PENNOD 1.
MORDAITH
Nid hawdd amgyffred ysgogiadau y meddwl
wrth ymadael â theulu anwyl, eglwys, a chynulleidfa garedig, i wynebu hir daith dros fôr a thir.
Gyda theimladau na fedr neb eu mynegu, Awst
26, 1839, ymadewais âg ardal Paddy's Run, ac ar
ol teithio 20ain milldir yn nghwmni hynaws gyfeillion, daethum i ddinas Cincinnati; y ffordd yn
dda, ond y tywydd yn hynod o boeth. Yn yr
hwyr, Areithiais ar Ddirwest, yn Nghapel y
Cymry;—mae 'r achos ar gynydd, a llawer trwyddo
wedi eu hachub o grafangau marwol meddwdod.
Wrth adael y Capel, clywais adsain gorfoleddu
yn treiddio o addoldy y Negroes Wesleyaidd:
ar ol myned iddo, mawr oedd fy llawenydd wrth
[td. 4]
weled tyrfa o bobl dduon wrth eu bodd yn moli
Duw, trwy daer weddio, canu, a gorfoleddu.
Gofynwyd i mi ddweyd ychydig, ac arweiniwyd
fi gan bregethwr dû at yr Areithfa; ac ar ol cael
ychydig ddistawrwydd, dywedodd y dyn dû,
“Come, dear bredren, try be still, de white broder
going to talk to de sinners.” Mor hardd a dymunol
oedd yr olygfa, hen blant duon Ethiopia yn
mhellder y Gorllewin-fyd yn mwynhau rhyddid
meibion Duw. Y mae 5 neu 6 mil o bobl dduon
yn y ddinas, oll yn rhydd, ac yn byw yn gysurus.
Y mae Cincinnati, ar lan Afon Ohio, yn cynnwys
50,000 o drigolion. Yn 1808, nid oedd ynddi
ond 5,000; yn awr yn ddinas fawr, canol-bwynt
masnachol y Gorllewin. Wrth sefyll ar y Landing,
gwelir agerdd-fadau mawrion, rhai yn myned i
fynu i Pittsburg, 500 milldir, ereill i lawr i New
Orleans, 1,500, ac eraill i Raiadr St. Anthony,
1,800 o filldiroedd. Yn y Gauaf y mae o 4 i 5 can
mil o foch tewion, yn pwyso o 2 i 3 chant, yn cael
eu lladd a 'u halltu, a 'u hanfon i 'r gwahanol
farchnadoedd, mewn agerdd-fadau; dyma sydd
yn gwobrwyo yr amaethwyr am eu llafur; maent
yn eu pesgi gyda 'r Indian Corn, ac yn eu gwerthu
am o 2 i 3 ceiniog y pwys. Mae y tai yn gyffredin
o briddfeini, yn hardd a helaeth; yr heolydd yn
sythion ac yn llydain. Y mae yma 30 o gapeli,
a 9 o ysgoldai mawrion. Y maent yn argraffu
20 o Newyddiaduron, rhwng dyddiol a wythnosol;
4 Ariandy, a 4 Marchnad-tŷ, lle y cynnhelir
marchnadoedd bob dydd, ond ar y Sabboth,
a dechreuant ar doriad y dydd, a diweddant am
9 neu 10 y boreu; 2 Goleg, un i feddygon, ac
arall i gyfreithwyr; y mae un dan olygiad y Pab[td. 5]yddion; yn nghyda llawer iawn o adeiliadau defnyddiol a godidog eraill. Haner can mlynedd
yn ol, yr oedd y lle yma yn anialwch hollol,
trigfanau creaduriaid, ac Indiaid gwylltion; mawr
y cyfnewidiad a wnaeth amser mor fyr. Awst 27,
1839, teithiais oddiyma mewn cerbyd drwy wlad
hyfryd a ffrwythlon i Columbus, 115 milldir;
yr oedd yr amaethwyr yn hau gwenith, a 'r meusydd
o 'r Indian Corn yn dechreu addfedu; y trefydd
yn lled aml, ac yn dangos eu bod ar gynnydd.
Yn fore yr 28ain, cyrhaeddais Columbus, prifddinas y dalaeth, ar lan afon Scioto, yr hon sydd
yn cynnwys 7 neu 8 mil o drigolion. Cynnhelir
ynddi Eisteddfod y Llywodraeth. Y mae ynddi
Noddfeydd (Assylums) i 'r deillion, mudion, byddariaid, a gwallgofion, yn adeiladau mawrion ac
ardderchog o briddfeini a cherig nadd. Gerllaw y
ddinas, ar lan yr afon, y mae carchardy y dalaeth,
(Penitentiary). Wrth weled yr adeilad ardderchog
hwn, a 'r gerddi o 'i amgylch, gellid meddwl mai
palas boneddwr ydyw; ond wrth sylwi ar y drysau
a 'r ffenestri heiyrn sydd arno, deallir yn fuan mai
drwg-weithredwyr sydd ynddo. Yma yr anfonir
yr holl ddrwg-weithredwyr yn mhlith 1,500,000
o drigolion sydd yn nhalaeth Ohio, i 'w cospi trwy
weithio yn galed tros ystod eu carchariad, sef o
flwyddyn hyd eu hoes, yn ol y drosedd. Yr oedd
ynddo y pryd hwn 445 o garcharorion, rhai o bob
Swydd (County) yn y dalaeth, o bob oedran, a
phob gradd mewn cymdeithas. Bu gwaith y carcharorion y llynedd, ar ol talu traul y carchardy, yn
ennill i 'r dalaeth £3,000, yr hyn a achubodd gymaint a hyny o dreth oddiar y dinasyddion. Yn
y dydd y maent oll yn llafurio—neb yn cael siarad
[td. 6]
un gair; y nos mewn celloedd, heb ddim ond y Bibl
i 'w difyru. Eu dillad yn frithion—cant ddigonedd o
ymborth iachus, ond pob peth arall yn gosp i 'r
eithaf. Y mae gweinidog yr efengyl yn llafurio
yn eu plith, yn pregethu iddynt ar y Sabbothau, yn
cadw dyledswydd deuluaidd yn ddyddiol, ac yn
ymweled â hwy yn fynych yn eu cellau; ac y
mae y moddion, dan fendith Duw, yn llwyddo i
dynu dagrau o lawer llygad na wylodd erioed o 'r
blaen, ac i ddryllio llawer calon adamentaidd. Y
mae llawer ohonynt yn rhoddi arwyddion boddhaol o ddiwygiad a theyrnasiad gras yn yr enaid;
a gellir dywedyd fod yr efengyl oedd a 'i chofnodau
o fuddugoliaeth yn mhalas Nero, a 'i cholofnau byw
o fewn muriau carchardy talaeth Ohio.
Pregethais yn yr hwyr yn y dref uchod, i gynnulleidfa Gymreig. Dranoeth, cyrhaeddais Radnor, yn swydd Delaware. Y mae yma lawer o
Gymry, a 'u rhifedi yn cynnyddu yn barhaus. Cynnaliwyd cymanfa yma gan yr Annibynwyr, Medi
1, 1839, sef y gyntaf yn y lle hwn. Nid oedd yno
ond ychydig o bregethwyr, sef Parchedigion H. R.
Pryce, Worthington; S. Howells, Columbus;
M. M. Jones, (gynt o Ebensburg,) a Rees Powell.
Yr oedd y gwrandawyr yn lluosog, yr odfeuon yn
wlithog, a gobeithiwn, er budd i 'n cydwladwyr
mewn gwlad bellenig<.> Medi 4ydd, ymadewais â
Radnor mewn cerbyd, trwy wlad wastad a ffrwythlawn, 85 milldir, i Sandusky, ar lan Llyn Erie.
Y mae y tir yma yn isel, ac weithiau yn wlyb. Y
mae llawer o 'r gwastadtir, a alwant hwy Plains,
yn naturiol heb ddim coed. Mae rhai o 'r Plains
yn 20 milldir o gwmpas, a gwellt gwyllt yn tyfu
ar hyd-ddynt, yn borfa ac yn wair. Y mae y Plains
[td. 7]
sychion yn cael eu haredig, pa rai sydd yn hynod o
ffrwythlawn: maent yn anhawdd iawn i 'w haredig
y tro cyntaf. Gwelais un wedd yn cynnwys tair iau
o ychain a dau o geffylau, yn aredig. Ar ol aredig
y tro cyntaf, y mae yn rhydd fel lludw, ac yn
hawdd ei drin. Cyfrifais ar un weirglawdd, dros
gant o ddeisi gwair, o ddwy i dair tunell yr un,
yn barod erbyn y gauaf yn ymborth i 'r anifeiliaid.
Medi y 5ed, gadewais dalaeth Ohio, yn yr agerdd-fâd “Erie,” 230 o filldiroedd, i Buffaloe, yn
nhalaeth New York. Yr oedd ar y bâd oddeutu
300 o deithwyr; cefais dywydd hyfryd, a daethum
i Buffaloe y dydd canlynol. Y mae Llyn Erie
yn 270 milldir o hyd, ac o 30 i 40 o led, yn ddwfr
croyw, ac yn nofiadwy i longau 400 tunell; a
rhyfedd y nifer o fâdau a llongau sydd yn mordwyo arno. Medi 6ed, cymerais eisteddfa yn
y Rail Road Car, am 15 milldir, i ymweled a
Rhaiadr Niagara, rhwng Llyn Erie ag Ontario, lle
y mae holl ddyfroedd y llynoedd Gogleddol yn
treiglo mewn ffrwst a mawredd annhraethol dros
graig serth, 164 troedfedd o uchder. Dyma un
o brif ryfeddodau cyfandir America, yr hwn sydd
a 'i ddyfroedd rhuadwy fel mynegfys tragywyddol,
yn dangos ardderchawgrwydd gweithredoedd y
Bôd anfeidrol a 'i gosododd. Ar ol edrych arno
oddifynu ac oddiwaered a 'm llygaid heb haner eu
boddloni, ymadewais ar y Rail-Road i Lockport,
ac oddiyno ar y gamlas i Utica. Gwelais ar y daith
hon bentref a gwlad gyfaneddol gan lwyth o
Indiaid, (y Tuscaroras,) wedi eu gwareiddio, ac
yn byw fel eu cymydogion gwynion. Yn y pentref
hwn y mae capel, a chenadwr yn llafurio yn eu
plith, a 'r efengyl wedi gwneuthur iddynt bethau
[td. 8]
mawrion. Yr oeddynt unwaith yn llwyth enwog
a lluosog, ond trwy ryfeloedd a meddwdod, y
maent wedi myned gan lleied a 300 mewn rhifedi.
Aethum ar y gamlas oddiyma i Utica, a chefais
fy nghario a 'm hymborth am 10 swllt y can milldir:
hon oedd y daith hyfrydaf o 'r holl ffordd y daethum i Utica, 234 o filldiroedd mewn 4 diwrnod.
Y mae llawer o drefi mawrion i 'w gweled ar
lenydd y gamlas; ac yn eu plith y mae tref Rochester; ar lan Afon Gennesse, yr hon sydd hynod
am ei melinau; cyfrifais 16, ac yn mhob un o
honynt o 6 i 12 pâr o gerig, yn malu gwenith, i 'w
ddanfon ar y gamlas i New York. Yn Syracuse
y mae gwaith halen helaethaf yn y wlad. Yma
gwelais lawer o Indiaid wedi eu haner wareiddio,
o lwyth yr Onandagos; y mae ganddynt dir yn
agos i 'r dref, ond trwy eu bod wedi gwrthod yr
efengyl a 'i chenhadau, nid oes cystal golwg arnynt
a 'r lleill a welais; y mae ohonynt dros 400 dan hen
benaeth a elwir Antioga, yr hwn sydd yn 90
mlwydd oed. Yr oedd y dynion yn eu gwisg yn
debyg i 'r bobl wynion; ond y merched a 'r plant
mewn dillad Indiaidd, sef Moccasons o grwyn am
eu traed, peisiau o frethyn yn llawn o dlysau o
wahanol ddefnyddiau a lliwiau, bed-gown callicco,
gwrthban dros eu penau a 'u hysgwyddau, tlysau
arian yn eu clustiau ac ar eu dwylaw. Cyfrifais
haner cant o ddarnau arian fel cadwyn ar wddf
bachgen 5 neu 6 oed. Yr oedd y mamau yn cario
eu plant, y rhai oedd dan flwydd oed, yn rhwymedig ar ystyllen, fel y byddent yn uniawn ac yn
hardd pan gyrhaeddant oedran dynion. Wrth
fyned trwy y dref, gwelais nifer o 'r Indiaid, rhai o
honynt yn lled afreolus gan waith yr Alchol,
[td. 9]
gelyn y coch, du, a 'r gwyn, yr hwn oedd a 'i fachau
yn un ohonynt, ac yn cael ei gymeryd ymaith gan
rai ag oedd yn fwy sobr. Gofynais i Indiad yn fy
ymyl, pwy oedd y meddwyn. Atebodd, gan wenu,
“He no Indian now, white man make him drunk.”
Mae yr Indiaid, o ran maintioli, yn debyg i drigolion Ewrop; eu lliw fel copr, eu gwallt yn ddu,
hir, a garw, fel rhawn ceffyl. Galarus yw meddwl
am goch drigolion coedwigoedd ëang y Gorllewin,
a fu gynt yn meddiannu y wlad, a 'i theg ddyffrynoedd yn dir helwriaeth ganddynt; ond yn awr y
mae rhyfeloedd a gwirodydd wedi eu hysglyfaethu
fel nad oes ond gweddillion gwael i 'w gweled, pa
rai sydd yn diflanu fel niwl o flaen pelydrau
tambaid yr haul: mae llawer o ymdrech yn cael
ei wneyd gan y Cymdeithasau Cenhadol yn eu
hachos; ond fel dynoliaeth yn gyffredin, derbyniad
oeraidd sydd i 'r efengyl, a gwrthodiad o 'i chynghorion tirion; ei bendithion rhad yw eu maen-tramgwydd, a 'u rhwystr i fwynhau eu breintiau
gwerthfawr yn y byd presenol, a 'r hwn a ddaw.
Yn Utica, gwelais Martin Van Buren, llywydd
yr Unol Daleithiau, yn marchogaeth ar geffyl, heb
un gwas yn ei ddilyn, yn edrych yn fwy tebyg i
amaethydd cyffredin na llywydd 15,000,000 o drigolion. Yn swydd Oneida, treuliais amser hyfryd
yn ardaloedd y Cymry, yn cynnorthwyo fy mrodyr
i gynal eu Cyfarfodydd Blynyddol. Wrth weled
lluosogrwydd y gwrandawyr, helaethrwydd yr
addoldai, ac ysbryd y gwaith, braidd na feddyliaswn fy mod yn ngwlad fy ngenedigaeth. Ar ol
mwynhau hyfrydlawn gyfeillach gyda hwy, a chyfranogi yn helaeth o garedigrwydd yr eglwysi, ymadewais oddiyma Medi 26ain, ar y Rail-Road, 96
[td. 10]
milldir, i Albany; ychydig oriau a fu'm yn dyfod
i ben y daith. Yn min yr hwyr, yn yr agerdd-fâd Dewit Clinton, ymadewais i fyned lawr Afon
Hudson, 160 milldir, i New York; ac erbyn boreu
dranoeth, gwelwn oddiar fwrdd y bâd, y ddinas
yn ei hardderchogrwydd yn ymddangos o 'm blaen,
yr hon sydd yn cynnwys 320,000 o drigolion. Pregethais yma i 'r Americaniaid, yn Pearl Street, ac
i 'r Annibynwyr Cymreig, yn Broome Street.
Treuliais yma ychydig ddyddiau, lle y cefais
garedigrwydd anarferol.
Hydref 1af, ar y llong Columbus, (670 tunell,)
yn rhwym i Liverpool, ymadewais, am 10 o 'r gloch
yn y boreu, â thir America, i wynebu y geirwon
dònau. Gan nad oedd dim gwynt pan oeddym yn
cychwyn, bu orfod i agerdd-fâd lusgo ein llestr i
lawr hyd Sandyhook. Yr oedd llawer o longau
ereill yn cyd-gychwyn â ni, ac yn eu plith yr enwog agerdd-long, British Queen, yr hon oedd yn
saethu heibio gyda chyflymdra y fellten fforchog.
Ar ol cyrhaedd y môr mawr, a 'r bâd ein gollwng,
cododd y gwynt—lledwyd yr hwyliau—a dechreuodd yr hen Columbus rwygo trwy y tònau ddeg
milldir yn yr awr. Fel ag yr oedd llen y nos
yn ein gorchuddio, collasom olwg ar y tir, heb ddim
ond gwyrdd dònau a glas awyr i 'w gweled. Yr
oedd yn y cabin dri ohonom o Ohio, un o New
York, ac un o Pensylvania, yn cael pob ymborth
ag ymgeledd addas er ein cysur. Yr oedd yn y
Steerage o 70 i 80 o deithwyr, ac yn eu plith amryw yn afreolus ac anystyriol. Yn y cabin yr
oeddym yn talu (trwy gael pobpeth oedd yn ofynol
i 'r fordaith) £20 yr un. Yn y Steerage yr oeddynt yn talu, heb gael dim ond eu passage, eu dwfr,
[td. 11]
a 'u tân, £4. Hydref 3ydd, ymwelodd â myfi
glefyd y môr, er fy mlino yn egniol dair mordaith
o 'r blaen; eto ymwelodd â mi y pedwerydd gwaith;
ond trwy gael ymgeledd addas, ni ddyoddefais
gymaint ag a ddisgwyliais oddiwrtho.—Cymwynas
mewn rhith anghymwynas ydyw,—drwg fel y
daw da, am fod gwell iechyd i 'w fwynhau ar ei ol.
Hydref 7fed, pan yn mhell ar y gwyrddlas eigion,
clywais un o 'r morwyr yn gwaeddi o ben yr hwylbren, “Ship in distress.” Yn fuan ar ol hyn,
gwelwn long dau hwylbren, a 'r tònau yn lluchio
yn gynddeiriog-wyllt drosti, a phob peth wedi eu
golchi oddiar y bwrdd. Ni wyddom ei henw—
o ba le y daeth—i ba le yr oedd yn myned—na
beth a ddigwyddodd i 'r morwyr. Efallai iddynt
gael gwaredigaeth; ond mwy na thebyg iddynt oll
suddo i 'r dyfrllyd fedd.
Hydref 14, clywais fod plentyn wedi marw yn
y Steerage, unig blentyn ei fam, a hi yn weddw.
Gwisgwyd y corff mewn darn o hen hwyl, a
rhoddwyd careg wrth ei draed, a daeth un o 'r
morwyr ag ef i 'r bwrdd, a gosododd ef ar ystyllen
ar ochr y llong; a thra yr oeddwn yn darllen rhan
o bennod y claddu, gollyngodd ef i 'r dyfnder mawr,
i orphwys hyd y boreu y rhydd y môr i fynu ei
feirw. Hydref 15, yn y nos, gwelwyd goleu
Goleudy Cape Clear, yn yr Iwerddon; ac ar ol
mordaith gysurus, ar foreu yr 20fed dydd, cyrhaeddasom Liverpool, heb un ddamwain anghysurus
ein cyfarfod, wedi mordwyo yn agos i 3,500 o filldiroedd.
PENNOD II.
GOLWG AR DALAETH OHIO.
Y mae yn hysbys i 'r rhan fwyaf o 'r Cymry fod
llawer o 'u cyd-genedl yn trigianu yn y lle hwn.
Y mae Ohio yn un o daleithiau yr Undeb, ac yn
debyg o ran ei hansawdd i 'r taleithiau Gorllewinol
ereill. Y mae yma ddyeithriaid o bob gwlad yn
dyfod yn barhaus. Nid hawdd penderfynu ystyr
y gair Ohio; enw ydyw sydd wedi ei roddi i 'r
afon a 'r dyffryn hyfrydaf yn y Gorllewin. Dywedir
fod Ohio yn arwyddo gwaedlyd, a 'i fod wedi ei
briodoli i 'r afon, o herwydd y tywallt gwaed a 'r
ymladdfeydd dychrynllyd a fu ar ei glanau gan
yr Indiaid. Ereill a ddywedant mai oddiwrth
arferiad yr Indiaid o waeddi “O-hi-o” wrth rwyfo
eu badau.
Y mae talaeth Ohio yn gorwedd rhwng lledred
33° 30' a 42° 15' Gogleddol, ac hydred 80° a 40' a
85° Gorllewinol o Lundain. Y mae y dalaeth
hon yn 220 milldir o hyd, a 200 o led, ac yn cynnwys 26,000,000 o Acrau o dir; wedi eu rhanu yn
75 o swyddi, a 'r swyddi yn blwyfydd. Yn 1790,
nid oedd yn y dalaeth hon ond 700 o drigolion,
heblaw yr Indiaid. Cynnyddodd y boblogaeth,
yn y 50 mlynedd diweddaf, i rifedi, bron, yn annghredadwy. Eu rhifedi yn bressennol yw 1,500,000
o bobl wynion, 1,500 o Indiaid, ac o 15,000
i 20,000 o Negroes rhyddion. Y mae Ohio yw
llywodraeth rydd, ac yn gymysgfa o drigolion yr
hen daleithiau, a 'r gwahanol wledydd Ewropa.
Saesonaeg yw iaith gyffredin y wlad, er fod llawer
o ieithoedd ereill yn cael eu harferyd. Y mae
y dyeithriaid yn arferyd iaith y Saeson, eu dull o
[td. 13]
fyw, a thrin y tir, ac yn syrthio i drefn y wlad; yn
mwynhau rhyddid gwladol a chrefyddol; a mawr
a gwerthfawr yw eu breintiau.
Haner can mlynedd yn ol, Indiaid ac anifeiliaid
gwylltion oedd yn meddianu y dyffrynoedd Ohio,
ac adsain eu bloeddiadau rhyfelgar, yn nghyda
drwg-nadau bwystfilod rheibus yn unig oedd yn
tori distawrwydd nattur. Ond nid felly yn awr;
y gwylltfilod wedi eu difa, a 'r Indiaid wedi eu
gwareiddio, neu gilio yn mhellach i 'r anialwch. Y
mae yma wlad helaeth a ffrwythlawn, yn drigle i
1,500,000 o drigolion rhydd, moesol, a chysurus.
Barna dynion deallus, cyfarwydd âg ansawdd y
wlad, pe byddai yr holl dir sydd yn addas i 'w
lafurio, wedi ei arllwyso a 'i drin fel tiroedd Ewrop,
y byddai ei gynyrchiad yn ddigonol chwe gwaith
i 'w thrigolion presenol; a gellir dywedyd yr un
peth am yr holl daleithiau Gorllewinol. Diogi a
meddwdod yn unig sydd yn achosi tylodi mewn
gwlad mor helaeth a ffrwythlawn a hon. Y mae
y rhan Ddeheuhol o 'r dalaeth yn gyffredin yn dir
toredig; a 'r Gogledd yn wastadedd, ac yn lled laith,
heb nemawr ohono yn rhy uchel i 'w aredig, neu
yn rhy wlyb i 'w weirgloddi. Y mae coed yn tyfu
yn naturiol ar y tir, (ond y Plains,) ac o wahanol
rywogaethau, sef, derw, cyll ffrengig, ŷn, llwyfenau,
cherry, hicory, ffawydd, poplars, &c., y rhai sydd
o 40 i 50 troedfedd yn unionsyth at y canghenau.
Weithiau nid oes dim llawer o fân-goediach i 'w
gweled; a thro arall prin y gellir marchogaeth yn
rhwydd drwyddynt. Y mae rhai o 'r derw yn 15
troedfedd o gwmpas, ac yn 100 o uchder: yn hyn
y maent yn rhagori ar goed y wlad hon, ond nid
cystal eu parhad. Coed yw tanwydd cyffredin
[td. 14]
y wlad, er fod digonedd o lo ar lan afon Ohio.
Mae y tir, wrth osod treth arno, yn cael ei ranu
yn dair gradd, fel y canlyn:—Y gyntaf yn cynnwys
y tir brasaf, yr hwn sydd yn y dyffrynoedd, ac ar
geulanau yr afonydd, yn bridd du, rhydd, a bras.
Gwelais feusydd ohono wedi eu llafurio am 40
mlynedd heb wrtaith na gorphwysiad, a chystal
golwg am gnwd eleni ag a welwyd erioed. Y mae
yn hawdd adnabod tir da wrth y coed a fyddo yn
tyfu arno; nid wrth eu maintioli neu eu rhifedi,
ond wrth eu rhywogaeth; o herwydd wrthynt hwy
y bernir brasder a ffrwythlonder y tir Indian Corn
sydd yn ateb oreu yn y dyffrynoedd, yr hwn sydd
yn dwyn o 80 i 100 bwsiel yr Acr. Yr ail radd:
Y mae tir o 'r ail radd yn fwy cyffredin na 'r gyntaf,
yn bridd tywyll, rhydd, ac yn lled fras, yn dwyn
gwenith, haidd, ceirch, clover, &c., ac yn addas
i 'r Indian Corn, ac yn rhoddi o 40 i 60 bwsiel yr
Acr. Y drydedd radd: Gosodir y tir bryniog
yn y drydedd radd, ac yn werthfawr am y coed
sydd arno: weithiau am y glo, haiarn, cerig, &c.
yr hwn sydd addas i fod yn dir gwair a phorfa,
ac i ddwyn gwenith rhagorol; ac un peth arall, y
mae yn well am ffynhonau ac iechyd na 'r gwastadedd. Os na bydd ffynon i 'w chael, ceir dwfr yn
mhob man ond tori pydew o 10 i 50 troedfedd o
ddyfnder. Felly, gwelwn fod mantais ac anfantais
yn berthynol i bob gradd; cymysgedd o 'r graddau
yw y goreu os gellir ei gael: dyffryn a bryn sydd
yn gwneyd tyddyn yn gyfleus a gwerthfawr, yn
hawdd ei drin, ac yn hir ei barhad. Ni welais
erioed galchu tir yn Ohio; ond y mae gwrtaith
yn llesol i hen dir, a 'r ail a 'r drydedd radd.
Ar lenydd Afonydd Meeskingum a 'r Ohio, hyd at
[td. 15]
Portsmouth, y mae digonedd o lo, haiarn, halen,
a cherig nâdd, yn nghrombil y ddaear, ac yn
hawdd eu cael. Y mae cerig calch yma a thraw
dros yr holl dalaeth. Nid llawer o weithio sydd
eto gyda 'r glo, haiarn, a 'r halen. Rhwng y gwlân
a 'r llîn, cynnyrch y maes, a 'r ardd, gwneyd sebon<,>
siwgr, a chanhwyllau, nid rhaid i 'r amaethydd ymdrechgar a 'i deulu ofni, trwy fendith Duw, am
ddigonedd o ymborth a gwisgoedd addas. Y mae
yn Ohio lawer o afonydd yn rhoddi cyfleusderau
i wneyd melinau, factories gwlân a chottwm, a
gweithydd ereill. Ychydig o 'r afonydd hyn sydd
yn fordwyol i agerdd-fadau, er fod llawer o rafts a
badau eraill yn dyfod i lawr ar lifeiriant. Y mae
afon Ohio yn golchi glanau y dalaeth am 450 o
filldiroedd, ac yn nofiadwy i 'r badau mwyaf; braidd
y mae awr yn y dydd nad oes rhai ohonynt yn
rhwygo trwyddi; a syndod y fasnach sydd ar
hyd-ddi. Y mae 150 o filldiroedd o Lyn Erie,
yn gorwedd ar ei ffin Gogleddol, a llawer o borthladdoedd ar ei lan. Y mae yn Ohio lawer o
gamlasau a ffyrdd haiarn, wedi eu gorphen, ac ar
waith. Y mae camlas yn 334 milldir o hyd, sef
o Cleaveland, ar lan Llyn Erie, trwy ganol y
dalaeth, i Portsmouth, ar lan afon Ohio; ac un
arall o Cincinnatti ar hyd dyffryn Miami, i ben
Gogleddol y Llyn Erie, ac Afon Maumee, 190 o
filldiroedd; mae y gamlas yma yn myned trwy y
wlad newydd, lle mae y Cymry yn sefydlu, sef
Putnam a Vanwert, yr hon, pan ei gorphenir, a fydd
yn gyfleustra nid bychan i 'r holl wlad. Mae yr
anifeiliaid gwylltion wedi darfod neu gilio draw,
ac nid rhaid ofni nadroedd na bwystfilod rheibus.
Y mae yno geffylau, gwartheg, defaid, moch,
[td. 16]
gwyddau, hwyaid, a ieir, megys yn y wlad hon.
Gan fod y wlad mor wastad, hawdd yw gwneyd
camlasan a ffyrdd trwyddi; fel y mae trigolion
yn cynyddu, y maent yn myned yn mlaen. Y mae
ansawdd yr hin a 'r climate yn wahanol i 'r wlad
hon; gwres yr Haf, ac oerfel y Gauaf yn fwy;
yr Haf yn hwy, a 'r gauaf yn fyrach nag yma.
Y cynhauaf yn Mehefin a Gorphenaf; y tywydd
sych sydd weithiau am ddau fis heb fawr o wlaw.
Y Gauaf yn sych a rhewllyd, heb ond ychydig o
eira: nid oes bron neb yn rhwymo eu gwartheg,
ond yn eu porthi allan y maent.
Yn mhob gwlad y mae dynoliaeth yn agored i
ddamweiniau, clefydau, a marwolaethau, ac yn
fynych yn eu cyfarfod mewn gwlad ddyeithr, a
hyny o herwydd cam-arferiad ac anwybodaeth.
Yr oedd Ohio yn llawer mwy afiachus ychydig o
flynyddau yn ol nac ydyw yn bresenol; eto, nid
ydyw mor iachus a 'r hen Gymru fynyddig. Y
mae y dyeithriaid yn fwy agored i 'r afiechyd na 'r
gwladyddion genedigol; felly y mae yn ofynol
iddynt fod yn hynod o ofalus am eu hiechyd, trwy
beidio yfed gormod o ddwfr oer ar amser cynes,
pan yn chwys; arferyd a gwisgo dillad ysgafn y
yr Haf, a chynes yn y Gauaf; i beidio eistedd na
gorwedd ar y ddaear, a bod heb ddillad addas
hwyr a boreu yn y tywydd cynes. Y clefydau
mwyaf cyffredin ydynt, y cryd, y billious, a 'r intermitting fever, plurisy, rhumatism, a 'r darfodedigaeth. Mewn afiechyd, y mae y cymydogion yn
hynod o gymwynasgar a ffyddlon, a meddygon yn
hawdd eu cael; a phan ddygwyddo marwolaeth, y
mae yr un cydymdeimlad a 'r caredigrwydd yn cael
ei ddangos. Bydd y marw yn cael ei gladdu yr ail
[td. 17]
dydd; ac yn ei ddilyn i 'r dystaw fedd, dyrfa ar
draed, ar geffylau, ac mewn cerbydau, gyda phob
symlrwydd a pharch; a gwasanaeth crefyddol,
addas i 'r amgylchiad, yn cael ei gyflawni: nid oes
ond ychydig o alar-wisgoedd i 'w gweled yma. Y
mae cyfreithiau hynod o dda yma mewn perthynas
i eiddo y trancedig—cyfiawnder i bawn yn ol
deddf natur a rheswm. Os bydd ewyllys wedi
cael ei gwneyd, hono fydd yn sefyll; os heb yr un,
y weddw fydd yn cael, dros ei hoes, y drydedd ran,
a 'r ddwy ran arall yn cael eu rhanu yn gyfartal
rhwng y plant, pan ddelo yr ieuengaf i gyrhaedd
oedran gwr. Y mae priodasau yn cael eu gweinyddu gan bregethwyr yr efengyl, neu Ynad heddwch, yn nhŷ y ferch ieuanc, heb wahaniaeth amser,
hwyr neu foreu. Nid yw yn arferiad cyffredin
gan rieni roddi llawer o feddiannau i 'w plant wrth
ddechreu eu byd; rhoddant ychydig iddynt i gychwyn, ac wedi hyny cant ymdrechu drostynt eu
hunain. Y mae hyn yn fendith fawr i bobl ieuainc, ac yn unol â nattur y wladwriaeth, ac egwyddorion ymdrechgar yr Americaniaid, sef dysgu
iddynt ymddybynu arnynt eu hunain, ac nid i
ddisgwyl wrth ereill, ond iawn ddefnyddio eu
meddianau trwy wybod eu gwerth.
Oddiwrth natur y llywodraeth, nid oes ond trethi
ysgafn. Ychydig sydd yn ofynol at draul y wladwriaeth; ond at wneuthur camlesau a ffyrdd y mae
y rhan fwyaf o 'r trethi yn cael eu gosod, yr hyn oll
sydd er lleshad y cyffredin. Nid oedd cyflog ein
<l>lywodraethwyr, a thraul y llywodraeth, y flwyddyn ddiweddaf, ond £35,000, yr hyn oedd yn cael
eu casglu oddiwrth 1,500,000 o drigolion<.> Y
mae pawb yn talu treth yn ol eu meddianau; yr
[td. 18]
amaethwr sydd ganddo 300 o Acrau o dir, a 'r stock
yn gyflawn, ni bydd arno ond £5, ac ychydig o
ddyddiau o waith ar y ffordd fawr. Y mae hefyd
ychydig o dreth, yn ol yr eiddo, at ysgolion; yn
hyn y mae y cyfoethog yn cynnorthwyo y tylawd,
i roddi dysg i 'w blant. Os bydd arian gan un ar y
llôg, rhaid talu punt y cant o dreth; ond ceir o 6
i 12 punt y cant yn hawdd am arian ar dir, neu
feichniaeth diogel. Am dreth y tylodion, anaml
yn Ohio y clywir sôn amdani; ond am y degwm
ni chrybwyllir amdano ond mewn diolchgarwch
nad oes y fath orthrymwr yn ein plith. Y mae
plwyfydd yn mhob swydd, ac addas ymgeledd i 'r
tylawd: ond anfynych y mae achos am hyn. Y
mae yma le, trwy gael iechyd, a byw yn sobr a
diwyd, fel y gall pawb gael eu digonedd o bob
peth angenrheidiol, heb ofyn dim i blwyf.
LLYWODRAETH.
Yn Ohio y mae cyfreithiau taleithiol yn cael eu
gwneyd gan 36 o Seneddwyr, a 75 o Gynnrychiolwyr, y rhai sy 'n cael eu dewis gan y wladwriaeth.
Y mae y gynghorfa yn eistedd yn flynyddol am
2 neu 3 mis, yn Columbus, a phob aelod yn cael 15
swllt y dydd, ar ei draul ei hun. Nid helaethrwydd
meddianau sydd yn codi dynion i 'r gynghorfa hon,
ond cymhwysderau; nid un gŵr mawr yn pleidio
y llall, ond rhydd ddewisiad pob dinasydd, y
tylawd fel y cyfoethog. Y mae Rhaglaw Ohio yn
cael ei ddewis yr un modd, bob yn ail blwyddyn;
ac nid yw yn cael ond £300 yn flynyddol. Nid
yw holl draul llywodraeth Ohio, er ei maint a 'i
phoblogaeth, yn fwy na thraul ambell fonheddwr
yn y wlad hon: dyma sydd yn achosi fod y trethi
[td. 19]
mor isel. Y mae hawl a chyfleusderau i bawb i
sicrhau eu hiawnderau cyfreithlawn, trwy fod
Ustus heddwch yn mhob plwyf, a llys gwladol yn
chwarterol yn mhob swydd, i brofi troseddwyr, ac i
drefnu pob achos arall. Y mae pob prawf gerbron
y barnwr a 'r rheithwyr, megys yn y wlad hon, ac
eithaf cyfiawnder yn cael ei weinyddu.
YSGOLION.
Mae haelioni y wladwriaeth wedi rhoddi drws
agored o flaen pawb, yn ddiwahaniaeth, i gael dysg
angenrheidiol i 'w gwneyd yn addas ddinasyddion
rhydd lywodraeth, ac i ymdrin â phob masnach
gyffredin. Ar wybodaeth a moesoldeb y werin y
mae colofnau y llywodraeth yn sefyll; os gwna
anwybodaeth ac annuwioldeb deyrnasu, fe ddaw
terfysg ac annhrefn, yn lle heddwch a llwyddiant;
am hyny y mae yr holl wlad yn ymdrechu i roddi
dysg i 'r ieuenctyd; a thra parhao yr ymdrech o
blaid dysg a moesau da, fe saif rhyddid gwladol a
chrefyddol, yn yr Unol Daleithiau, yn gadarn a
diysgog. Y mae yn Ohio 1,280 o blwyfydd, ac
ynddynt yn barod 7,500 o ysgolion dan nawdd y
llywodraeth. Y mae yr arian yn dyfod oddiwrth
y tir, a 'r dreth yn cael ei rhanu yn mhob plwyf,
yn ol rhifedi y plant: yn ein plwyf ni, y mae naw
o ysgoldai, a 756 o ieuenctyd rhwng 4 ac 20 oed,
ac ysgol yn mhob un ohonynt y rhan fwyaf o 'r
flwyddyn; y mae athrawon da, dysgedig, a diwyd
yn cael o 4 i 6 phunt y mis; athrawesau addas, o
3 i 4 bunt y mis, ar eu traul eu hunain. Y mae
yn Ohio lawer o athrofau, i feibion a merched i
gael helaethach dysg nag yn yr ysgolion cyffredin;
heblaw amryw o golegau gan y gwahanol bleidiau
[td. 20]
crefyddol; a dwy brif athrofa dan awdurdod y
llywodraeth. Yn yr ysgolion yma y mae lle i
bawb, os bydd ganddynt arian at y draul, sef o 30
i 50 punt yn y flwyddyn; ac ar ol iddynt fod yno
4 blynedd, maent yn cael y gradd A. B.; ac ar
ol bod 7 mlynedd, cant y gradd A. M. Barnaf
fod yn yr athrofeydd hyn yn bresenol o 800 i 1,000
o fyfyrwyr, a 'u rhifedi yn cynnyddu yn barhaus.
CREFYDD.
Ymffrost yr Unol Daleithiau ydyw, fod
crefydd yn llwyddo heb gynnorthwy sefydliadau
gwladol; fod capeli yn cael eu hadeiliadu, a
gweinidogion yn cael eu cynnal, heb dreth eglwys
na degwm, ond rhydd ac ewyllysgar gyfraniadau y
bobl. Yn sicr, nid oes digon o bregethwyr, na
chapeli, i ateb gofyniadau y trigolion; y mae yno
lawer o annuwioldeb yn uchel ei ben; eto, y mae
cynnydd crefydd, undeb a brawdgarwch y gwahanol enwadau, yn rhoddi lle i ddysgwyl y bydd
têg ddyffrynoedd y Gorllewin cyn hir, megys gardd
yr Arglwydd. Y mae llawer o gyhoeddiadau
crefyddol (yn Saesonaeg) yn cael eu cyhoeddi yn
wythnosol a misol, gair Duw, a llyfrau buddiol,
yn ymledaenu dros yr holl wlad. Y pleidiau
crefyddol mwyaf lluosog yn Ohio, yw y Trefnyddion Wesleyaidd, Bedyddwyr, Presbyteriaid
Annibynwyr, Eglwys Esgobawl, Dutch Reformed,
Lutheriaid, a 'r Pabyddion; er fod yno lawer o
bleidiau crefyddol ereill, sef y Shaking Quakers,
Campeliaid, Universalists, os teilwng eu galw yn
enwadau crefyddol. Y mae llawer o eglwysi yn
weiniaid, a thrwy hyny dan anfantais i gynnal
gweinidogion; ond os bydd cynnorthwy yn ofynol,
[td. 21]
y mae gan y gwahanol enwadau gymdeithasau at
gynnal gweinidogion ffyddlawn yn y fath eglwysi;
ac yn mhen ychydig flynyddoedd, trwy fendith
Duw, byddant yn alluog i gynal pregethwyr eu
hunain, heb ofyn dim i neb, ac yn eu tro yn
cyfranu at angenrheidiau eglwysi gweiniaid ereill.
Y mae yr Ysgol Sabbothol, Cymdeithas Dirwest,
y Beibl, Traethodau, a 'r Antislavery, yn cael eu
pleidio yn wresog, ac felly yn gwneyd llawer o
ddaioni.
PENNOD III.
HANES PADDY'S RUN.
Dyma 'r sefydliad Cymreig hynaf yn Ohio, yr
hwn sydd 20 milldir o Cincinnatti, yn swydd Butler.
Dywedir i 'r enw gwyddelig yma gael ei osod ar y
sefydliad hwn, o herwydd i Wyddel, pan yn rhyfela â 'r Indiaid, syrthio i nant sydd yn rhedeg trwy
y dyffryn, a bron foddi ynddi; ac o ganlyniad
galwyd y nant a 'r dyffryn yn Paddy's Run.
Ezekiel Hughes, Edward Bebb, John Roberts,
ac Ann Rowlands, (y Gymraes gyntaf a aeth i
wlad Ohio,) o Lanbrynmair, William a Morgan
Gwilym, o Langiwc, Morganwg, a ymadawsant â
Chymru, Awst 4, 1795, y rhai a gawsant lawer
iawn o drafferth a helbul y blynyddoedd cyntaf
yma, trwy lafurio yn ddiflino i orchfygu yr anialwch: ac y mae yn debyg mai hwy, a 'r rhai a 'i canlynasant i 'r Gorllewin pell, sydd wedi cael y tir
goreu o 'r holl Gymry sydd yn America. Y mae y
dyffryn hwn yn dir rhagorol, a 'r bryniau yn llawn
o goed a cherig. Y mae, bron, bob tyddyn yn
dir gwastad a bryniog. Y mae y tir yn addas i
[td. 22]
bob math o ŷd, ond yn neillduol i 'r Indian Corn.
Prif waith yr amaethwyr yw codi Indian Corn, a
phesgi moch; rhai ohonynt o 40 i 150 yn flynyddol, yn ol maint ac ansawdd eu tyddynod. Y mae
yma lawer o feusydd o 10 i 25 o Acrau yn cynnyrchu Indian Corn am o 30 i 40 mlynedd, heb
orphwysiad na gwrtaith. Y mae y tir bryniog yn
well at wenith, ceirch, a chloron, na 'r gwastadedd.
Y mae yr ardal hon yn un o 'r rhai iachaf yn y
dalaeth, ac wedi bod felly er ei sefydliad. Nid
oes ond o 200 i 250 o Gymry yn y lle, ac oll bron
yn amaethwyr yn meddianu eu tyddynod, y rhai
sy 'n cynwys o 80 i 400 Acrau, ar ba rai y mae
digonedd o goed tu ag at danwydd a fences. Y
mae y tir yn ddrud ac yn anhawdd ei gael ar
werth yma; a dyna yr achos na b'ai y Cymry yn
cynnyddu yn fwy. Y mae y tyddynod yma yn
werth o 6 i 18 punt yr Acr; yn cael eu rhentu am
o bunt i ddeg swllt ar hugain y flwyddyn; gweision
yn cael o 25 i 36 punt y flwyddyn, a 'r morwynion
o 15 i 20. Y mae cynnyrch y tir a 'r anifeiliaid yn
hawdd eu gwerthu am brisiau da. Yn 1804, sefydlwyd eglwys yma gan yr Annybynwyr, er nad
ydoedd ond 5 ohonynt rhwng Cymry a Saeson.
Yn 1817, y dechreuwyd pregethu Cymraeg gyntaf
yma gan y diweddar Barch. Rees Lloyd. Y mae
un o 'r nifer fechan a ddechreuodd yr achos yma,
eto yn fyw, Mrs. Bebb, (chwaer y diweddar
Barch. J. Roberts, Llanbrynmair,) yr hon sy 'n
addurn hardd i 'r achos. Mai 26, 1836, neillduwyd i gyflawn waith y weinidogaeth, y Parch.
B. W. Chidlaw, A. M. o brif ysgol Miami, yr hwn
sy 'n enedigol o 'r Bala, Meirionydd, ond wedi ei
fagu yn Ohio. Wrth ddechreu ei weinidogaeth
[td. 23]
nid oedd yma ond o 25 i 30 o aelodau, â 'r gwrandawyr yn anaml, ond yn awr y mae dros 100 o
aelodau, a chynydd mawr ar bob rhan o 'r gwaith.
RADNOR.
Enw plwyf yn swydd Delaware, ar Afon Scioto,
32 milltir o Columbus, ac 8 o dref Delaware. Y
mae y wlad yn wastad, ac yn dir da, ond braidd
yn isel a llaith. Dechreuwyd y sefydliad yma yn
1804. Clywais rai o 'r hen sefydlwyr yn darlunio
eu dechreuad yma yn y coed—heb ddim crefftwyr,
masnach-dai, melinau, na chapeli—eu dillad a 'u
hymborth oedd ffrwyth llafur eu dwylaw eu hunain.
Cyn hir, ar ol llawer o ymdrechiadau, daeth y
goedwig afluniaidd yn gartref hyfryd iddynt hwy
a 'u plant. Y mae yma fwy o Gymry nag un lle
arall yn Ohio<.> Y mae y tir yn addas i godi pob
math o ŷd, ac yn rhagorol am wair a phorfa. Gellir
prynu tyddyn a rhan ohono wedi ei arllwyso, a
thŷ ac ysgubor arno, o 4 i 6 phunt; y mae tir
gwyllt am yr haner neu lai. Gwell i ddyeithriaid,
os gallant, brynu tyddyn wedi ei arllwyso yn barod,
os na byddant yn gyfarwydd a hyny, fel y caffont
fywioliaeth yn uniongyrchol ohono. Y mae y
Cymry sydd yma, y rhan fwyaf, o swyddi Trefaldwyn a Brycheiniog. Y mae yma ddigonedd o
ysgolion yn nghyraedd yr holl drigolion, a phob
mantais i ddysgu eu plant. Y mae prisiau da i 'w
cael yn y marchnadoedd am bob peth a fyddo i 'w
gwerthu. Y mae gan y gwahanol enwadau crefyddol eglwysi a chapeli. Y mae diwygiad mawr
wedi bod yma yn ddiweddar gan yr Annybynwyr;
eu gweinidog yw y Parch. R. Powell. Y mae
y Bedyddwyr a 'r Wesleyaid Cymreig, wedi uno
[td. 24]
â 'r Saeson, er fod pregethwyr Cymreig yn eu plith,
sef y Parch. D. Cadwalader ac Elias George. Y
mae yma le da i amaethwyr i fagu anifeiliaid, codi
ŷd, a gwneuthur enllyn, o herwydd fod tiroedd yn
hawdd i 'w cael, a 'r marchnadoedd mor gyfleus.
NEWARK A 'R WELSH HILLS.
Y mae Newark yn dref ar gynydd mawr, ar
lan y gamlas sy 'n arwain o Lyn Erie i Afon Ohio.
Y mae llawer o grefftwyr o Gymry yn trigianu
yma, ac yn byw yn hynod o gysurus. I 'r Gogledd-Orllewin oddiyma y mae y Welsh Hills, lle y
mae rhai canoedd o 'r Cymry yn preswylio. Y
mae y wlad hon yn lled agored ac iachus, a phob
digonedd o ddwfr rhedegog ynddi. Dechreuwyd
y sefydliad hwn gan Theophilus Rees ac ereill, yn
1803, a chodwyd achos crefyddol gan y Bedyddwyr, yr hwn sy 'n llwyddo dan weinidogaeth y
Parch. Thomas Hughes. Yn 1832, unodd yr
Annybynwyr a 'r Trefnyddion Calfinaidd, i godi
achos crefyddol, ac i adeiladu capel—y mae llwyddiant yn dilyn eu hymdrechiadau—y Parch. W.
Parry, (Calfiniad) sydd yn llafurio yn eu plith,
ac yn yr ardaloedd oddiamgylch, lle y mae Cymry
yn cyfaneddu. Amaethwyr yw y bobl yn gyffredin.
Y mae y tir yn uchel o bris, ac yn anhawdd ei
gael, sef o 5 i 10 punt yr Acr. Wrth feddwl am
amgylchiadau presenol y Cymry sydd yn Ohio, y
rhai sydd wedi byw yn sobr, diwyd, ac ymdrechgar,
y mae cyfnewidiadau mawr yn eu sefyllfaoedd, ac
arnynt fawr achos i ddiolch am diriondeb Duw
tuag atynt. Y mae llawer ohonynt wedi dechreu
heb ddim, ond yn awr yn perchen tyddyn o dir da,
a golwg am fywioliaeth gysurus.
[td. 25]
COLUMBUS.
Y mae yma lawer o ieuenctyd Cymru yn gwasanaethu, ond nid llawer o deuluoedd, ac y maent
yn dyfod yma yn barhaus. Y mae yma ddigonedd
o waith i bawb, a chyflogau da; y gweision o 3 i
5 punt y mis, a 'r morwynion o 7 i 10 swllt yr wythnos; y crefftwyr yn ol eu gwaith a 'u medrusrwydd,
4s a 6d i 6s y dydd, a 'u bwyd. Y mae gan yr
Annybynwyr a 'r Bedyddwyr achos yma, ond yn
lled isel, a phregethu Cymraeg.
CINCINNATTI.
Gellir dywedyd yr un peth am y ddinas hon
ag a ddywedwyd am Columbus, ond fod yma lawer
mwy o Gymry yn byw. Yr unig anhawsder y
mae dyeithriaid yn wynebu arno wrth ddyfod i le
fel hyn, ydyw, i gael gwaith a chartref i ddechreu;
ac ar ol cael lle, a dangos eu hunain yn deilwng a
ffyddlon, nid rhaid ofni mwy. Mae y gweithydd
mawrion sydd yn y ddinas hon yn rhoddi cyfleusderau i bob celfyddydwyr, a chyflogau uchel, yn ol
y gwaith, sef o 6 i 8 swllt y dydd; cant ymborth a
llety am o 10 i 16s. yr wythnos. Adeiladant yma
agerdd-fadau, a thai helaeth; adeiliadwyd yma
400 o dai pridd-feini y flwyddyn ddiweddaf, ac y
mae y ddinas ar gynydd yn barhaus. Y mae yma
addoldai perthynol i 'r Cymry. Y mae rhai o 'r
ieuenctyd, sef crefftwyr, ar ol cynnhilo ychydig o
arian, yn prynu tiroedd â hwynt mewn gwlad
newydd, ac yn myned iddynt i fyw; ereill a 'u
gosodant, ac a ddilynant eu galwedigaeth yn y
ddinas. Y mae yn Newport a Corington, yn
Kentucky, yr ochr arall i Ohio, weithydd haiarn,
a llawer o Gymry yn byw yno.
[td. 26]
OWL CREEK.
Enw afon yn Swydd Knox, 36 o filldiroedd
o Columbus, lle y mae amrywiol o deuluoedd
Cymreig yn byw. Y mae yr amaethwyr yma yn
gwneyd yn dda; y tir yn lled isel, ac yn dwyn ŷd
a gwair lawer; a marchnad dda i gynnyrch y tir.
Y mae yma achos gan y Bedyddwyr, a 110 o
aelodau, a chapel helaeth; y Parch. John Thomas
yw eu gweinidog, yr hwn sydd yn pregethu yn
Gymraeg a Saesonaeg. Mae y tir wedi codi yn
ei bris yn ddiweddar; ac ychydig o dir coediog
sydd i 'w gael yma.
PALMYRA.
Plwyf yn Swydd Portage, 40 milldir o Lyn
Erie, a 22 o gamlas Ohio. Ni ddechreuodd y
Cymry yma yn yr anialwch, ond prynasant eu tir
ar ail law, ni roddasant y pryd hyny ond o 1 i 3
punt yr Acr amdano; ond yn awr y mae yn werth
o 3 i 8 punt. Y Cymro cyntaf a ddaeth yma oedd
John Davies, yn 1829. Nid yw ansawdd y tir
yma cystal a llawer o 'r sefydliadau ereill, ond ei
agosrwydd at y camlas a Llyn Erie, sydd yn ei
wneyd yn fanteisiol iawn. Y mae gan y gwahanol
enwadau crefyddol Cymreig, addoldai ac eglwysi
yma, a 'u hachos ar gynydd.
GALIA A JACKSON.
Yn y Swyddi yma y mae llawer o Gymry wedi
sefydlu yn ddiweddar, sef o 20 i 30 o filldiroedd
o Ohio; y mae y tir yn hynod o doredig a chleiog.
Dyma y wlad a 'r tir salaf a ddewisodd y Cymry
yn Ohio. Daeth yma ganoedd o Swydd Aberteifi
yn y blynyddau diweddaf; ond gwell o lawer a
[td. 27]
fuasai iddynt fyned 1,000 o filldiroedd yn mhellach,
i ddyffryn Mississipi, i gael tir o werth i 'w
arlwyso. Y mae yma ddigonedd o gerig a glo yn
y bryniau; ond tylawd am ŷd a phorfa. Er nad
yw y wlad yn wastad a brâs, y mae yn lle hynod
o iachus, a 'r trigolion yn cael bywioliaeth gysurus<.>
PUTNAM A VANWERT.
“Saith mlynedd yn ol Indiaid oedd yn meddianu
ag yn gwladychu yn y siroedd yma, yn y gongl
Ogledd-Orllewinol o 'r dalaeth. Gwerthodd yr
Indiaid y tir i 'r llywodraeth, a 'r llywodraeth ar ol
ei fesur, yn ei werthu i bwy bynag a ewyllysio ei
brynu am 6 swllt a 9 ceiniog yr acr. Yn bresenol
hawdd cael tyddynod wedi dechreu ei agoryd—tŷ
wedi ei godi ag o 10 i 30 acr wedi ei arlwyso am o
2 i 4 punt yr acr, mae tyddynod yn cynnwys o
80 i 320 neu 640 acr yn gyffredin er fod rhai
Cymry wedi prynu o 800 i 1600 o acre. Y mae yn
gorwedd ar Afon y Maumee, yr hon sydd yn rhedeg
i ben Gogleddol y Llyn Erie; y mae camlas yn
cael ei gwneyd trwyddi, o ddinas Cincinnatti i
Lyn Erie; ac y mae y wlad yn goediog, a 'r tir yn
frâs, a 'r gwastadedd braidd yn wlyb. Yn 1834,
daeth amrywiol o Deuluoedd Cymreig o sefydliad
Paddy's Run, i ddechreu yma yn y coed; ac ar
ol dyoddef ychydig o galedi, a llawer o lafur, y
mae ganddynt yn awr ffermydd agored, a digon
o bob peth at eu gwasanaeth er eu cysur. Y mae
yma yn bresenol o 40 i 50 o deuluoedd Cymreig,
a llawer yn dyfod yn barhaus. Y mae y tir yn codi,
ac nid llawer o dir y llywodraeth sydd i 'w gael, ond
y mae yma wlad o dir da, a gellir ei brynu ar yr
ail law heb wneuthur dim iddo, neu ac ychydig o
[td. 28]
agoriad arno am o 15 swllt i 2 bunt yr acr. Mae
yma gyfleusderau da i brynu tir i 'w adael i godi
pris, neu i fyned i fyw arno. Nid oes treth ar
dir y llywodraeth am bum mlynedd, felly, nid
oes traul wrth adael y tir i sefyll; ac fe fydd yn
sicr o ddyblu ei werth yn yr amser. Gan fod y
tir mor isel, a 'r camlesydd mor gyfleus, y mae yn
debygol y bydd yma yn fuan fwy o Gymry nac
un dalaeth arall yn Ohio. Y mae yma beth o dir y
llywodraeth eto heb ei werthu; ond nid yw o 'r
radd oreu. Y mae yn hawdd cael tyddynod a
pheth diwygiad arnynt; ac os gall dyeithriaid eu
cael, dyma y rhai goreu iddynt i 'w prynu. Y mae
yma lawer o bobl grefyddol, ond gan fod y wlad
mor newydd, nid oes eglwysi wedi eu ffurfio eto,
nac addoldai wedi eu cyfodi; y mae gan yr Annybynwyr bregethwr yma, ac y maent yn paratoi i
sefydlu achos.
UTICA.
Yn y ddinas hon, yn cynnwys 11,000 o drigolion, y mae lluoedd o Gymry yn byw, a golwg
gysurus a llwyddianus arnynt, yn gymeradwy fel
cenedl, ac yn ddiwyd a defnyddiol yn eu galwedigaethau. Y mae y cyfryw ag sydd yn y ddinas yn
fasnachwyr, celfyddydwyr, ac mewn gwasanaeth;
ond yn y wlad oddiamgylch, y maent yn amaethwyr, yn trin y tir, ac yn cadw gwartheg. Y mae
y ddinas hon ar wastadedd ar lan Afon Mohawk,
mewn dyffryn yr hwn sy 'n dir da; ond yn mhell
oddiwrth yr afon, y mae y wlad yn doredig, heb
fod yn gwbl mor ffrwythlon, ond yn well am weirgloddiau a phorfaoedd nag am ŷd. Dechreuodd y
Cymry sefydlu yma yn 1800. Yr Annybynwyr
[td. 29]
Cymreig a agorodd yr addoldy cyntaf yn y ddinas
hon, sef yn y flwyddyn 1802; er nad oeddynt ond
13 mewn rhifedi y pryd hwnw, y mae ganddynt
yn awr gapel o bridd-feini hardd a helaeth, a 250
o aelodau, dan weinidogaeth y Parch. J. Griffiths.
Y mae yma achos gan y Bedyddwyr, wedi dechreu
yn 1803, a chanddynt gynnulleidfa luosog, ac ar
gynydd. Y mae yma gan y Trefnyddion Calfinaidd
gapel o bridd-feini, a llawer o wrandawyr, a 'r
achos yn cael ei gynal yn ffyddlon ganddynt. Y
mae gan yr enwadau uchod ysgolion, a phregethu
Cymraeg pob Saboth. Hyfrydwch mawr oedd
genyf weled fy nghydwladwyr, mewn gwlad bellenig, yn mwynhau y fath freintiau crefyddol a
thymhorol. Y mae y tymhor haf yn gysurus
iawn yma, ond y Gauaf yn oer a maith—bydd eira
ar y ddaear am bedwar mis. Mae y tir yn ddrud,
ac yn anhawdd i 'w gael; y mae yma well lle i
gelfyddydwyr a gwasanaethwyr, nac i 'r amaethwyr.
Y mae yma alwad mawr am gelfyddydwyr a gwasanaethwyr; y mae cyflogau y celfyddydwyr yn
4s a 6c y dydd, a 'u bwyd; gwasanaeth-ddynion o
3s i 4s; morwynion o 6s i 10s yn yr wythnos.
Y mae y dillad yn llawer drutach yma nag yn
Nghymru.
DEERFIELD.
Enw plwyf, ychydig i 'r Gogledd o Utica, lle y
mae llawer o Gymry yn trigianu, a 'r rhan fwyaf
ohonynt yn meddianu tir, ac yn gwneuthur caws,
ymenyn, &c., ac yn cael bywioliaeth gysurus.
Y mae y wlad yn doredig, a 'r tir yn ganolig o dda,
ac wedi ei phoblogi yn aml. Ychydig o dir
coediog sydd yma, ond a berthyn i 'r tyddynod sydd
[td. 30]
wedi eu harllwyso. Y mae gan y gwahanol enwadau crefyddol gapeli, a phregethu yn Saesoneg.
Y Parch. J. Griffiths, Utica, yw gweinidog yr
Annybynwyr yn y lle hwn; a rhifedi yr aelodau
yw 50 neu 60; eu capel sydd o goed.
FFLOYD.
Plwyf, sydd 12 milldir o Utica, lle y mae
llawer o Gymry yn byw. Amaethwyr ydynt yn
gyffredin, yn ddiwyd ac ymdrechgar yn y pethau a
berthynant i 'r bywyd hwn, a 'r hwn a fydd. Mae
yma ddau gapel Cymraeg, un gan y Trefnyddion
Calfinaidd, a 'r llall gan yr Annybynwyr. Bethesda
yw enw capel yr Annybynwyr: yr Aelodau sydd o
40 i 50, dan weinidogaeth y Parch. Hugh Lewis.
STEUBEN.
Enw plwyf sydd 20 milldir i 'r Gogledd o Utica,
lle na welir ond epil Gomer yn ei boblogi yn
gyffredin. Pan mewn cymanfa yma, wrth edrych
ar y dyrfa luosog a siriol oedd yn gwrandaw, eu
gwynebau gwrid-coch iachus, a 'r bryniau gwyrddleision oddiamgylch, meddyliais fy mod wedi
cyrhaedd gwlad Gwalia. Y mae yr amaethwyr,
yn gyffredin, yn byw ar eu tiroedd eu hunain.
Nid ydynt yn codi llawer o ŷd, ond gweirgloddiau
a phorfäu yw eu tiroedd yn gyffredin. Y mae
caws ac ymenyn yr ardaloedd hyn yn uchel eu
clod yn mhell ac yn agos. Y maent yn cadw yr
ymenyn mewn tybiau o 100 i 120 pwys yr un, ac
yn ei werthu yn yr Hydref, yn Utica, am o 9c. i
swllt y pwys; oddiyno anfonant ef ar y gamlas i
New York. Y mae yr amaethwyr yn cadw o 10
i 40 o wartheg godro, yn ol helaethrwydd eu
[td. 31]
tyddynod. Y cŵn sydd yn corddi y llaeth â 'r
peiriant, (machine;) y mae hyn i 'w gael yn mhob
tŷ, ac yn arbed llawer o lafur i 'r merched; nid
yw yn costio ond ychydig, sef o ddwy i dair punt.
Y mae y teuluoedd sydd yn y wlad er's blynyddoedd, wedi llwyddo yn fawr yn y byd—hwy a 'i
plant yn meddianu tir, ac yn byw yn y mwynhad
o bob bendith angenrheidiol i wneyd bywyd yn
ddymunol. Y mae plwyf arall, a elwir Remsen,
i 'r Dwyrain oddiyma, wedi ei boblogi gan y Cymry,
ac yn debyg o ran gwlad a manteision i Steuben.
Y peth mwyaf annghysurus yn y gymydogaeth
hon yw y tywydd oer a 'r eira mawr yn y Gauaf,
yr hwn sydd yn parhau o bedwar i bum mis. Y
mae y wlad hon yn iachach na 'r sefydliadau
Cymreig yn Ohio: nid yw y tir mor ffrwythlon,
a thymorau y flwyddyn mor gysurus. Yn Ohio,
ychydig sydd yn rhwymo eu gwartheg yn y
Gauaf; ond yma y maent yn gofalu am eu
hanifeiliaid megys yn Nghymru. Y mae yma
ddigonedd o waith i 'w gael yn yr Haf, ond nid
cymaint yn y Gauaf. Y mae gwasanaeth-ddynion
yn cael o ugain i ddeg punt ar hugain yn y flwyddyn, a 'r merched o ddeg i bymtheg punt. Y mae
y tir yn anhawdd iawn i 'w gael yma: y mae y
tyddynod wedi eu harllwyso, ac adeiliadau
da arnynt, o wyth i ddeuddeg punt yr Acr. Y
mae adeiliadau da i 'w gweled ar bob tyddyn,
a chyfleusderau da i wneyd melinau, &c.; a marchnadoedd yn gyfleus iawn. Y mae crefydd a
dirwest yn llwyddo yn yr ardaloedd hyn. Y mae
gan yr Annybynwyr ddau o gapeli helaeth; yn un
ohonynt y mae 220 o aelodau, ac yn y llall 50,
o dan weinidogaeth y Parch. R. Everett. Hefyd,
[td. 32]
yn Remsen, y mae ganddynt ddau o gapeli, ac yn
un ohonynt 150 o aelodau, dan weinidogaeth
y Parch. Morris Roberts. Yn y flwyddyn
ddiweddaf, bu diwygiad mawr a grymus yn mhlith
yr Annybynwyr, ac y mae y gwaith yn llwyddo yn
barhaus. Y mae ganddynt ysgoldai, a manau
ereill i bregethu, heblaw a enwyd uchod. Y mae
yr Ysgol Sabbothol, a 'r Cymdeithasau Crefyddol,
Cartrefol a Thramor, yn derbyn eu cynnorthwy.
Y mae yma lawer o Fedyddwyr yn yr ardaloedd
hyn; y mae ganddynt bedwar o addoldai, sef,
Bethesda, yn yr hwn y mae 110 o aelodau—Capel
y Bont 46—y ddau o dan weinidogaeth y Parch.
Jesse Jones—Bethel, yn Remsen, 50 o aelodau,
o dan weinidogaeth y Parch. David Michael—
Capel South Trenton, o dan weinidogaeth y Parch.
J. Richards. Methais gael gwybod rhifedi aelodau
a phregethwyr y Trefnyddion Calfinaidd; y mae
ganddynt bump o addoldai yn y gwahanol gymydogaethau Cymreig. Mae gan y Wesleyaid un
capel ac agos 100 o aelodau; y Parch. J. Jones
sydd yn gweinidogaethu arnynt. Y mae yma bob
cyfleusderau crefyddol, ac ysgolion da i blant, yn
y sefydliadau hyn. Er nad ydyw y tir mor wastad
a brâs ag yn Ohio, y mae golwg byw yn gysurus
ar y miloedd o drigolion Cymreig sydd yn cartrefu
yn y wlad hon.
DINAS NEW YORK.
Y mae yma lawer iawn o Gymry yn byw; ond
nid cymaint o deuluoedd ag sydd o bobl ieuainc.
Y mae llaweroedd wedi gorfod aros yn y ddinas
hon o herwydd prinder arian i fyned yn mhellach;
ond ar ol iddynt ddyfod mewn gallu, y maent yn
[td. 33]
ymsymud yn mhellach i 'r Gorllewin: gweithwyr,
celfyddydwyr, a masnachwyr, yw y cyffredin o
honynt; ac y mae y rhai sydd yn llafurus, ymdrechgar, a sobr, a golwg gwych arnynt, a
digonedd o waith, a chyflogau da. Y mae yma
beth anhawsdra i ddyeithriaid i gael gwaith
ar y cyntaf, ond ar ol iddynt ddechreu, a
dyfod yn gymeradwy, nid rhaid iddynt ofni. Y
mae yma gapel helaeth, a chynulleidfa luosog,
gan yr Annybynwyr, dan weinidogaeth y Parch.
J. S. Jones. Hefyd y mae yma addoldai Cymreig gan y Bedyddwyr a 'r Trefnyddion Calfinaidd.
Yn gyffredin, os bydd modd, gwell i 'r dyeithriaid
fyned ymlaen i 'r wlad nag aros yn y dinasoedd
ar lan y môr, yn neillduol bawb ag sydd a theuluoedd ganddynt.
PITTSBURG.
Gelwir y ddinas hon yn gyffredin Birmingham.
Y mae yn y ddinas yma a 'i hamgylchoedd, amryw
filoedd o Gymry, a 'r rhan fwyaf ohonynt yn dyfod
o ddeheudir Cymru. Gweithfeydd glo, a haiarn, a
gwydr, sydd yma yn fwyaf neillduol. Y mae
golwg gwneuthur yn dda ar y rhan fwyaf o 'n cydwladwyr, er fod meddwdod yn llwyr ddyfetha
llawer yma fel yn Mrydain. Y mae yma gynnulleidfa luosog, ac achos blodeuog, gan yr Annybynwyr, dan weinidogaeth y Parch. Thomas
Edwards. Hefyd, y mae yma eglwysi Cymreig
gan y Bedyddwyr a 'r Trefnyddion Calfinaidd.
EBENSBURG.
Y mae uchelderau mynyddoedd Allegany yn
breswylfod i lawer o Gymry<.> Dechreuwyd y
[td. 34]
sefydliad hwn yn 1796, a chan fod y tir yn lled
dylawd a 'r wlad yn fynyddig, nid oes yma fawr
o gynydd. Y mae yn debyg iawn i Gymru,
ond ei bod yn fwy coediog, yn iachus a hyfryd yn
yr Haf. Nid ydynt yn codi llawer o lafur, ond
yn cadw gwartheg a gwneyd enllyn. Y mae
gan yr Annybynwyr achos Cymreig yma, ac
addoldai yn y dref a 'r wlad, dan weinidogaeth y
Parch. W. Williams. Yma bu y Parch. George
Roberts yn ffyddlon lafurio am hir o flynyddoedd,
ne's i 'w hen ddyddiau, i raddau ei anghymwyso
i 'r gwaith; ac y mae yn gorphen ei fywyd defnyddiol
yn barchus yn ngolwg byd ac eglwys; a
gobeithio y bydd i haul ei fywyd fyned i lawr yn
ddi-boen, i wawrio am byth yn ardaloedd anfarwoldeb. Y mae gan y Bedyddwyr achos a gweinidog yma, er fod rhai ohonynt wedi troi yn ddilynwyr
i Alexander Campell.
POTTSVILLE.
Y mae Pottsville yn y rhan Ddwyreiniol o
dalaeth Pensylvania. Y mae yma, ac yn Minersville, a Corbendale, lawer o weithfeydd glo a
haiarn. Nid oes yma amaethwyr, ond gweithwyr
ydynt, a 'r rhan fwyaf ohonynt yn dyfod o Ddeheudir Cymru. Y mae gan y Cymry dri o addoldai, a gweinidogion ymdrechgar perthynol iddynt.
Y mae y Parch. Evan B. Evans, yn llafurio yn
dderbyniol a llwyddiannus yn mhlith yr Annybynwyr.
Nid hawdd gwybod cryfder y gwahanol enwadau
crefyddol yn yr Unol Daleithiau, ond, mor agos
ag y gallwn ddyall, eu bod yn debyg fel y canlyn:—
[td. 35]
[1] Annybynwyr |
16 o Eglwysi 15 o Weinidogion. |
[2] Bedyddwyr |
13 --------- 9 |
[3] Trefn. Calfinaidd |
12 --------- 10 |
[4] Wesleyaid |
3 --------- 3 |
[5] Eglwys Loegr |
2 --------- 1 |
PENNOD IV.
Peth pwysig a difrifol yw ymadael â gwlad
ein genedigaeth, ein cartref, a 'n cyfeillion—teithio
miloedd o filldiroedd dros fôr a thir, a bod yn
estroniaid mewn gwlad bell a dyeithr<.> Peth
anaddas iawn i neb fod yn ddifeddwl, ac mewn
anwybodaeth, wynebu taith annghynefin a hirbell;
y mae yn angenrheidiol ceisio cyfarwyddyd gan
yr Arglwydd, a difrifol ystyried y peth cyn
cychwyn. Y mae llawer o drigolion Cymru wedi
myned i America er llesiant mawr iddynt hwy
a 'u hiliogaeth, wedi cyfnewid tylodi am ddigonedd
o bob bendithion ag sydd yn gwneyd bywyd yn
ddymunol, ond nid heb lawer o anhawsderau, a
llawer o ymdrechiadau diflino i 'w mwynhau. Y
mae ereill drwy gyfnewid gwlad, wedi gwaethygu
eu sefyllfaoedd; eu holl ddisgwyliadau hyfrydlawn wedi troi allan yn siomedigaeth a thor-calon
iddynt. Y mae America mor ëang, ac o 'r fath
amrywiaethau o dir a manteision, y sefydliadau
Cymreig mor annhebyg i 'w gilydd, fel na bydd
darluniad cywir o un rhan, neu un sefydliad, ddim
yn ateb i 'r cwbl. Fel y mae gwahaniaeth mawr
rhwng dyffrynoedd ar lenydd Hafren, â mynyddig
wlad Meirionydd; felly yn gymwys yn yr Unol
Daleithiau, a 'r sefydliadau Cymreig yn y Dwyrain
a 'r Gorllewin. Dynion a theuluoedd, y rhai sydd
yn byw yn gysurus, a golwg am yr un fendith i 'w
[td. 36]
plant ar eu hol, afreidiol iddynt symud o wlad eu
genedigaeth, o herwydd nad allant ddysgwyl yn
amgen mewn un wlad arall. Nid hawdd-fyd a
chyfoeth, gyda diogi a diota, sydd i 'w ddysgwyl
wrth fyned i America. Cofier nad oes yno loches
glyd i 'r rhai sydd yn ffoi o afael y gyfraith wladol,
ond gallant fod yn sicr “y goddiwedda eich pechod chwi.” Nid ffoi o gyrhaedd gofid, ymdrech,
a llafur y maent, ond i gyrhaedd gwell cyfleusderau i lafurio, os bydd gwroldeb a chalon i 'w
defnyddio, nag sydd yn gyffredin yn y wlad hon.
Cynghoraf y rhai sydd heb arferyd â gweithio, ac
heb fawr o awydd at hyny, i beidio a chroesi y
dyfnder mawr. Ymroad a diwydrwydd yw cymeriad pawb sydd yn llwyddo yn America, a hwy yn
unig sydd a hawl i ddisgwyl am fod yn gysurus a
llwyddiannus yn eu hamgylchiadau. Er fod y
cyflog yn fawr, nid oes yno le da i fyw wrth lafur
dynion ereill heb wneyd dim eu hunain. Y mae pob
Freeholder yno, os yn iach, ac yn trin tir, yn gofalu
ac yn llafurio ar ei dyddyn. Mae y plant yn cael
eu dysgu i lafurio, ac felly rhwng ymdrech rhieni
a 'u plant, y mae golud yn cynnyddu yn mhob
gwlad. “Deisyfiad y diog a 'i lladd; canys ei
ddwylaw a wrthodant weithio: ond llaw y diwyd
a gyfoethoga.” Y mae rhai pobl yn myned i
America, gan feddwl y bydd pob peth yn dylifo
iddynt, yn dysgwyl am ddim ond llwyddiant a
hyfrydwch parhaus, ond yn ddiameu y cânt eu
siomi yn hyn yn ddirfawr. Ni weddai i neb fyned
i America, sydd yn “cyfeiliorni trwy win, ac yn
ymryfysu trwy ddiod gadarn,” ni waeth iddynt
warth, dirmyg, bywoliaeth, a bedd y meddwyn
yma nag yno. Pob un ag sydd yn meddwl treulio
[td. 37]
ei amser mewn segurdod a diota, na ddysgwylied
gysur na llwyddiant yn y wlad lle y mae y diodydd
meddwawl mor rhadlawn a digonol. Dymunaf ar
bob un ag sydd am wynebu America, am fod o
egwyddor ac arferiad yn llwyr-ymataliwr oddiwrth bob math o 'r diodydd meddwawl, gan nad
ydynt o ddim lles i gyfansoddiad, ond y mawr
ddrwg i bob dyn. Pobl, wedi cyrhaedd oedran
mawr a hen ddyddiau eu goddiweddyd, cynghoraf
hwynt gyda golwg ar eu cysur personol, i aros yn
ngwlad eu genedigaeth: ond os ydynt am wneuthur
daioni i 'w plant, trwy aberthu peth o 'u cysur wrth
newid eu gwlad, gwell iddynt hwy a 'u teulu fyned i
America, yr hyn a fydd yn sicr yn fendith fawr
i 'w hiliogaeth. Ond yn awr pwy sydd yn debyg
o wella eu hamgylchiadau wrth gyfnewid gwlad?
Nid allaf ddywedyd yn benderfynol, ac anffaeledig, am fod hyny dan fendith yr Arglwydd,
yn ymddybynu arnynt eu hunain: ond gallaf
ddywedyd hyn, nad ydyw myned yn unig i wlad
dda, yn gwneyd neb yn gyfoethog na chysurus.
Y mae yn ofynol iddynt ddysgwyl gwynebu peth
caledi, ac ymddifadrwydd o lawer o bethau, ac i
fod yn llafurus a diwyd, onide byddant yn yr un
amgylchiad ac yr oeddynt cyn cychwyn. Rhieni,
y rhai sydd yn magu teuluoedd, a chanddynt eiddo
yn eu meddiant, ac yn methu, bron, a thalu eu
ffordd, er gwneyd pob ymdrech tuag at hyny,
byddai yn llawer iawn gwell i 'r cyfryw fyned i
America, lle y caent, yn ddiamau, cyn hir, weled
cyfnewidiad mawr ar eu byd, a hyny er gwell; y
mae yno, ar ol eu llafur a 'u hymdrech, lawer gwell
lle iddynt ddysgwyl cael mwynhau eu gwobr.
Y mae llawer o anhawsderau yn goddiweddyd
[td. 38]
dyeithriaid mewn gwlad bell—anadnabyddiaeth o
waith, ac iaith y lle; weithiau afiechyd a siomedigaethau; ond er y cwbl, ar ol dyoddef, a diflin
ymdrechu, fe fydd i 'r teulu well taledigaeth: ac yn
mhen y flwyddyn, gallant lawenhau fod gwenau
Duw arnynt, a 'u bod yn mhell o gyrhaedd yr House
of Industry, ac fod ganddynt gartref cysurus, a
golwg am yr unrhyw gynysgiaeth i 'w plant, pan y
byddant hwy yn pydru yn y graian oer. Pobl
ieuainc, sobr, diwyd, a ffyddlawn, morwynion a
gweision, yn nghyd a chelfyddydwyr cyffredin,
gweithgar, a medrus, sydd addas i fyned i America.
Y mae traul am ddilladu yn llawer mwy yno nag
yma, er hyny, ond iddynt fod yn gynnil, gallant
gadw llawer o 'u henill. Yn mhell yn y Gorllewin,
sef, Ohio, Indiana, ac Illinois, a 'r taleithiau newydd,
Jowa a Wisconsen, ydyw y lle goreu i gael tir da
am ychydig o arian. Y mae llaweroedd yn oedi
newid eu gwlad hyd ne's byddo eu meddianau
bron wedi darfod, a braidd y bydd digon ganddynt
i 'w dwyn i dir, a thrwy hyny yn aros yn yr hen
daleithiau, neu yn dechreu mewn gwlad newydd,
dan lawer o anfanteision. Peth lled galed yw i
deulu ddechreu gydag ychydig o foddion mewn
gwlad estronol; ond gallaf ddweyd fod llawer
wedi gosod eu traed ar dir America heb ddim,
ond yn awr yn esmwyth eu hamgylchiadau, wedi
gwneyd eu hunain, trwy ymdrech, yn gysurus eu
byd. Ond eto, nid pawb sydd felly. Gwlad dda
y mae miloedd o hen Gymry wedi cael yr Unol
Daleithiau; a bydd gan eu plant achos priodol i
ddiolch yn barhaus am wrolder eu tadau yn
gwynebu y geirwon dònau, i sefydlu yn yr anialwch, a throsglwyddo iddynt etifeddiaeth hyfryd,
[td. 39]
a mwynhad o iawnderau dynol i farnu drostynt
eu hunain mewn pethau gwladol a chrefyddol.
Ychydig ar ol bod yn America, a dychwelyd i 'w
hen wlad, sydd yn dewis aros ynddi; eu tyniad
sydd yn ol i fyw a marw dan gysgod canghenau y
Tree of Liberty. Pobl ieuainc sydd wedi arfer â
gweithio, a chanddynt arian, y mae yn America
bob cyfleusdra iddynt i gael llôg da amdanynt;
neu brynu tir mewn gwledydd newyddion, yr hwn,
trwy ei adael am ychydig flynyddau, fydd wedi
codi, a dyfod yn werthfawr iawn. Gormod o duedd
sydd yn y Cymry i aros yn yr hen sefydliadau,
neu i ddewis tir uchel a thoredig; ar ol gadael
cartrefi, a chyfleusderau crefyddol, oedd unwaith
yn eu meddiant; ni waeth iddynt ymdrechu i gael lle
da, a thir ffrwythlawn, fe fydd i 'r wlad gynnyddu,
a breintiau crefyddol i 'w chanlyn. Ond iddynt
hwy gadw gyda 'r arch yn bersonol a theuluaidd,
fe fydd moddion gras yn fuan yn eu cyraedd.
Nid oes yn bresenol lawer o 'r dir y llywodraeth
heb ei werthu, yr hwn sydd yn 6s a 6c yr acr; ond
y mae digonedd yn mhellach i 'r Gorllewin, yr hwn
sydd yn lle manteisiol iawn i brynu, gyda golwg
ar gael tyddynod mewn amser dyfodol, neu i 'w
hail-werthu.
Pan ar y môr, clywais hen Sais o Loegr, wrth
ddychwelyd i 'w wlad, wedi cael ei siomi yn
America, yn dywedyd ei wrthwynebiadau yn ei
herbyn fel y canlyn:—1. Fod yno ormod o gydradd rhwng y gwas a 'r meistr, y ddau yn cyd-weithio, yn cyd-fwyta, ac yn cyd-gyfeillachu
—merch i Independent Freeholder yn codi oddiwrth y ford i wneyd lle i 'r gwas: a fu erioed y
fath beth?—ni allaswn ei ddyoddef.—2. Ni's gall
[td. 40]
Gentleman Farmer fyw yn America, y mae pawb
yno yn gweithio, ac heb hyn nid oes llwyddo.
Gyru fy ngweision, ac edrych arnynt, a bod yn
ddiymdrech fy hun, yw fy ffordd i; ond ni etyb
hyny yno; y mae yn rhaid i bawb weithio; ni
allaswn i byth blygu i hyn.—3. Dynion sydd
am gael cysuron yn eu bywyd, trwy dreulio eu
hamser mewn segurdod, diota, a chwmni difyr,
hela, a rhedeg ceffylau, er fod ganddynt ddigonedd o arian, nid ydynt yn cael y parch sydd yn
ddyledus iddynt, nac ychwaith gyfleusderau i
fwynhau bywyd difyr.—4. Nid ydyw eu cwrw a 'u
gwirod cystal!! Y mae yn rhaid cyfaddef fod
llawer o wirioneddau yn y gwrthddywediadau
hyn, eto dymunaswn fod mwy. Wrth weled a
chlywed y dyn siomedig, braidd nad ofnais ei fod
ar y ffordd i fyned i ddiweddu ei ddyddiau o
fewn muriau yr House of Industry; neu, o leiaf,
heb fod yn Gentleman Farmer. Dyna angraifft
dda o ddynion, y rhai sydd yn anaddas i fyned i
America; canys hyn fydd eu rhan, naill ai bod
yn annedwydd yno, neu ddychwelyd adref wedi
cael eu siomi. Y dynion sydd a chymhwysderau
addas i 'r daith hon, ydynt y rhai sydd yn dysgwyl
cael dail surion, a chwpaneidiau chwerwon, yn
gymysgedig â 'r melus win; dyna y rhai na chânt
eu siomi wrth gyfnewid eu gwlad. Wrth fyned i
America y mae llawer o anhawsderau i 'w gwynebu,
sef gadael gwlad, teithio dros fôr a thir, iaith ac
arferiadau newyddion i 'w dysgu, a dechreu y byd
drachefn—mewn gair, y mae myned i America yn
chwyldröad mewn bywyd dyn.
[td. 41]
Y DAITH.
Ychydig o bethau sydd yn talu y draul a 'r
drafferth i 'w cludo i America, am eu bod mor isel
eu pris, a hawdd i 'w cael yno fel yma. Dillad o
frethyn a lliain wedi eu gwneyd, gwelyau (y rhai
fydd barod ar y daith) ac ychydig o fân bethau
ereill, sydd o werth eu cludo mor bell. Da fyddai
rhoddi gorchudd o liain bras am y gwelyau i 'w
cadw yn ddiogel ar y daith. Ceir llestri addas at y
fordaith, a chyfarwyddiadau beth fydd yn ofynol,
yn Liverpool; rhwystr ac anhwylusdod parhaus
fydd i 'r teithwyr oddiwrth eu luggage; goreu pwy
leiaf fydd ohonynt. Y mae pob math o ddillad,
llestri pridd, a chyllill a ffyrch, yn llawer drutach
yno nag yma; ni cheir myned a dim, ond yr hyn
a fyddo angen ar y teulu, heb dalu teyrnged (duty)
amdanynt. Yn gyffredin, byddaf yn gweled fod
arian yn well na llawer o luggage, ar ol cyrhaedd
tir America. Mewn perthynas i gyfnewid arian, os
bydd aur Lloegr, (Sovereigns) ni raid eu cyfnewid,
am eu bod yn gymeradwy trwy yr holl Unol
Daleithiau. Bydd yn well i deuluoedd, ar ol
cyrhaedd Liverpool, gymeryd ystafell, (room) a
byw ynddi ar eu hymborth eu hunain, hyd nes
y byddo y llong yn barod i gychwyn. Liverpool
yw y lle goreu i gymeryd llong i fyned i America,
am fod yno rai yn hwylio yn wythnosol, ac weithiau
yn ddyddiol, a thrwy hyny yn rhoddi llawer o le i
ddewis. Mewn trefydd mawrion, fe fydd i 'r teithwyr gyfarfod â phob math o ddynion; gwelant
lawer mewn rhith-gyfeillion, yn ymddangos yn
hynod o barod i 'w cynnorthwyo, trwy gymeryd
llong, a pharotoi ymborth iddynt; ond dylai pawb
fod yn wiliadwrus, i beidio a chredu pob peth a
[td. 42]
glywant, ond edrych a siarad drostynt eu hunain,
wrth gymeryd llong: ond fe fydd cynnorthwy
dynion ag sydd deilwng o ymddiriediad, ac yn
gyfarwydd â llongau, a pharotoi erbyn mordaith,
yn llawer o leshad a boddlonrwydd; dylai pawb
fod yn ofalus rhag iddynt gael eu cam-arwain a 'u
twyllo. Yr arwydd oreu fod llong yn myned i
hwylio yn ddioed, ydyw, pan y byddo wedi ei
llwytho; ac nid geiriau teg am gychwyn, ond cael
golwg ar y llwyth ; dyna y ffordd sicraf i wybod ei
hagosrwydd i gael codi ei hwyliau. Y mae rhai,
ar ol cymeryd llong, wedi gorfod aros yn Liverpool,
weithiau, am amser maith, heb gael cychwyn yn
ol y cytundeb. Gan fod y llongau yn aros yn
Liverpool yn hwy na 'r addewid heb gychwyn,
byddai yn ddoethach i 'r teithwyr fynu cael eu
cytundeb yn ysgrifenedig ganddynt; ac addewid
am hyn a hyn y dydd, am bob diwrnod y byddant
yn gorfod aros am y llong tros yr amser penodedig.
Y draul am gario gyda 'r Packets, (yn y Steerage)
ydyw o 4 i 5 punt; yn y Cabin am £25. Ceir
myned gyda llongau Marsiandwyr da a chyflym,
am o 3 i bedair punt, yn y Steerage; yn y Cabin am
o 15 i 20 punt. Y mae llongau yr America yn
rhagori yn fawr ar rai Brydain i fyned yno; ac y
maent i 'w cael yn barhaus yn Liverpool. Y mae
Packets yn wastad yn gadael y porthladd ar y
dydd pennodedig, os bydd y tywydd yn caniatau;
ond nid oes cymaint o ddal ar y lleill. Ar ol
cymeryd llong, gwell cael pob peth yn brydlawn
ar ei bwrdd; gosod y luggage a 'r ymborth yn
ddyogel cyn cychwyn, fel na byddo dim yn rhydd
i gael ei daflu yma a thraw ar y môr; gwell i 'r
Cymry barotoi bara, a blawd ceirch, ymenyn, caws,
[td. 43]
a chig, cyn gadael eu cartref—dyma yr ymborth
iachaf, a goreu ar y fordaith; ceir tê, coffi, siwgr,
triagl, halen, &c., yn Liverpool. Dyna yr ymborth
sydd yn angenrheidiol, er y gall pawb fyned a
ddewisant. Rhaid parotoi ymborth gogyfer a 6
neu 8 wythnos; gwell gormod na rhy fach: ond
fe fydd y gweddill yn fuddiol ar ol cyrhaedd New
York. Gwell i ddyeithriaid, am ychydig amser
ar ol myned yno, ddilyn eu harferiad cyffredin o
fyw, fel y byddo eu hiechyd yn well. Nid oes
angen am wirodydd ar y fordaith; os byddant yn
ofynol fel meddyginiaeth, byddant i 'w cael gan y
Cadben; cadw y corff yn dymherus sydd yn beth
da iawn tuag at fwynhau iechyd ar y môr: am
hyny bydd ychydig o Epsom salts neu Rhubarb yn
llesol, os bydd angen am hyny. Iselder meddwl,
difaterwch, a segurdod, yw haner afiechyd y môr;
myned ar y bwrdd, a cherdded oddiamgylch, a
chyfeillach siriol gyda 'u gilydd, yw y meddyg
goreu i gadw rhagddo, ac hefyd i 'w wellhau. Ar y
môr, dylai pawb ymdrechu i gydymddwyn â 'u
gilydd, ac i fod yn gariadus a chymwynasgar, fel
y byddo eu taith yn gysurus, a phawb i ymadael
mewn tangnefedd. Ar ol cyrhaedd y tir, os yn
aros yn y porthladd, gwell iddynt ymdrechu am
waith yn ddioed; a bod yn ofalus am eu hiechyd,
eu cymeriad, a 'u llwyddiant, trwy beidio segura,
diota, a myned i gwmni afreolus. Dyma sydd
wedi drygu canoedd o ddynion ar ol cyrhaedd
America. Y mae yma le da i weision, a morwynion,
a chrefftwyr, yn y dinasoedd mawrion; ond nid
cystal i deuluoedd; gwell lle i 'r cyfryw mewn
gwlad neu bentrefi.
[td. 44]
CYFARWYDDYD O NEW YORK.
Na wrandewch ar ffug-gyfeillion yma yn fwy
nag yn
Liverpool; ceir digon yn barod i 'ch cyfarwyddo, ond gwell chwilio a barnu drostoch eich
hunain. Y mae
Offices yn New York i gael
gwybodaeth am y daith; yma ceir clywed a
gwybod pob peth, fel y gall pawb wybod y ffordd
oreu i fyned yn eu blaen. Os am fyned i Utica,
neu y rhanau Gogleddol o Ohio, gofyner am y fan
lle mae yr agerdd-fadau i Albany yn cychwyn;
yno fe wêl pawb drostynt eu hunain; felly am bob
man arall. Gan mai arian America a droir yma,
rhoddaf y prisiau yn ddolars—pob dolar yn cyfateb i 4s a 6d. Y daith a 'r prisiau fel y canlyn:—
[15] O New York i Albany, 160 mill. (agerdd-fad)...... |
2 ddolar |
[16] O Albany i Utica 110 mill. (camlas).............. |
1 ½ eto |
[17] O Utica, i Buffalloe, 254 mill. (camlas)............ |
3 ¾ eto |
[18] O Buffalloe i Cleaveland, 193 mill. (agerdd-fâd).... |
2 ½ eto |
[19] O Cleaveland i Newark, 171 mill. (camlas)........ |
2 eto |
[20] O Newark i Columbus, 40 mill. (camlas) ........ |
¾ eto |
[21] O Columbus i afon Ohio, 82 mill. (camlas)........ |
1 ¼ eto |
[22] O Afon Ohio i Cincinnatti, 100 mill. (agerdd-fâd).. |
1 eto |
[23] Y daith oll yn 1,110 milldir.—Y draul oll yn 14 ¾ dollars. |
Gwybydded pawb nad ydynt i gael eu hymborth
a 'u cludiad am y prisiau uchod, ond eu gwelyau
a 'u cludiad yn unig. Os byddis yn cymeryd y
Cabin Passage, bydd o 42 i 50 dollars. Gorphenir
y daith uchod gyda rhwyddineb cyffredin, mewn
o 15 i 18 o ddyddiau. Y ffordd i fyned i Putnam
a Vanwert, yn Ohio, ydyw o Cleaveland i
Perrysburg, ar Afon Maumee; ac oddiyno i Kalida,
neu Lima, mewn gwageni.
Taith arall i Cincinnatti, trwy Pensylvania:—
[34] O New York i Philadelphia, 100 mill. (agerdd-fâd) |
1 ½ dol. |
[td. 45]
[1] O Philadelphia i Columbia. 81 mill. (Rail-Road).... |
1 ½ eto |
[2] O Columbia i Pittsburg, 313 mill. (camlas)........ |
4 ½ eto |
[3] O Pittsburg i Cincinnatti, 500 mill. (agerdd-fâd).... |
3 eto |
[4] Y daith oll yn 994 milldir.—Y draul oll yn 10 ½ dollars. |
Y Cabin Passage o 40 i 45 dollars. Gorphenir
y daith mewn o ddeg i ddeuddeg diwrnod. Y
mae yn ofynol i dalu am y luggage wrth y cant,
os bydd mwy na deugain pwys.
Y neb a fyddo am fyned i Palmyra, dylent
ymadael â 'r gamlas yn Akron, 39 milldir o
Cleaveland; os i Radnor, gadael y gamlas yn
Columbus; os i Ebensburg, gadael y gamlas yn
Johnstown, 285 milldir o Philadelphia; os i Galia,
neu Jackson, gadael Afon Ohio yn Galliopolis,
270 milldir o Pittsburg. Gellir dyfod y ffordd
hon i Cincinnatti, ac oddiyno, ar y gamlas, i Piqua,
90 milldir; ac oddiyno, 40 neu 50 milldir, i Putnam a Vanwert, mewn gwagen. Os am fyned i
Indianna, Illinois, Wisconsin, neu Iowa, i lawr
Afon Ohio ydyw y ffordd oreu.
Wrth deithio, gofaled pawb am beidio yfed dwfr
oer pan yn chwys; i beidio aros allan yn y nos; ac
o fwyta ymborth iachus yn brydlawn; a thrwy
wneuthur felly, ni byddant mor debyg o gael
afiechyd. Ar ol cyrhaedd pen y daith, cymeryd
amser, a gwrandaw ar gynghorion cyfeillion sydd
wedi bod yn hir yno, sydd beth hynod o lesiol.
Os bydd arian ganddynt, gwell iddynt brynu tir
wedi ei arlwyso; ond os na fydd ganddynt, gwell
iddynt brynu tir coed, o 20 i 40 o Acrau, a 'u crino,
trwy dori eu rhisgl hwynt, a 'u gadael am dair
blynedd, wedi hyny bydd yn hawdd i 'w arlwyso.
Ar ol iddynt brynu tir coediog, a thori eu rhisgl,
gwell iddynt gymeryd tir ar rent am dair blynedd,
[td. 46]
a chodi stock dda arno, wedi hyny bydd y coed
wedi crino, ac yn hawdd i 'w llosgi, a 'r tir yn barod
i 'w arlwyso. Nid da i ddyeithriaid fyned yn
uniongyrchol i agoryd tir coediog, am fod cymaint
yn fwy o waith gydag ef na phe baent yn aros
iddynt grino.
DYFFRYN MISSISSIPPI.
Dyma yr enw a roddir i 'r rhan hono o 'r Unol
Daleithiau sydd yn cael ei ddwfrhau gan Afon
Mississippi, a 'i holl ganghenau, yr hwn sydd yn
gorwedd rhwng yr Allegany a 'r Mynyddoedd
Creigiog, yn 1,400 milldir o 'r De i 'r Gogledd;
ac yn 1,500 o 'r Dwyrain i 'r Gorllewin; yn cynwys
833,000,000 o gyfeiriau o dir. Yn y dyffryn
helaeth hwn y mae taleithiau Ohio, Indiana, Illinois, Missouri, Mechigan, Kentucky, Tennessee,
Mississippi, Alabama, Arkansas, Louisiana, Jowa,
a Wisconsin; yn nghyda gwlad helaeth sydd yn
feddiannol gan yr Indiaid. Yn y flwyddyn 1790,
nid oedd yno ond 100,000 o bobl wynion; ond yn
bresenol y mae mwy na 7,000,000. Meddylir nad
oes un rhan o 'r byd yn cynwys y fath helaethrwydd
o dir da a ffrwythlawn a hwn. Y mae pob rhan o 'r
dyffryn yn cael ei ddwfrhau gan afonydd mawrion
a mordwyol; ac yn addas i wneyd camlasau a
ffyrdd. Nid oes ynddo un mynydd i 'w weled; y
tir yma a thraw yn fryniog; ond yn gyffredin yn
wastadedd. Y mae yn cael ei ranu yn ddwy ran,
sef yr Isaf a 'r Uchaf. Y mae yr Isaf yn y Deheudir, islaw arllwysiad Afon Ohio i 'r Mississippi,
yr hwn sydd yn cynwys saith o daleithiau, sef,
Kentucky, Tennessee, Alabama, Mississippi,
Louisiana, Arkansas, a Missouri, yn mha rai y
[td. 47]
maent yn codi cottwm, siwgr, tobacco, a rice: y
mae y gaethfasnach yn flodeuog yma hefyd. Mae
y tir yn wastad, ac yn hynod o fras a ffrwythlawn.
Ei afonydd ydynt y Mississippi, Missouri, y Goch,
Cumberland, Arkansas, Tazoo, Jabine, Alabama,
Ossage, &c. Cyfrifir Mississippi yn un o 'r afonydd penaf yn y byd; y mae yn cario yr holl
ddyfroedd ag sydd yn rhedeg drwy y dyffryn
anferth hwn i 'r môr. Y mae ei chychwyniad o 'r
Llyn Ceder Coch Uchaf, (Upper Red Ceder Lake,)
ac yn ymarllwys i gyfyngfor Mexico. Y mae
ei rhediad oddeutu tair mil o filldiroedd. Y mae ei
lled, gyferbyn a 'r Afon Missouri, o ddwy fil i
ddwy fil a phum cant o latheni. Yn New Orleans,
a thu isaf i hyny, y mae hi oddeutu chwech ugain
o droedfeddi o ddyfnder. Y mae ynddi lifeiriaint
mawrion ddwy neu dair gwaith yn y flwyddyn;
y cyntaf ohonynt oddeutu dechreu y flwyddyn
newydd; a 'r olaf yn yr wythnos gyntaf yn mis
Gorphenaf, pryd y bydd lled yr Afon yn New
Orleans o 80 i 100 milldir o led.
Y mae y Dyffryn Uwchaf yn cynwys chwech
o daleithiau, sef Ohio, Indiana, Illinois, Michigan,
Jowa, a Wisconsin. Nid oes yma ddim caethion
—ond pawb yn rhyddion—a mawr yw y fendith
i 'r wladwriaeth yn gyffredinol, canys y mae y
taleithiau rhyddion yn cynnyddu mewn pob peth,
yn llawer mwy na 'r taleithiau caeth. Y mae y
tir yn dda, ac yn dwyn cnydau helaeth o Indian
Corn, gwenith, haidd, rhyg, ceirch, cloron, &c.
Ei afonydd ydynt Ohio, Wabash, Illinois, Rock,
Kaskaskia, Miami, Sciotio, Muskingum, &c. Y
mae yr hin yma yn fwy tymherus ac yn iachach
nag yn y Dyffryn Isaf. Y mae glo, plwm, halen,
[td. 48]
a haiarn i 'w cael mewn llawer o fanau yma. Y
mae gweithfeydd plwm helaeth yn Illinois a Missouri; a haiarn, glo, a halen yn Ohio. Y mae
yma goed o bob rhywogaeth. Yn y fath ddyffryn
anferth a hwn y mae amrywiaeth o dywydd—
poeth ac oer—gwlyb a sych—iach ac afiach. Yn
y Dyffryn Isaf y mae poethder yn yr Haf, ac
ychydig o rew ac eira yn y Gauaf—braidd yn
Wanwyn a Haf parhaus. Yn Ohio, Indiana, &c.,
y mae yn fwy tymherus yr Haf, ond yn oerach y
Gauaf—y pedwar tymhor fel yn y wlad hon; ond
fod yr Haf yn gynnesach ac yn hwy; a 'r Gauaf yn
fyrach. Nid yw y tywydd poeth neillduol yn para
ond am ychydig ddyddiau; ac felly y tywydd
oeraf. Yn ardaloedd Cincinnatti, gwelais lawer
Gauaf heb braidd ddigon o eira i orchuddio y
ddaear. Y mae Afon Ohio yn rhewi yn gyffredin
bob Gauaf—Ond nid yw y Mississippi byth felly.
Anaml y gwelir gwartheg dan dô, ond yn cael eu
porthi allan. Y mae llawer o wahaniaeth rhwng
trigolion y ddau ddyffryn uchod—Yn yr Isaf y
maent yn cynnal y gaethfasnach—yn byw ar lafur
annghyfreithlawn—yn ddiog—yn ddiymdrech—yn
falch—yn anfoesol—yn caru pob oferedd—ac yn
gyffredin yn ddiofn Duw. Ond yn yr Uchaf, y
maent yn gyffredin yn gwbl groes i 'r nodweddiad<.>