Y Brenin Llur, Cwrtmawr 212 (1700-50), entire text.

Rhestr y cymeriadau
Cast list

Ffwl
Morgan Diwc Morganog
Hiwin (Diwc o Lychlun) / Hewin
Plwc y Twrw
Brenin Llur
Oswin
Cordila
Rodia
Phabian / Ffabian / Alltud
Heilin
Sarjant
Mortimer
Hiran
Dynstan (frenin)
Speaker unknown

[td. 1]

<...................> teg lan gynlleidfa
<.........................> hawddgar dyrfa
ych cenad mewn distawrwudd da
<......> <......>edd a ddymuna

<...........>ni 'r Iefengtud
<....> a bon i yn 'n Iechud
<...............> lawenudd mwun
<.............>a dw....rhydid

<.....>h<....> brud cyfaddas
ni ddaethom yma o bwrpas
<..> chwryddieth ger ych bron
I gampio hon o gwmpas

os dealldwch gwmni dichlin
mi draethaf i chwi 'r testun
y prolog llawn yn hun o le
fel mae y chware 'n calun

mae 'r stori yn wir i 'w gweled
yn nghronicle y brutanied
am frenin llur wr pur i air
gen hwn 'r oedd tair o ferched

<Cord>ila oedd henw 'r hyna
a henw 'r ail oedd rodia
a ffe<bian> <.....>ddol siriol serch
<.......>d<...............> ferch Ifienga
<.................>e<r> y<...............>
[td. 2]

<.............................>dau <n><..........>
<.............................>lw<.....>y<........>
<.......> <..................>ched yn y man
<...>wr hyn<o>d dan i henw

fe ddaw yma gybudd chwanog
<....> henw iw heilin gribddeiliog
hwn sudd groes ar les y gwan
hen gerun anrhigarog

mae 'r brenin Llur yn galw
I dair merch dan i henw
y naill ar ol y llall yn lli
hen wr i 'w holi yn arw

I gwestwn sudd yn gofun
drwu lw pa un ohonun
a 'i care 'n bura hud i fedd
gan addo anrhydedd uddun

y ddwu ferch hyna 'n gowrain
a dyngcie lyfon milen
y caren nhw i tad yn hynu o le
yn fwu na 'i heneidie i hinen

y drydudd ferch heb dyngu
a ddoude i bod i 'w garu
mor bur a un ferch buth i 'w thad
<................>r wad am hy<n>u
[td. 3]

<fo> ddigie wrth hon yma
eisie i bod a 'i gair fel rodia
ag yno rhane 'r dyrnas glaer
rhwng y ddwu chwaer hyna

y diwc o lychlun yna
su 'n cael y ferch cordila
a 'r diwc morganog enfog aer
su 'n mund a 'r ail chwaer rodia

y drydudd ferch mewn dychrun
su 'n tori i gwallt hir felun
mewn dillad mab yn mund o 'i bro
tros for i dreio i ffortun

yn nganol hun o gyffro
daw gwur ar fur i 'w examio
yn enw 'r goron dan arfe 'r eiff
a phrysur y ceiff i phresio

Tair blynedd hir o ddyddie
i gario clog a chledde
dan enw capten gynen gaingc
dan frenin ffraingc a 'i arfe

mhen hun o amser di brin
fe ddoude rhai i 'r brenin
i bod hi 'n stowtia milwr ffraeth
ag osododd saeth ar linin

mae dynstan frenin hynod
pen ddelo i 'w dynabod
o gowur g<ar>iad pura serch
<..............................>
[td. 4]

<..............................>
<..............................>
fod i dwu chwaer hyna 'n < twullo .......> i <th>ad
a dwun i stad a 'i goron

Llur lwud trwu dristwch ynte
pen gollo i fyddiane
wrth rodio 'r bud a 'i frud drwu serch
mae 'n taro wrth i ferch ifienge

a hono sudd fwia i chroeso
Er iddo 'n ddygun ddigio
i 'w anrhydeddu wedi 'r dig
mae 'n bur garedig iddo

daw ffebian ag aed yn inion
i guro 'r diwcied ffeilsion
ar ol cefnu i dwu chwaer groes
hi garia yn i hoes y goron

yn llanw ar hun o destun
mae 'r ffwl yn twullo 'r cerlun
I briodi hiran ddiddeunudd ffol
i beru i 'r bobol chwerthin

mae hiran hon ddiddeunudd
yn difa euddo 'r cybudd
mae ynte 'n tori i galon gerth
heb feddu gwerth y nodwudd

ni ddoudes gwmni diddig
fy nhestun yn garedig
ag er yn bod ni a beie 'n llond
na farnwch ond ychydig
diwedd prologue
[td. 5] enter phwl
ffwl

gida 'ch cenad fawr a bychan
hen ag ifangc a phob oedran
mae hi yma cin frithed ar fy ngair
ar siope ar ffair wulifan

pwu ydech i bawb a wela
ag i ba beth y daethoch i yma
ai haid o dolwuth teg a drodd
ynte sipsiwns 'n rhodd a 'ch galwa

nis gwn i amcan prun su ore
ai doud yn deg ai bwgwth fy arfe
budd perigl am 'ch houdel myn gwaud Iar
os tyna i nglun oddiar fy ngledde

Rwi 'n hen ryfelwr fine
yn cario gwn a chledde
pe cawn i wubod am awr ne ddwu
yn filen pwu a ym ladde

mae ngolwg i 'n o egwan
gore i mi dynu fy spectol allan
ni bu mo 'i bath o dwun i dwun
Erioud am drwun dynlluan

chwi welwch i bod hi 'n globen
heb wudur a chylche o wden
a naud i fy nain i weld mund i 'w harch
o birion march friaren

drwuddi mi a 'ch gwela 'n ole
yn wriw ag 'n feniw bawb yn 'r unlle
<......................> bob cwr i 'r bud
<......................> i gid fel fine
[td. 6]

<.....................> fy spectol
<..........><......> dra rhagorol
mi wela 'r chwain wrth ole 'r ser
yn cerdded coese 'r bobol

mi wela fod 'r haul y leni
tros wlad 'r aipht yn codi
yn eitha 'r dwuren dros y mor
a dacw ferch yn cedor gosi

yn inion tros fynudd twr caergybi
yn ymul Llunden deri
mi wela ar frun anferth o faint
lu mawr o wraint yn pori

ag yn y dehe yn inion
mi wela hen wrach ddigllon
Ers haner awr 'n gwneuthur dwr
yn ngysgod hen dŵr babilon

fy spectol sudd at fy mwrpas
ni does mo 'i bath mewn tyrnas
mi ga drwu hon os rhoi fy mrud
weled y bud o 'i gwmpas

mae geni dri dodrefnun
a rhinwedd mawr su arnun
myfi awn i 'r fan lle don
y bydd llawer o son amdanun

un iw 'r honos heini
a dyna 'r gwn su geni [td. 7]
a 'i henw hi ydi pretti thing
a welwch i 'r spring su ynthi

yr ail dodrefnun tewgru
sudd geni iw ngledde glowddu
hwn a wnaud i daid fy nain
I guro 'r chwain o 'r gwelu

y trydudd iw 'r spectol gryno
chwi wuddoch hanes hono
mi glowa dwndwr islaw 'r brun
nid alla i ond hun mo 'r tario
Exit
Enter morgan diwc morganog

y fi ydiw morgan diwc morgania
aer y dehedir gwir a ddouda
llawn brud tyner llin Brutanied
o droia daeth fy henhanafied

nid oes o fewn y dyrnas yma
mae 'r geirie 'n ddidwull y gwir a ddouda
un ferch o stat nag o gynhysgeth
gyfaddas imi o 'r un gwaudolieth

nag nid etib neb i 'm colin
ond un o ferched llur y brenin
ni chyfathrachi ag aliwns diffeth
Rhag llygru 'n Iaith a 'n gwir waedolieth

gwela i wr o ymddygiad uchel
draw yn dyfod ar i drafel
mi ddybygwn wrth i diwig
mai 'r diwc o llychlun iw 'r pendeddig

fe ydiw 'r gwr rwi 'n hysbus ddigon
mae yn cyfeirio yma 'n inion
[td. 8]
<hiwin>

<Hen>ff<y>ch well i chwi diwc morga<nia>
oes dim newudd tyner yn ynus brutan<ia>
mae dda geni ddwad Iawn fwriad a fae
mewn dewr awchus amod i wrando 'ch resyme
morgan

can croeso a fo ichwi 'r diwc hiwin
beth iw 'r newudd gore o llychlun
ydiw bob peth wrth fodd 'ch calon
trwu 'ch tyrnas Iawn addas yn inion
hiwin

mae pawb yn Iach am ddim ar glowes
yn buw i gid heb lid na males
ond yma a dois yn wir i ymofun
am un o ferched llur y brenin
morgan

y brenin sudd heb setlo 'r goron
y gwir a ddouda na gwneud addwidion
mae gantho ferched glan o brud
ag ynte ag olud ddigon
hiwin

ni awn 'n deuwedd tuagatto
i gael ymgomio peth ag efo

fe alle down cun yn bedd
drwu rinwedd yma i rainio
Exit ddau
plwc y Twrw

ydech i bawb yma fel roeddech i gyne
mi dewes i fy spectol gartre
<spiio> rwi dan neuthur wep
oes yma neb yn eisie

glowch i 'r glan ferchede mwuna
a d<a>enoch fi pen weloch fi nesa [td. 9]
Rwi 'n tybio 'ch bod fy rhien ber
yn Edruch llawer arna

mi fedra gofio yn odieth
henwe rhai o 'm henafieth
pob merch a red yn nerth i thraud
gael dwad i 'r fath waed olieth

fy nhad i oedd sieffre gefnbant
oedd 'n tario twntu 'r Crygnant
ni bu mo 'i fath mewn gwlad na thre
Erioed am chware 'r sturmant

fy mam i oedd gweno Traws fynudd
oedd gansiwn afrosgo a chrwb ar i hysgwudd
hi ddoude gelwudd heb na thor na thrai
mae Etto rai o 'i chwiorudd

fy naid i oedd howel sion guto
o gene go dorllaes ymul llandrillo
doedd mo 'i fath am fyta oddyma i fon
os clowsoch i son amdano

fy nain oedd Iewan bengaled
yr wrthuna rioed ar weled
yn braffach i choese na phen i chlun
ag yn fur o un o 'i llygied

fy hendaid oedd hirlwn din dene
o gene hull gethin hirion i scythre
fy hen nain oedd morfudd mawr i bar
nis gwn i nad wi 'n gar i chwithe

mae imi bart o garenudd o ddoud y gwirionedd
<.>e medrw<...........> cofio o 'i dechre i 'w diwedd [td. 10]
<...................> wrth <.....>
fy mod i <...................> o fowredd

fu agos bod arna i ange garw
ddoudud i chwi pa fodd i 'm galw
fe roed arna i henw braf wrth lwc
y meister plwc y Twrw

ffarwel mi af i lus y Brenin
os daw amdanai neb i ymofun
nhw gan afel ynthai 'n un twr
yn cogor yn ngwr y gegin
Exitt
enter Brenin ag oswin

oswin bur fy men conghorwr
gwn dy fod yn ddoeth dduscawdwr
dy gyngor da ar hun o bwrpas
pa fodd y mae imi setlo 'm tyrnas

mi eis y fi mewn cwrs o oedran
nid alla i bellach fawr ymlwubran
fy nair merch sudd mewn oedran caru
pa fodd y mae imi cynhyscaeddu
oswin

fy arglwudd frenin pur pe gwuddwn
y cyngor gore i chwi a roddwn
er mwun cadarnhau y goron
a lles i chwi a 'ch plant a 'ch wurion

galw newch i nghud 'ch merched
a 'i hel yn gul i 'w holi 'n galed
ar ddoetha gaffoch i madroddion
setlo ar hon a wnewch i 'r goron
[td. 11]

a 'r ddwu erill wedi hynu
a wnewch er lles i cynesgauddu
a 'i diweddio i wur o urddas
drwu gadernid yn y dyrnas
Brenin

wedi setlo ar un y goron
beth os matsia hon ag estron
a dwun aliwns i 'r frenhinieth
a llygru 'n Iaith a 'n holl hiliogeth
<os>win

mae 'n rhaid i chwi rhwmo 'n fanwl
na ffriodo buth o 'ch meddwl
ne cun setlo 'r goron arni
fynu gweled dudd diweddi
<br>enin

Rwi fi 'n leicio dy resyme
am hun mi rodia beth tua 'r grisie
a gur cordila fy merch hyna
ata i yma i ymgomio 'n gynta
<os>win

fy arglwudd frenin gida 'ch cenad
mi af i 'w chyrchu wrth ych archiad
Exit osw<in>
<bren>in

mae geni wllus i 'm resymu
a phob un o 'r tair o 'r neilldu
a 'r fwia honun a fo 'n ngaru
myna i ore i chynyscauddu
<cordila>

fy anwul dad mi glowes alw
<r>wi 'n dwad attoch gynta gallw
<fe>l a bo imi yma yn amlwg
<..........><ud 'r hun> fo dda 'n 'ch golwg
[td. 12]
<brenin>

<.......> <......> <..............................>
<.......> <.........................>
<.......> a <.................> hynu
<p>or gen bured yr wit i mi Caru
<cordila>

fy anwul dad mi dynga 'n sydun
man y goron sudd ar 'ch corun
Rwi yn 'ch caru yn mwu ffyddlon
na 'm henaed sy yn fy ngorph a 'm calon
<bre>nin

Cordila fy merch rwiti 'n gwbwl
hollawl glir wrth fodd fy meddwl
a 'r llw a roddest ni angofiaf
a 'th cariad imi ni amheuaf
<cord>ila

nid raid i chwi 'r llw a roddes
na byddaf i chwi fel a doudes
<br>enin

Sa di draw fy merch Cordila
tra bwi 'n galw dy chwaer rodia
I glowed beth iw i rheswm hithe
dowch fy merch 'n nes i 'r gole
<ente>r <Ro>dia

fy anwul dad gida 'ch cenad
mi ddois i 'r gole wrth 'ch archiad
ag yma rydwi 'n bur fodlon
I wneud yr hyn a garo 'ch calon
<b>renin

os gwnei y peth a gar fy ngalon
mae 'n rhaid iti fod 'n ffyddlon
a hun drwu lw gofynaf iti
pa cin bured ferch a 'm cari
<R>odia

fy nad anwul man y goron
su ar 'ch pen mi a 'ch cara 'n ffyddlon
ag yn fwu purach tyngaf etto [td. 13]
na 'm henaed su yn fy ngorph i 'm safio
<brenin>

fy merch rodia mewn gwirionedd
<.....................>h dwuwedd
<.........................>Ianga
<..............................>
< >
[td. 14]
< >

<..............................>
<..............................>
<..............................>
<..........................>rnach
Exit gid ond phabian
[td. 15]
phabian

rwi fine i chwi yn chwaer gyfreithlon
<un> dad un fam un waed un galon
heb ddigio nad er yn faban
i 'm hoed er ioed dim hud 'r wan

ag yrwan digio 'n greulon
o eisie imi dyngu llyfon
am beth allase i galon goelio
heb na llw na rheg amdano

fy nwu chwaer sudd lawen weithian
weld fy nad fel alltud allan
er na wneuthim un achos uddun
dig na thwull er ioed i 'w herbun

pen gaeue nhw i clistie 'n dynion
rhag rhoi luseni i dylodion
mine a fyddwn drwu bur wllus
yn rhoi rhoddion i 'r angenus

Rwi 'n gobeithio fod bendithion
rheini yn gwreiddio yn fy ngalon
ag y don i 'm calun hefud
pen fo fwia f' ing a 'm caethfud

fine dora ngwallt hir felun
ag a fyna siwt o frethun
mewn dillad mab mi a i drefailio
ni does le imi yma i dario

er fy mod i 'n ferch i frenin
rwi mewn cyflwr gwaeth na gwerin
draw dros foroedd fi drafailia
lle na chlowir mo 'r son amdana

pen elw i unwaith o 'm gwlad allan
ni ffyn imi fod yn ffebian
<..............................>
<..............................>
[td. 16]
plwc

<.......................><...><yn><..>
yn chwen<.................> mi wela
<ow> ai rhaid iti ado 'r wlad
fo wi<ts>ied dy dad mi dynga
phabian

gwrando 'r dun lled ynfud
a fedri di etto ddoudud
ple mae llongie gwuch i stor
mi fentra i 'r mor fy mowud
plwc

Roedd yna gyne i wared
yn cychwun i wlad y Tyrcied
gwilia di na ddoes i 'w rwud
nw a 'th wnan di 'n fwud i willied
phabian

os gnan w hynu ffarwel i 'm mowud
dyna ddiwedd poen a adfud
Exit ffebian
plwc

rwi ti yn ddigon smala ymado a 'th wlad
o achos dy hen dad ynfud

Does lle mynech meinir ddichlin
di gest i fendith o cun dy gychwun
er dicied oedd ni bu arnat wall
am fod mor gall a 'i ofun

oni chlowes i fod rhai rhieni
yn cosbi i plant am dyngu
a 'r hen ffwl acw yn anog i blant
ag yn digio na wnaethant hynu

a glowchi 'r cwmni mwun lan
ni chai mo 'r amser i gellwer rwan
mae rhiw geubren o gybudd ffol
yn dwad ar f' ol yn fuan

Mi <...>on a dounoch i 'r gwr godidog [td. 17]
I henw fo iw heilin gribddeiliog
fo chwerdde pe clowe i alw ar led
y meistar llyged y geniog

ar hynu dyma 'r gwr i hunan
ho ho meister Heilin hoiwlan
a<u> welwch i gimin sudd gentho fe
yn i gario o gode ag arian
enter Heilin

ha ha beth a ddoudid i ffwlcun
ai arian sudd gen riwun
budd ngalon yn chwerthin dan y mron
pen glowi son amdanun
plwc

son a mae nw fyrth heilin
am bawb sudd genthun dipin
y budd raid i gyru nhw ar frus
i 'w newid i lus y brenin
Heilin

och fine hynu heno
i ba beth y gyrir nhw yno
nid ydi luseni i 'w rhoi nw cluw
i 'r brenin duw a 'i cato
plwc

nid i rhoi nw floedd aflonudd
ond i newid nw am arian newudd
ag i gael gwbod hynu toc
beth iw stoc pob cybudd
Exit plwc
Heilin

pacia grigwt i ffwrdd i 'th grogi
nid a mo 'm arian i yno leni
ag ni chan w geniog futh
ond a dalwi oer drith yn drethi

och o 'r bud helbylus ydoedd
talu ardreth mawr am diroedd
talu murdd o drethi mowrion [td. 18]
am ole 'r dudd a dwr 'r afon

heb law talu trethi trymion
nw fynan gael degyme mowrion
gwair ag ud a phob nyfeilied
meirch a moch gwlan a defed

Degwm Ieir a degwm gwudde
oni chan nw cowion nw fynan 'r wuie
ni cheiff dun truan yma 'n ddiran
ddim a fo i euddo i hunan

y meister tir ar ben y dwrnod
y fudd yn chwidir Iawn yn dyfod
I yru 'r da yn fawr i draffeth
oni budd o 'n siwr o 'i ardreth

casa gwr ar gefn cynhaia
geni weled y ffordd y rhodia
iw 'r degymwr suth i pengclog
'n cario fy ud i a 'i picwarch bigog

yno budd y gwas ar forwun
heblaw talu am fara ag enllun
yn gweiddi am gyflog mawr yn rhagor
ar ol gwasneuthu darn o dymor

Talu am hau a chau a chwnu
talu am fedi 'r ud a 'i ddyrnu
talu am nithio talu am falu
talu am bobi a chorddi a chrasu

talu am fyta mwud fy hunan
taled dawl am i daflu fo allan [td. 19]
ag ar ol talu i bawb ohonun
bychan Iawn fudd rhan 'r henddun

pen fwi 'n meddwl am fy holl drafferthion
mi ga glowed haid o dylodion
yn fy nrws i yn gweiddi 'n oeredd
bychan geni tori i danedd

gwell geni glowed buwch 'n brefu
na chlowed 'r un o rhain yn nadu
rwi 'n doud y gwir yn ddigon ffri
ni fedra i mo 'r gwadu

oni bai 'r gost su 'n magu corgwn
chwaneg ar f' einioes ohonun a fynwn
i gowrsio 'r tylodion i ffwrdd o 'r bro
a mine yn i postio ar pastwn

considred pawb su 'n trin y bud
y modi 'n doud y gwir i gid
o gyfadde 'r cwbwl ni cheisia i orchest
biw olieth sal iw deilio 'n onest

pe dawn i gonest ar bob gweithred
gwn y gallwn fod yn fy ngolled
raid imi gribddeilio yn mob bargenion
os mynai gadw ngode 'n llownion

mi roses yma 'n hwu na 'm bwriad
ni does geni gartre neb yn gwarchad
hwrach fod holl nifeilied y pentre
yn pori fy ud i a 'm gwair i gore

gobeithio fod fy anifeilied ine
yn llyfu oll i llafur nwuthe
Exit
enter Brenin a 'i 2 ferch a 'r 2 ddiwc
[td. 20]
Brenin

Dowch pan Erchwi < 'n nes> fy merched
Efo 'ch gwur drwu bur ystyried
fel a galloch wrando 'n addas
y modd y rydwi 'n setlo yn tyrnas

fy mab Hiwin diwc o Lychlun
fel hun a mae fy llythur cymun
i chwi mi roddes fy merch hyna
yn dwusoges gwledudd mersia

ch braint chwi yn hun o amser
a fudd arglwuddieth diwc Caerbier
yno cewch i fuw 'ch deuwedd
tra boch i 'n inig heb etifedd

a 'r mab hyna i chwi a enir
o gnawd olieth cordila gowur
os daw mewn oed a phwull mesurlon
hwn a fudd 'n aer i 'r goron

i chwithe Morgan diwc morganwg
y roes fy ail ferch rodia 'n amlwg
ag yn nhwusogeth gwlad y dehe
y budd 'ch breintie chwi a hithe

chwi gewch gud rioli 'r dyrnas
gwiliwch ddilin llid na males
gida 'ch gilidd yn un galon
a gwnewch gylanedd o 'ch gelynion

na fyddwch chwanog i ryfela
nid iw ond blinder mawr a thraha
os cewch yn ddidawl hawl a heddwch
buth hud angie 'n rhodd cymerwch

yn ngaerlludd sef Troia newudd
cymera ine miwolieth beunudd [td. 21]
ag a fyddaf llawen ddigon
yn fy enw yno i gario 'r goron
Hiwin

fy nad yngyfreth rwi 'n gobeithio
fod y dyrnas gwedi i setlo
a phob peth mewn modd cariadus
gwnawn ine bawb yn ol 'ch wllus
Morgan

gobeithio fod pob peth o 'r gore
yn ol ych addusg byddwn ine
yn un galon gida 'n gilidd
drwu gowur nod yn glod i 'n gwledudd
Cordila

fy anwul dad bod hir oes i chwi
yn 'ch henaint i rioli
nes y gweloch i 'ch gorwurion
yn i hoed i gario 'r goron
Rodia

Medda fine boed llawenudd
I chwi nad yn hen wr dedwudd
budd cofio am frenin llur yn llwura
hen brud hoenus waed brutania
Brenin

awn yn gwlwm efo 'n gilidd
Draw yn awr i droia newudd
I alw i 'r unlle bawb gerbron
o 'r boneddigion dedwudd
Exit oll
ffabian mewn dillad mab

Dyma fine tost i thyngied
yn mell o 'm bro 'n trafailio 'n galed
mewn dillad mab ers haner blwuddun
etto heb adnabod undun

chwith imi wisco coat o frethun
yn lle sidan ag aur melun
closun main 'n ngulch fy lwune [td. 22]
yn lle melfed a rubane

crysie holand main a chamrig
oedd geni lawer nid y chydig
ni i rwan ond crus garw
o garth llin a da cael hwnw

mi ges fy magu 'n gu ag anwul
a phob danteithion yn fy ymul
rwan ni feddai nag aur nag arian
rhaid imi fegio o hun allan
enter sarjant

pwu ydech i 'r gwr Ifangc cryno
pam yr edech i yma 'n loutro
o ble daethoch beth iw 'ch neges
moswch glowed cwrs o 'ch hanes
ffabian

Llengcun ydwi o frutania
mewn gwirionedd mae 'r gair yna
daeth yn wisc ymen osoweth
dan ymofun am washaneth
Sarjant

chwi gewch washaneth geni o 'r gore
dan frenin ffraingc i wisco arfe
foru 'r bore i fynd i ryfel
ag i ymladd am ych houdel
ffabian

ni wnewch mo hynu sir gobeithio
nes dyscu imi 'r ffordd i drainio
gwn na bu erioed yn unlle
yn fy llaw na phik na chledde
Sarjant

ai ofn su arnoch fynd i ryfel
pa golled su arol 'ch bath na 'ch houdel [td. 23]
nid ych daioni. mi wn o 'r gore
erioed a 'ch dygodd oddi cartre
ffabian

ni wnes i ddrwg i neb mewn unman
ond a wnes i mi fy hunan
Sarjant

fo geir gweled hynu Etto
pen ddowch i o flaen y giamp i daro
ond beth iw 'ch henw dowch yn syden
gael imi 'ch rhoi yn lust y capten
ffabian

os wy i fab y gwir rwi i 'w ddoudud
ni does arna i henw ond alldud
Sarjant

Capten Mortimer dowch ar gyfer
dyma soldiwr gwuch o fenter
enter Mortimer

mae hwn 'n landdun ifangc lysti
ni does mo 'i fath yn fy ngwmpeini
o ble doisti 'r glanddyn mwuna
alltud

Lengcun ydwi o frutania
Mortimer

beth a 'th gyrodd di ffordd yma
alltud

fy anlwc oedd 'r achos mwia
Mortimer

beth iw dy anlwc mos imi glowed
alltud

fy nal i 'n gaeth ymlith dieithred
Mortimer

witi 'n ddieuog ddiwrth waed gwirion
alltud

ydw etto 'n ddiddrwg ddigon
Mortimer

pam a doist i o 'th gymdogeth
alltud

i mofun yn mell am well gwasaneth
[td. 24]
Mortimer

cei wasneuthu 'r meister pe<.......>
alltud

mi ga fy lladd foru os hapia
Mortimer

os cei dy ladd di gei gwmpeini
alltud

nid raid imi ddwun cur y reini
Mortimer

di elli fuw cud ar hwuia
alltud

ond mwu futh a fudd fy mlindra
Mortimer

beth iw dy enw 'r llengcun tirion
alltud

alltud iw fy henw 'n inion
Mortimer

ydiw 'ch tad 'n buw 'n Mrutania
alltud

yno roedd pen weles i o ddiwaetha
Mortimer

ydi fo 'n wr o stat a lifin
alltud

roedd o gimin i barch a brenin
Mortimer

wel wel alltud cymer galon
cei foru ddial ar dy Elynion
alltud

yn wir yn wir rwi 'n credu 'n ffyddlon
fod pawb yma imi 'n Elynion
Sarjant

hwdiwch deliwch meister alltud
saeth a bwa a chledde hefud

Dowch i 'r gwersullt draw i dreio
am yn tro i ddyscu trainio
alltud

Ewch lle mynoch ni does gen ange
ddim mwu o gas i mi na chwithe
Mortimer

cymrwch ofal amdano 'r Sarjant
rwi fi 'n leicio 'r llangc 'n galant
Exit i gid
plwc y twrw

para bwint gwnion ferched [td. 25]
a fynwch i hi boni bengaled
mi a 'ch gwela 'n chwerthin meinir dal
Ran bod y gal i 'w gweled

mae hithe 'n wbodol bidin
uwch ben i marchnad Eirin
ag yn crechneitio yn i lle
ych gweled chwithe 'n chwerthin

a fynwch i fy mun reiol
honyma am dro ar dreial
pen foch yn mund i hwilio 'ch cloc
gosodwch hi 'n goc i 'ch deiol





y cerddor cun ymadel
can imi jig o ffarwel
fine a ddownsia 'n ddigon sionk
os tiwni imi sponk bogel
enter Heilin

pa beth iw trwst gwnhwunol
su o 'm deutu mor rhyfeddol
mi wn fod 'ch swn 'n ddigon cru
er haner dychrynu 'r bobol

y cerddor cais di 'r carne
gida dy groesion bricie
ag oni te a 'm pastwn da
fel 'r attebwi mi a 'i gwna 'n dipie

a chwithe clol maharen
<..>yd hi rwan fud i fod 'n llawen [td. 26]
oni bai rag ofn drwg fi a drawn
mewn golwg mi 'ch gnawn 'n gelen
plwc

os trewi fi ar fy midin
mi ro ngledde drwu dy bwdin
roes rhiw beth i fus 'n dy din di do
ddarfuti amhwilio heilin
Heilin

anhwilio rwi wedi clir amhwilio
och mae newudd drwg i 'm blino
gwau fi glowed 'r awr hon
I rydwi mron llysmeirio
plwc

mi ddoudes i 'r smeitin
fod rhiw bru 'n men fyrth Heilin
rwiti 'n wan jawn nis gwni beth
a doresd i bleth dy ddwu glun
Heilin

na ddo naddo plwc y Twrw
gwaeth na thori corn y ngwddw
mai 'n dwad 'n rhyfel blin o 'i cho
a 'm code i Eisio i cadw
plwc

ho ho mi glowa rwan
ofn sudd arnat i ddwun dy arian
reitiach iti ofni wumed cath
rhag i riwun roi ti frath dy hunan
Heilin

gwell geni gael brath fy hunan
ar f' enioes na dwun f' arian
sudd yn fy ngadw i 'n fy hwul
y ngalon anwul oedden
plwc

rwiti yn barod iawn i farw
dwed imi etto hwtw
pen fochdi ar feder mund i 'r ne [td. 27]
pwu geiff y code i 'w cadw
Heilin

gore ne imi iw fy arian
pur i 'm cadw iw pob codan
os cai lonudd yn hun o le
does di i 'r ne dy hunan
plwc

ha: ha: ha pwu na chwerdde
deidi buth i 'r ne ni dwaunost mo 'r llwubre
Heilin

mi fentrwn ddal am ddime ne ddwu
na deidi yno mwu na mine
plwc

ai ni deidi i 'r ne os cei di drigfa
Heilin

y peth a wpwi na cha nis ceisia
plwc

di eist yn satan drwg i fol
yn mell y bo 'th siol ysmala
Heilin

amal regfa drom gen lawer
a geiff gwr fo 'n perchen power
nid gronun anhaws gen i ffynu
er i 'r hogie ffol fy rhegu

pe cawn i hen wrach fantach erwun
o gybyddes arthes wrthun
a chynth arian da dybygwn
mewn pur adeg mi priodwn

rydwi wedi mynd yn henedd
ag yn gwla o eisie ymgeledd
a ddysci di imi plwc y twrw
gael i 'w charu hen wrach arw
[td. 28]
<plwc>

<..............................>
a 'i henw <odd<.>ddan> <.......> iw hiran ddiddeunudd
o glednen legach o birion hilogeth
dygun dig awudd a digon o goweth
Heilin

dyna hi 'n birion pe dau hi o barod
cun colli 'r fath henwrach lle gallwn i chanfod
os bydda i 'n i leicio i 'm boddio bun lwcus
I drin fy nodranach a mine 'n oedranus
plwc

di fydi yni leicio a 'th dithe cin llacied
mi a 'i galwa i 'r gole i gael iti gweled

mae thad hi 'n aer <bodheble>
Heilin

nol hi yma
plwc

fo dal i mam hi fil o byne
Heilin

gad imi gweled
plwc

fo dal i nain hi wedd a phenffust
Heilin

galw hi yma
plwc

fo dal i thaid i grogi wrth gebust
ag os tybyga hith i 'w phobol
hi dal i 'w chynio yn i chanol
Heilin

does i 'w nol a brysia 'n fuan
gad gael golwg mwun ar hiran
gida 'r gair mi a 'i gwela 'n cerdded
yn un cwrwm tin y gored

ai llangces ifangc wit rwi 'n gofun iti
[td. 29]
Hiran

Rwi yn ddigon hen er fy naioni
Heilin

oni ddoudest ti i bod hi 'n henedd
mae hon 'n Ifangc mi wn wrth i danedd
plwc

ti graffest yn fuan tu mewn i 'w min
di ei i spio i 'w thin hi o 'r diwedd

mae hi 'n abal hen o 'i hoedran
ond i bod hi 'n fyches fechan
Heilin

gore bechan iw bechan buwch
ni base hi gwaeth er bod ddyrfedd 'n uwch
plwc

ti Estyni hynu arni yn y gwelu
Heilin

nid wufi abal gen bysychu
Hiran

oni ystynwch hwu na hynu o sias
rhaid i chwi gadw gwas i 'ch helpu
Heilin

ond ydiw dyrnfedd 'n hir aruth
Hiran

beth am bymtheg modfedd f' ewurth
Heilin

cwus rhu ddyfn i hadud henddun
Hiran

wrth fel y bytho 'r tir yn gofun
Heilin

witi yn doud y doidi i 'm calun
Hiran

ni chlowes i etto neb yn gofun
Heilin

wel rydwi 'n gofun iti gweno
hiran

chwi gewch ofun unwaith etto
Heilin

Rwi gwedi gofun dod imi atteb
[td. 30]
hiran

trowch yma un o 'ch dau wyneb
heilin

ai dau wyneb fudd gen henddun
hiran

ie os hapia dri gen gerlun
Heilin

mi a 'th wela 'n abal llom dy ysgwudd
oes genti etto ddim dillad newudd
hiran

mae rhain yn rhydda os daw i 'm rhan
I fuw mewn caban cybudd
Heilin

Rwiti yn ddigon doeth a symel
a fedri di wneuthur gwaith a gorchwul
hiran

mi fedra weithio os cai le
a chware yn 'ch ymul
Heilin

a fedri di farchnata yn gyndun
wrth werthu ud ag enllun
hiran

mi fedra farchnata 'r henwr cu
a phlanu plu 'n 'ch corun
Heilin

a fedri di ddyrnu a nithio
ag edruch gwalle a godro
hiran

mi edrycha walle os galla i 'n glir
at ych coffre yn wir ddigyffro
Heilin

a fedri di godi yn fore f' ened
i odro geifir a defed
hiran

mi goda pen dwno 'r haul ar y gwudd
oni budd hi 'n ddudd peidied
Heilin

a fedri di hyswi ddi barch
nyddu gwlan a chowarch
hiran

mi fedra gribo 'ch coese 'r nos yn dda [td. 31]
oni weithwch yn dra hafarch
plwc

ond ydech yn cyttyno 'n odieth
chwi gewch amser etto i drin 'ch swieth
rowch i 'ch gilidd yma 'ch cred
ne geisiwch fyned ymeth
Heilin

ryden i yn cyttuno yn abal
ni byddai gweled ffeiried on go anamal
ni waeth chydig siarad a merch a chod
na chadw gormod dadal
hiran

os mynwch i fi gyrwch i nol
offeiried ffol ne glochudd
plwc

rwi fi 'n abal ffeiried er y mod yn ffwl
i briodi hen garbwl o gybudd

prun ai leisans a fudd a 'i gofun
heilin

ffordd gynta ar rata i 'r henddun
plwc

rhaid bod leisans ne ostegion
Heilin

nid ai ymhel i hel meichiafon
plwc

Dyna ben rwi 'n ddigon bodlon
fo gust i 'ch pwrs y fi iw person
nid a hi heno yma 'n ffair
nes gofun tair gostegion

o ist o ist o ist rwi 'n rhybiddio pawb o 'r fyddin
i ddwad y foru i du fyrth Heilin
mae yn ddwrnod rhan yd ag enllun
arian cig caws ag ymenun
heilin

gwaed fo a 'th witsied di y cene
doed neb yno mi dora <..................> [td. 32]
di gollest dy <...............>
ai fellu a gofyni ostegio<n> <p><........>
plwc

'r ail osteg rwi i 'ch rhybiddio
ddwad <atfr<.>th> Heilin y foru i 'ch cinio
mae yn gwerthu i stoc a rhoi 'r tir i fynu
i fund gida i wraig i gaer i fyrddu
Heilin

melldith dy fam i ti cydafel
rwiti yn waeth dy gwrs na chythrel
oni fedri di 'n well na hun briodi
cymer iti hi a does i 'th crogi
plwc

wale seilans bawb gwrandewch fy eneidie
y drydudd waith mae 'r goel os hapie

rwi 'n cyhoiddi gostegion priodas wudun
rhwng heilin gribddeiliog o lanbidirodun
a hiran ddiddeunudd o blwu mynudd y tylodi
wures yn ngyfreth i doreth y diogi

os gwur neb ohonoch achos na rhwustur
na ddylid mo 'i rwmo doudan mae 'n rowur
os gwuddoch osodiad dwedwch yn sydun
dyma 'r drydudd waith yni gofun

chwi ellwch roi 'ch dwulo ngud pen fynoch
wrth hir ymgeisio ond da 'r ymgowsoch
ni does neb am y glowa i
ar feder tori rhyngoch

bu agos imi a gadel fy llyfur 'n ango
lle mae geirie 'r strodur lan i 'ch rwmo
hai dowch yn mlaen be sudd 'n 'ch brud
na rowch i ngud 'ch dwulo
y Briodas rwan
[td. 33]

Rwi fi Heilin gribddeiliog
yn dy gymrud di hiran ddi hirog
i dirio 'r nos ag i dori nwu
dy filen glwu dy falog

wale heilin anhaeledd
dyna arnoch i gno<t> o 'r diwedd
dywedwch ithe hiran ar f' ol i 'r wers
i gael cwlwm hers ych deuwedd

Rwi fi hiran yn dy gymrud ti ddihirun
I ddyfrodi dy dda gerlun tra meddi di gwrlid
I dalu i fy montin wel dyna fy mantes
ag i dori 'r gogles < ar> y din gaglud

ar hun o brading cun gorphen priodas
offrymwch yn gynta a chwithe 'n cael cowntes
chwi wuddoch fod geni galon gru
i briodi 'r fath ddau bru anghynes
Heilin

ow gorffun tafod drwg gorphen dy fatter
goflin i 'r tengcwl fynu gyflog fel tingcer
plwc

mi wna i fy ngorchwul slap
ag a 'ch rhof chwi whap yn ngonglog
fel na bo iti Escis wyneb ci
rhag talu imi fy ngyflog

wale hai fyrth heilin
i lawr dula chwi ar 'ch deilin
a chwithe hiran wuneb 'r hufr
i gael gweddi 'r llufr cyffredin
dau ar i glinie
gweddio

gweddia fi beunudd na bo i 'r hen gybudd
ai hiran ddiddeunudd ond gwradwudd i 'ch <...> gwrido [td. 34]
topun yn dopun bob dudd yn y flwuddun
yn llwm 'n noeth llumun y ddau grebun yn ymgru<.....>
drwu boen bochi ben ben ar ledel a 'r mopren
yn dilio tra dalien 'ch talcen a dolcio
a ffust ag a ffastwn nes y cysco pob ascwrn
yn boeth y bo 'r ffasiwn buth heb orphwuso
trwu afraid 'n anoeth ar elo 'ch holl goweth
cun trenudd ne dranoeth na feddoch ddodrefnun
ag fell<u> run moddion 'r elo da 'r holl gybyddion
na roddo i 'r tylodion roddion o '<r> eiddun
dyna weddi o 'r ore ffynu wnelo 'r geirie
amen doudwch ithe Efengil o 'm gene
Heilin

os darfu ti dy weddi pendrist
cais gychwun hiran hwyrdrist
I yru 'r wedd i erw 'r wal
mi ddoine i ddal y penffust
plwc

mi na iti dalu imi ngyflog athust
cun dal na gwedd na phenffust
ag oni te man gwaed y gog
mi a 'th rho di ngrog wrth gebust
Heilin

gad lonudd paid a 'm crogi
ti gei geni gadach i giddio dy noethni
a hen glosun clytiog am i ham
yn abal am briodi
plwc

gwaed dy galon a geulo
ai hen glosun wedi glytio
ai dyna 'r cyflog gai
am briodi rwiti 'n byrddwudio
[td. 35]
Hiran

taw a 'th dafod deifiog
na ddigia 'r hen ddun tonog
os byddi bodlon y fi a 'th wna
yn abal da dy gyflog
plwc

gad iddo Heilin hoiwlan
mi goda ngyflog a 'm llaw fy hunan
am log f' arian barfan fraith
mi af lawer gwaith ar hiran
Exit gid
enter Hiwin diwc o lychlun

oes neb yma ganfu ertolwg
fy mrawd morgan diwc morganwg
mae yn rhowur geni 'n ddi ffael
yma i gael i 'r golwg

fe ddawodd ddwad yma
i 'm cyfwrdd i chwedleua
o 'r diwedd dacw fo gerllaw
wr gwiwlan draw mi a 'i gwela
enter morgan

para bwint Hiwin y mrawd hyna
pa fodd y mae fy chwaer cordila
pa fodd mae 'ch mab mund ragddo 'n awr
er cynudd mawr cynedda
Hewin

i mae fy mab yn myned
rhagddo 'n birion wrth yn bwried
ond eisie ymgwfwrdd yma 'n blaid
I gael o 'i daid i weled
Morgan

pe caen i 'r henwr yma 'n llawen
i setlo 'r goron ar y bachcen
cen ine 'r dyrnas i 'w riwlio 'n ffel
ar f' enioes fel y fynen
[td. 36]
brenin llur

fy meibion 'n ngyfreth glana ar dir
da ceni yn wir 'ch gweled
yn Iach lawen yma 'ch dau
pa fodd y mau fy merched
Hewin

fy nad yn ngyfreth er 'ch cwmffwrdd
fo ddaw cordila yma 'ch cyfwrdd
a 'i mab bychan ar i breuchie
ch wur cynedda yma heb ame
morgan

fy nhad a 'm brenin trwu gowirserch
mae 'ch merch rodia 'n 'ch anerch
hithe newudd ddwun i 'w gwelu
ar i merch bach Twusoges Cymru
Brenin

mae 'n dda geni fod fy merched
yn cadw hepil i 'r brutanied
dan obeithio os can w i houdel
a cadwan hwuthe fraint ddiogel
enter Cordila

fy anwul dad a 'm brenin
rwi 'n syrthio ar fy naulin
I ofun tros fy mlentun bach
ych bendith a 'ch ymddiffin
Brenin

fy mendith 'n mob rhith ar hwn
yn bena o 'r nasiwn inion
a llawenudd gynudd gant
i 'r rest o 'm plant a 'm wurion
Morgan

fy nhad 'n ngyfreth na ddigiwch wi
os dywuda fi fy meddwl
ruch i 'n henedd iawn i fod
yn cymrud gormod trwbwl
[td. 37]

fy mrawd Hewin a mine sudd
yn ifaingc 'n nudd 'n cryfder
gwnewch cynedda yn aer i 'r dyrnas hon
a chymrwch i 'ch bron Esmwuthder

A thra bo hwn yn dwad i 'w oed
ni bu 'r ioed beth howsach
i nine 'r goron yn dau i 'w thrin
heb ddim o 'r ffilsin ffalsiach
Hewin

os cawn i 'n dau reoli 'r wlad
cewch chwithe nhad yn ngyfreth
rhwng 'ch dwu ferch yn un a wnan
tra boch i 'ch glan fiwolieth
Cordila

chwi ellwch gofio nad yn daer
y llw roes fy chwaer a mine
ni gadwn hwn tra bo chwuth
nid rhaid i chwi buth mo 'r ame
Brenin

o ran fy mod i 'n hen ar faingc
a chwithe 'n ifaingc heini
os cedwch fi tra bwi 'n y bud
cewch chwithe gud reioli

dan obeithio y cai fy rhan
fel brenin gan i feibion
Dowch cymerwch feddiant rhad
drwu gariad yn y goron
Exitt oll
enter alltud ne ffabian

wel dyna fine ffabian
yn gwisco enw a lifre capten [td. 38]
a chwedi bod mewn rhyfel creulon
tan frenin ffraingc a 'i goron

ers tair blynedd hir o ddyddie
heb gael erioed na braw na briwie
yn gorwedd gida meibion yno
ag nis gwur neb mai merch wi etto

ag y rwan darfu i 'r fyddin
ynill aeres fawr i 'r brenin
merch i dwusog gwlad italia
a dwun i ffraingc fawr gaeth gludfa

mae 'r swuddogion oll y rwan
yn cael mynd bawb i 'w gartre i hunan
I roi tro ymlith i tolwuth
a chael i bud yn ddigon Esmwuth

galar mawr i 'm calon ine
pan fyddyliwi am fynd adre
a hireth trwm am wlad brutania
myned yno mi lyfasa

tra bw i yma yn ochneidio
mi ro fy arfe i lawr i orphwuso
i 'm difyru myfi a dreia
ganu cerdd yn Iaith brytania

Canu rwan ar y Queens dream


Tost imi 'n ferch i frenin
gan ofal yn gynefin
fynd allan gida 'r fyddin a dilin arfe dur [td. 39]
yn lle parlwre tawel
dda agwedd fwun ddiogel yn rhifo gwur i ryfel
am hoedel gafel gur
yn lle gwr bum i 'n siwr mewn amal daro ar dir a dwr
yn rhyfela 'n nerth y cledde am fy mowud Efo mwa
gorchfygu rhai marchogion yn galonog o 'm gelynion
a llawer brwudir greulon ddigwuddion blin i 'm gwawr
fel milwr balch mi nilles farch i drefio 'r beik drwy fawr barch
cynal caingc o fyddin ffraingc a 'm barnu 'n <fawr wuth> ar y faingc
wrth weled fy ngwroleth mi gefes oruwchafieth
yn gapten ganwrieth a milwrieth mawr
Duw madde i nhad anhydun ddigio am ddim mor ddygun
a 'i gilwg fel y gelun yn fy erbun i fel hyn
a gyru i anwul eneth ael adun o 'i lyfodreth
heb gymod mewn dig ymeth o soweth rydwi 'n sun
hireth mawr sudd arnai 'n awr
fel brathiad cledd i 'm gwedd a 'm gwawr
yn dwun galar dwus di gymar
fel oeredd Eira ar y ddaiar
o na bawn i beunudd yn ngaere fy ngharenudd
orchafieth fel fy chwiorudd dda ddeunydd yno ddwu
Llur lwud pa le rwit garw nhad a 'm gyre i rwud
fel y rydw heb neb i 'm galw
ond fy hunan a wur fy henw
capten alltud meddan yn lle arglwuddes ffebian
yn musgc penaithied Brytan y rwan yma rwu
diwedd canu
[td. 40] enter capten mortimer

Iechud ichwi lan ferch gryno
wuch gowreindeb bum i 'ch gwrando
ych tryth a 'ch cyffes sudd a 'ch trallod
yn fy meddwl su 'n rhyfeddod
ffabian

capten mortimer na chymrwch gyffro
ni wiw i chwi ar hun mo 'r hidio
gwendid fy men a chur fy ngalon
a 'm roes i ddadwrdd oer fyrddwudion
mortimer

nage nage mae 'r co o 'r gore
mi glowes son am ffabian fine
ddigio o 'i thad ai throi o 'r gwledudd
Eisie bod yn un air a 'i chwiorudd

mae tair blynedd ar y mater
er pen ydech imi 'n bartner
yn cud gysgu a chud gyfeddach
erioed ni wubum mai merch oeddech
ffabian

merch oeddwn yn ddiame
a merch wi etto mewn gwir eirie
fy mhartner pur myfi a dynga
nad wur neb yn y dyrnas yma

o gyfadde 'r gwir rydwi 'n forwun
fel a does i 'r bud yn blentun
man fy ffudd os fi di ffebian
ni ches i yrioed ddrwg air na gogan
[td. 41]
mortimer

mi af a 'r newudd yma 'n ddi brin
i 'w dystoliaethu o flaen y brenin
mi wn pan glowo 'ch bri a 'ch galwad
y cewch i gantho barch a chariad
ffabian

Tewch yn uchel Iawn a siarad
pwu a wela i draw yn dwad
mortimer

dacw dynstan frenin ffyddlon
ar i ben mi wela 'r goron
enter dynstan

pwu sudd yma yn cwmnieth
ai 'r capten mortimer a 'i gydymeth
pa fodd yr ydech fy ngaptenied
oes dim newudd da i 'w glowed
mortimer

mae geni newudd a dal i goelio
os rhynga fodd i 'ch gras i wrando
am fawr rhyfeddod a fu 'n 'ch armi
anamal jawn mae 'r fath stori
Dynstan

yn enw 'r nef beth iw dy newudd
mos i glowed yma 'n ebrwudd
mortimer

er ys tair blynedd yn 'ch byddin
mewn dillad mab mae merch i frenin
fel rhyfelwr gwrol gwaedlud
yn cadw enw capten alltud

dyma hi a 'i henw ffebian
chwi ellwch siarad a hi 'ch hunan
[td. 42]
dynstan

rydwi gwedi synu 'n anian
yn rhodd yn rhodd ai chwi ydi ffabian
dyges alar mawr i 'm mynwes
yn hynod eisie cael 'ch hanes

mi glowes ddoudud riw dro arall
y peth a wnaeth 'ch tad mor angall
ch gyru o 'r wlad mewn bwriad didro
ond bu edifar ganwaith gantho
ffabian

yn wir f' arglwudd frenin purlan
fy inion henw i ydi ffebian
fy nad iw llur o bur waed Troia
brenin tyner gwlad brutania

os darfu nad yn ddygun ddigio
nid raid imi am hun mo 'r gwrido
ni wada i buth mo 'm henw i yndun
er a wneis o dwull i 'w herbun
Dynstan

ffabian fwun mi glowes dystio
leied achos a gadd o 'i ddigio
ag am 'ch trafel yn fy myddin
cewch barch a heudde merch i frenin

dowch i wared tua 'r siope
mi a 'ch rho mewn melfed a sidane
Tlyseu gwerthfawr aur ag arian
a modrwie perleu purlan

ran o 'm bwud a 'm bwrdd fy hunan
a buw 'n hollawl o hun allan
[td. 43] enter hewin a morgan
hewin

Diwc Morganog Enwog inion
fe ddaeth y bud wrth fodd yn calon
cael y goron mewn modd ffel
i riwlio fel y fynon
morgan

yni 'n deuwedd drwu gytundeb
sudd yn riwlio mewn gwroldeb
nid all neb ar for na thir
ddoudud i 'r gwrthwuneb

am hynu gwnawn ni gudsentio
yn dau heb fethu er dim a fytho
I yru 'n tad yngyfreth 'n glir
ffwrdd o 'i dir i dario
enter llur

cyfarch well fy meibion yngyfreth
pa fodd yn rhodd y mae 'm dwu eneth
hewin

be fynwch chwi a gynw 'n siwr
yr hen fradwr diffeth
llur

pam 'r attebwch fi mor ddigllon
pa beth yn rhodd su 'n blino 'ch calon
beth sudd yn peri dan y rhod
wur grasol fod mor groesion
hewin

ych merched sudd yn 'r un feddylie
oll yn oll ag yden ine
am ych troi ffwrdd o 'r tir
mae 'n ddigon gwir y geirie
llur

yn rhodd <.......><h<...>d<..>a<.>dd> <.........>
[td. 44]
<hewin>

<.........................>elfed
mae hon o 'r gore i hel 'ch tamed
ceisiwch etto drwg i wawr
globen fawr o waled
Exitt
llur

yrioud yrioud nid aeth i 'm calon
y cowswn i 'r fath groeso digllon
gen fy mlant fy hun ar goedd
mor ddidwull oedd i addwidion

sydun iawn a darfu angofio
sydun iawn <rae> 'r cariad heibio
a bod yn euog o dori 'r llw
a roddasen hw i gowiro

pe dase rwan ar fy helw
ond y peth fu geni yn ngadw
mi a 'i cowswn yn ystwuthach beth
y ddau gydymeth accw

am hun rhaid imi yn ddiddig ddiodde
tra bo 'r aniwiol yn i flode
i hel fy mara yn ddrwg fy llun
a 'm corpws yn un carpie
[td. 45]
<f>fabian

ni does genifi am 'ch cariad
ond can diolch i chwi 'n wastad
a bod trwy foddol feddwl odieth
jach gu synied euch gwashaneth
Exit oll
enter hiran

Dyma fine hiran
mi gyma fy mud yn llawen
tur y carl i galon yn y man
hen gleiriach gwan i gloren

digllon jawn iw heilin
fy mod i 'n wuch fy montin
mi af cin wched a haul ha
tra dalio da 'r cribddeilin

ni fwu geni glowed yn bloeddio
na chlowed buwch yn beuchio
nid ai <a> 'm sens chwaith yn mell
mi wn yn well oddwrtho

er drenged bloedd y brebwl
nid ydwi ond drwg wrth swmbwl
ni roi mo ngalon dan fy nroed
ni bum i erioed ar feddwl

mi wisca ddillad gwchion
rybane a lasie tylysion
tra meddo 'r cerlun god na phwrs
calyna i gwrs bonddigion

a gasclo dda trwu drawster
daw arall wrth i bleser [td. 46]
y casa o 'i ffruns a wna waith main
I wisco rhain ar wasgar
enter plwc

ow huran suran serfull
mi a 'th wela 'n bropor erchill
ag er dy fod yn dy ddillad stwff
mi af arnat i hwff o 'm sefull
enter Heilin

gwaed haul a 'i hoelion
ai dyma 'r cwrs su a 'r carn lladron
mund ar 'ch gilidd yn ngwudd y wlad
mi gura siad 'ch calon

ewch i hwrio etto buten
mi bydra dom 'ch bedren
gormod gwres sudd ar 'ch tin boeth
mi a 'ch gwna chwi 'n noeth 'ch cloren

a chwithe giw dihareb
mi dala i chwi 'ch godineb
oes dim o 'r cwilidd ar dy raen
fynd arni o flaen fy wuneb
plwc

fel y cymerir mae 'r cwilidd
ni weld di ronun ar y nwurydd
na ladd moni yn dy lid
does arni hi na gwrid na gwradwudd
Heilin

gwradwudd ar dy wyneb haiarn
yn effro bo dy eisie 'n uffern
yn ngrog a bochdi wrth gaingc nglun
yn erbun dy gudyn cadarn
[td. 47]
plwc

dyma dal giw sal go sosi
y bradwr a gai am briodi
Heilin

oni chowsoch i dal yn y bala boch
pasel siwrne roesoch i arni

Dyma iti dal yn ddigon siwr
y bostiwr broliwr brilin
plwc

mi ro fy ngledde drwu dy fol
os torest fy nglol i heilin
Heilin

mwrdwr mwrdwr fy ngelun
Hiran

paid tithe a lladd yr henddun
gwell geni na 'i fwrdro yn fy nig
roi plu 'n mrig i gorun
plwc

cun iddo fo dy bluo di
yn ddioed gwna fi ddiangc
Exitt plwc
Heilin

os fy hoedel gaf i
mi gofia i chwi 'r gwr ifangc

ewch chwithe dam oddyma
fi ddysca i chwi ladrata
mund yn ddrwg o gorph a llaw
hi dorodd naw o 'm cloia
Exit Hiran

hi gafodd god mewn cilfach
Lle roedd fy hen ari<a>nach
na welson oleini ddudd man dun
Ers llawer blwuddun hir Iach
[td. 48]

ni adawodd na thwll na chornel
yn uchel nag yn isel
o fewn y tu gwae fi na ddo
heb i chwalu a 'i chwilio 'n ddyfal

rhanu 'r yd a 'r enllun
I bawb a ddou i 'w gofun
i chwi ag arall ond brwnt a gwnaeth
a 'r llefrith a 'r llaeth enwun

Dwun fy arian gleision
I brynu dillad gwchion
a gwneud sir dda budd llaes i mwng
a 'i rhanu rhwng cymdeithion

pen fwi yn fy ngwelu 'n gruddfan
hi fudd hith 'n ngil y pentan
yn porthi i melys ddant per
yn potsio swper bychan

ni welodd neb mewn towull na gole
ar i llawr na throell na gardie
ag ni wna hi ddim ond cyscu i raid
a byta 'r tamaud gore

oes yma neb am arian
a 'i witsia hi oddiwrthai rhiw fan
mi af yn inion yn y man
I roi offrwm yn llan Elian
Exitt heilin
enter Dynstan a Mortimer

Capten Mortimer dwed imi
a ddarfu ffabian wisco amdani
hi ddawodd ddwad i 'm cyfarfod
mae 'n hireth geni amdani 'n dyfod
[td. 49]
Mortimer

mae hi 'n dwad mewn gwisc euraud
yn ferch lana erioed a 'r welaed
gwn na welsoch frenin cynes
dybycach hon i brud angyles
Dynstan frenin

mi a 'i gwela 'n gangien burwen barod
gwen gnawd afieth gwedi dyfod
croeso ffabian burlan berlwus
Dowch dan rodio i 'm gomio yn gymwus
enter ffabian yni gwisc i hun


f' arglwudd frenin ych gwasnaeth ferch
wufi a 'm trwsiad pur drwu draserch
I chwi 'n ddiolchgar buth hud ange
mewn modd ufyddol byddaf ine
Dynstan

ffabian lan can croeso i chwi
dy brudferthwch rwi yn i hoffi
yn fy Llus mi wnaf amgenach
cewch barch Twusoges fel 'r heuddech

ers tair blynedd drwu fawr drafel
a bum i 'n cynal fflit i ryfel
yn colli gwaed ac arfe ag arian
fel y gwuddoch hynu 'ch hunan

Yrwan cefes fuddugolieth
a 'm llu adre i 'm llyfodreth
trwu orfoledd a dedwddwch
a lle i aneddu mewn llynyddwch

wrth rwmo 'r heddwch gwnaed 'n amod
ferch y Twusog imi yn briod [td. 50]
hon sy 'n aeres lan dwusogaeth
heb law escud fawr gynhysgaeth

ag yrwan rydwi 'n fodlon
o wir wllus gwaed fy ngalon
I droi 'n nol wel dyna nghyffes
os cai 'ch gwneuthur chwi 'n frenhines
ffabian

f' arglwudd frenin nid wi addas
I chwi roddi imi 'r fath urddas
i roi imi gimaint goruwchafieth
ni does geni ddim cynhysceth
Dynstan

Rwiti 'n lan o brud a gwedd
rwiti 'n synhwurol ddoeth mewn hedd
rwiti 'n birion dy waedolieth
rwiti 'n well na chan cynhyscieth
ffabian

fe fernir arnoch frenin clws
am briodi llangces yn y drws
priodwch chwi dwusoges addfwun
byddaf iddi hi 'n llaw forwun
Dynstan

ffabian fwun os coeliwch fi
nid wi 'n cyfflybu hono i chwi
ond fel llwch ne dom ar frethun
i 'w werthu er moliant wrth aur melun

rhowch imi 'ch meddwl pur dda ffabian
rhof ine i chwithe wllus purlan
rhan o 'm cariad rhan o 'm coron
a rhan o 'm coweth a rhan o 'm calon
ffabian

f' arglwudd frenin y ngael 'n gariad [td. 51]
nid iw i chwi ddim caffailiad
ond fel y rwi drwu burder calon
mi fydda futh i 'ch caru 'n ffyddlon

bychan geni gwn na wuddoch
gasanu 'r tir a 'r ffordd a gerddoch
Dynstan

Bychan Iawn genine hud angie
gysanu 'th dwu wefus doethus dithe
llaw yn llaw turd gida myfi
I orphen llinio dudd diweddi
Exi<tt> oll
enter plwc

ffarwel iti madam ffabian
mae itithe obeth weithian
gael twls yn lle cledde cri
o euddo iti dy hunan

llawer gwaith a bum i 'n rhyfeddu
pa sut a bu hi cud yn cyscu
gid a mab heb godi 'r wun
ar gala yn 'r un gwelu

pe gwubuase Mortimer wallgo
fod Ieint mor agos ato
fo gowse sport yn ysgwud i hers
a llawer gwers o dongcio

hai hwchw futh hai hwchw
dacw Heilin fawr i dwrw
rhaid imi lechu rhag drwg i radd
rhag iddo ym lladd i 'n farw
Exitt
enter Heilin
[td. 52]

ow mae ngalon i 'n drom ryfeddol
pen elo 'r bud yn ngwrthuneb i 'r bobol
nid un ffordd na dwu y daw
ond wuth ne naw yn gynhwunol

ond gwir iw 'r hen ddihareb
pen drotho 'r bud i wuneb
oddiwrth ddun i 'w erbun 'n glir
daw pob peth i 'r gwrthwuneb

ni fedrai ond wulo 'r dagre halltgri
ag wulo wnewch ithe pen ddoudwi i chwi
a fath warchad oedd geni gartre
ar ol ymadel a chwi gyne

pen eis i gynta iolwg y caie
mi welwn hollt gatel y pentre
cin dewed ar gyrodd yn y ffair
hud wuneb y gwair a 'r yde

a 'm dwulo 'n nghud mi ro fy melldith
i 'r golwg a weles i 'n drafrith
Defaed y pentre boda ag un
yn pori fy egin gwenith

y moch yn y deisi 'n gwneuthur i hwllus
ag yn fy scubor modd echrydus
a 'r gwudde a 'r hwiad a 'r jeir i gid
yn byta fy ud trwu manus
[td. 53]

yn tu roedd canu a downsio
ar hast a berwi a rostio
pen weles i 'r helthio y cwrw a 'r bir
ni fedres i yn wir ond ffeintio

mi fum ar y llawr yn lleden
mewn llysmer trwm heb amgen
a nwuthe 'n canu nglul a nglod
yn tybed fy mod i yn gelen

pen ddois atta fy hun a chodi
fo ddiangodd pawb i 'w crogi
ni ches i ond y wad ar foc
am stwrdio toc i dewi

yn nganol hun o draffeth
daeth atta i dristwch anferth
dyma 'r meister tir yn dwad toc
i farcio 'r stoc am ardreth

fe aeth y gair atto yn inion
y modi yn tori yn greulon
tored Hiran i gwddw ond e
mi dora fine ngalon

pe cawn riw un cylfyddgar
a fedre roi imi lythur ysgar
ne a 'i witsie o 'r bud yn ddigon pell
fe aeth llawer o 'i gwell i 'r barcer
Exit
enter dynstan a ffab<ian>
[td. 54]
Dynstan

mi glowes ddoudud dre<..............>
fod rhiw un o frutania
ffabian fwun yn cwuno ar led
am gael ych gweled yma
enter plwc

y fi ydi 'r gwr ni cheisiai wad
a ddaeth o wlad brutania
ni ches i cimin er pen ddois i ffraingc
a chlowed caingc ar dane
ffabian

dwed etto ffwlcun sal
pabeth a dal dy newudd
plwc

yn wir ffabian deg i gwawr
ni phar<a> i chwi fawr lawenudd

mae 'ch dwu chwaer yn fawr i stad
wedi troi 'ch tad o 'i euddo
fe roes y ffon o 'i law i 'w guron gas
mawr lles addas iddo

ni wnai mo 'r stori ddim yn llai
mi glowes rai yn dwedud
fod 'r henwr ffol nid ffel
yn gorfod hel i fowud
ffabian dan wulo

os aeth fy nad yn henwr llwud
i fegio i fwud rwan
fe gafodd ormod twull a brad
i golli stad a 'i goran
Dynstan

dwed etto 'r dun o 'i go
brud a doist o frutania
gida ffwu ag yn ma fodd [td. 55]
y doist i drosodd yma
plwc

blwuddun rhewmawr a 'r mor yn Ia
y sluddresi yma 'r llynedd
a dyna 'r gaia impie pur
a rhewodd y gwur yn y gwragedd
Exitt plwc
Dynstan

Taw ag wulo f' anwul fun
mae hwn yn ddun cylwuddog
na choelia di fy anwulud bach
mo 'i chwedle gwrach anghenog
ffabian

os darfu i nhad ar funud drom
fy ngyru o 'm cymdogeth
mae drwm iddo ynte droi
a 'i yru o 'i Lyfodreth
Dynstan

mi af o 'r grin i lawr i 'r gro
mi fyna ymwrando 'n gowrain
nes cael clowed y gwir ar fur
gen rai o longwur bridain
Exit dynstan
ffabian

och os darfu i nhwu chwaer
fod mor daer a diras
ag ar i llyfon wneuthur gwad
a gyru nhad o 'i dyrnas

Tair blynedd bum i 'n cario cledd
mi af dair blynedd newudd
er mwun fy nhad gwnaf suful war
i ddial ar fy chwiorudd
mortimer

gida 'ch cenad ffabian gynes
lon fron heini lan frenhines
[td. 56]
ffabian

y capten mortimer l<a>n ddigur
mae 'r newudd pur o 'th fynwes
mortimer

mi weles henwr o frutania
wrth y lodg yn rhodio gyne
a gwallt i ben run lliw a 'r gwlan
a 'i farfan fel yr eira
ffebian

a ofynest iddo i ble mae i daith
na 'i hanes chwaith na 'i henw
mortimer

naddo ond 'n llus y brenin per
y mae fo ar feder galw
ffabian

o na redit i 'w gyfarfod
a pheru iddo hud yma dyfod
na ddwed wrtho pam na phwu
nes gweled wy i 'w ddynabod
mortimer

dyma 'r hen wr wedi dyfod
mae 'n cyfeirio i 'm cyfarfod
enter brenin llur ag a ddowed

y glan gwmpeini pur ymddiffin
ai dyma 'r ffordd i lus y brenin
ffabian

rhowch 'ch het am 'ch pen 'r henwr cu
am bwu ruch i yn ymofun
Llur

nid allai ddwoud i bawb fy neges
Rwi 'n chwenech gweled y frenhines
ffabian

a adwaenochi hono 'n siwr [td. 57]
pe gwelech hi 'r henwr cynes
llur

rydwi 'n ddwl a hen y rwan
mi a 'i adwaunwn pen oedd hi lodes fechan
ffabian

fy anwul dad mae 'n wir y peth
y fi ydiw 'ch geneth ffabian

fy anwul dad caredig
mae 'n chwith geni weld ych diwig
ar ol trafailio tir a mor
yn henwr mor fethiedig

fy anwul dad diragrith
rhowch imi 'ch nawdd a 'ch bendith
Llur

ar dy ben bo 'n llwuddo 'n llawn
ryfedi grawn y gwenith

ffabian fy anwul blentun
nid teilwng imi gael fy nerbun
mor gariadus ar ol gwg
a wneis i er drwg yn d' erbun
ffabian

fy nhad cymerwch gysur
chwi ellwch dduall hun yn Eglir
mae fi iw Ioseph i 'ch croesawu
a ffraingc iw 'r Aipht i 'ch llawenychu

a chwithe iw Israel a ddaeth o ganan
newun iw 'ch dwu ferch a 'ch trodd allan [td. 58]
fy ngar ine iw 'r brenin pharo
a rudd linieth a 'ch diwallo

yn lle 'r hugan benagored
chwi cewch wisco siwt o felfed
pedwar cant a deg o bune
cin y nos a dal 'ch lifre

mynai ych rhoi mewn newudd wiscied
cun y caffo ngwr 'ch gweled
Exit oll
Mortimer

mawr iw 'r gras a 'r cariad su rhyngthoch
Ewch ych deuwedd gynta a galloch
enter y ddau ddiwc

fy mrawd morgan diwc morganwg
ai gwir iw hun ertolwg
fod brenin ffraingc ag armi o wur
ar feder gwneuthur mowrddrwg
morgan

I mae nhw yn doud o soweth
fod fy nhad yn ngyfreth
yn dwad ag armi dros y mor
i 'n curo ni o 'r freninieth

os daw o i fewn a ffabian
i ddifa i wur i hunan
fe ddwg aliwns i fewn i 'r wlad
i guro i nafiad allan
Hewin

rhaid ini am hun gonsidro
mai 'n bai ni 'n hinen iw o
droi 'r hen wr fel diras blant [td. 59]
o 'i feddiant a 'i ddifyddio
morgan

wel wel pa beth dybygwn
troi doe yn ol nis gallwn
ni godwn armi deg os daw
i 'w dal nhw draw os gallwn

mae 'n rhaid i chwithe yn sydun
alw am aed o lychlun
gida 'r brutanied i gadw 'r dwr
yn mhob harbwr yni herbun
Hewin

rwi 'n ofni nad iw o bwrpas
darfu ini ymdroi mewn andras
mae 'r brutanied bawb yn bur
I dderbun llur i 'w dyrnas

am hynu ni awn i siarad
yn bene noethion att benaithied
mae geni yn llychlun ddeuddeg mil
i gud tynu o hil brutanied
Exit
enter Heilin

och och och yn uchel
rwi 'n ddigon blin o 'm hoedel
o achos ffolog ffrilog ffraeth
a 'm hiwsiodd yn waeth na chythrel

ochenaed f' enaed arni
am y nwun i i 'r fath dylodi
ni dawodd gimint a llwu bren
heb wneuthur pen amdani
[td. 60]

hi a ddifethodd f' arian loned stwc
rhwngthi a phlwc y Twrw
prynu sir dda a llenwi chest
a gwario rest am gwrw

mae merched a gwragedd yn chwanog
y leni i feddwi 'n gynddeiriog
yn ngrog a bo 'r ffasiwn hon amen
i 'w gweddi 'r hen gribddeiliog

Rwi 'n ddeg a ffedwar igien
daeth er ioud tisa i 'm talcen
o gwrw tafarn myn fy ngred
pe crogid fi loned crogen

rwi 'n cerdded ers pedwar diwrnod
yn ddigon gwag fy ngeudod
heb gael gen neb 'n henddun llwud
friwsionun o fwud na diod

lle 'r elwi i ddoud fy ngaledi a niwig
cymesur medd rhai yn ffyrnig
bychan genthun yn fawr i swn
fy llichioi a chwn a cherig

y man aerod a 'r crach fonddigion
ddanfone erstyddie imi anregion
ni ron heddiw imi 'n siwr
ddafan o ddwr 'r afon

pen ddarfu 'r arian yn y boced [td. 61]
fo ddarfu 'r parch a 'r cariad
nid cof gen y gwur a 'r code man
fod tanai wan denanted

Rwi 'n mund i farw o newun
mi eisteddaf ar fy ngolun
ag a ganaf benill ar y faes
o ffarwel i oes y cerlun
canu ar <faes>

mae 'r bud i gid i 'm gado mawr anhynedd
marw heno yn ddi gariad wedi gwario
fy euddo yn ddi fudd
gwae fi 'n gybudd o herwudd Hiran
o wir oferedd wario f' arian tur y galon
<tor> yn gelen yhi yn i sidan sudd
gwnaeth y goegen eitha gwagedd
hull ddiwedd fy holl dda
a mine beunudd heb un beni yn digaloni 'n gla
fy newun tost sudd heb fost i beri i rai
gael berw a rost i dori anghenion ar fy ngost
mor ddifost fy rhoi 'n fas
ped faswn ine yn credu o 'm crud fy hun gymerid rhan
yn lle colli <o eis> bwud fy mowud yn y fan
Rydwi 'n brudd man fy ffudd y fi heb gel yn si<a>m<a>l sudd
i bob cerlun cyndun cudd
rhag buw yn un cybudd cas
enter plwc y twrw
plwc

corph a gwaed S:t Silin
ai marw wnaeth fyrth Heilin
pe torwn fy syched ar frwuth brag [td. 62]
ond iw o 'n digon gwag i bwdin

nis gwni ddarfu i riwun diried
roi iddo fach mewn tamed
ag nis gwn i hefud mae rudd on fain
a dynodd y brain mo 'i lygied

ho naddo y glan gwmpeini
mae o newudd farw heb oiri
er hynu mae 'n brud oddyma i ddwun
mae pen i drwun on drewi

ond gore imi chwilio 'r cene
yn fanwl i bociede
yn pen bottwm sudd yn hon
a thair o hoelion prenie

Hiran cais weiddi hai hwchw
mae dy wr di wedi marw
rwitithe heddiw huw 'n dy ran
yn globen o widdan weddw
Hiran

efengil futh o 'th gene
mi ro iddo sen eisie marw tyddie
pe cen i riw un am dal 'n hawdd
yn ngwalod clawdd a 'i cladde
plwc

ni ffrisiwn i res o bine
er cloddio iddo fedd a 'm cledde
gad ini daro ati dul
I ganu iddo glul <on> clolie
[td. 63] canu clul bob yn ail <a dol>
ffwl

canwn hai ding dong bel
ffarwel hen Heilin
Hiran

yn y muw ni chawn le ar fy min
i grio gin chwerthin
plwc

canu yn lle crio croch
a dyblu 'r gloch ding ding
Hiran

ding ding ding pasing bel
can ffarwel Heilin
plwc

can ffarwel cleiriach claer
a 'r code a 'r aur melun
Hiran

ag i 'r arian drwg i cwrs
gwag iw pwrs Heilin
plwc

mae ol fy ngledde ar i hers
yn smotiog ers smeitin
Hiran

a rhegfudd y Tlawd
yn hilio cnawd Heilin
plwc

mae 'n ddigon hun o sowndio 'r bib
o glul i 'r cribddeilun
Hiran

brysiwch bellach dan wneud gwen
I gladdu 'r hen Heilin
plwc

gad ini i riwle i rolio
ni ddeil o mell mo 'i gario
Hiran

bwriwn i 'r bedd wr bur i barch
heb nag arch nag amdo
[td. 64]
plwc

ymafel yni gloren
cwed wale hai rwan Hiran
ni a 'i claddwn yn domen hud i din
a blaen i bidin allan

mi weles briodi 'r cono
ag a weles i gladdu fo etto
ni choilie i fod neb drwu holl gred
yn gweled i fydyddio
Exitt oll
enter Llur a dynstan a ffabian
Dynstan

fy nhad yn ngyfreth cowur inion
pa fodd yn rhodd mae 'ch corph a 'ch calon
mewn gwlad ddiarth yn oedranus
da geni 'ch gweld yn llawen Iachus
Llur

diolch i chwi dynstan frenin
fy mab y ngyfreth pur ymddiffin
am fawr urddas fy merch ffabian
a 'ch wllus da imi fy hunan

Mae fy ngorph yn llawen ddigon
ond un peth su 'n blino ngalon
yn fwu na dim o 'm holl drafferthion
i 'm dwu ferch i dyngu anudon

deigien mlynedd mi fynega
a bum i 'n frenin yn Mrutania
drwu gario 'n ddidwn y goron ddedwudd
heb na thwull na brad i 'm bronudd

rwan cael fy mlant fy hunan
mwy trwu wllus i 'm troi allan [td. 65]
a 'm difyddio o 'm da feddiant
mewn anhunedd yn fy henaint

chwithe sudd yn frenin graslon
heb ddim cilwg yn 'ch calon
yn fodlon wedi cael fy ngeneth
yn ymddifad heb gynhysgeth
Dynstan

fy nad ngyfreth rwi fi 'n fodlon
mi ges y ferch a gare ngalon
a hun iw 'r gynysgeth ore
ag er i mwun mi a 'ch cara chwithe
ffabian

fy nhad nid ydwi 'n bur fodlon
I chwi golli 'ch parch a 'ch coron
a 'ch troi o 'ch gwlad fel tratur agos
heb wubod pam nag am bar achos

gid a chenad f' arglwudd frenin
fy ngwr anwul a 'i ymddiffin
ar fur odro ni fynwn dreio
ych dwun i 'ch meddiant unwaith etto
Llur

Mae geni wllus fy merch ffabian
nithio 'r brad o 'r ynus allan
yn lle cynysgeth chwi gewch ithe
wisco 'r goron yn 'ch dyddie

ag ar 'ch ol i fod yn nesa
i chyfion aer iw fwur cynedda
ag os hwn a ddaw drwu dyciant
mi yra i dad a 'i fam o feddiant
[td. 66]
plwc

gid a 'ch cenad a ddarfu chwi 'ch cinio
gwur grasol gai groeso
mi ddois yma a phetisiwn i chwi 'ch tri
o scrifen ddigri 'r cymro
Dynstan

o diwrth bwu 'r postiwr doist a 'th petisiwn
ag i bwu gostwm ag ar ba gwestiwn
plwc

i 'r Llur lwud ar llaw lydan
daethum i a phapur ag i 'w ferch ffabian
i ellwch ithe i ddarlen budur i fin
ne beidio 'r brenin dynstan
Exitt
Llur

fy mab dynstan darllenwch allan
beth iw 'r ar<...>l su yntho rwan
Dynstan

yn ol 'ch archiad mi a 'i darlena
y scrifen law 'n jaith brutania

yni yn un air jeirll a diwcied
ag arglwiddi tir brutanied
at y grasusaf frenin llur
a mae yn pur ddeisyfied

yn gimaint a darfod drwu fradwrieth
i 'ch plant 'ch gyru o 'ch llyfodreth
yn i dewrder yn ddi awdurdod
a nine 'ch pobol oedd heb wubod

ni chanw lyfodraethu arnon
maenhw 'n euog o dyngu anudon
pen wnen a 'i tad y ffasiwn beth
a 'i droi o 'i lyfodreth gyfion

dowch a 'ch cowur ferch caurudd
nine godwn gylars gida 'n gilidd [td. 67]
i 'ch rhoi etto 'n llawen ddigon
yn 'ch cariad tan ych coron
llur

wel fy merch a 'm mab yn ngyfreth
chwi glowch fod yno fater diffeth
awn yn llu yno mewn llawenudd
i roi y dyrnas mewn distawrwudd
ffabian

cychwnwch f' anwul dad calonog
ni awn yn lluoedd mawr galluog
yno yn <un aed> gida nyni
rag i gadarn fradwur godi
Exitt oll
enter Cordila

och wel dyma fi Cordila
mi syrthies mewn cyfyngdra
trwu othrymder trymder trwch
ond mawr iw 'r tristwch sarna

rwi i 'm barnu beunudd
yn ferch ddi serch anufudd
ag yn euog o dori llw
i farwgarw gerudd

rwi gida mlentun tawel
yn diangc am fy hoedel
yn y muw ni chawn mewn gwlad na thre
drwu degwch le diogel

fy anwulwr mwuneiddgar
sudd wedi i gyrchu i garchar
a 'm brawd yn ngyfreth yn 'r un dudd
rwi 'n ofni a budd edifar
[td. 68]

o waith gyru nhad o 'i feddiant
daeth arnom flin aflwiddiant
fe droes y rhod i 'n herbun ni
hoff un wedd yn ddi ffyniant

bu farw fy chwaer Rodia
pen glybu hi 'r newudd yma
mae ngalon ine ar bigie dur
yn drom o gur a blindra

y cerddor can riw fesur
ar dy dane yn eglir
a fo gyfaddas Iawn i hun
I galun testun tostur
Cordila yn canu ar ffarwel <..><ed><..><huw>

Trom iw ngalon inion j
ag ochneion difri i 'm dwufron
blin oedd blaened a 'm ganed gunt
i 'm dwun i 'r helunt greulon
gwae fi rioud fy ngeni i 'r bud
i 'r adfud penud poenus
yn f' erbun draw y rhod a drodd
mewn cwla fodd cwilyddus
mi dynges yn greulon yn anedwudd anudon
yn erbun duw cyfion i yru nhad graslon
o 'i dyrnas lan dirion i dario
daeth dialedd duw i 'm dilin heb arbed i 'm herbun
yn ofnadwu funudyn am ddwus gamwedd ysgymun
mae 'n wrthun y testun su 'n tystio

fy ngwr i sudd mewn cyflwr caeth
rwi 'n ofni gwaeth nag undun [td. 69]
fel gwbedun pell o 'i le wedi ddal yn ngwe 'r pru copun
bu farw ym chwaer mae 'n newudd chwith
daeth arnom felltith ffiedd
am yn balchder a 'n ffalster ffol
ni gowson ddol o ddialedd
yr howddgar ferchede cymerwch fi 'n siample
a 'r dynion nid ame gweddiwch ar linie
rag syrthio dan fagle pyryglon
pob twull a chamwedde pob diles fyddylie
er i ciddio tros ddyddie amdanun rhaid
diodde pen ddelo i 'r gole 'n dirgelion

ffarwel y cwmni grasol
rhaid imi ymado a mhobol
i rodio 'r bud o fan i fan
fel dynes ansynhwurol
enter Llur dynstan a ffabian
llur

fy mab y ngyfreth pur i foddion
a ffabian fwun fy merch yn galon
duw a 'ch bendithio yma ych dau
am fod mor glau a glewion

am fy nwun i yn ol i 'm tyrnas
cewch geni barch ag urddas
y goron a gewch i geni yn rhodd
i 'w riwlio mewn modd addas
Dynstan

diolch i chwi nhad y ngyfreth
am 'ch cariad pur ddi wenieth
i wneud ych wllus mewn pur ddawn
a mae fy ngyflawn obeth
[td. 70]

mawr fu 'r dwull oedd yn 'ch herbun
dwun ych coron oddiar ych corun
a 'ch gyru chwithe i hel ych bwud
yn hen wr llwud i gudun
ffabian

f' anwul dad mwun tyner
i 'ch calon rhowch esmwuthder
fe ddarfu duw drwu bur dda bwull
gofio i twull a 'i ffalster
llur

am y bradwur diffeth
mi rho nhw i 'w marfoleth
mynai llosgi rwi 'n doud yn glau
bob un o 'r ddau ar unweth
ffabian

f' anwul dad a 'm brenin
rwi 'n syrthio ar fy neilin
ger 'ch bron ar hun o brud
i fegio i bowud uddyn

na wnewch mo 'r niwed uddun
gadewch nhw i dreio i ffortun
fe ddial duw am i twull
yn well i bwull nag undun

os buon dratiried ffeilsion
i 'ch erbun fel gylynion
gwneud da dam ddrwg iw wllus duw
ar ffordd i fuw fel cristion
llur

f' anwul blentyn tirion
caredig iw dy galon
ni ddigia i monot di er dim
rwi yn madde i 'm gylynion
[td. 71]

ond mynai gyru yn ddiymwared
o 'm tyrnas fel tratiried
ag ni chan w tra bo chwuth
mo 'r dwad buth i 'm gweled

awn ymeth gida 'n gilidd
yn awr i droia newudd
llur a dynstan

bendithion duw a fo yn 'ch plith
fel y man wlith foreuddudd
Exitt oll
enter plwc

ow llur gru a 'r llaw grafell
ni wubum rioed dy fod mor musgrell
a rhoi dy dorth i wr o 'th bro
a mynd i geisio tafell

ond fo ddaeth ngares ffebian
a thydi i 'th wlad dy hunan
meddwl dithe amdanat dy hyn
yn hollawl o hun allan

a glowch 'r cwmni mwinion
mi weles fatel greulon
rhwng dwu falfoden ddu
oedd un o bobtu 'r afon

roedd yno ymgornio garw
a tharo yn waeth na teirw
mi ddianges fi nad elw i o 'm co
yn mell dan floeddio hwchw

y cerddor a 'r boche pedler
cweiria dy dane yn dyner
rwi yn tybio ba deit i 'n ddigon pell
y downsiwn i 'n well o lawer
<d>ownsio rwan
[td. 72]

ni waeth imi ddownsio chydig
ar y cwrw rwi 'n amcanu cynig
dowch ithe bawb o 'r cwmni pur
ar f' ol yn bur garedig

os gwelsoch arnon feie
fellu mae ar y gore weithie
camolwch ych cymydog ar ol i gefn
fo wneiff ynte drachefn a chwithe
Terfun y chware
© University of Cambridge 2004
Diweddarwyd: 
Last update: