ond mawr iw'n dyrnod syndod syr oedd golli gwyr dolgelle,
Roedd yno lawer dyn di rol,
Ai natyr ddwys o ddeytu'r ddôl,
Gwedi cymryd ffansi ffol redeg i nol yr yde,

Ni a gawn lonydd yn yman,
Pan wylltion o lan elltyd,
Fe ddaw rhuwbeth ag ai tur doen adre ar fyr or foryd
Brolio i rhyge ai heiddie gwiw,
Byth na welo neb moi liw fe ddwed rhai mae'r gŵr o rhiw,
Su iw gario o drefriw'n dryfrith.
Eiff tre lanrwst os da yd ingho yn ddigon dryd ar fyr o dro,
Mae nhw yno'n cerdded o faes i co,
Ddigonedd i geisio gwenith,

Pa beth su ar bapur newydd caer,
Mae hwnw'n daer yn teyru,
Y gisdwn y farchned eto ar frys mae rhuwyn ai wllys felly,
Nid ydwi'n hidio haner pin,
Mi ddalia am werth y gaseg dsin,
Bydd llawer un yn ddigon prin ei lafyr cin gwyl ifan
Mi a wranta'r farchnad yn siwr y cwyd, [td. 8]
Bydd rhai yn'r ha mor dene i rhwyd,
A mine'n llawn am ceffyl llwyd o gwrw a bwyd ag arian,

Pei gallwn i ddyrnu clamp o ddas tra botho bras i brisie,
A llenwi o hono loned côr,
Ai rolio ar fôr i ruwle,
Os daw o dylodion ddau ne dri atai'n chwyrn ney atochwi,
Am ei harian ffyaethlan [sic] ffri,
Yr heliwn ni wehilion,
A mund ar top i ffwrdd myn tân iw ffeirio'n glir am arian glan,
Gwerthy gartre'r yde mân,
Roedd coli lân ei galon.

Tra bo'r farchnad yn bur ddryd y cawn ni'n bŷd yn llawen,
Fe fydd ein harian yn ei lle,
Fel cerig creigie corwen,
Pedfaen ar lyn rhuw dwr ar lawr codi a wnae ni gyda'r wawr,
Ai sum nhw cimin myn y cawr,
A renig fawr ney'r aran.
Peth braf iw ymhel a blawd ag yd iw drin ai droi ar amser dryd,
Pa beth su brafiach yn y byd,
Na hir gymeryd arian.

Mae leni arwyddion yme [sic] a thraw medd dynion y daw drudanieth,
Mae llygod y ffrangcod hyd y wlad,
Yn cadw nadanodieth,
Ond rhown ni'n gweddi anwyl gar a phawb su ag arian yn ei ysgâr,
Na ddelo lewis fawr i fâr,
Yn hwylus ar ei hole,
Fo geiff y croeso lleie rioed ar ol ir cene fynd ar coed
Ni rown dylodion o bob oed,
Iw yru ar ddae droed adre.
Hugh Jones o Langwm ai cant.

BWB 111(1): Hugh Jones (Llangwm).Dwy o Gerddi Duwiol. Yn Gyntaf. Dechrau Cerdd ar ddull ymddiddan Rhwng y meddw ai gydwybod Cun myned ir farn Bob yn Ail penill ar Gonset gwyr dyfi. [...] (Argraphwyd yn y Mwythig: tros Evan Ellis, dim dyddiad), 2-6 (baled 1).

[td. 2]
Dechrey Cerdd ar ddull ymddiddan Rhwng ymeddw ai gydwybod Cun myned ir farn Bob yn Ail penill ar gonset gwyr Dyfi.
Meddwyn

OW gwrando cydwybod gwyn ormod gan i
Gwahoddiad yn fore i Ruw siwrne g'es i
I fynd i le dierth Rwi 'n ddi nerth o ddyn,
A ddoi di'n ffrynd imi da heini dy hûn.
Cydwybod

Pa le mae'r Cymdeithion pur fwynion a fu,
Roedd genit yn d' amser grun Lawer o lu,
Godineb a meddwdod fu'n dyfod Bob dydd,
Ith galon ir dafarn yn gadarn heb gudd.
Meddw.

Fe ddarfu imi ymadel yn ddirgel ar ddau
Yr ydw'n ddigyffro yn llinio gwellhau,
Ond cefes Ruw Rybydd ni wn Beunudd gan B<wy>
Nid allaf yr owran mor Aros dim hwy.
Cyd.

Dy gŵr a ddirmygest ne sethrest yn sarn,
Su ith Alw'n o fanwl i fyned ir farn,
Mae arnat grun gyfri am ddyreidi 'n ddi Râs,
Fi fuost Ragrithiol Anweddol iawn was.
Medd.

Yr owan cydwybod Rwi'n gwybod y gwir
Mae Barnwr Tragwyddol natiriol pob Tir,
Turd guda 'm fi uw olwg er Tolwg iti,
A Budd yn Beth swccwr a'mwynwr imi.
Cyd.

Dof guda 'th di yn Amlwg ir golwg ar gais,
O flaen 'r holl Alluog yn llidiog fy llais,
Am llyfre yn Agored yn danbed i dysg,
Ni ddaw ond rhai Cyfion dda i moddion uw mu<sg.>
Medd.

Na sudd ddim im herbyn ar ddygun awr <ddu>
A chimin yn famser o fwynder a fu, [td. 3]
Nim gwelwyd ar gyhoedd mewn lleoedd na llan
Na Bydde gydwybod Air hynod im Rhann,
Cyd.

Pan seit efo'r meddwon mae digon o Dyst,
Ar wraig ar plant gartre ai pene wrth y pust,
yn noeth ag yn newnog ddi gefnog mi gwn,
Tro pur ddi gydwybod wedd hynod oedd hwn.
Medd.

Mi fum Cun ofered Rwi 'n gweled y gwall,
A llawer un foddion o ddynion oedd ddall,
Mi droesim ers dyddie ddawn die 'n ddyn da,
Ir dafarn ddu ffyrnig nôd eiddig nid â.
Cyd.

Pan Lithrodd y power ar llownder yn llai,
Ti welest ddyn Trwstan do 'n fuan dy fai,
Pocede Aeth yn weigion ond Creylon iw'r Cri,
Yn fwrn ar dafarne erus dyddie yr eist i.
Medd.

Gobeithio Cydwybod mae'n ddiwrnod go ddu
I fynd o flan yr Arglwydd pen llowydd pob llu,
Y Byddi 'n heddychol Jaith weddol ath was,
Na fwrw fi ir gelyn wr Cyndyn air Câs.
Cyd.

Rhoist flode dy Amsere mewn gradde Rhu groes
Heb gofio am gydwybod un Diwrnod yn d oes
Ond meddwi hyd Tafarne Rhuw droue Rhu drist
Heb ofyn Trugaredd yn groewedd i grist.
Medd.

Yn feddw pan fyddwn mi gofiwn yn gu,
Am Dduw Bendigedig yn feddig a fu,
Nid Awydd Rwi'n gwybod i fedd dod ne fael
Ond dilin Cwmpeini gair heini gwur hael.
Cyd.

Gwuch gan y Cythrel air Tawel wr Tun,
Dy glowed yn feddw yn galw ar Dduw gwun,
Y fo'n cael 'r Addoliad ne 'r Taliad gunt i,
O flaen Duw Trugarog su e<neini>og ini.
[td. 4]
Medd.

Gwario o Ran pleser Trwy fwynder a fu,
A dilin yn f Amser grun lawer o lu,
Ag yfed yn llawen heb gynen ne gâs,
Heb un dyn yn hoffi dyreidi di Râs.
Cyd.

Cofia Felsastar an foddgar a fu,
Yn frenin galluog ond enfog i dy,
Wrth yfed gwin melys yr hwylus wr hael,
A Bwysed mewn Clorian Bu fechan i fael.
Medd.

Os gelli cydwybod ddawn hynod ddwyn hynn
O feie 'n giddiedig neu farig fodd sunn,
Na chofia ir goruchaf mor gwaethaf air gwir,
Mae nghalon o ddifri ymron Torri ar y Tir.
Cyd.

Mae'n cofio 'r holl Lyfe erys dyddie Roist i
Ar holl eirie gweigion Budd greylon dy gri,
Cei farn yn ddi duedd ne Bruddedd mewn Braw,
A hyn a fo uniondeb yn dwyneb y daw.
Medd.

Ni fum i Bechadur Air Amur erioed,
O fai di drugaredd am hyredd im hoed,
Rhuw aros ag yfed y llymed yn llawn,
A chlod gan Bob dynion yn gyfion a gawn.
Cyd.

Drws llydan i Bechod uw'r medd dod air mwyn
Lle i ddechre pob undeb godineb ar dwyn.
Lladd d Enaid yn feddw a chwrw wrth dy chwant
Rhoi'r wraig mewn mawr drymder a Blinder i blant.
Medd.

Oes modd i gael cymmod am ddiwrnod ne ddau,
Tra bothw yn ymdrwsio ag yn llinio gwell hau,
Ag yno mewn munud Rwi'n deudud y Do,
Am Cyfri 'n o ddichlin i frenin y fro.
Cyd.

Fe ddarfu am ydyddie i ddedwddol wellhau,
Mi fum ith Rybyddio ond Rwi'n cofio it naccau,
Pan fyddwn yn crefu iti nesu ata yn ol, [td. 5]
<F>y nghyngor Bob munud un ffunud cedd ffôl.
<Me>dd.

Rwi'n ofni fy meie'n Rhuw fodde rhu fawr,
<I> fynd at Ben Twysog galluog pob llawr.
<O>w dadle cydwybod am gymod un gair,
Pan fothw oflaen dwy fron dda moddion mab mair.
Cyd.

Ni wiw ini ymddadlu ne deuru oflaen Duw,
Mae'n farnwr Tragwyddol ne Rasol i Ruw,
O eisie'n Amserol droi 'n ol or hen nuth,
Ti gei 'n ol dy haeddiant yn feddiant am fyth.
Medd.

Pa dasit yn deudyd Ruw Funud yn faith,
Pan oeddwn yn ifangc yn ofer fy Jaith,
Y Base Raid imi Roi Cyfri heb naccau,
Nid Aethwn at fedd dod na diwrnod na dau.
Cyd.

Mi fum wrth hir grefu yn dy dynnu Bob dydd
I ddrws y wir eglwys Tra ffarchus Trwy ffydd,
Os gwelit gwmpeini Rhuw ffansi Rhu ffôl,
Ti droit yn o gadarn ir dafarn yn d ôl.
Medd.

Rwi'n gweled llu'r Twysog galluog mewn llwydd
Yr owan py gallwn ym giddiwn oi gwydd,
Yr wi 'n dealld fy muchedd mae ffiedd fu'r ffair,
Ni fedra i mor Rhoddi mi wn gyfri am un gair.
Cyd.

Cei glowed yn ole dy feie yn y farn,
Heb un dyn Trwy 'r holl fyd a gyfud yn garn,
A llawer neb nidro yn edrach yn Brudd,
O eisie Cydwybod Cun dyfod or dydd.
Medd.

Considred pob dynion yn feddwo'n a fu,
Rhaid mund ir farn hynod mae'n ddiwrnod go ddu
Y fi sudd yn myned am llyged yn lli,
Duw doro drugaredd air mwynedd imi.
Cyd.

Y dyn ar Bob munud oi fowyd a fydd,
Heb gofio cydwybod Tra ffarod i ffydd, [td. 6]
Pan ddelo Barn weddedd yn Bruddedd mewn braw
Y fine yn i erbyn yn ddygyn a ddaw.
Hugh Jones Llangwm ai Cant.

BWB 112(2): Hugh Jones (Llangwm).Dwy o Gerddi Newyddion. [...] Ar ail, Ymddiddanion rhwng y meddwon ar tafarne bob yn ail penill ar gonset gwyr dyfi ney loth to depart (Argraphwyd yn y Mwythig: trôs Evan Ellis, dim dyddiad), 5-8 (baled 2).

[td. 5]
Dechrau Cerdd ar dull ymddiddan Rhwng meddw<yn> ar dafarn Bob yn ail penill ar Loath to depart &<c.>
Medd.

DYdd da fo iti'r dafarn du diddan a da
Gan ti geirie mwynion Trwy gwynion a ga
Lle Treilies fy mhower yn ofer am nerth
Rhwi'n dwad heb Arian i gwynfan yn gerth.
Dafarn

Os darfu'r holl Arian nod tiddan ganti
Ni wiw iti gochwyn i ymofyn a mi,
Ni cheiff un dun Truan heb Arian uw Bwrs,
Ond Adrodd ddihired a gwaethed i gwrs.
Meddwyn

Ow Budd yn Burach a mwynach i mi
Ti gest gan i Arian cun rowan heb ri,
Ti am gelwit yn howddgar fel claear wr Clws,
Na fwrw fi rwan mor druan ir drws.
Dafarn

Ni wiw iti 'r wan fawr gwynfan gwynfan yn gerth
Ti gefest am d Arian yn gyfan i gwerth,
Ti Allesit gonsidro ag ystopio dy stat,
Cun myned yn feger Trwy lymder ir wlad.
Meddwyn

Rwi'n dealld mae'r dafarn sudd gadarn i gŵg,
Yn llettu gwael Aflan ne drigfan pob drwg,
Gwario fy ngolud gwneud howdd fud iti,
Yr owan rwi'n gweled ofered wi fi.
Dafarn

Na fwr fawr ragfarn ar dafarn mewn dig
Er maint a gymerest ne Brynest oi Brig,
Dy di sudd Bob munud oer fowyd ar fai
Ir dafarn pan ddelit na lyncit i lai.
Meddwyn

Mi fum yn dowad iddi rhuw ffansi rhu ffeind
Am cwbwl ddymyniad am Bwriad am Beint,
A Thithe Trwy gellwer tra gallwn gwblhau, [td. 6]
A fyddi ar fur Alwad yn dowad a dau.
Dafarn

Ni Roit i ar dafarne dy feie yn dy fuw,
Rwiti'r cymro howddgar mewn claear fodd cluw
Fel llwdwn a ffendro yn ym dreinglo mewn drain
Ni ffeidit a myned cun rhwydded ir hain.
Meddwyn

Llettu cwrs diffeth naturieth wyt i,
Ac ynddat yn Amal Budd magal imi,
Wrth sippian ag yfed Rhuw lymed rhu lwyd,
Gwnaeth llawer dun glandeg faith redeg ith rwud
Dafarn

Yr Adar diniwed rhai gwemied a gwyd
I ffwrdd gynta gallan yr hedan or rhwyd,
A thithe er cael rhybudd hoff Arwydd ni ffoi
Ond Buth ir un fagal nod Amal y doi.
Meddwyn

Wrth wrando ar dy ffalsder yn yfnder y nôs
Bum ganwaith ar rynu ne fferu yn y ffos,
Ar ol gwario'r mawr Arian modd ruan Bob tro
<A>r wraig yn Aniddig a fferig am ffo.
Dafarn

Ni fynit mor cochwyn ond gerwin uw'r gwall
Ond curo a chynocio a llowio am y llall,
Rhai fydde'n Beio am i gludo mor glau,
Ti eit ithe yn aniddig ond cynig nagau.
M.

Llawer Trom regfen Trwy gonen a gest,
Am fund am holl Arian Trwy ffwdan rhuffest,
Mae'r wraig heb wên hyfrud un mund uw mant
Yn dygun felldithio am i ffluo efo i fflant.
D.

Noah pan feddwodd a rhegodd yn rhwydd
Nid Aeth hono ir dafarn yn gadarn oi gwydd,
Uw Blentun i hunan yn druan hi drodd,
Cadd hwnw mewn hyllrith i felldith oi fodd.
M.

Oni Bae gwrw a rhuw ferw rhu fath,
Mi fyddwn fi Beunudd am go gwydd im gwaith,
<.>y dau heb dafarne ni Bydde mor Bâr, [td. 7]
Yn dal pob oferddun nid cerlyn ai câr.
D.

Fe linied Tafarne or gore fu'r gwaith,
I dderbyn yn ffyddlon Bob dynion ar daith,
I gael Bwyd a diod yn Barod Bob un,
A llettu yn i Amser Trwy ddoethder i ddun.
M.

Fe ddarfu dy linio i demtio pob dun,
I werthu i ddedwddwch ai harddwch i hun,
Lle codo Crist eglwys air downus ar daith,
Doi dithe Bob amser ar gyfer y gwaith,
D.

Run deunedd ar Eglwys iawn foddus wi fi,
Oni Bae feddwon go daerion fel di,
Tu Dduw'n ogo lladran di gyfion a geir,
Os ynddo fo gamwedd ne Anwiredd a wneir.
M.

Ni fedri gyfflybu dy ddioni [sic] i du Dduw,
Y lle ni ddaw Anwiredd ne oferedd i fuw,
Dydi sudd wrth wenu yn denu dŷn dall,
Gan chwerthin'r un Anad yn llygad y llall.
D.

Mae'n deud yn 'r ysgythur yn eglur ini,
A digon o sianple ar un Teithie ag wyt i,
Mae Arnat dy hunan yn Bûr lan Bu r Bai,
Na ddoit oddi cartre hud y llwybre Beth llai.
M.

Nid Sôn am 'r ysgythur yn amur a wnest,
Tragweriss [sic], i fy Arian trwy flwydan môr ffest,
Ond gweinieth a ffalster ar gyfer a gawn,
Nes gwario Trwy farieth fy llinieth yn llawn.
D.

Darllen am Esay yn llyfr moses dda i waith,
A gwel fel y gwariodd dyfowriodd yn faith,
Ple galle'r gwr hwnw mor Bwrw dim Bai,
Ond Arno fo 'r hunan modd Rhwyddlan medd rhai.
M.

Mi th weles di'n Burach a mwynach i mi,
Pan oeddwn i yn gwario ag yn tario yn ddat i
A gadel y wreigan mae 'n fechan y fost [td. 8]
Guda i phlant Anwyl im disgwyl yn dost.
D.

Rhoe Babilon weddedd Anrhydedd yn rhad,
I Napugodonosr wr downus i stat,
O ddyn yn Anifel poen uchel pan Aeth,
Ni chafodd fawr swcwr rhuw gyflwr rhu gaeth.
M.

Pa fodd y mae'r Jesu 'r wi 'n synu yn r oes hon
Yn d adel di i sefull yn suful gar Bron,
Na Roe fedi'n foddfa fel Sodama 'n siwr,
Lle syrthiodd yn wnias Bum dinas mewn dwr.
D.

Yr owan considra ne deimla di 'r dun,
Dy fod ar Lun Jesu Lân isel dy hun,
Os cwrw yn y dafarn poen gadarn a gei,
Troi delw Duw 'n gythrel ne Anifel a wnei
M.

Py dafase dybygwn mi gowswn fwu o gwyn,
Gini Arian ruw fesur Ti safit yn fwyn.
Yr owan rwi'n gweled wirioned yr ês,
Ni chai er dymynied un llymed er llês.
D.

Ni wiw iti gwyno ne feio arna fi,
Cest heleth werth d arian gwyn Anian gini,
Os coelio cymdeithion yn union a wna,
Colledion or diwedd yn giedd a ga.
M.

Yr owan Rwi'n gweled gan surred fy saig,
Mae'n wradwydd a chwilydd na choeliwn y wraig,
A ddeudodd cun fwyned ai llyged yn llawn,
Oth ddilin cun Amlad mae'r golied a gawn.
D.

Pedwar peth hynod mewn claear ped clir,
A gollest o fedd-dod Rwi'n gwybod y gwir,
Llawenudd nef hyfrud ar golud i gyd,
Ar Jechud ar gair da sudd Benna yn y Bud.
M.

Yr owan Rhoi ffarwel air Tawel iti,
Ir Bud Rydw i'n siampal Rhu feddal wi fi,
Lle Bum yn cael gormod dwlamod di lês,
Yr owan rhu fychan yn gyfan a ges.
D.

Cofia wrth ymadel yn dawel y dyn,
Fod Arnat i feie yn dy fowyd dy hun,
Pan ddelo Barn gyhoedd or nefoedd ini,
Ni wiw Rhoi mor Beichie ne feie arna fi.
Hugh Jones Llangwm ai cant.

BWB 124(2): Hugh Jones (Llangwm).Tair o Gerddi Newyddion, [...] Yn ail, Dirifau digrifol sudd yn gosod allan fel y mae ymadroddion dynion wrth ddyfod or eglwysydd y syliau, yr hain sudd yn dangos mae nid o ran gwrando ar y person yn unig y mae neb yn dyfod yno ond er mwyn rhuw negesau bydol eraill. [...] (Argraphwyd yn y Mwythig: tros Evan Ellis, dim dyddiad), 4-5 (baled 2).

[td. 4]
Dechre Cerdd ar y Druban.

FY ffrin am cymydogion clowch hanes Dyn lled wirion,
Fel y cefais gryn ysport ynghylch pop shiort o ddynion.
Codi a wneis ifynu ar ddydd yr Arglwydd Jesu,
A myned i ystyried yn fy mryd ar gwrs y byd o bobty.
Mi welwn gwmni grymus yn cyrchu att ddrws yr Eglwys,
Er nad oeddwn ond dyn ffol mi eis ar i hol yn hwylys.
Ag yno'r oedd yr offeiriad oi blaene i gid yn dwad,
Gwedi gwisgo am dano yn Lanc oddi allan yn i Ddillad.
Mynd ar i ol yn Amlwg a phawb yn ddigon di ddrwg
Mi dybiais fine fod ger bron Angylion yn fyngolwg.
Dechreuau ddwyd i bader ar boble ar i gyfer,
Nid oedd o honyn myfi a wn yn gwrando ar hwn mor hanner.
Rhai oedd yn cysgu yn drymion ai clystiau yn gaead ddigon,
A rhai yn Edrych yno yn ffri ar degwch i cymdogion.
A rhai yn dweyd yn usswydd y botho ych dillad newudd,
Dechrau holi yn ddigon ffraeth er mwyn dyn pwy a wnaeth y deynudd
A rhoi yn chwerthin weithie yn llygaid i caride [sic],
A rhai yn ddigon mawr i bryd ar drin y byd ai bethe.
Pan ddoe nhw gynta allan yr oedd pawb yn llawn o ffwdan,
Er oed ni chlowais yr fath floedd ar morol oedd am arian,
Y person oedd yn gynta yn rhybyddio yr holl gynlleidfa,
I dalu yr Degwm cyn nos ne ddechrau yr wythnos nessa.
Yr oedd pawb yn rhiw ymofyn rhai ag eisio merwyn,
Rhai am weision ddau ne dri rhai yn hagar weiddi am hogyn.
A rhai yn gweiddi i gore am degwch iw descidie,
Ar lleill yn gweiddi yn arw i nerth am wair ar werth yn rhuwl<e>
Mi glown y gwyr bonddigion yn cyd poerpasru ar person,
Am gaeu o ddynion ddryssau i tai yn erbyn rhai tylodion.
Yr oedd yno rai yn dyscissio lle bae dyn gwan yn llithro,
Am alw ei feistar atto yn glir I fynd ar tir oddiarno.
Dweyd wrth hwnw yn wisgi un anghariadus ydi.
Edrychwch am ych rhent wr llon cyn iddo yn dirion dori. [td. 5]
A hwnw iw ddysgrasio o chwant ir tir oedd ganddo,
Cynhygie ir aer tan curo i frest rhiw arian ernest arno.
Medd rhai or cybyddion a werthasoch chwi yr ddau eidion,
<D>o mi gwerthes nhw ar i hunt am ddeuddeg punt ond coron.
O hynu o gwmni gole a welswn oll yn yr unlle,
<N>i dduethe [sic] neb i demel Duw heb geisio rhuw Negesse.
Ni ddoe mor person yma oddiar ddwywaith tan glangaua,
Oni bae gael Arian glouwon glan gan fawr a manc or mwyna.
Ni ddoe mor clochydd hoeuw ir golwg byth er galw,
Ond er cael gweled pawb or plwy I ymorol pwy su yn marw.
Yr oedd pawb yn cyd ymgomio yn ol y tyb oedd ganddo,
A rhai yn Drogan yn ddiwad fe gwyd y farchnat etto.
Or fynwent pan gychwnen aeth pawb iw ffordd i hunen,
Ychydig oedd mewn moddion ffel iw dilyn fel y dylen.
A rhai oedd yn trin tobaco nhw aent ir shiop iw geisio,
A rhai am lwch iw trwyne tip nid possible mor bod hebddo.
Rhai yn yfed bir a brandi rhai yn galw am lan bibelli,
<R>hai yn tyngu a rhegu gweiddi heb gel rhai yn curo fel y cowri.
Rhai yn chwilied am brydyddion i wneuthyr cerddi newddion
<I> fynd iw lledu hyd pob lle oddi yma i dre gaernarfoen.
A rhai oedd yn ymofun pa newydd sydd o Ruthun,
Medd yr llall yn Dipin is beth ydiw pris yr eullun.
Rhai aeth ir tafarne i wario i bara oi penne,
Wrth yfed cwrw a chal un tant ar wraig ar plant mewn eisie.
Yr oedd rhai ar ol i cinio yn mynd i ganu a dounsio,
A rhai yn prynu eiddo ar goel ae r lleill ir foes i fowlio.
Ar lleill yn mund ir parlwr i yfed te a shiwgwr,
<A>g yno clowais ddwyd o hyd holl gwrs y byd yn bowdwr.
Lladd ar bawb oi cyre a Dweydyd pob straue,
<A> phwnio nes darfyddo yr dydd beth myrdd o gelwydd gole.
Nid oes mo well yr rheini am actio pob ysteri,
<O>nd ymbell brydydd ar i din a rhai sy yn trin baledi.
Wel dyna 'r dull ar moddion ei gwelais amriw ddynion,
Nid oedd nemawr ofewn ei ffair yn cofio gair y person.
Hugh Jones Llangwm ai cant.

BWB 171(1): Hugh Jones (Llangwm).Dwy o Gerddi Newyddion. Yn Gyntaf, Dechrau Cerdd, Newydd, ar Fesur Truban, Ymddiddan rhwng y meddwyn a Gwraig y Dafarn, ar ol ir Arian Ddarfod. [...] (Argraphwyd yn y Mwythig: tros William Roberts, c. 1759), 2-4 (baled 1).

[td. 2]
Dechrau Cerdd Newydd, ar fesur Truban.

DECHREUE, 'r meddwyn alw,
Pwy Sudd yma heddiw,
Pa le'r wyt ti 'r D<a>farn wraig wen
Sudd gan<g>en Lawen loyw.

Cym<u>n y Cymro ffyddlon,
Ag Ewyllys gwaed fy nghalon,
Yn chwilio am d<a>noch Wr, di fai,
B<u> yma rai Cymdeithion

Gwaig y Daf<a>rn fawr-glod,
Maer Arian gwedi darfod,
Yn Trafaelio dros dy Sarn,
Bum arnat ddarn o ddiwrnod.

Os eis di 'n wael dy gwman,
Cais fynd yn Sydyn allan,
Na chychwynu fyth i lan na thre,
Hwyr na bore heb Arian,
[td. 3]

Gillwn Chwart o Gwrw,
Mi Dafal gynta gallw
Di gefaist lawer Coron gron,
Geni mewn moddion meddw.

Ni thelaist i erioed goron,
Heb gael ei gwerth yn union,
Ni ches i o fantes ar dy bwrs,
Ond Cadw cwrs afradlon.

Di gesd y fantes ore,
Dau gwell na'r wraig oedd gartre,
Rhois i ti Syllte L<a>wer Cant,
A gado ymlant mewn eisie.

Cest amal Beint heb dalu,
Ath dendio gyd a hynu,
Bum lawer Nos cin tori 'r wawr,
Heb fynd i lawr i gysgu

Y rwan rwi'n cydnabod
Y gwneit ti fel yn Wermod,
Mi glwyais Eiriau claear clir,
Mwy difir ar dy dafod.

Yr oeddit cun y leni,
Yn Ddynan abal digri,
Nid oes moth fryntach drwy'r holl gwm,
Di eist yn llwm aneiri.

Llwm heb flewin arno,
Fydd llwdwn newydd gneifio,
Di gneifiaisd ti fy Ngwraig am Plant,
A thwyllaist gant wrth eillio.

Ai rhodio a wnei di om cympas,
I dafly gwiriau di-flas,
Dos om golwg i hen Gnaf,
On te mi ath wnaf di'n Siabas.

A'i dyna gai lliw'r manod,
Yn lle cael dracht o ddiod, [td. 4]
Er mwyn yr amser y dwyn ir llan,
I ympirio ag arian Parod.

Ni chei di ddafn ond hynu,
Heb arian dul i dalu,
Nag aros yman Swga Saig
Dos at y Wraig ith welu,

Af at fy 'Ngwraig yn union.
Mae hono 'n brydd ei chalon,
A rho fy 'ngweddi ymhob rhuw le,
A Duw fo madde ir meddwon.
Hugh Jones o Llangwm [sic] a'i Cant.

BWB 172(1): Hugh Jones (Llangwm).Tair o Gerddi Newyddion. Yn Gyntaf. Dechrau cerdd yn adrodd cyneddfau'r oes hon gyda rhybydd i bawb wellhau cyn ei ddiwedd yw chanu ar charity Meistres. Yn Ail, Dechrau cerdd ne ymrouad oferddun i madel ar dafarn yw chanu ar y consymsiwn. [...] (Argraphwyd yn y Mwythig: tros William Roberts, 1758), 2-5 (baled 1).

Dechrau Cerdd yn adrodd Cyneddfau'r oes hon gyda rhybydd i bawb wellhau Cyn ei ddiwedd yw chanu ar Charity meistres.

TRwy amynedd gymru mwynion yn dirion Dowch wyr ffraeth deffrowch
I wrando geiriau o gariad ar ganiad clymiad clowch,
Mae'r Jesu 'n dweudyd gwiliwch ar fôr a thir rhagcysgu'n hir
Rhowch oel ich lampe'n wisgi i gael goleuni'n glir;
Y diwrnod sydd yn pasio rhaid ine frysio gweithio'n gal<l>
Rhag ofn Tan go or nefol fro ini lithro i foddio'r fall
Y byd sydd wrth i fagle ni fferu'n dyddie un fodde fawr
rhac gar cin dron uwch daear gron arwyddion moddion mawr

Bu yn nyddiau noa arwyddion a hyn o hyd cyn bodd<io> 'r byd
A difa'r holl drigolion oedd Drawsion fryntion fryd.
pob pechod a drygioni yw plith yn glau oedd yn amalhau
godineb a phob gwagedd yn rhyfedd yw fawrhau.
Gwnae'r nefol dad ei diben buon yno 'n llefen yn y lli
Bob nosa dydd arwyddion sydd o newydd etto i ni,
Gadd sodom ei chynghori cyn iddi drwyddi dori 'n dan,
Yn hyll i gwawr hi Syrthio i lawr yn awr bob mawr a mân

mae'n'r amser yna arwyddion oddiwrth dduw Tri in galw ni,
I mado a llwybre Camwedd mae'n llygredd fel y lli,
Bu daear gryn ofnadwy yn llawer gwlad trwy wrthie'r Tâd,
Er hyn mae fo'n drigarog a lluog rowiog rad
Arwyddion yn yr wybur sydd yn egly<........>
Duw Tad or ne ymhob rhiw le ma<...........>
mae d'ysbryd ath wirionedd ath b<.............>
In galw ir ne o bob rhiw <................>
[td. 3]

Nid ydem ninau n'meddwl am ddydd addaw yn brydd- mewn braw,
Pawb su am ddal anghenoog mor llidiog tan ei llaw,
mae llawer am ryfela a lladd o hyd holl wyr y byd,
bydd arall ynte'n fwrdriwr neu fradwr yn i fryd,
Pwy sydd heb genfigen yn i berchen yma 'n byw,
Neu Pwy mor ffri yn ein gwledydd ni su'n ofni'n ddifri dduw,
Wynebau pawb su o llyfnion ag ymadroddion fwynion faeth,
Trwy'r galon gre ymhob rhiw le mae nwyde a gwnie gwaeth

O eisie mendio 'n buchedd rhoe'r Tad or nef mewn gwlad a thref
Drudanieth i droi dynion yn llymion ymhob llef
bu llawer gwan yn gweiddi ai fŷd yn dyn mewn pant a bryn,
Gwarede'r gwir dduw sanctedd nhw'n rhyfedd eto er hyn
yr owan danfon llawndra mae Duw gorucha yn noddfa ini
Dylae pob gwlad roi mawl yn rhad heb wad dduw Tad iti
y ninau mewn drwg fuchedd su 'n dilin camwedd oeredd Ŵg
mewn llan athre a phob rhiw le bydd weithie drouo drwg

mae son am Ryfel enbyd a lladd yn glir ar for a thir,
Gall Jesu Trwy ddedwddwch roi eto heddwch hir,
mae Brenhin pryssia ffyddlon mewn blinder byda hyny o hyd
Trwy ddichell a phala galon gelynion fryntion fryd
Duw Tad oi bresenoldeb a roddodd rwydeb yn ei ran,
Mae'n fentriwr ffri uwch ben y lli rhag clodi a gweiddio<s> gwan,
Trwy dduw or nefoedd dirion lladd i elynion hyllion haid [td. 4]
Fel Josiwa ymlaen yr a er gwaetha ir blina blaid

Peten inau yn lloeger heb ormod bai yn rhwydd bob rhai
On blaene dim gelynion naws oerion fyth ni fai,
Pawb Sydd yma'r owan am roddi ei fryd ar drysor dryd
Heb gofio'r anherfynol dragwyddol farwol fyd,
Os ceiff y corph i reidie a phob plesere heb ame byth,
Am enaid gwan yn un rhiw fan ni chofian tra bochwyth [sic],
rhyfeliph pawb am fawredd neu riw anrhydedd yn ei rhan
Fel llanw a Thrai yw r Tir ar Tai bydd meirw rhai yn y man

Mae pawb yn bur ofalus neu'n Cofio'n glir a dweyd y gwir
Na ddelir corph mor eisie Tra byddo'n dyddie ar dir,
Os daw'na birw na chlefyd in blino yn awr rhwng lloer a llawr
rhaid mynd ymhen ychydig i mofyn meddig mawr,
Pwy edu'n ol un aelod i ddiodde nychdod gafod gerth,
Ar enaid prudd bob nos a dydd heb ffydd yn frydd ei nerth
eger ei fod yn glwyfys neu yn anafus gyda ni
Pwy'n un lle sydd na nos na dydd yn brydd oi herwydd hi

Gan fod yr enaid druan mor glaf ar dwy'n yn gwneyd i gwyn,
Galwn inau'n ddiddig ow 'r meddig er ei mwyn,
A cheisiwn yn ein hamser trwy edifarhau a llwyr wellhau
Riw ffasiwn nefol ffisig wych inig yw Jachau,
A chudwn Ryfel dibaid ymharti yr enaid euraid oedd
Ar ddaear hon mae lladd yn llon i elynion flinion floedd
Trwy guro I lawr y satan gelyn aflan lydan lid,
I wrthnebu fe trwy grefydd gre cawn i 'r nef gaere i gid

Gwbyddwn yn ddi ame mae pob drwg wŷn gwnae 'rdiluw i hŷn
'run foddion'r ydem nine Cŷn dyddie mab y dyn,
Mae'r awr yn agos aton ni wyr yn ffri ond un duw Tri,
nad alle fod yn groew cyn diwedd heiddiw hi
Yr owan byddwch barod cyn delo diwrnod trallod trist, [td. 5]
O bechod cŷdd ewch bawb yn rhydd trwy ddilin crefydd Crist
Trwy geisio'r wisg briodas i fynd ir dyrnas wiw ras wen
Duw Tad or ne o liniedd le ein beie madde Amen.
Hugh Jones Llangwm ai cant.

BWB 172(2): Hugh Jones (Llangwm).Tair o Gerddi Newyddion. Yn Gyntaf. Dechrau cerdd yn adrodd cyneddfau'r oes hon gyda rhybydd i bawb wellhau cyn ei ddiwedd yw chanu ar charity Meistres. Yn Ail, Dechrau cerdd ne ymrouad oferddun i madel ar dafarn yw chanu ar y consymsiwn. [...] (Argraphwyd yn y Mwythig: tros William Roberts, 1758), 5-6 (baled 2).

Yn ail Dechrau cerdd ne ymrouad oferddun i'madel ar Dafarn yw chanu ar y Consymsiwn.

POb Cristion moddion mwyn neshewch gwrandewch ar dwyn
Rhag gormod syndod swyn mae gan i gwy'n go, gaeth,
Wrth weled ymhob mân y cru yn gu a gwan,
Yn llinio siot yn llan im calon 'r owan 'r aeth,
Rhiw feddylie gore gwaith i droi n o sydon dygyn daith,
nid ai ir tafarne modd maith i wrando i haraith hwy
mi fum yn ofer tros rhuw hyd yr ydw am dreio mendio mŷd
nid af ir llanne droue drud o hyd un munud mwy.

Rwi n gweled saled swm y meddwyn lledwyn llwm
Yn cerdded llawer cwm a hyn mewn cwlwm câs,
ni cheiff gan neb fawrglod heb geiniog yn i god
rhodio bydd Tan rhod mewn gormod syndod sias,
mi gymra siampal o riw rai sydd gwedi gwario i Tir ai Tai
Gwna hyny les mi yfaf lai mi drof yn ddifai ddyn,
llawer sydd yn gwario swm ar waig yn cerdded hyd bob cwm
i meddylie a droue yn drwm neu'n ddigon llwm i llun

Am hyn y ddygn dda yn rhwydd mi edifarha
<I> r dafarn mwy nid a neu letu'r ddalfa ddu
<.> at fy ngwraig bob Tro yn fwyn er dim ar fo [td. 6]
mi gadwa i gid tan gô fy euddo 'n gryno gru,
nid meddwi 'n ffraeth mewn moddion ffri neu guro'n llae<s> am gwrw'n lli
Ond gweddeidd-dra fyna fi a hyn rwi yw hoffi o hyd,
Os bum im Trin ar lawer tro yn feddwyn llaith un fodd a llo
ffarwel ir dafarn gadarn go dof eto i mendio y myd,
Hugh Jones Llangwm ai Cant

BWB 477(2): Hugh Jones (Llangwm).Dwy o Ddewisol Gerddi [...] Yr Ail Hanes Gwr ar i Gla-wely o Glefyd Marwoleth yr hwn a dawodd i anwyl Ferch yn gyd Ysucutores ai Mam, Ai Mam drwy dywll Satan a Laddodd'r Eneth o herwydd y Pywer fel y daeth Yspryd yr Eneth i Wirio'r Waithred' (Argraphwyd ym Modedern yn Sir Fon: gan Iohn Rowland, dim dyddiad), 4-6 (baled 2).

[td. 4]
Dechrau Cerdd ar y fedle fawr yn rhoddi hanes gwraig a laddodd i merch yn Lingcon sire 1743.

POb dun diniwed cud wrandawed ar wraidd ysderi a heuddei ysdyried er trymed ydi 'r tro,
yngwlad y Saeson wrth dre lingcon y gwnaed anraslon fwrdwr creulon mewn pur hyfrydlon fro,
roedd yno wr a gwraig dda i rhuw heb gwuno 'n buw 'n ddigonol
a chynddun un ferch wiw ferch wen fel oliwdden weddol
un burlan ddeg oedran syberlan wiwlan wedd
i thad gole f' a 'i hoffe nes mund heb amme i 'r bedd.

A 'i mam anraslon ffals i chalon oedd yn llidiog trwu Drallodion, i 'w fflentun cyfion cu
a 'r eneth gryno a fydde' n wulo hud i fflas heb allu i fflesio na 'i boddio erioed tra bu
y gwr wrth farw garw gur a wnaeth i lythur cymun
un cant ar bymtheg yn ddi nam oedd rhwng y fam a 'r plentun
cun ange Dymune trwm oedd y geirie a 'i gwun,
ow mriod dod gymod i 'th eneth fawrglod fwun

A 'r wraig atebe yn ffals i geirie im geneth anwul gain iaith ine gwna y ngore hud ange ar dir
mi fyna 'i dysgu yn ffordd yr Jesu hi fudd yn fowredd i 'm Difyru mi ga fy ymgleddu 'n glir
fy hun mi edrychaf am bob Peth mewn donie im geneth Dyner
ceiff hithe wneuthur ymhob lle mewn tai a fflase i ffleser
ar ol hynn 'r gwr mewngu a gadd ddibenu o 'r byd, [td. 5]
ae 'r taulu trwy alaru ag efo i 'w gladdu 'n glud

A 'i Eneth yno ar ol i priddo [sic] mewn gwedd anelwig oedd yn wulo trwi gofio amdano ar dir
a 'r Wraig yn caru 'r nos heb gysgu yn abal iredd heb alaru ar ol i gladdu 'n glir
ymhen y Mis Trwy ddilus ddawn gwnae 'r Eneth wiw lawn wulo
ar i glinie o flaen i Mam yn gyfiawn am i gofio
cynsidrwch meddyliwch gweddiwch beth ar Duw [sic]
trwy Santedd anrhydedd gwnech bruddedd fwynedd Fuw

Ag yno 'n fuan aeth y Sattan oera gyflwr a 'r Wraig aflan i 'w gyru i lydan loes
rhoes yn i chalon ladd y gwirion trwy wuch allu mawr ddichellion oer foddion creulon croes
fe ddeud os lleddi di Lliw 'r ha tydi fudd pia 'r power
ond os i chadw gyda thi eiff hi o 'r hynny ar haner
mewn closet fe caued gan dybed gweithred gall
A brysio i 'w Mwrdrio a hynny i foddio 'r fall

Pan ddaeth y Bore chymmerth [sic] Gledde aeth at i thirion eneth ore I roddi briwie i 'w Bron
fe ddeude 'R eneth weddi Berffeth am gael goleini o 'r Gelynieth a myned i 'r llinieth llon.
ag yno deuder gar tan go ymam heb neso brysiwch
mi ga fyned at fy Nhad a 'm rhoddi yngwlad yr heddwch
trwu i Chalon wch ole gyre gledde glas
A chyllell archolle cadd ddiodde sur sias

Ar ol i diben claddu 'r gelen hun oedd ddyrus tan ddaearen Trwy bur gynfigen faith
a deud o 'r rhwydd a i 'w chybnes a mae pla di oriod gafod gyfa a ddoethe i 'w difa ar daith
priodi a wnaedd y feinir wen air tradoeth cyn pen tridie
pen oedd yr holl gwmpeini per ar Swper dyner diwnie [td. 6]
Doe Ysbryd anhyfryd yn waedlud iawn i wedd
o blaeneu hi ddeude mi ddoes heb ame o 'r bedd

Roedd tan i Brone Waedlud Friwie ag yn hoffusol hi gyffesse O Duw Fo madde i Mam
rhaid i chwi Gredu ac Edifaru a chrio 'n rasol ar yr Jesu am Wneud heb gelu gam (b)(b) Ac i gadw 'r Crefydd bur a dihalogedig ger bron Duw a 'r Tad hynny yw i Ymweled a 'r Amddifaid a 'r gwragedd gweddwon yn eu Hadfyd, a 'i gadw ei hun yn ddifrych<eu>lyd oddi wrth y Byd
Ag yno oddiwrth y llu Hi drodd mewn llawen fodd galluog
Ag ar i Chorff pen aed i 'r Dre caed tri o Friwie afrowiog
Y Wraig hagar anhawddgar a roed mewn Carchar caeth
cadd greulon farn gyfion yn inion am A wnaeth

Cadd helunt chwerw cun I marw yn lleis gan i aele a 'i losgi 'n ulw trwu ddychrun garw ar goedd
hi weudde 'n filen cun i diben gun fflamie ganoedd garw gynen trwy bur aflan floedd
Hi ddeude ymgroeswch dyma ddull y ffwrnes hull Uffernol
Mi fydda i gid trwy lid yn lan yn gweiddi yn Tan tragwyddol
rhown ine i Dduw 'r diwie 'n gweddie gore i gid
Na redwn i rwude rhag cre Dialedde olid
Hugh Jones a 'i Cant

(b) Ac i gadw 'r Crefydd bur a dihalogedig ger bron Duw a 'r Tad hynny yw i Ymweled a 'r Amddifaid a 'r gwragedd gweddwon yn eu Hadfyd, a 'i gadw ei hun yn ddifrych<eu>lyd oddi wrth y Byd

BWB 480(2): Hugh Jones (Llangwm).Dwy o gerddi newyddion. [...] Yn ail Cerdd newydd i annerch Owen Jones o Gaer Gybi Oddi wrth ei hên ffrynd John Morris, yr hwn aeth yn un o Filitia Sîr Ddimbech: iw chanu ar ffarwel Brydain (Argraphwyd yn y Bala: gan John Rowland, 1761), 6-8 (baled 2).

[td. 6]
Cerdd newydd i annerch Owen Jones o Gaer Gybi Oddi wrth ei hen ffrynd John Morris, yr hwn aeth yn un o Filitia Sîr Ddimbech: iw chanu ar ffarwel Brydan [sic].

Gyru'r ydwyf mo'r garedig
At Ffrynd unig diddig da
Gyru'n ufudd eirie o arwydd
Ddiwedd hylwydd hirddydd Hâ
Gyru o Draserch annerch union
I berchên [sic] ffyddlon galon gû
Gyru at Owen Jones ddiapsen
Y byddâ i'n llawen ymhob llu
Gyru o Drymder mewn Cyfyngder
Hyn o fwynder dyner Dôn
Gyru o'm Calon Drwm ochneidion
At drigolion mwynion Môn

Môn iw'r Ynys mae'n wirionedd
<N>a<t>turioledd weddedd wawr [td. 7]
Môn a'i ffyddlon fwynion fan<n>e
A Garaf inne un fodde'n fawr
Môn rywiogedd rwyddedd radde
Oedd fy nghartre gore i Gynt
Môn iw'r benna o hon yma
Cymerais redfa rhwydda a'r hynt
Môn rwi'n Gwybod i'w'r breswylfod
Lle rhoddais ormod Syndod Serch
Môn heb ame rwyddedd radde
I frifo'mrone a fage Ferch

Merch am rhoes dan dduloes ddialedd
Mawr anhunedd ryfedd ran
Merch a garwn a'i theg eirie
Pan ddoe, yn ei blode a'i modde ir man
Merch o ddifri bum iw hoffi
Am Clwyfodd gwedi wisgi waith
Merch a geres troi'n elynes
A Dyna gefes gwedi'r gwaith
Merch ai geiri'e o fodde ufyddedd
Am rhoes Dan dialedd Saledd swm
Merch anwadal ddifir ddiofal
Am rhoes yn Sal mewn treiol trwm

Trwm iw'r chwedel rhaid ymadel
Daeth i mi heb gel ryw drafel dri
Trwm heb gelu mynd o Gymru
Ond galla er hynny gredu i Grist
Trwm iw'r arfe Gwn a chledde
Sy'n fy mreichie'n ole'n awr
Trwm wyf ine trwy mofynion
A phydd fy nghalon moddion mawr
Trwm i'w Canu ffarwel Gymry
yn Drwm rwi'n gyru i fynu i Fôn
Trwm iw'r munud tramwy moni
Mewn naws heini mwy na Sôn

Sôn am fynad Syn wyf ine
I gario'r Cledde i rywle'r af
Sôn am adfyd farwol funud
Duw wyr pa fyd i gud a gaf
Sôn am Ryfel Sy'n ym-rwyfo
Ond Crist a fotho'n Pledis in plith
Sôn y leni am Syn elynion [td. 8]
Bradwyr Creulon chwerwon chwith
Sôn y byddau o hyn allan
Na chawn yn ddiddan fwynlan fyw
Sôn a ddylen am ddi ale
Holl gyfreithie a deddfe Duw

Duw all wared fy mhenaethiad
Na ddelo llydded ar y llawr
Duw'n ddiame ond Credu iw eirie
Am gwared ine modde mawr
Duw all roddi y Myd i leni
Na ddelo gledi Difri Daith
Duw ydi'r blaenor pur ei gongor
Bydd i mi'n Iôr o'r frodor faith
Duw fu'r gwared yr Israelied
Daw etto a nodded aton i
Duw ydi'r nefol brynwr breiniol
Mwyn tra ufuddol mentra fi

Mentro allan mynd trwy wllys
I gadw'r ynys liwys lan
Mentro 'nyddie i gario arfe
Mentraf ddiodde briwie i'm bron
Mentro 'n addas dyna mhwrbas
I Gadw'r Dyrnas wiwras wen
Mentro'r Gelyn ar dir Gole
Nes del fy nyddie heb ame i ben
Mentro'n ffyddlon dan y Goron
O flaen Gelynion Dddynion del
Mentra o wynedd un tair blynedd
Hoff arfedd rhoi ffarwel

Ffarwel i Gymru Deulu dilys
Ffarwel i ynys fedrys Fôn
Ffarwel heb ame i Bawb am care
Ffarwel fesure a thanne a Thôn
Ffarwel yn ddygyn mae dy ffortyn
I mi'n dirwyn yma'n daer
Ffarwel a fotho i bawb am caro
Yn frwd a chofio am frawd a chwaer
Ffarwel ffarwel af a'r drafel
Gall fod yn ddirgel hoedel hên
Ffarwel blesere Gwiwlan gole
Ffarwel i chwithe un modde Amen.
Hugh Jones

BWB 483(1): Hugh Jones (Llangwm).Dwy o gerddi newyddion. Yn gyntaf Ystyriathau ynghych diwedd Amser neu'r Dychrynadwy Arwyddion, a Ryyfeddodau a fydd yn y dydd diweddas: gwedi i gymeryd allan o amriw fannau o'r Yscrthyrau Sanctaidd; sef y Dychrŷn a fŷdd ir anuwiolion weled Diben pob pêth, a mawr Orfoledd y eyfiawn yn y Nefoedd. Yn Ail Cerdd Tros Wraig aedd yn Diodde caethiwed a Carchar, gan ei gwr ei hynnan iw chanu ar y Dôn y Ceiliog Du (Argraphwyd yn Bala: gan John Rowlad tros William Davis, dim dyddiad), 2-6 (baled 1).

[td. 2]

POB Cymro diniwaid Sy'n meddwl am ei enaid
Doed yn nês i wrando mae'n brŷd ini ystyrio.
Fe ddywedodd y pregethwr yn ddoeth ag yn ddi gynwr
Fod amser i bob amcan ag mae gwagedd oedd y cyf<an>
Ac fe dyngodd yr Angel a gwir ydiw ei chwed<el>
I'r hwn Sy'n buw'n dragywydd pob amser d<......>
Fe fu gynt amseroedd y llenwyd y bydoedd,
Dinasoedd a chestill a llawer o bethau erill:
Pob arfau miniog a'r holl Ddelwan Sefydlog.
Llawer enw tramawr mewn prês a meini gwerthfawr
Mae ganddon innau etto amser i'w dreulîo
ymmhob math a'r wagedd ag i ddilyn oferedd
A chynddon i gyfeillion Ceraint a chymdogion
A'n amser ni heb oedi ydiw mawrhau rheini
A hoffi'n da bydol yr rhain ynt oll yn farwol,
Ond Cofiwn y gair bellach na bydd amser mwyach
fe ddaw'r amser hwnnw y bydd y Byd farw
a hynny gallwn dd'weudyd mewn moddion dychrynllyd
Y Dinasoedd yn Syrthio a'r meini'n malurio;
yr holl arfau a doddan y Prês a'r Delwau arian
Y Glendid pryd daearol ar holl gofoeth bydol.
Ceraint a chyfeillion a dorir yn gyrph meiwron
A phob Cofiadwriaeth gradd a galwedigaeth;
A fydd marw beunydd byth yn Dragywydd.
Llawer o arwyddion a rydd yr Arglwydd cyfion
Cyn Dydd y frwydur i Rybuddio pechadur,
Aml drallodau newyn a phlâau;
Daear gryn Rhyfel a llifoeddyfroedd uchel
Gwynt ag ystormydd a Sychder drwy'r Gwledydd
A Christ Jesu'n danbed a gwyd ei Greaduriad [sic]
I Ryfela'n brysur yn erbyn Pechadur,
Cyfiawnder Duw galluog a fydd'n Gapten arfog
Barnedigaeth a ddaw allan a sancteiddwrwydd yn darian
A'i ddigofaint yn Waewffon i ladd ei Elynion; [td. 3]
Pob peth a Ryfela yn erbyn hîl Adda;
Y mellt or Cymylau megis bwa a Saethau!
A'r Cenllysg yn ochrog trwy lid tra themestlog
Y Mor mawr a gynhyfa ar Afonydd a lifa!
Gwynt nerthol ar unwaeth a'i chwyth hwynt ymeth
pob peth sydd yn danbed yn erbyn pechaduried
Nef Daer yn eglur Dwr tân ag awyr!
Nefoedd yn dechreu taflu Sêr yn bellenau!
Yr awyr yn bygwth trowyntoedd disymwth;
Taranau dychrynllyd a Themestloedd enbyd!
Y Ddaear yn Crynu gan y swn ofnadwy
Hollti'n fil o safne bwrw allan fynydde,
Claddy dinasoedd yn ei 'mysgoedd,
Y Môr yntau'n rhuo'r tonau i gid yn neidio.
Gan godi meis brynnie yn uwch na'r Cymyle!
Gan ruad Cefnfor bawb ym mhob goror
A fydd i gid yn synnu ag yn barod i drengu;
Y Tân ar Brwmstan ynte'n tori allan
Gan losgi'n ddiwad y Cwbl yn Wastad,
Pa beth a Wna Ddynion yn y terfysg Creulon,
Synnu bawb yn yr un lle ac yn lleision megis ange,
Ofn a dychryn garw a'i deil y prŷd hwnw
Ofnadwy fydd y moddion yr holl drefydd yn weigion
Y Gorseddfeincie o'u deutu heb undyn yn barnu,
Ni bydd neb yn y diwedd yn ymgais am anrhydedd
Na chwmpeini gwŷr doethion na phlesere nwyddion
Fe fydd ynte'r Cybydd gwedi darfod ei awydd
Holl Blase Brenhinodd [sic] yn dân hyd y nefoedd!
Yr arglwyddi a'r Ducied yn ffailio bwyta ac yfed
Gan ofan o herwydd y lliffeiriant tragowydd, [td. 4]
Ni bydd dim Coffadwriaeth am un hen dreftadaeth
Ni fydd gan neb mor pleser Sôn am Elixander!
Dysg Aristotl ffyddlon ne ddoethineb Solomon;
A'r Gwyr enwoca a fu erioed er oes Adda:
Fe gleddir pob enw gan y dychryn hwnnw
A'r Morwy'r trien gan gynddaredd yr Elfen
Mewn Dychryn Cystyddiol rhag dinistr tragwyddol
Taflant eu trysor a'i golyd i'r Gefnfor,
Tra bo'r bud fellu'n malurio o'r ddeutu.
Ymmha gyflwr anhowddgar bydd trigolion y ddaear
A hyn fydd y Cynwr am ddigio'r Creawdwr
Tân y Dydd hwnnw fydd yn lle Diluw
Ni bydd modd i'w ochelud ond i'r Sanctaidd ei fywyd
Fe fydd y rhai bydol yn yspio o'i lledol,
Ar ei holl gyfoeth mwynlan yn aur ag yn arian;
Eu Paleserau [sic] mowrion ai holl eiddi Gwchion,
A phob aur fanwylwaith yn toddi ei gyd ar unwaith
Ai hyfryd berllennau yn mynd i ffwrdd yn ffaglau
Ni chlybwyd yn un lle y fath alarnade,
Pan oedd Rufain hynod yn llosgi saith niwrnod;
A than mawr Caer Droea yn llosgi a Difetha
Wylofain mawr ydoedd wrth ddinistro dinasoedd;
Ond beth oedd tosturi y Cyfyngder ar C'ledi
Er bod gwr yn gweled i wraig mewn caethiwad [sic]
Ac yn Gwrando llefen a gwaedd i blant bychen
Heb allu ei dwyn allan nai achub ei hunan
Nid oedd hyn o flindere ond am gwrs o ddyddie
Nag yn llosgi'n wnias mo'r hollfyd oi Gwmpas
Ond y llosgiad yma fydd yr amser diwedd.
Ni âd na gro na cherig na dim byw gwaeledig
Y Cybydd âd heibio'r hyn oll sydd ganddo [td. 5]
Ni rwstra'r Cwrw i'r oferddyn farw
Glendid yr holl Ferched sydd yn toddi n llymed
y Gwŷr Cryfion yn methu a phob Cnawd yn crynny
Ni cheidw holl ofud gwr mouo funud
Ni ddieng y gwŷr Cryfion na'r mwya i ddichellion
Ni ddieng y Llong gynta'n a'r Mach troed ysgafna
Bydd Môr o Dân ysol i'w difa'n Dragywyddol.
A dyna resynys gyflwr dyn trienys
A'i wylofain drwy drymder y dydd ola o'i amser.
„ Gwae fi o hyn allan ydwyf Ddŷn truan
„ Pa <f>yd na pha gysur a gaf i bechadur!
„ Pa gyngor a gymeraf yn y cystudd mwyaf
„ Ynghydwybod sydd estro ag i'm tost gyhuddo;
„ a'r holl fyd bychan yn mynd yn eiries dan
„ I ba le y Diengaf rhag y cystydd mywaf
„ Pe'r awn i'r Mynyddau <táu> am goddiweddau
„ Os af i'r dystryndir yr holl Wlad, a losgir
„ Y Castelli mwya a phob amddiffynfa,
„ Pa lês a wna rheini maent i gid yn llosgi,
„ A dyna ddychryndod ar amser gwedi darfod,
„ Mi druliais [sic] yn union ymhôb ofer foddion
„ Lawer o amser wrth dori Sabothe
„ Yn canu ag yn downsio yr amser aeth heibio,
„ Fe fu amser arall i'm alw ar Dduw'n ddiball
„ Ac i ofyn cymmod am bob math o bechod:
„ Pan oedd llawer Teulu a Disgyblion i Jesu,
„ Yn Pregethu'r Efengil a minau'n troi ngwegil,
„ Bu amser grâs unwaith a Dydd Jechydwriaeth,
„ Ond yr amser yma mae'r Byd a'r chwalfa,
„ Oni Wiw mo'r gofidio pob peth sydd yn pasio. [td. 6]
A dyna gwynfan y pechadur truan
Nid oes i hwn obeth ond tost farnedigaeth
Am ei fod mor ofer hyd ddiweddiad i amser.
Ond er maind [sic] y dychryndod a'r hollfyd yn darfod
Gwybydded pob Cristion nad fellu budd y cyfion
Bydd hwnnw beunydd yn llamman o lawenydd
Fod amserau'n dyfod iddo gael i ddatod
A'i Brynwr eglyr yn ei dderchafu i'r awyr
I fysg yr holl seintiau yn uwch na'r Cymylau,
Ac oddi yno'n gweled y byd yn un llymed
Ac ynte'n cael madde i holl gamwedde
Mor ddedwdd a fyddant yngwlad y gogoniant
Lle bydd yn yr unlle fil o filiwne
O'r nefolion Deulu'n darllen ac yn canu,
A disglair wynebryd i'n iachawdwr hyfryd
I'w goleuo'n wastad yn lle Haul na Lleuad
A gwlad mo'r ddedwddol a beru'n dragywyddol,
A phwy na <.>oe oglyd yn rhan yma oi fywyd;
Am fynd ir uchelne lle mae yr holl Seintie,
A dedwddwch na dderfydd fyth yn dragywydd.
Hugh Jones Llangwm a'i Cant

BWB 483(2): Hugh Jones (Llangwm).Dwy o gerddi newyddion. Yn gyntaf Ystyriathau ynghych diwedd Amser neu'r Dychrynadwy Arwyddion, a Ryyfeddodau a fydd yn y dydd diweddas: gwedi i gymeryd allan o amriw fannau o'r Yscrthyrau Sanctaidd; sef y Dychrŷn a fŷdd ir anuwiolion weled Diben pob pêth, a mawr Orfoledd y eyfiawn yn y Nefoedd. Yn Ail Cerdd Tros Wraig aedd yn Diodde caethiwed a Carchar, gan ei gwr ei hynnan iw chanu ar y Dôn y Ceiliog Du (Argraphwyd yn Bala: gan John Rowlad tros William Davis, dim dyddiad), 6-8 (baled 2).

Yn ail Cerdd ar y don a elwir y Ceiliog Dâ

O Dduw trugarog rowiog ri
Clyw fi'n galw a'r d' enw di
Mewn gorthrymder trymder trais
O Clyw Dduw nef fy llef am llais
O lawr fy ngharchar galar gwyn
Danfon d'ange o'm dyddie i'm dwyn [td. 7]
Neu ryw Ollyngdod hynod hael
mado A'm lletu gwelu gwael.

Er allo'n awr na mawr na mân
Mi ga fy llosgi leni yn lân
Nid oes am gwerud a llaw gref
Ond hyder nerth y Tâd o'r nef
Och gofio ngwr mae'nagre'n [sic] lli
O'ch oera fodd na chare fi
Ond er fy rhoi dan dymder dro
O Cywir fyth y Cara i fo.

Ac er Caethed iw fy nghwyn
'Rwyf iddo fe am fadde'n fwyn
Mi mrof i alw'n Groew ar Grist
O'm Gwelu oer trwm am Galar trist
fe gadd Susana'r ucha o radd
Mewn bâr a llid ei bwrw i'w lladd
Ar Dduw or nef rhoe lef wawr lon
Fe safio fywyd hyfryd hon

Y Rhai mewn adfyd Clefyd cla
A'r duwiol fuchedd diwedd da
Er bod mewn trallod syndod swydd
Mae Duw'n gwaredu rheini'n rhwydd
Ar gwyr Sydd gryfion Greulon groes
mae Duw'n terfynu o hynny ei hoes
<F>el Dafydd freiniol weddol Wawr
A'r Oes yn gla Goleiah i Lawr

Er bod mewn gwasgfa tyna taith
yn dioddie [sic] cur a merthur maith
Yn feichiog fawr ar lawr oer le
Caf eto'n hawdd dy nawdd Duw ne [td. 8]
i'm holl elynion greulon gri
mewn modde dwys o madde di
A'th drigaredd haeledd hên
Ow Da i mi o dod Amen.
Hugh Jones a'i Cant

BWB 524(1): Hugh Jones (Llangwm).Dwy o gerddi newyddion. Y Gyntaf, Rhybudd i Bechadur i feddwl am ei Ddiwedd ac ymadel a gwagedd y Byd hwn. Iw chanu ar y don elwir King's Farewel, neu Ymadawiad y Brenhin. [...] (Caerfyrddin: Argraphwyd tros Hugh Efans, gan J. Ross, 1765), 2-4 (baled 1).

Y GERDD gyntaf, sef Rhybudd i Bechadur, &c.

TYdi bechadur amhur yma cla yw dy gyffes clyw dy goffa,
I ddechre ystyr gwaith angenrhaid mwya ei rinwedd am yr Enaid,
Paham yr wyti mor ofalus am drin o hyd y byd enbydus
A'r enaid gwan Duw ar ei ran mor druan ei ymdrawiaeth
O eisiau chwilio iddo 'n helaeth ysol gariad physygwiaeth
Dy holl ofalon sydd yn benna am bethau damwain y byd yma
Heb feddwl fawr rhwng lloer a llawr am awr dirfawr derfyn,
Ange arswydus ergid sydyn heb le i gilo rhag y gelyn.

Cofia feddwl yn ufuddedd am yr enaid mewn gwirionedd
A gwilia i'r gwael lygredig gorphyn er ei anwyled droi yn elyn,
Y cnawd wrth natur sydd bob amser yn ceisio ei nwyfus blasus bleser
A thithau yn fwyn yn cyd-ddwyn heb achwyn ebychiol,
Am gynnorthwy cadarn nerthol a da fwriad edifeiriol,
Ond garw fod y gwaeledd briddin yn lladd yr enaid bob yn ronyn,
Eisie cael yn ddiffael ei ddiwael addewid,
Yn y bedydd dedwydd dwedyd ar fath hydol ymwrthodid.

Na ddod mor rhwysc i'r marwol gorphyn ond y porthiant sydd iddo 'n perthyn
Maethu'r corph a'i blesio yn ormod sydd yn bachu dyn i bechod;
Bwyd a diod yn gymhedrol sydd yn gymwys iawnn iw ganmol
Dillad clud yn y byd rhag anwyd ddigonedd,
A hyn iw fedd 'n ufuddedd gyda gwiwlan iawn ymgeledd
Bodlondeb ydyw 'r iawn brydferthwch gyda geirie diolchgarwch
I Dduw Tad yn ddiwad trwy gariad rhagorol,
Am bob bendithion yn odiaethol a chalon ddirwest onest <un>ol
[td. 3]

Mae llawnder o wresogion seigiau rwi'n coelio yn waeth na phringder weithiau,
A fo digonol ni chais gwyno ond gollwng ingau Crist yn ango,
Medd-dod pechod mawr anghyfion a fag odineb ymysc Dynion
Amrafael maith lawer gwaith canwaith bu cynnen,
Gwn o'r achos mawr yw'r ochen och i fagad a chenfigen,
Llawer gwraig a phlant sy'n geran mewn lle llwm cibog yn eu caban
Ac wyneb llwyd eisie bwyd ac anwyd iw gwinedd,
Pan fo 'r gwr yn anhawddgaredd efo 'r cwrw yn ei berfedd

Mewn cyffro digio ei gymdogion plesio is awyr ei gaseion
A gwascaru heb gelu'r golud gall o'r achos golli'r jechyd,
Troi delw Crist ar lun anifel yn aswy ei guchia eisie gochel
Ffydd ddiras y cythrel cas anaddas iawn iddo,
Rhoddi'r enaid bach i raenio er maint deisyfiad Crist iw safio
Cofia Lot a brenin Babel a chais ddigryn ffydd ddiogel
A thro 'n ol fawl pur fel Pawl wrth reawl athrawiaeth.
Di gei dirion jechydwriaeth ond gwir ddeisyfu ar Jesu o Nazareth.

Yn llyfr Mathew 'r chweched bennod di gai hanes deg hynod
A'r modd i arfer union yrfa gore sylfaen dy breswylfa,
Gochel falchder hyder hudol gochel bechod defod diafol
Dy dynnu'n dost fechan fost ry dost i rwyde,
Dryge ffyrnig draig uffern-le rhyw ddyn dwl anian ai dilyne
Diharebion doeth odiaethol a Jaco hapusdeg yr Apostol
Sy'n rhoi i ni rybudd ffri i 'mgroesi modd grasol,
A'r brenin Dafydd arwydd wrol sy rwi'n tybed yn attebol.

O pam y porthi 'r corphyn gwaeledd o flaen yr enaid mawr ei rinwedd
Llawer peth all ladd y corphyn na byddo 'r enaid gwaeth o ronyn [td. 4]
<.........> yr enaid <...>iau anianol jawn dro gweddus yn dragwyddol
Dan <l>e sydd ar ol ein dydd trwy gynnydd trigiannol,
Y nefoedd wiw-ras dddinas ddoniol a'r llall yw'r ffyrnig bwll uffernol
Os gwerthi d'enaid i fynd yno y corph o'i letty a ddychwel atto
Cyd-diodde'r tân yscol rân aniddan rwi'n adde,
Archoll benyd erchyll boenau le damnedig i eneidiau.

Pwy all ddiodde un wreichionen ar bys bychan aswy heb ochen
O'r tân dirym daearol yma wrth dân ysol y pwll isa,
Ni byddit chwarter un munudyn yn ceisio i ddifa hynny o ddifyn
Llawer peth yn ddifeth o doreth daearol,
Dail a llysiau fyddai llesiol iw gwneud a chysur yn iachusol
Heb ddim gochel tân uffernol lle bydd rhai'n gwaeddi yn dragwyddol
Heb ddiwedd byth syndod syth mewn adwyth boenydiol
Hen ddwys gerydd anescorol heb iw newid i'r annuwiol,

Ceisiwn fwriad edifeirwch ceisiwn gryaedd gwir hawddgarwch
Ceisiwn yscol Jacob dduwiol i ddringo'n ufudd i' wlad nefol
Ceisiwn lampau 'r call forwynion i oleuo i deithio fel y doethion
I fynd o hyd trwy donnau 'r byd i'r llawnfyd mwy llonfawr,
Grym a sylfaen gry rasol fawr yn faith i'n dilyn fyth hyd elawr,
Fel dwedodd Pedr yr apostol a'n dwg i feddiant dawn ufuddol,
At y Tad yn ddiwad trwy gariad tra gwrol,
<I'w> nefol deyrnas ddinas ddoniol trwy ffydd a gweddi yn dragwyddol.
HUGH JONES.

BWB 712(1): Hugh Jones (Llangwm).Tair o gerddi newyddion Y Gyntaf; Hanes buchedd y rhan fwyaf o Ddŷnion sŷdd hêb feddwl am eu diwêdd, ond sŷdd yn hyderu ar y Byd ymma; i'w chanu ar gwêl yr Adeiliad. [...] [...] (Mwythig: Argraphwyd gan Stafford Prys, tros Thomas Elias, 1766), 2-4 (baled 1).

[td. 2]
Cerdd newydd, hanes Buchedd y rhan fwya o ddynion; sydd heb feddwl am eu Diwedd, ond hyderu ar y Byd yma, i'w chanu ar Gwel yr Adeilad.

YStyried holl Blant Adda, mae damwen,
I'w 'r Byd ymma, neu yrfa oerfaith,
Er maint i'w 'n hyder ynddo, wrth nattur,
Ni gawn etto amdo i ymdaith,
Nid oes er Adda i'r hwya i hoes,
I Weîthio 'n gore cyn dwad ange,
Ond byrr o ddyddie i godi 'n gradde 'n groes,
A hyn drwy boen a blinder creulonder lawer loes,
A phwy pan fydde yn nyddiau ei nwy,
Na feddylia hwyr a Bore am ddyrnod Ange;
Cŷn rhoddi o'i gledde o glwy,
Gall Duw ein rhoi mewn gwerud heb fyw'r un munud mwy.

Mae Cristion yn ymrwymo, Drwy ffydd,
A Bedydd beidio a gwyro i gerydd,
Cashau o hyd ei hoedel, y Byd,
A'r Cnawd a'r Cythrel afel ufudd,
Ymroi yn rhyfedd iawn a rhoi,
Ei addewidion fod yn ffyddlon,
Neu Siccrwydd ddigon hoff union y gwnae ffoi,
Ne wnaiff yn maglau'r Cythrel ar drafel ddim ymdroi,
Pan fo mewn oedran gyfan go,
Daw'r Byd a phechod i'ŵ gyfarfod,
Fe durr yr ammod waith hynod a wnaeth fo,
Ni feddwl ef na cheisio, trafaelio trwyddo un tro,

Ond at yr hen Elynion, draw 'n annwyl,
Fe dru 'n union oerion eirie,
Yn lle cyfiawn<i> yn wrol, neu ddeus 'u,
Am fyw 'n urddasol fel yr addawse,
Y Byd â hwn fo ymglyma 'n glyd,
Fe dru i'w lafurio a'i galon ynddo,
Fe grediff iddo pan ddelo 'n gryno o'i gryd,
Heb gofio'r Bywyd nesa lle ceiff o drochfa dryd,
A'r llall ail Elyn cyndyn call
Y Cnawd a'i drachwant a fydd i'w feddiant, [td. 3]
Yn llawn o nwyfiant mor bendant yno heb ball
A hwn wrth gael ei Dendio'n gwyro i foddio'r fall.

Fe ddilyn Bob drygioni, yn rhugul,
Ni ddaw fo i wrando 'n fwynedd, ar unig,
Air gwirionedd; o'i Annedd unwaith,
Ymroi fel pharo heb geisio ffoi,
A Christ a'i Eglwys wiladwris yn galw 'n gymwys,
Neu ddownus pam na ddoi,
O'th ffordd a'th fuchedd aflan gwell iti druan droi,
Clyw, Clyw medd geiriau a deddfau DUW;
Dychwel weithan cyfod allan o rwydau Satan,
Bŷdd etto rwyddlan rŷw,
Ymâd a'th holl ddrŷgioni ag fellu byddi byw.

Ond dyma'r modd yn eglur, bydd calon,
Pob pechadur amhur ymma,
<Y>n dweud pan ddelom i'n henedd; mi faria,
<B>ob oferedd ag mi edifarha,
Pwy ŵyr, pa un a'î Bore a'i hŵyr,
A'i heddyŵ a'i foru y geilŵ 'r Iesu,
A'i lîd o'n Dautu yn cynnu fel y Cwŷr,
Neu gyrr o'r Ange in difa a rhoi ini laddfa lwyr,
Yr oedd bryd, yr enwog clymog clyd,
Pan wnae 'n ei amser dai drwy wchder
Yn llawn o gryfder i gadw i bwer Byd,
Fe Synnodd y nos honno ymado ag efo i gyd.

Yn Ifangc Boddio Satan ' a chadw,
I dduw ei hunan Ddyddiau ei henaint,
Ni chymer yr oen gwirion, (mo'r gweddill,
Diafol gwyddon) y Person Pŷr saint
A phwy, a fentra yn nyddie eu nwy,
Ddilyn gwagedd fâr oferedd,
Rhag ofn yn henedd ddwad arno'n glafedd glwy,
A'i daro heb allu symud na dweud gair methlud mwy,
Pan fydd y gruddiau ar Bronau 'n brudd,
Y Traed yn fferru ar ddwylaw'n sychu,
A'r Cnawd yn crynnu a phallu o wendid ffydd,
Ni ddywed dri gair hynod a'i dafod yn y Dydd,
[td. 4]

Yn llesg rhaid dechre Crefu, ar golwg,
Ar i fynu 'n galw 'n fwynedd,
Fe dd'wed Jesu o Nazareth “ Dwyfamod,
“ O dos ymeth araith oeredd,
“ Pa ri, o ddyddie brafia eu bri,
“ Cest lawer Blwyddyn er yn blentyn,
“ Gallesit gychwyni mofyn peth a mi,
“ A mine laŵer wythnos a ddarfu d' aros di
Gwanhau, wan 'r Corphyn briddin brau,
Wrth ddiodde gormod baich o bechod,
A hi Cydwybod naws hynod yn neshau,
Ac ofan mynd o ddifr<r>i i ddiodde cledi clau.

A'r dyn o'r Cyflwr hwnnw; 'n ddi' morol,
A fo marw bydd garw ei gerydd,
Medd geiriau glan y g'leuni; gŵae iddo,
Erioed moi eni i'w boeni beunydd,
Bydd dryd holl ofer bethe'r byd,
Y bu'n ei casglu ŵr tar a'i tyrru,
Gan hel o'i ddautu a'u prynu lawer pryd,
Cydwybod dda 'r dydd hwnnw sydd gwell nag elw i gyd
Pa lês ni fydd ô'n nawr ddim nes,
Py cae fo 'r hollfyd yn ei fywyd,
A dŵeud bob mynud y gwynfyd yma ges,
Os bydd yr Enaid truan yn gruddfan yn y gwres,

Meddylied Pawb yn wastad, mae hoedel
Dyn fel hediad, neu dynniad tonne,
Rhai'n henedd iawn a hûnan; rhai 'n Ifengc,
Fellu y Byddan yn mynd i'w bedde,
Bob awr mae'r Ange modde mawr,
Yn rhoi ini ddyrnod gwae ni o'i ddyfod mawr,
Mae'n llâdd y gwan a'r cryfa fo roes Goliah i lâwr,
Pôb pen, rhag gormod syndod sen,
Ceisiwn eil-fyd mewn Ifieingtyd,
Nid oes un munud o'r howddfyd ymma i'r hên,
Yn Ifangc troi sydd ôre' â Duw fo madde Amen.
Hugh Jones, Llangwm a'i Cant.

Nodiadau
Notes

1.The page is cropped here; only the lower half of the letters has been preserved.
2.fe a'r ... i hun printed on two lines.
© University of Cambridge 2004
Diweddarwyd: 
Last update: