John Mirk. ‘Darn o'r Ffestifal’, Hafod 22 (ms. 1550-75 (translated after 1525)), 80-155.

Cynnwys
Contents

Llyma lle mae darn or ffestival 80

[td. 80]

Llyma lle mae darn o 'r ffestival

   
Vy ngharedic bobyl ysbyssv ychwi mae heddiw yw y sul kyntaf o 'r grawys ayaf yr hwnn y mae eglwys duw yn dwyn ar ddyall o ddyfodiad krist arglwydd y 'r byd hwnn er prynv yr hollvyd o gaethiwed y kythrel ac y ddwyn pob gwaithredwr da y 'r llawenydd tragwddawl a hevyd o 'r ail ddyfodiad yr hwnn a elwir dydd brawd pan ddel ef i varnv y gam [sic] waithredwyr y 'r poenav tragwddawl Eithr oblegid y dyfodiad kyntaf o grist y 'r byd hwnn ddwyn ohono ef lawenydd nefoedd gidac ef Ac am hynny y mae eglwys duw <yn arver> o gan o ddigrifwch val y mae alalya A hevyd yr ail dyfodiad y grist a vydd mor groylon megis na ddychon tafod y draethv ac o 'r plegid hwnnw y mae yr eglwys yn paidio a 'r kan nefol hwnnw ______ ______ ac yn paidio a 'r priodassav o blegid y dialedd yssydd yn dyfod rac llaw Ac wedy y dyfodiad kyntaf o grist y 'r byd val y mae saint awstin yn dywedyd [td. 81] mae Tripheth yssydd barod y 'r byd hwnn bob amsser Nid amgen Ryfel a marvolaeth a drydanian Eithr val hynn y roed dyn a 'i genedlaeth a 'i eni mewn klefyd a 'i vyw mewn trafel a 'i varw mewn gofal Er hynny krist a ddoyth er help a swkwr y ninev bechadyriaid ac ef a anet ac ef a gymerth drafel mawr ac ef a vy varw mewn gobaith Eithr ef a anet er yn dwyn ni o 'n klefyd i 'r Iaechyd [sic] tragwddawl ac o achos yn ynwedic yn dwyn ni y 'r bywyd tragwddol y by varw ef A hynny yw yr achos y dyfodiad kyntaf o grist i 'r byd achos pawb a 'r a vo amddiffynnol o 'r varn honno Ac o 'r eil dyfodiad y grist y mae yn raid y bob ryw ddyn vwrw oddiwrtho bob ryw enwiredd y lawr ac yn vnwedic balchder kalhon ac ymgyddnabod ehvn yn bechadyr dayarol a bod yn yfydd y gidgristion a thrafaelv y gorff mewn gwaithredoe<dd> da ac ennill y vywyd yn gywir ac yn llafyrys a bwrw oddiwrtho ymaith bob ysgaelvssrwydd val y mae saint barnard yn dywedyd pwy bynnac ni roddo y gorff y lafyrio yn y byd hwnn ef a vydd raid iddaw lafyrio yn [td. 82] dragwddol gida chythroylaid yn y poenav ac rac ofn angev ef a ddyly dyn vod yn barod bob amsser erbyn danvon o 'r arglwydd yn i ol ef Nid amgen no chyffessv yn lan ac yn gwbyl y holl bechodav ac nid trigio yndynt o ddydd i ddydd Eithr pan syrthio yndynt myned at y dad enait a 'i gyffessv ac velly y gelly dithav ddyfod i 'r varn ac velly y kay dithav eurddyniant ddydd brawt Ac val y dengys marchoc vrddol y dolyrio a gaffo mewn batteloedd yn yr vn ffynyd y kay dithav ddiolch am y pechodav a wnelych ac a gyffessych ac y dykych dy bennyd yr hain a vydd yn llawenydd ac yn ogoniant ytti ac yn gywilydd y 'r kythrel A hevyt pob peth a 'r ni chyffessych o 'th bechode a ddangossir y 'r holl vyd yn gywilydd mawr ytti A hynn ir ydis yn i ddywedyd oblegid y dyfodiad kyntaf o grist eithr pan ddel yr arglwydd y 'r varn
   
Ac yn wir y dyfodiad hwnnw a vydd mor groylon ac y gwelir yr arwyddion hynn xv diwarnod val y gallo pawb addnabod vod y varn yn dyfod yn agos Val y mae [td. 83] sain Ierom yn dywedyd y kyfyd y mor yn ywch no 'r mynyddoedd ychaf o ddaygain kyfyt Yr ail dydd ef a vydd y mor yn kynisset ac y gellir gweled y graenyn llaiaf yn i waelod || Y Trydydd dydd pob ryw byssgod ac anifailiaid a 'r a vo yn y mor a wnant ryw gri a chwynvan val na allo tafod y draethv onid duw ehun || Y pedwrydd dydd y llysc y mor a 'r holl ddyfroedd Y pvmet dydd y koed a 'r llyssav a chwyssant waet a phob amryw adar amgynhyllant ynghyd ac ni wnant na bwytta nac yfet rac ofn y varn yssydd yn dyfod || Y chwechet dydd pob kyfryw adailiad Nid amgen kestyll tyrre eglwyssi klochdyav a syrthiant y 'r llawr ac a lysc hyt pan gotto yr haul drannoeth || Y saithvet dydd y kerric a 'r kraige a ymffyst bob vn wrth y gilydd yny dorro pob vn yn ddryllav gan y gilydd ac amrafel laissiav hyd oni glywer hyd yn nef || Yr wythved tydd y kryn y ddayar hyt na allo neb sefyll erni eithr syrthiaw y 'r llawr || Y nawfed dydd yr a 'r bobloedd y gogofav val pei baynt yn amhwyllo ac heb ddywedyd o neb [td. 84] ddim wrth y gilydd Y degved dydd y bydd gwastad y ddayar Yr vnved tydd ar ddec y hagorant veddav y rai mairw ac y saif y kyrff yn i sefyll yn y beddav || Y dayddegved I syrth amrafael o dan a mellt ac amyl wrychion val y bo gorthrwm y neb y gwelet || Y xiij dydd y bydd marw pawb a 'r a vo yn dwyn enait yn yr amsser hwnnw xiiij dydd y llysc y nef a 'r ddayar || Y xv dydd y gwnair y nef a 'r ddayar o newydd a ffob dyn a gyfyd yn oedran dengmlwydd ar hygain y 'r varn
   
Ac velly y daw yn harglwydd ni Iessu grist y 'r varn a 'i engylion gidac ef ac y dengys ef y archollion yn wir waedlyd val pai bae y dydd hwnnw y roessid ef ar y groes ac y dengys ef bob araf a 'r a vy yn i verthyry ef Nid amgen no 'r goron ddrain a vy ar y benn ef a 'r esgyrssie a 'r hoelion a 'r mwrthwl a 'r pinssiwns a 'r gwayw a phob peth a 'r a vy yn i verthyr ef dros dyn Ac velly y dychyn pawb vod yn ofnoc ac yn ofydys bawb a 'r a dyngoedd y ddioddifaint duw a 'i archollion a 'i weliav yr hwnn y bydd kyfymliw arnynt onid emendiant yn y byd hwnn kyn angav Ac velly y diolch yr arglwydd yn vawr y 'r neb a wnaeth trygaredd er y [td. 85] vwyn ef yn y byd hwnn a 'i gid gristnogion ac y dywaid ef val hynn _____________ __________________ Dowch y bobyl y vrenhiniaeth nef yr hwnn a ordainiwyd ywch er dechrav byd Ac yna y datgan ef yddynt saith waithred y drygaredd Nid amgen pan vym y newnoc chwi a roessoch y mi vwyd pan vym I sychedic chwi a roessoch ym ddiod pan vym heb letty chwi a 'i roessoch ym Ac velly y henwa ef bob vn ar llailldy o saith waithred y drygaredd kans pan roddych di y neb ddim yn vy enw i y mi yr wyd ti yn i roddi ef Ac yna yr rydd yr arglwydd rebywck y 'r kywoethogion am na wnaethant er y vwyn ve vn o 'r saith waithred val y klwssoch yn y blaen ac y dywaid wrthynt val hynn ________________ ___________________________________ Ewch enifailiaid gwlldion melldigedic y 'r tan yffernol Ac velly y gallant hwy vod yn aflawen gael y rybywck hwnn gan yr arglwydd o achos ni chaiff na chyfraithwr na daddloywr y atteb yno drosto nac er aur nac er aryan nac er mawr roddion nac er maistr nac er arglwydd Eithr yna y gorvydd roi pob peth ty ac at anwiredd haibio ac val y gwnel dyn yn y byd hwnn velly y kaiff Ac yno y bydd y kythroylaid yn i gyhyddo ef rai is y [td. 86] draed a rai o bob ty iddaw Eithr ywch y ben y bydd y brynwr a 'i varnwr Ac yno y daw yr arglwydd heb drygaredd y 'r neb nis gwnaeth ac velly y hymliw ef am y meddwl llaiaf ac a veddylio dyn yngham Ac o 'r ty dehav y 'r arglwydd y bydd yr engylion yn dy gyhyddo am bob kamwedd a wnaethost Ac o 'r ty arall y bydd anysbrydoedd yn kaissio gwall arnad ac yn dy gyhyddo am dy bechode a thano y mae yffern yn barod iddo or gorddiweddir ef mewn pechod y dydd diwethaf y bernir ef y 'r poenav tragwyddol Ac velly y dydd hwnnw y heistedd y tlodion gida 'r arglwydd y varny ar y kyfoethogion am y kamwedd a wnaethant a 'i kid gristnogion ac am na ellynt gael Iawn arnynt hyd dydd y varn ac yna y kaiff y tlawd i ewllys ar y kyfoethoc kans pan wnel y kyfoethoc gam a 'r tlawd kans ni allant hwy ond erchi gwir varn ddydd brawd kans val y mae yr arglwydd ehvn yn dywedyd kyhyddwch chwi y baiav hwynt a mi a 'i kossbaf val yr hayddont Ac am hynny vy ngharedic bobyl emendiwch tra voch yma o 'ch kamwedd a gwnewch y tlodion yn geraint ywch erbyn y varn ac nac ymddiredwch yr hai adawoch ar ych ol rac ych twyllo y 'r poenav tragwddawl
[td. 87]
   
Mi a gaf mewn bychedd saint vod hyssant da a hwnnw a hapiodd iddo glefychy a marw a bod yn varw o hanner y pyrnhawn hyd y bore dranoeth Ac velly ef a godes y vynydd o varw y vyw Ac ef a rannodd y dda yn dair ran ac ef a roddes dwy rann y wraic a 'i blant a 'r drydedd rann ef a 'i rannodd y dlodion a gwainaid Ac velly yr aeth ef y drigiaw y vanachloc a oedd yn sefyll ystlys [sic] afon Ac velly y 'r dwr hwnn idd ai y gwr hynny bob nos er oered vai y rin ac yno y safai ef y boeni y gorff yni vai ef yn agos y varw A phan ofynnwyd iddaw paham ydd oedd ef yn dwyn kymaint a hyny o benyd arno Yn wir heb ef rac ofn poenav yssy vwy yr hai a welais i Ac yn wir ni vwytai ef vn dydd ond bara haidd a dwr tra vy vyw Ac yno y dywad ef wrth ddav o 'r mynaich o 'r gwyr hyaf a challaf a 'r a oedd yn y vanachloc y poenav a welsai ac yr oedd yn anodd ganto y manegi rac mor groylon ac anverthet oeddynt Ac yno y dywad ef y arwain o angel ef y le oedd kyn wressocked y llaill dy ac na allai neb y draythv vaint oedd y gwres ac o 'r ty arall kyn oered megis na ellid kyfflyby oerni yn y byd iddo Ac yno y gwelais i vwrw enaidiav pechadyriaid o 'r llaill boen y 'r llall a hynny a oedd benyd mawr yddynt Ac velly y [td. 88] dangosses yr angel y mi y tan yffernol yr hwnn oedd gymaint y wres a ffai byrid y mor am benn vn wrychionen nadd ddiffoddai hi byth er hynny Ac yn y tan hwnnw y gwelais i enaidav pobyl yn krio ac yn wylo ac yn ochain yn dost ac y klywai ef gythrel yn krio ac yn erchi brwnstdan a fflwm brwd y vwyhav y poenav Ac velly yr oeddynt yn kael y poeni O arglwydd dduw er dy vawr drygaredd kadw ni rac y poenav hynny a dwc di ni y 'r llawenydd tragwddawl heb dranck a heb orffen yn oes oessoedd amen
   
Vy ngharedic bobyl dwyn ar ddyall ychwi mae heddiw a elwir yn eglwys duw duw sul ___________________________ o 'r achos y mae eglwys duw yn vam y bob kyfryw gristion o ddyn yr hwn y mae hi yn dala sylw val mam dda ar y fflant ac val y mai hi y 'n gweled ni mewn pechod ac wedy yn klwyfo o 'r diwedd ac angav Ac yn vnwedic y nadolic diwethaf a roed er gogoniant y bob kyfryw ddyn a weddio duw drwy gwbyl o ewllys y galhon o achos dangos o 'r arglwydd lawer o hyfrydwch yn yr amsser hwnnw y bob kristion kans ef a anet er mwyn kryadyr [sic] o ddyn ac mewn kic a ch[td. 89]nawd a gwaed val vn ohonnom ninav ac a vy vyw ac a vagwyd val vn ohonom ninev ac ef a vedyddiwyd mewn dwr yn vn ffynyt A hevyd ef a ordainiodd priodas y 'n kadw ni rac pechodav ac y 'n gwnaythyr yn santaidd ac yn vrodyr iddaw ef ac y ennill tyrnas gwlad nef O achos yr achossion hynn y dyly pob kristion vod yn llawen a gwnaythyr selemniti a glendid enait a chorff oddiwrth bob ryw bechod ac ymsantaiddio mewn glan vychedd y ddyw a 'i gid gristion a roi kardode ac elwissenne y 'r neb y bai raid yddynt wrtho Eithr yrywan ysywaeth yr ydis yn troi yr wyl honn yn ysgaelysrwydd ac mewn klwyfav yr enait nev valchder o ddillad nev chwant y bechod godineb nev lythineb nev ddiogi mewn gwssanaeth duw nev ddywedyd rybaldiaeth ac yn y lle y bo yr vn o 'r hain y bydd y kythrayl A gwynn y vyd y neb a wnel y peth gorav ac a vo ty ac Iechyd yr enait A hevyd ychel wylav a ordainiwyd er anrydedd i 'n harglwydd ni Iessu grist a holl saint nef || A hevyd o 'r achos hwnn yr ydis yn paidio a 'r alelia ac amrafael ganyav eraill Ac y maent hwy yn kymryd trackt yr hwnn yssydd gan galarys A hevyd ysbyssv ychwi ty ac at briodas yr amsser yma ac yn yr addvent ydd ydis yn paidio ac hwynt [td. 90] a phwy bynnac a 'i gwnel nid er moliant y dduw y mae yn i wnaythyr onid er chwant y knawd ac yssydd ac ychydic o ofn angev arnynt yr hwnn yssydd ddiogel y ddyfod y bawb megis y mae ysgolhaigion yn darllain ac yn dywedyd mae Iawnach yw y ddyn vynet y dy lle bo korff yn i wylyo no mynet y dy lle bo gwatwargerdd nev ganyav diffrwydh kans hynny a bair y ddynion ymwrthladd a duw a 'i abergofi a 'i ysgaelysso Eithyr ef a ddyly dyn pan welo ef gorff yn mynet y gladdy veddylio amdano ehvn ac yn vnwedic y vwrw ymaith y holl bechode erbyn angav a masswedd y byd Achos val y mae Salmon yn dywedyd __________ ______________________ vy mab del yn dy gof y byddy di varw ac ni ffechv yn varwol megis y mae eglwys duw yn tostyrio wrth y fflant ysbrydol ac yn ordainio tri amryw eli er help a Iachav y ffland yr hai yssydd yn ofni angav nid amgenach no llafyrio a roddi y gorff mewn dyrwest Ac yn gyntaf y veddwl am angav ac val y mae offis yr yfferen heddiw yn echnaidio ac yn tostyrio ac yn dysgv y bob dyn da gyleted yw angav Kans yr ydis yn i amgylchv ef ac angav o bob ty iddo [td. 91] yn gymaint ac na allo ef ddianck || ond ef a ddyly pawb gymryd hynn yn y galhon a bwrw oddiwrtho vasswedd ac enwiredd ac na veddylio ef ddim am lywenydd y byd yn ormodd Ac er dwyn ychwi yn sampyl mi a gaf yn ysgrifenedic
   
Mi a gaf yn essgrivenedic vod brenin gynt a 'r brenin hwnnw a vyddai yn brydd bob amsser ac ni chaid ganto chwerthin na bod yn llawen vn amsser Eithr bod yn drist ac yn aflawen bob amsser ac am hynny ydd oedd yn drist ac yn drwm gan y wassnaethwyr y vod ef ar y dyll hwnnw Ac yr oedd y 'r brenin hwnn vrawd yn wr yrddedic ac atto yr aeth gwassnaethwyr y brenin y rac y vrawd ac y ddywedyd na ellynt hwy drigiaw gydac ef rac y bryddet a drycked vyddai y sir ac o 'i gynghorri ef y baidio a hynny a gwnaythyr llawenydd Eithyr yr oedd y brenin hwnn yn ddoeth ac yn synnhwyrol ac ef a veddylioedd gael y gorav ar y vrawd drwy ystrywaeth ac yn llidioc ef a erchis y brenin y vrawd vyned y dref a gwnaythyr y peth a vydde raid iddo || Ac velly yr oedd arver y wlad honno pan vai wr yn myned y gymryd y varvolaeth [td. 92] ef a ddai wyr a chlariwns ac a genyn wrth y drws nev yn y porth Ac yna y herchis y brenin yddynt vynet y ganv y klariwns hyn a restio y gwr hwnn a 'i ddwyn rac y vronn ef A phan ddoyth ef yno y gelwis y brenin atto saithwyr o 'r hai y gallai ef ymddiried yddynt Ac velly pan ddoyth y vrawd gair i vronn y tynassant hwy y kleddyfav ac y roessant hwy wrth y galhon ef Ac yno y herchis y brenin y bawb chware dawns a gwnaythyr ryfel ac ysbort gymaint ac a ellynt vwyaf Ac velly y gwnaethant Ac yno y gofynnodd y brenin y vrawd paham yr wyd ti yn brydd Kwyn y vynydd dy benn a bydd lawen achos o 'th blegit ti y mae hynn y gyd || Ac yna yr ateboedd ef val hynn || Pa vodd y gallaf i vod yn llawen ac yn gweled saith o gleddyfav a 'i blaene ti ac at vy nghalhon ac na wnn pwy gyntaf onaddynt vydd vy angav || Ac yno y herchis y brenin wainio y kleddyfav Ac yna y dywad y brenin wrth y vrawd velly y mae y saith bechod marwol yn v' amgylchv innav am yr enait yssydd yn y korff hwnn Ac o 'r achos hwnnw ni allaf i vod yn llawen na gwnaythyr sir dda Eithr bod yn ofnys am v' enait yr hwnn yssydd gedernid y 'r korff || Ac yna y dywad y vrawd y dduw ydd wyf i yn erchi trygaredd ni wyddwn [td. 93] i hynn hyd yrowran Eithr mi a vyddaf gallach o hynn allan Eithr pwy bynnac a gymero hynn yn i galhon ef a vydd haws ganto wylo no chwerthin ac ychnaidio no bod yn llawen Ac wrth hynny y daw yn i gof ef am angev yr hwnn yssydd ddiwedd pob peth Ac yn wir erbyn hynny ni a ddlywn veddylio am varvolaeth vn harglwydd ni Iessu grist val y dioddefoedd ef drossom ni yr hwnn yssydd yn dwyn tystolaeth Eithr yr ail eli y 'r enait yw llafyrio yn ystic yn y byd hwnn val y mae saint pawl yn dywedyd yn yr ebostol heddiw val hynn redwch chwi val y galloch gael y chware Eithr gristnogion da am yr redec hwnn dwyn ar ddyall ychwi pwy bynnac a reto maen raid iddaw roddi nerth y holl gorff y gaissio klod Ac velly y dyly pob kristion drafaely y gorff yn gadarna ac y gallo pa radd bynnac a roddes duw iddaw A hevyd eglwys duw a rodded y lafyrio ac y weddio ac y ddysgv kyfraith dduw y 'r bobyl A 'r arglwyddi mawr a 'r gwyr o vowyd a roed y mintaino hwynte ac y kadw yn heddychlon A 'r kyffredin a roed y lafyrio [td. 94] ac y gaissio y bywyd y 'r graddav hynn ac yddynt hwyntev bob anghenraid Ac rac na chaffo neb esgyss am y llafyrio hynn y mae krist yn dywedyd ehvn yn yr evengil ac yn roi ynnsampyl ______________ Yr oedd gwr gynt a 'r gwr hwnnw a ai y berllan y bore a hanner dydd a ffyrnhawn ac y hvn ydd oedd ef yn llafyrio ac yn kosti pobyl gidac ef Eithr dwyn ar ddyall ychwi gwbyl o holl raddav y byd val i mae Iob yn dywedyd pob dyn o 'r byd a roed y lafyrio ac y drafaelv val ederyn y hedec Ac y mae sain barnard yn dywedyd y neb ni lafyrio yn y byd hwnn || Ef a orvydd iddaw ef lafyrio gida chythroyliaid achos hynny yw y llywodraeth adewis addaf y 'w holl genedlaeth nid amgenach no llafyrio Ac oblegid y llafyr hwnn y mae ef yn roi ensampyl ac yn dywedyd y modd y gwnaeth addaf ac Eva y lafyrio y gadw paradwys ac erchi yddynt gymryd pob ffrwyth a 'r a oedd yno eithyr vn prenn yr hwnn yr oedd ef yn i gadw iddaw ehvn Ac y gorchmynnodd duw yddynt hwy veddylio amdano ef ar bob gwaith a 'r y gwelynt y prenn hwnnw a 'i addnabod ef yn lle y duw a meddwl am y bod yn kadw y orchymyn Ac velly y kenvigennodd y kythrel wrthynt [td. 95] er mwyn y gweled hwynt mewn llawenydd yn gymaint ac yr oedd yntav mewn poenav a thristyd ac y dayth ef at Eva ac y gofynnodd iddi paham nad oeddynt hwy yn kymryd ffrwyth y prenn hwnnw ac y dywad hithav am erchi o 'r arglwydd y ni gadw hwnnw iddaw ef dan boen yn bywyd Ac yna y dywad y kythrel ha heb ef mi a wnn hynny pai chwi a vwyttae o hwnnw chwi a wyddech ddrwc a da ac a vyddech debic y dduw Ac or mynnwch chwi brofi hynny y edrych a ydwyf i yn dywedyd gwir ac yna y kymerth Eva vn o 'r yfale ac a 'i profes ac a roddes peth y addaf ac yntav a 'i bwytaoedd o achos maint y karai ef Eva ac na vynnai ef y digio hi er dim || Ac yn y mann gwedy yddynt vwyta yr afal y gwelsant hwy y kywilydd Ac velly y byant gywilyddys ac y kymersant ddail y ffigis ac y kyddiassant y kywilydd Ac yna y dayth yr arglwydd at addaf ac y dywad wrtho ___________________ paham y gwnaethost di hynn || Ac y dywad yntev _________________________________ y wraic a erchis y mi Ac velly y dayth yr arglwydd gan ofyn paham y gwnathoedd hi hynny [td. 96] _________________________ Am vy nhwyllo o 'r pryf hwnn Ac velly am na ellynt varw ymharadwys na dioddef penyd y gyroedd ef hwynt y 'r byd hwnn ynoeth ac yn dlawd dan gwynvan a llefain ac yn brydd y ennill y bywyd ac y varw yn y diwedd A phann welas addaf hynny y by ef drist a ffrydd ac yr adlygodd ef yr arglwydd na wnele ormodd ddialedd arnynt ac ystyrio wrthynt o achos y twyllo o 'r kythrayl wrth valis a chenvigen ac o herwydd na wyddynt beth yr oeddynt yn i wnaythyr Ac yna y herchis yr arglwydd yddynt vyned y lynn ebron ac y gwisgodd ef hwynt mewn krwyn pilkys y drafaelio am y bywyd Ac y dywad ef wrth efa mewn gofid a blinder y plenti di ac y roes ef y addaf bal yn i law y lafyrio Ac yno y gadewis ef hwynt Eithr gristnogion da oblegid y llafyr hwnn y gallwn ni gymryd ynsampyl pai kadwssai addaf ac eva y gorchymyn ni chawssai y kythrel y gorav arnynt Eithr ni chais y kythrel vethel ar ddyn onid pan vo ef yn segyr Ac yn wir gristnogion da hwnn yw yr eli gore a chyfoethoka yn erbyn pechod nid amgen no llafyrio [td. 97] Kans nid oes dim kyn chwannocked a 'r knawt achos gwyllt yw y korff ac ewyllyssgar y 'r pechod Ac yn wir raid yw waithiav y gosbi a ffoen A hynny a wnaeth addaf ac Eva er sampyl y bawb a ddelai ar y hol wnaythyr y gyfryw Ac yn wir llawer blwyddyn kyn hyny y byant hwy yn dwyn penyd mewn dwr hyd y mynygle a phob vn ymhell oddiwrth y gilydd hyd pan oedd y knawd kyn wrddet a 'r gwydyr o oerder Ac yna y dayth y kythrayl at Eva kyn decked a 'r angel teckaf yn y nef ac a ddywad mae yr arglwydd o 'r nef a 'i danvonassai ef etti y erchi iddi vyned at addaf a dywedyd wrtho vod duw yn erchi iddo baidio a 'i benyd kans maddavedic gan dduw iddo y dressbas Ac velly y gwnaeth Eithr ef a wyby addaf mae oddiwrth y kythrayl y dathoedd ef ac nid oddiwrth dduw Ac y dywad ef wrth Eva pan yroedd duw ni o baradwys am yn pechod ac y tostyriodd wrthym achos y ni wylo yn dost wrtho ef ac erchi iddo ras a thrygaredd ac y roddes yntev ninav yma y ddwyn yn penyd hyd pan alwo ef arnnom ac am hynny dos di drychefen y wnaythyr dy benyd Pa vwyaf a wnelom mwyaf yw 'n diolch gan dduw amdano A thrychefyn y dayth y kythrel at Eva yr ail [td. 98] waith ac y dywad wrthi val hynn y mae gras yr arglwydd yn trygarhav wrthych o achos ych penyd ir ydych yn i ddwyn ac yn maddav pob peth ywch Ac velly eva aeth at addaf ac a ddywad wrtho hynny || Yn wir y gwnn ni heb y addaf y neb a ddywad hynny wrthyd ti mae ef yw yn gelyn nni kans y mae yn ofydiach ganto ef no chennym ni yn bod ni yn dwyn y penyd hwnn Ac ef a vynnai y ni baidio a 'nn penydiav kans nid ydiw duw yn edrych ar ddechrav y peth onid ar bob peth a 'r a ddiweddo yn dda || Eithr y drydedd waith y dayth y kythrel at Eva ac y dywad ef dos di at addaf a dywaid ti wrtho ddechrav ohono ef yn ddrwc a diweddy yn waeth || yn ynwedic yn gyntaf er pechy ohono heb wybod y vod yn pechv drwy ddaissif y kythrel Ac yrywran trwy wybod y vod yn pechv ac ni wna ef val y mae duw yn erchi iddo yr hwnn y mae ych gwaithredoedd diwethaf chwi yn waeth no 'r hai kyntaf ac yn waeth noc anobaith Ac yna ydd echnaidodd Addaf yn dost ac y hwylodd ac y dywad wrth eva o wraic anghynghorys panid duw a 'th wnaeth di o vn o 'm assennav i er kynffordd y mi ac er help ac yrowran ydd wyd ti y 'm kwmro i drychefn wrth ddysg y kythrel Eithr meddwl di yna mor ddrew[td. 99]edic yw y pechod kyntaf ger bronn duw a hynny a vydd er gogan a lliwiant yn hyd dydd brawd A phai gallem ni wnaythyr kymaint o benydio a dyrwesste a 'r holl vyd || ry fychan oedd y ni y wnaythyr Iawn y dduw am yn gwaithredoedd Eithr y mae yr arglwydd o 'i vawr ras yn olywo y bob ewyllyssgar ty ac at dduw y gamwedde || Ac velly yr aeth Eva y wnaythyr y ffenyd val y herchis addaf Ac yna y dywad addaf ef a ddenvyn yr arglwydd y ni yr olew kyssegredic pan ddel yr amsser Ac velly y gwnaethant y vyned o 'i penyd ac y by vyw addaf naw kant o vlynyddoedd a doyddec mlynedd ar hygain vwy ac y by iddo xxx o vaibion a xxx o verched Ac wedy hynny y byant vairw ar vn waith ac yn yr vn lle y kladdwyd addaf ac Eva Ac yno y dychon pawb wybod y bod hwynt yn santaidd a meddylio ohonynt am y marvolaeth a llafyrio ohonynt yn vawr ar y kyrff Ac velly y dlywn ninav bawb a 'r yssydd yn dyfod ohonynt ac a 'r a vynno dyfod i 'r llawenydd paradwyssol Yr hwnn y mae y sul heddiw yn i alw o gyfrif yn drygain yr hwnn sul yssydd yn dechrav heddiw ac yn diweddy nos basc ac velly y mae yr eglwys yn echnaidio o heddiw hyd nos basc Ac wedy hynny y llawenycha hi drychefn ac vn alelia ac vn tract [td. 100] y nos honno kans nid ydiw hi yn i nerth hyt yni ddel _________ hynny yw duw pasc bychan Ac yna y mae hi yn roi y lawr y tract ac yn kanv dwbyl alelia y ddysgv y bob kristion lafyrio a gwnaythyr y benyd yn gywir hyd y sadwrn hwnn a hynny yw kwbwl o 'th einioes di yn y byd hwnn hyd y dydd y gwahano yr enait o 'r korff Ac yn wir ni chaiff yr enait gwbyl orffowys oni ddel y sadwrn in albys a hynny ydiw dydd y varn pan ddel yr enait a 'r korff ynghyd ac y gwisgir hwynt a gwisc wenn yr honn a vydd yn saith eglyrach no 'r haul a 'r hai hynn a allant ganv dwbyl alelia Yr hwnn lawenydd nyni adlygwn yr arglwydd Iessu grist val y dioddefoedd ef ar y groes drossom ni y 'n dwyn ni y 'r drygaredd Amen
   
Vy ngharedic bobyl ysbyssv ychwi mae heddiw y sul a elwir ______ yr hwnn a elwir ac yssydd mewn kyfrif o lx yr hwnn y mae eglwys duw yn dysgv pob kyfryw y veddylio vyrred yw chwedyl dynion || Eithr yn ryfaint gynt mewn ryw amsser ydd oedd oedran pobyl yn naw kant o vlynyddoedd ac yr owran pedwar vgain nev drygain yssydd oes hir Eithr y mae gras yr arglwydd y bawb yn vnwedic y wssnaythv duw ac y wnaythyr y [td. 101] vodd ac yntav a rydd y ninnav  lawenydd yn y nef gymaint ac a roes y adda ac Eva a vy vyw gyd a hynny Eithr pwy bynnac a vynno kael y llawenydd hynn raid yw iddaw ef wnaythyr triffeth nid amgen no chassav pechod a dioddef blinder yn yfydd a roi kardode yn ewyllysgar Achos bod yn chwedl ni yn vyrrach mwyaf oll y dlywn ni ddioddef blinder yn ewyllyssgar a 'n kalonne yn yfydd i 'r arglwydd Val y mae pawl ebostol krist yn chwenychv y bob kvfryw ddyn gymryd ensampyl o hanaw ef kans ef a ddioddefodd lawer o drwbyl yn ewyllyssgar val y mae ef yn tystolaethv o 'r ebostol ac yn dywedyd ___________________ mi a vym mewn llawer o vlinder yn vynych mewn karchar gwedy vy rwymo a chadwynav hayrn ______________ Pymwaith yn yr awr y 'm yssgyrssiwyd ac a gwiail o ver helic ym kyrwyd ar vy ngroen noeth Ac vnwaith boynydd y 'm kyrid a cherric ____________________________ Ac ef a 'm byrid i y waelod y mor vnwaith bob nos Am mynych ofni mewn ffrydiav o ddwr _____________________________ mewn perigl lladron ac mewn perigl kydmaithion ffailstion yn kymryd arnynt vod [td. 102] yn gywir a hwyntev yn ffalst ac yn anghywir ______________ mewn newyn a syched ________________ mewn ymprydie a dyrweste _____________ yn gwylio yn hwyr __________ mewn oervel ac mewn llawer o berigle eraill hyd na ddychon tafodeav pobloedd y draythv I maint A hynn y gyd a gymerth ef yn yfydd ac a ddioddefoedd yn ostyngedic drwy ddiolch y dduw A chwbyl o hynny y gyd a wnaethbwyd oblegid y pechod a wnathoedd ef yn y blaen ac y amlhav y waithredoedd da y 'r llawenydd a ddelai rac llaw Eithr para drwbyl bynnac a 'r a vo ar ddyn na cholled am dda na cholled ar ddynion nev glefyd ar y gorff pa vn bynnac o hynny a ddel arnad dioddef yn ewyllyssgar a meddwl di mae oblegid y pechod a wnaethost yn y blaen y mae nev oblegid y kav orchafiaeth yn y nef Kans oddiwrth ras yr arglwydd y mae hynny yn dyfod kans ni char duw ond a gassao pechod A diolch y dduw hynny ac arch y vynych drygaredd Kans ef a wyr duw ewllys pob dyn ac yn wir y mae ef yn roi trygaredd y bob kriston a 'r a 'i harcho yn yfydd Ac val hynny mae raid y ddyn ddioddef blinder yn ostyngedic A roi kardode yn gyddiedic ac yn vnwedic y daygain niwarnod hynn yr hwnn yssydd gyddiedic yn yr amsser yma a hevyd y gadw y dec gorchymyn ac y gadarnhav saith waithred y [td. 103] drygaredd yr hwnn a elwir roi bwyd i newnoc diod y sychedic dillad y 'r noeth a roi lletty y wann a llawenhav karcharor ac edrych klafon a chladdy mairw A hynn yw y saith waithred yr hwnn y dyly pob kyfryw gristion a vynno bod yn amddiffynnol a chael trygaredd dduw Kans heddiw y mae ________ yn dechrav ac yn diweddy dduw mercher y brad yr hwnn y mae yr eglwys yn tystolaethv ac yn dywedyd _________ dowch chwi vy mlant ysbrydol i y gymryd brenhiniaeth nef yr hwnn a ordainiwyd ywch yn dragwddawl Yn wir y gairav hynn a ddywait yr arglwydd wrthych ddydd brawd ac wrth bawb a 'r a roddes gardode yn gyddiedic ac y 'r sawl a gyflewnis saith waithred y drygaredd A ffawb a 'r a oedd dlawd yssydd raid yddynt ddangos y ewllys val y mae yr evengil heddiw yn tystolaethv ac yn dywedyd _________________________ val yr oedd gwr yn mynned y hav y had ac val yr oedd ef yn hav ve ddamhwainiodd vyned rai o 'r had dros y ffordd ac y beth arall vyned mewn dryssi a myeri ac a gollassant a rai aeth mewn tir da arhai hyny a ddyc aml ffrwythav Ac val hynn y mae krist ehvn yn dywedyd [td. 104] myvi yw y kyfiawnder a myvi arweddaf wirionedd y 'r nef Velly y mae yr had hwnn nid amgen no 'r hai nid ydiw yn roi kardode || er mwyn krist arglwydd yn gyddiedic ac nid o valchder nac er kael klod y byd A hynny mi a 'i profaf drwy ennsampyl
   
Yr oedd gynt wr kyweythawc yn roi kardodav ac elyssennav val yr oeddit yn tybiait y vod ef yn sant Eithr pan vy varw ef ymddangosses yn kyn ddyet a 'r dim dya yn y byd y vn a gare ac na allai ddim vod mor ddrewedic ac ef Ac y dywad ef wrth y gwr hwnnw ydd ywchwi yn tybiaid vy mod i yn sant Eithr yr wyf i val y gwely di || Mae y kardode a roaist di heb y gwr hwnnw || ef a 'i chwthoedd y gwynt hwynt kans er kael klod bydol y roesswn A phwy bynnac a 'i gwnel ef a gyll rinwedd y gardod a 'r kythroylaid wybrol a 'i distrywa hwynt A hefyd y neb a roddo y gardod y 'r neb a wypo y vod mewn pechod marwol ac a 'i mintaino hwynt yn y pechod vn ffynyd yw a ffai hay ti dy had mewn tir karregoc nev mewn ryw le ni aller kael ond gwyddwely a dryssi ac velly y kyll ef y had Pwy bynnac hevyd a roddo [td. 105] y dda y gyfoethogion yr hai nid raid yddynt wrtho a gollassant y gwaithredoedd Eithr pwy bynnac a roddo y gardod y wainion a thlodion kans hwynt y mae duw yn i karv ac o 'r had hwnnw y tyf rinweddav da ar y gannved ac a berv yn y llawenydd tragwddol Y bob dyn a 'r a wnel alwissenn yn ddirgel y mae yn raid iddaw gassav pechod a ffo ragddo yn gymaint ac y gallo A phwy bynnac a gasshao y pechod y mae duw yn i garv ac yn y ganlyn Kans kas yw gan dduw y pechod yn gymaint ac y kymerth ef ddialedd ar yr holl vyd am bechod godineb ac yn enwedic yn erbyn natyriaeth pan welas duw y pechod hwnn yn amlhav trwy yr holl vyd o vy arglwydd y drindod o 'r nef paham y gwnaethost di ddyn er Ioet Ac yno y dywad ef wrth noe ________________________ gwna di yt long val y dysgwyf i y ti o hyd a lled a gwna siambre yndi a chymer gyda thi gwpwl o bob amryw anifailiait wrthynt ehvn a dwyn bwyd a diod gidac hwynt Ac velly y gwnaeth noe y llong honn val y herchis yr arglwydd yn ysgwar yn y gwaelod a thrychad [sic] kyfyd o hyd a llet [td. 106] a xxx a oedd y hychder A chant mlynedd y by noe yn gwnaythyr y long er dangos bod yr arglwydd yn drygaroc ac y edrych a mendie y bobyl kyn gwnaythyr y dialedd arnynt Eithr nid oeddynt yn mendio dim Ac velly drwy help engylion pob kyfryw adar ac anifailiaid a ddyckbwyd at noe Eithr pan ddygwyd kwbyl y 'r llong y herchis y noe a 'i wraic gymryd y trimaib a 'i tair gwragedd a myned i 'r llong wrthynt ehvn ac nad ai neb o 'r gwyr ymlith y gwragedd ac velly pan gawssant hwynt y mewn ac velly y klossiodd duw y drws arnynt _________________________ Ac velly y gwnaeth hi law hyd ymhenn xl niwarnod oni ddyc y dwr y llong yn ywch noc vn mynydd o xl kyfyd ac y safodd hi yn i hvn lle gan niwarnod Ac velly y boddes yr holl vyd dynion ac enifailiait ond yr hai a athoedd y 'r llong Eithr yr oedd gwr yn Armania yn dywedyd vod mynydd a elwir barws yn ywch noc y by y dwr hwnn ac o 'r achos hwnnw y mae llawer y bobyl yn [td. 107] dala piniwn ac yn dywedyd ymddiffin llawer o bobyl Ac velly y by noe vlwyddyn heb weled tir Ac yna y danvones ef y gigvran y edrych a estyngasse y dwr ac ni ddayth hi mwy drychefn Ac yno y danvones ef y glomen ac y dayth hi yr eilwaith a chaingen vlodoyoc yn i ffic y 'r llong Ac yno y gwyby ef drayo y mor yn ryw le Ac val y herchis duw iddo noe aeth allan ac y kymerth ef serten o anifailiaid nid oeddynt byredic ac y llosgodd hwynt yn aberth y dduw A hynny a vy gymeradwy gan dduw hynny yn gymaint ac y roes ef genad yddynt y vwytta kic pob anifail a 'r a berthynai y lladd ac y yved o bob gwinn Ac o vlaen y morgymlawdd hynny nid oedd y bobyl yn yfed ond dwr ac nid oedd raid yddynt ddim ond a ddelai o ffrwyth y ddayar Ac yrywan y gellwch chwi weled vaint y dialedd a gymerth duw ar y byd am y pechodav Ac velly y mae yrywran lawer yn pechu mewn amrafael raddav yn vwy noc yr oeddynt yr amsser hwnnw Ac am hynny yr wyf inev [td. 108] yn tybiaid y kymer duw ddialedd arnom am yn pechodav ac y gwnathoedd duw ddialedd er ystalym oni bai vod gweddi yr eglwys a 'r saint bycheddol ac yn vnwedic drwy weddi yr arglwyddes vair vorwyn A hynny chwchwi a gewch y glywed mewn ynsampyl o saint domnick val yr oedd ef yn i weddi y gwelai ef yr arglwydd Iessu grist ac yn i law dri gwayw yn barod y saythv yr byd hwnn yn ddialedd am y pechod Ac velly y dayth yr arglwyddes vair ac y gestyngodd ar y gliniav ger bron y harglwydd vab gan ddywedyd pa beth yssydd y 'th vryd ti y wnaythyr || O v' arglwyddes vam y mae y byd yn kyn lawned o valchder a chenvigen a ffechod godineb ac y mynwn i saethv y tri gwayw hynn trwy ddialedd ar y bobyl Ac velly y ddlygoedd hi y harglwydd vab aros ennyd a gwnaythyr trygaredd ac hwynt O achos y mae y mi rai yn wassnaethwyr a bregetha y 'r bobyl y troi hwynt oddiwrth y pechodav Ac velly yr esbariodd yr arglwydd hwynt ved ynn hynn ac y by drygaroc wrthynt Eithr yn wir y mae y byd yr ywan yn kyn lawned o drais a lledrad [td. 109] a dychwant gan bawb ar y gilydd ac y mae y gwainiaid yn krio ar dduw am help a swckwr Kans y mae yn debic y 'n trewir ni ac vn o 'r tri gwayw hynn Nid amgen drydaniaeth nev glefyd nev laddvae Ac rac hynny gristnogion da moesswch y ni weddio ar yr arglwyddes vair val y gallo hithav weddio at y harglwydd vab megis yr arweddo ef ni y 'r llawenydd a berv yn dragwddawl Amen
   
Vy ngharedic bobyl ysbyssv ychwi mae heddiw yw y sul a elwir __________ A hyny yssydd mewn rifedi o ddec a daygain yr hwnn rifedi yssydd yn diweddy mewn llawenydd a gogoniant Achos yn yr hen ddeddyf gynt a 'r gyfraith pawb a 'r a vai mewn rwymedigaeth arglwydd dros sserten o amsser nev mewn dysgyblaeth llawen a vyddai ganto ddyfod allan oe amod Eithr gristnogion da am y rwymedigaeth hwnn y mae y ninav lawenydd tragywydd amdano ac yssydd heddiw yn dechre ac yn diweddy dduw pasc ac er dangos [td. 110] y bob kristion a 'r yssydd mewn klwyfe a dolyrie nid amgenach noc mewn pechod marwol ac ymwrthod ohonynt ac y ddyfod y 'r llawenydd a 'r digrifwch mwyaf yn hyrnas gwlad nef A hevyd y mae y tad o 'r nef o 'i vawr drygaredd a 'i ras yn kenady y bob kyfryw gristion gwbyl o ellyngdod yn i ddydd diwedd o chadwant hwy driffeth yn y byd hwnn nid amgenach no chyffes ac edifairwch a gwnaythyr Iawn y bawb o 'i dressbasswyr Ac yn vnwedic kyffes lan o 'th enav a chwbyl edifairwch athwc di y dyrnas gwlad nef A hevydd [sic] gwybydded pawb y vod mewn kariad pryffaith heb lettro yn y byd yndo ac oni byddy velly ni chai di ollyndod mewn lle o 'r byd Ac am hynny or mynnv gael gollyngdod gan y tad o 'r nef a 'th wnaythyr yn lan kymer edifairwch am dy bechode a meddylia na wnelych bechod mwy A ffawb a 'r a wnelo hynny ef a vaddav duw yddynt y pechodav kans dilev pechodav a ordainiwyd yddaw Ac o herwydd hynny y gallwn nni gymryd ennsampyl o bedr a wadodd y arglwydd dair gwaith drwy anydon Eithr ef a gymerth edifairwch mawr _____________ ac a wylodd yn dost ac y mae duw mor gyflawn o drygaredd ac [td. 111] y bydd llawen ganto weled dyn pechadyrys y erchi trygaredd iddaw
   
Mi a gaf mewn llyfr a elwir legenda auria vod gwr kyfoethoc gynt a bod hwnnw yn gynddrwc y vychedd ac yr oedd bob dyn yn tybiaid ac nad oedd iddaw obaith trygaredd ond myned y yffern Ac velly ef a hapiodd y 'r gwr hwnn glefychv o glefyd gorthrwm megis y tybiodd ef ehvn y byddai varw Ac yno y meddyliodd ef yndo ehvn mor ddrwc y dygassai ef y vychedd yn y byd hwnn ac y kymerth ef edifairwch kalhon a blinder a gofal am y bechode ac y hwylai ef am bob gwaith ac y delai yn i gof am y bechodav Ac velly y by ef yn gorwedd saith niwarnod a saith nos ac y kyffessoedd ef yn lan ac y kymerth ef wir edifairwch yn i galhon ac y galwoedd ef byth am drygaredd val yr oedd yn dost gan bob kristion o ddyn y wrando Ac yna y by ef varw || Eithr ef a hapiodd yn yr amsser hwnnw varw manach a oedd yn trigio mewn manachloc oedd ger llaw Ac ydd oedd y mynach hwnn mor vycheddol ac y mynne y abad ef y gerdded gwedy y bai varw a mynnv o 'r abad y gred ar [td. 112] ar ddyfod ymddiddan ac ef Ac velly y dayth ac y dywad wrtho || syr yldyma vyvi yn dyfod y gadw vy addewid ac ydolwc ychwi roi y mi gennad y vyned ymaith kans mi a gaf vynet y 'r llawenydd || Ac yno y gofynnodd yr abad a aeth y 'r llawenydd neb a 'r a vy varw yn yr amsser hwnnw ond tydi Ac y dywad y mynach do vn arall heb ddim mwy a hwnnw oedd enaid y gwr hwnn ac a 'i henwai erbyn y henw Ac yna y dywad yr abad Nid tydi yw vy mynach i ond ryw ysbryd yn kaissio gwall arnaf kans mi a wnn yn hysbys od oes enait yn y byd yn y poenav vod y enait ef yn vn onaddynt || O heb y mynach bychan o griston o ddyn a wyr hannes enait tyn gwedy yr el o 'r korff kans ef a gymerth y gwr hwnnw gymaint edifairwch ac y hwylodd ef y dwr hallta yn i galhonn am y bechodav oni wlychodd y holl ddillad hyd y ddayar megis y gwrandawoedd duw ar y weddi ac yr aeth y enait ef y 'r drygaredd Ac yna y diolches yr abad y dduw a 'r saint o 'r dangossiad hwnnw ac y pregethoedd yr abad y enairif o bobloedd o 'r edifairwch hwnn ac o drygaredd dduw Ac velly gristnogion da nyni a ddlywn ystyriaid yr edifairwch a gymerth y gwr hwnn val [td. 113] y gallon ni gymryd edifairwch y ddodi y 'r llawr yn pechodav ninev A gwybydded bawb vaint yw yr help yssydd y 'r enaid or diellir Ac yn wir ni a ddlywn vod yn yr amsser bendigedic hwnn yn vwy yn edifairwch noc amsser arall yn vnwedic y daygain niwarnod val y mae salm dd broffwyd yn dywedyd ____________________ Arglwydd dduw trygaroc dy drygaredd a thrygarha wrthyf Ac yn wir pan vo dyn yn edifar ganto y bechode y mae duw yn gwrando arno O meddylia ef na syrthio ef mwy yndynt Eithr mendio a byw mewn kariad pryffaith heb lettro o 'r byd yndo Ef gaiff dyfod y 'r llawenydd tragwddawl heb dranck a heb orffen Ac yn wir onis gwna ef a vydd kolledic yn dragwddol
   
Mi a gaf yn ysgrifenedic vod y wr gynt bymaib o vaibion ac ef a 'i kostassai wynt mewn ysgol yn hir o amsser Ac velly ddiwarnod ef a elwis y vaibion ger y vronn ac a ddywad wrthynt val hynn Vy maibion mi a 'ch kostais chwi y ddysgv mewn ysgol ac a droylais wrthych lawer o dda arnoch ac ni welaf i broffit [td. 114] o 'r byd er hynny Eithr onid atebwchwi yr kwestiwn hwnn yn ych plith ychvn ni chostiaf i mwy o 'm da arnoch ac ni lafyria wrthych Ac velly gofyn a wnaethant y tad beth oedd y kwestwn Ac yntav a ddywad yn wir myvi yssydd hen a gwann ac yn gwybod na allaf i vyw yn hir a mi a vynnwn wybod beth orav ar les y 'r enait y wnaethyr o waithredoedd da yn y byd hwnn Ac yna yr ateboedd y mab hynnaf ac y dywad yn wir vy nhad pregethv a dysgv y ffydd gatholic a ddwc yr enaid y 'r nef o vlaen dim da Heb y dad beth a ddwedy dithav heb y dad wrth yr ail mab || Ac yntev a ddywat ffydd dda a chywirdeb a ddwc yr enait y 'r nef ymlaen dim Beth a ddywedy dithav wrth y trydydd mab Ac y dywad yntev gweddiav da a lewissennav a ddwc yr enait y orychelder nef yn gynt no dim yn y byd Beth a ddywedy dithav wrth y pedwrydd mab am y kwestwn hwnn Yn wir gwnaythyr perindodav a chwplav y benyd a hynny a ddwc yr enait y 'r nef yn gynt noc vn o 'r llaill || Beth a ddywedy dithav wrth y pvmed mab || Yn wir vy nhad heb ef y mae peth a ddwc yr enait y 'r nef yn [td. 115] gynt noc vn o 'r hai eraill Beth yw hynny heb y dad Yn wir vy nhad kymryd o ddyn gariad pryffaith ryngto a 'i gid gristnogion Kans er gwnaythyr o ddyn bob rin dda oni bydd ef mewn kariad pryffaith ni vaelia dim iddo ty ac at vyned y 'r nef Er gwnaythyr o ddyn bob rinwedd dda roi kardode ac elwissene myned y berindode a bod yn dda y ffydd a ffregethv a dysgv ac wylo yn dost ni chlyw duw ddim ohonno oni bydd ef mewn kariad pryffaith Ai ffai bewn ni mor vycheddol ac y ssydd o engylion yn y nef ___________________________ ac er gwybod ohonaf i yr holl gelvyddyd a chyfrinach yr arglwydd ___________________________ a ffai bai vy ffydd i kyn gadarned ac y gallwn i wastattav y mynyddoedd _____________________________ a roddi vy holl dda byd y dlodion er mwyn yr arglwydd ac ymroddi ohonof i vy hvn y 'mlosgi mewn tan ac oni byddy di mewn kariad pryffaith ychydic a ffrwytha yt hynny Kans angenrait [td. 116] yw y bob kryadyr o ddyn garv duw a bod mewn kariad pryffaith Ac yn wir o chery di dduw kar di dy gid griston ac oni wnav di hynny yr wyd ti yn dy dwyllo dy hvn Kans kariad pryffaith a gydd dy bechode di Ac yn wir y neb a vo marw mewn pechod marwol kolledic <vydd> Ac o bob rinwedd dda ar ddyn gore yw kariad pryffaith Ac yn wir gristnogion da raid y ni vod yn ffyddlon y 'n meddwl a 'n gwaithred heb letro o 'r byd val y mae yr eglwys yn i erchi nit amgenach no chredy y 'r tad a 'r mab a 'r ysbryd glan vn duw tair persson A hevyd kredy y eni ef o vair vorwyn trwy eire yr angel heb achos kyd knawd a 'i eni ef mewn knawd a chic a gwaed a chredy y varw a 'i gladdy _____________ a 'i godi ef y trydydd dydd o vairw y vyw ac I ymddrychafodd y 'r nefoedd dduw Iav drychafael ac a ddaw ddydd y varn y varnv ar vyw a mairw Eithr gristnogion da val y dywad yr arglwydd wrth abram y kai ef etifedd o 'i wraic sara drwy ysbrydoliaeth yr ysbryd glan pan oeddynt hwy yll dav [td. 117] wedy passio y hoedran Eithr ef a ddywad yr arglwydd wrth abram y kai ef etifedd a vydde kyn amled y weled a 'r ser yn yr awyr Eithr pan anet y mab y gelwid ef Eissac a phan oedd ef yn bymlwydd ar hygain y dywod yr arglwydd wrth abram dos di y 'r mynydd a 'th vab gyda thi ac offrwm ef val ydd oedd yr arver yr amsser hwnnw Ac velly i edrychodd abram ar y vab ac y by othrwm ganto Eithr ef a beris y vab Eissac gymryd ffagode o wrysc ar y gefn a 'i losgi ehvn A phan ddoythant y benn y mynnydd ef a wnaeth abram allor megis yn goed y gyd ac a ddechroyodd roi tan yndi Ac ef a gymerth y vab Eissac ac a vynnai y ladd a 'i offrwm Ac yna y klywai ef lais angel yn dywedyd ac yn erchi iddaw baidio a chymryd y vab A myned ac ef y 'r llong oedd ger llaw ac offrwm dros Eissac Eithr gristnogion da ni allwn ni wnaythyr kefflybiaet o 'r arglwydd Iessu ac Eissac yr ysbryd gan yr hwnn nid esbariodd ef ehvn Eithr godde yr iddewon y gably a fferi iddaw ef ehvn ddwyn y groes ar y gefn a 'i arwain hyd ymynydd kalvarei ac [td. 118] yno y roi ef erni y ddioddef gloes angav dros yn Iechyd ni ar y groes A 'r groes honno a wnaethbwyd o bedwar rwyogaeth o goed nid amgenach no sydyr cypyr pren oliff a phren helic Ac velly y gellir galw Iessu yn debic y eissac Kans llawer o enaitav a dynnoedd ef o yffern a 'r a athoedd yno dan wylo a gridvan yn dost || Eithr gristnogion da yn yr vn ffynyd y gwnaeth ef val y mae ef heddiw yn tystolaethv yn yr evengil _______________________ _______________________ Ac yn y modd y dalwyd ef ac ysgyrssiwyd ac y poered yn i lygaid A chwedy y ysgyrssio y roi ar y groes ac velly i yrrv i loes angev Ac ef a godes y trydydd dydd o vairw y vyw Ac yn dystiolaeth ar hynn ef a hapiodd y longiws gwr dall ni welssai ddim er Ioed a phan ddoyth ef ger bronn a dywedyd y gairiav hynn ___________________________ Iessu mab duw trygaroc trygarha wrthyf Ac y dywad yr arglwydd wrtho beth a vynny di ymi wnaythyr yt [td. 119] o arglwydd roi vy ngolwc ym Ac y dywod yr arglwydd wrtho yn wir dy ffydd di a 'th amddiffynnodd Ac y kafas ef y olwc ac y diolches ef hynny yr arglwydd Velly yn wir y mae y ninav bob kyfryw ddyn a vyno kael maddeyaint gan dduw raid iddaw vod mewn adifairwch kalhon ac yn lan gyffessol a gwnaethyr Iawn y dressbasswyr a bod mewn kariad pryffaith heb lettro yn y byd A hevyd gristnogion da er dwyn mwy o ennsampyl ychwi
   
Mi a gaf yn esgrivenedic vod esgob santaidd gynt yr hwnn nid oedd yn yr holl ynys vn gwr a allai vod yn well y vywyd a 'i vychedd noc ef na gwell ysgolhaic A phann oedd ef yn i glaf wely ef a ddoyth atto ef aneirif o anysbrydoedd er profedigaeth arno ac y argo ac ef yn erbyn y ffydd yn gymaint ac y by agos yddynt a 'i droi ef allan o 'r ffydd a 'i roi mewn anobaith Eithr yr oedd yr arglwyddes vair yn gymaint ac y byassai ef yn wassnaethwr kywir iddi hi yn barod y 'w achyb ef [td. 120] ac a ofynnodd iddo a wyd ti yn kredy val y mae eglwys duw yn i erchi yt ac yno y gwyby ef mae profedigaeth ydd oeddid yn i gaissio arno || ac y dywad yntev ydwy v' arglwyddes yn gwir gredy pob peth a 'r a berthyn ty ac at yr eglwys ac val y mae hi yn dysgv y mi Ac yno y roes yr ysbrydion drwc aramlais garw gadarn ac yr aethant drwy benn y ty allan ac y gorchmynnodd ef yr enaid y 'r tad o 'r nef ac yr aeth ef y 'r llawenydd tragwddawl I 'r hwnn lawenydd yr elom ninnav poet gwir Amen
   
Vy ngharedic bobyl ysbyssv ychwi mae heddiw yw y sul kyntaf o 'r grawys glan ac yssydd mewn kyfrif xl diwarnod o heddiw hyd dduw pasc Ac o 'r achos hwnnw y dyly pob kyfryw gristion bycheddol wnaythyr Iawn y dduw am y dressbas val y mae pob kyfryw gristion yn rwymedic ac yn gyfraithlon y ymprydio y daygain niwarnod hynn onid yr hai y mae y gyfraith yn kenettav yddynt baidio wrth orchymyn yr eglwys Sef ynt yr hai [td. 121] hynny yr hai Iefainck heb vod mewn oedran a 'r llafyrwyr a 'r perinion a 'r gwragedd baichogion a 'r hen ddynion gwedy passio y hoedran a phobyl glaifion - yr haini y mae y gyfraith yn roi ar y kidwybod Ac yn gymaint ac nad ydiw duw sul yn ddydd y dychon bod ympryd arno Eithr y mae pob kristion yn Rwymedic y ymprydio bob mercher a gwener drwy y grawys a dyfod dduw mercher nessaf y eglwys duw y wrando gwssanaeth ac y gymryd llydw ac i ystyriaid y gairav a ddyweter wrthych yr amsser hwnnw _________________ Meddylia ddyn mae o 'r pridd y doythost ac y 'r pridd ydd av Eithr y mae amrafael achossion pan it ymprydir y daygain niwarnod Val y mae yr evengil yn dywedyd heddiw __________________ val yr aeth yr arglwydd wrth orchymyn yr ysbryd glan y ddinas karissalem a gwlad sierigo ac oe demto gan y kythrel Ac yno y by ef yn y diffaith vynydd yn ymprydio xl niwarnod a xl nos er yn mwyn ni er dangos y bob kyfryw gristion y gobrwy a 'r tal yssydd yt am y dyrwest yr [td. 122] h<wn>n y mae ef yn dwyn ar ddyall yn y proffes o 'r yfferen o 'r dydd heddiw ac yssydd yn arver yn vwyaf o hynn hyd basc _________________________ _________________________ val y mae dy lan ympryd di yn gostwng y lawr dy anwiredd di ac yn kodi y vynydd dy waithredoedd da di ac yn i amlhav yr hynn y kai di anrydedd mawr yn y nef ac a berv yno yn dragywydd Ac val y mae gwyr o ddysc yn dywedyd rinwedd y dyrwest a wnelych di yma yssydd obrwy yt ger bronn duw Eithr gristnogion da ymogelwn ni rac yn twyllo a chael gwall arnom val y gwnaeth y kythrayl ac Eva Kans trwy brofedigaeth y kythrayl y twyllodd ef hi y dorri y gorchymyn oblegid yr vn aval ac o 'r achos hwnnw yr aeth pymoes byd y yffern Velly gristnogion da y dayth y kythrayl ar lvn dyn y gaissio yr arglwydd Iessu grist val y mae yr efengil yn dywedyd ________________________ Ac velly y byassai Iessu yn ymprydiait xl niwarnod Eithr wrth nattyr dayarol ef a godes newyn arno ac yna y doyth y kythrel atto ac y dangosses y kerric iddo ac y dywad wrtho [td. 123] os tydi yssydd vab duw o 'r nef gwna di y kerric hynn yn vara Yn y modd hwnnw y kawssai ef wall ar Eva pan vwytawssai hi yr aval y tybassai yntav y kymerai Iessu y bara o 'r kerric ac y bwyttae kans pechod glothineb yssydd yn ewllys y knawd dayarol Ac y dywod yr arglwydd wrtho _______________________________ ___________________________ yn wir nid yr ymborth dayarol yw yr ymborth a berv yn dragwyddol Eithr o rinwedd y gairav a ddel o enav yr arglwydd Ac yna y kymerth y kythrel ef ac a 'i roes ar binagl ychel ac y dywad wrtho os tydi yssydd vab dyw dyred y 'r llawr heb help dim o 'r byd yn ddieniwed ar dy gorff val y gallwyf i addnabod mae tydi yssydd vab duw Ac yna y dywod yr arglwydd ______________________________ Kerdda di ymaith ni themty di ddim o 'th dduw etto Ef a ddayth y drydedd waith at yr arglwydd _______________________________ Ac yna y kodes y mynydd dan draed y kythrayl ac y safoedd yntev ar y benn ac y dangosses iddo yr holl vyd a 'r holl gyfoethogrwydd y byd || Yn wir heb y kythrayl hynn [td. 124] a rof i y ti er ymestwng ac addoli y myvi Ac yna y dywod yr arglwydd ____________________ kerdda di satan vydyr y mae yn ysgrifenedic yn yr esgythyr lan ac y mae hi yn dywedyd vod yn raid y ti addoli dy arglwydd dduw a 'i wssnaethv Ac yna yr aeth y kythrel ymaith ________________________ Ac yna y dayth yr engylion ac ymborth yr arglwydd Ac yn wir gristnogion da y mae y kythrel yn esgydach y daygain niwarnod hyn noc vn amsser y annoc ar y bobyl yn vnwedic y tri ffechod hynn nid amgen balchder a chwant y 'r byd a glothineb Eithr gristnogion da y mae yn raid y ni gael triffeth y Iachav yr hai hynny nid amgen yn erbyn glothineb noc ymprydio yn yfydd || yn erbyn balchder yfydddod y 'th gid gristion yn erbyn chwant y byd kymryd yr eiddom nyhvn yn ddigonol a ranv peth y 'r tlodion ac y 'r gwainiaid A hefyt bod heb gymryd ar yn bwyd a 'n diod ond yn ressymol ac ymprydio y dydd a 'r nos val y gwnaeth krist Eithr y mae ohonom ni lawer a ddaw y 'r dafarn ac a eistedd ar hyd y dydd a 'r nos er llenwi y vola ac y syrthio mewn glothineb A ffan eloch y vwytta roi arwydd y groc ar ych bwyd a 'ch diod a dywedwch ych pader a 'ch [td. 125] aue maria a 'ch kredo y ddiolch y 'r arglwydd y llyniaeth a ddanvones ywch ac ar ol ych bwyd yn yr vn modd ac velly y mae y chwi diolch [sic] y dduw am ych bwyd angenraidiol ac velly y mae raid ywch ymweglyd rac glothineb Ac yn erbyn balchder yr hwnn yssydd bechod anorbaid yr enait ef a vydd raid ychwi vwrw chwant y byd ymaith oddiwrthych ac yfyddhav yn ostyngedic y dduw a meddyrio pa vodd y ganet pob dyn ac mor dlawd y dayth y 'r byd a 'i vod yn siwrnaio boynydd ty ac at y ddydd diwedd Ac yna angav a ddaw ac a 'i bwrw ef y 'r llawr yn i glaf wely dan gwynvan a gridvan yn dost Ac yn wir anodd vydd gan y mwyaf a 'i karai ef yn y blaen ddyfod yn i gyfyl Ac velly yr annsywa yr anadl ac y dya y gwefyssav ac kylhaa yr wyneb ac y melyna y llygait ac y bloesga y tafod ac y wastia dy holl gorff ac o 'r diwedd roi yr enait y vynydd Beth gwedy hynny a wnay di nac a elly y wnaythyr yn wir dy hebrwng y 'r vynwent a 'th roi yn y ddayar Ac yn wir byan yr av di dros gof ac os tydi a veddwl am hynn yr wyf i yn tybiait na veddyly di am valchder || Ac yn erbyn chwant y 'r byd ymgosba val y roddo [td. 126] duw yt y da a diolch y ddyw pa vodd bynnac y danvono yd || Ac y mae yn raid yt roi kyfrif am bob gorwyl a 'r a veddyliech y wnaythyr ac er duw meddyliwch am dy y tlodion a 'r gwainiaid a weloch ac eissav arnynt a gwnewch val y mae yr evengil yn i erchi rowch chwi a duw a ranna y chwithav yn ddigonol Kans val y mae saint awstin yn dywedyd y galhon ni chlywo ar y law roddi kardod nev elwissenn y dlawd nid ydiw ef dailwng y ofyn trygaredd dduw a phwy bynac a 'i roddo er mwyn yr enaidiav y mae yn vodlon gan yr arglwydd ef ac y mae yn llawenychy yn vawr ar yr enait __________________ Kans y gardod yssydd yn achyb yr enait val y mae saint grygor yn dywedyd ___________________ val y mae y dwr yn dyffoddi y tan velly y diffydd y gardod y pechod Val y mae y proffwyd yn dywedyd rowch beth a duw a rydd y chwithav ddigon _____________________ Maddav y 'th gid griston a wnaeth y 'th erbyn a duw a vydd trygaroc wrthyd tithav Eithr gweled yr wyd ti nad oes genyd ti [td. 127] ddim y roi vn amsser Beth a wna hynny yn wir yr ysbryd drwc yssydd y 'th ganlyn bob amsser ac yn llestair yt roi
   
Mi a gaf yn ysgrifenedic vod marchoc yrddol kadarn Eithr yr oedd ef yn anllywodraethv y gorff ehvn a bwydydd a diodydd a ffob peth a 'r a vai ddeinteth ef a 'i mynnai Eithr o 'r diwedd ef a vy varw ac a gladdwyd mewn kist o vaen Ac yr oedd y 'r gwr hwnn vab yn wr kadarn ac yr oedd ef yn arver bob dydd o ddywedyd y broffwnndis rac enait y dad Ac velly ddiwarnod ef a wnaeth gwledd y bob gwr o st<at yn> y wlad o bob ty iddo Ac velly pan ddoethbwyd a dwr yddaw y ymolchi ef a ddayth yn i gof ddywedyd y broffwndis a gwnaythyr y weddi dros enait y dad ac y daissyfoedd ar y bob a<r>os ac y dywedassant hwynte yr aent gydac ef Ac yno ef a ddoyth ynddo veddwl ar weled bedd y dad yn agored ac oni chai ef hynny ef a vyddai varw yn i veddwl ehvn Ac y gwnaeth ef y 'r gwaission agori y bedd ac y kanvy ef lyffan yn y bedd kyn ddyed a 'r ddim [sic] dyaf ac a alle vod yn y byd a 'i lygaid yn ddwy olwyn o dan A hwnn oedd a 'i grafangav ynglyn ynghalhon y dad ef [td. 128] ac yn bwytta y galhon y ffesta ac y galle Ac y dywad y vab wrtho o vy nhad llawer o vwyd a diod a gymeraist wrth dy chwant Ac yr owran y gwelaf i vythaiad y kythrel yn i gael ef ar dy galhon di yr hwnn yssydd annvaidrawl y weled Ac yno y kayodd ef y gist vaen arno A phan ddarvy iddaw wassnaethv ar y bobyl ef aeth yn gyddiedic ac adewis y anrydedd bydol a chwbyl o 'i vowyd ac aeth y gaerissalem Ac yno y by ef tra vy vyw yn y gwssnaethv tlodion a chlaifon ac mewn tlodi tra vy vyw A phan welas duw amsser iddo <va>rw y kyrchodd yr engylion y enait ef y 'r <llawen>ydd tragwddawl
   
Vy ngharedic bobyl yssbyssv ychwi mae heddiw yw yr ail ssul o 'r grawys glan yr hwnn gristnogion da val y byochwi yn ewyllyssgar y vod yn lan ac yn onest ymarddel a 'r byd bellach y dlywn ninev vod yn vwy yn pryssyrdeb y wnaythyr yn henaide yn lan Yr amsser hwnn a ordainiwyd y lanhav yn kidwybod rac pob ryw enwiredd ac rac pechodav brychoylyd val y gallom ni dduw pasc vod yn kidwybod yn lan y gymryd yn harglwydd ni Iessu grist attom Val y mae [td. 129] saint pawl yn dywedyd yn yr abostol _______________________ hynn yssy ewyllys gan dduw vod ohonochwi mewn trallod ac yn santaidd y 'ch glanhav ychvn y haeddy bodd duw ac y weddiaw arno ar vod yn llestri ni yn lan nid amgenach no 'nn kalhonne erbyn dyfod yr arglwydd Iessu grist attom Velly y kawn ni ddwyn ar ddyall mae yn kidwybod ni yw ef Ac yn wir y neb a vo a 'i lester yn lan a verkir hyd dydd brawd ac yno yr agorir dy lester di val y kaffo yr holl vyd weled beth yssydd ynghadw gennyd ai tec ai hagr Eithr y neb yssydd yn dyfod a 'i lester yn lan ger bronn y brawdwr a gaiff y lywio Pa vodd y gelly dydi gadw y llestyr hwnn yn lan Yn wir gwnaythyr val y mae yr eglwys yn y erchi Ensampyl o wr da bycheddol a elwit Iacob yr honn ystori yr ydis yn i harver yr wythnos honn Ac i 'r gwr hwnn yr oedd dad a elwit Eissac a mam a elwit rebecka Ac ef a aned iddi ddav vab ar vnwaith ac vn ohonynt a elwid esaw yr hwnn a anassid yn gyntaf a 'r llall a elwit Iacob Eithr gristnogion da yr ystori honn yssydd hir ond nyni a gymerwn [td. 130] yr hwnn yssydd angenraidiol ty ac at yr enait Eithr ef a roes yr arglwydd ras mawr y 'r gwr hwnn Eissac megis pa amsser bynnac y roe ef y vendith y vaibion y dywgiav yddynt Ac yn achos bod Eissac yn hen ac yn wann ac yn ddall ac yn agos y ddiwedd y oes Essaw kerdda y hela y mi vwyd val y gallwyf y vwytta val y gallwyf i roi y ti vy mendith kynn vy marw Eithr pan aeth essaw ymaith y dayth Iacob wrth ddysc y vam ac y kymerth ef vendith y dad ac y dywad y dad wrtho ___________________ bydd di arglwydd ar dy holl vrodyr Ac y gwnaeth ef Iacob yn aer iddaw ac a 'i bendigodd a phawb a 'r a 'i bendigai yntev || Eithr pan ddayth essaw y dre y kasshaodd ef y vrawd Iacob ac a veddyliodd y ladd Ac y gwnaeth Iacob wrth gynghor y vam nid amgen myned allan o 'r wlad at ewyrth oedd iddo a elwit laban Ac val yr oedd ef yn kerdded mewn gwlad anghyfiaith a ffobyl velldigedic ni lefaissai ef hir drigio gidac ef ac ni chai ef ond gorwedd ar vayssydd ac ar ffyrdd Ac velly y [td. 131] roes ef garec dan y ben ac y kysgodd ___________________ A thrwy y hvn ef a welai yssgol yn kyrha yddyd o 'r ddayar hyd y nef _______________________ ac engylion o 'r nef yn tramwy ar y hyd Ac y klywe ef dduw yn dywedyd wrtho myvi yw arglwydd abram ac eissac a myvi a ro y ti y wlad honn ac a vyddaf gaidwat arnad Ac y dyffroes Iacob ac y dywad ________________________________ Yn wir y mae duw yn y lle hwnn ac yn anwybod y mi Ac velly yr aeth ef ymaith at y ewyrth ac y by ef gydac ef vgain mlynedd mwy ac yno y dyweddiodd y ddwy verched vn a elwid ragel a 'r llall a elwir laia A chwedy y vod ef yno yn gyhyd a hynny ef a ddamynodd vyned y dref y wlad ehvn Ac ef a gymerth gidac ef y wraic a 'i blant a chwbyl ac yr aeth ymaith Ac yna y dayth eneirif o engylion y helpv ef Eithr pan ddayth Iacob o vewn ryd y herchis ef y bawb ac a oedd gidac ef vyned o 'r blaen ac i tariodd yntev yn ol yn i weddi Ac val yr oedd ef yn gweddio yr ymrithioedd angel gair y vron ar lyn gwr ac a 'maelodd ac ef ar hyd [td. 132] y nos hyd yni oedd ddydd ac a 'i kymerth ef erbyn llyssewyn y vorddwyd ac a 'i gwnaeth ef yn gloff tra vy vyw Ac y gofynnodd yr angel y Iacob beth oedd y henw Ac y dywod yntav mae Iacob y gelwir || Nac ef heb yr angel ni 'th elwir di velly mwy Eithr Issrael vydd dy henw di Ac y kroesses ef ac y gadewis ef yno yn gloff byth o hyny allan Ac er hynny ef aeth y dre yn anrydeddys Eithr gristnogion da yr estori honn yr ydis yn i darllain yn eglwys duw er sampyl y bob kyfryw wassnaethwr a ddamvno kael bendith y dad nid amgen no 'r tad o 'r nef Y mae yn raid y chwi vod yn gyntaf a 'ch enw yn Iacob a chwedy hynny Issrael Eithr nyni a ddyallwn mae yr ymaelyd oedd Ac Issrael y wr yn kaissio gweled duw Kans pwy bynnac ac aissio gweled duw raid yw iddaw ef ymaylyd ar y ddayar honn nid amgenach noc a 'r knawd ac a 'r angel drwc yssydd yn dy ganlyn Yn enwedic pan wnelych di bechod y gyrr y kythrayl ynod ti gywilydd yn dy galhon rac y ddywedyd wrth neb ac velle y mae yn raid y ninav ymafael a 'r kythrayl ar knawd a 'i gorchvygv nid amgen no dywedyd allan yn pechodav o gwbyl [td. 133] Ac yna y bydd kywilyddys y kythrayl ac ofnoc Ac y mae yn raid yd wnaythyr dy benyd a chyngor dy dad enait A chymryd sampyl o 'r wraic hynn val y mae yr evengil yn dywedyt ___________________________ Ac velly y dayth y wraic honn ac y kyfarvy a 'r arglwydd ac y gofynnodd iddo am help y 'w merch yr honn oedd y kythreyl gwedy kael gwall erni Ac y dywad wrtho ____________________________ Iessu mab duw trygaroc dy drygaredd a archa Ac yr attebodd yr arglwydd hi ____________________________ _____________________ nid ta kymryd y bara ymborth y 'r hai bychain a 'i vwrw y gwn nev i gynawan __________________________ Nac ydiw arglwydd kans ef a gaiff y kwn a 'r kynawon y briwsson a syrthio dan vyrdde yr arglwyddi || Ac y dyfod yr arglwydd wrthi __________________________________ o wraic da yw dy ffydd di a bid y ti val yr wyd yn i ofyn Ac velly yr aeth yr anysbryd ymaith o 'r verch a hi a vy Iach Eithr dwyn ar ddyall ychwi gristnogion da oblegit y gwr hwnn a 'r wraic dy vod ti yn trafaely rwng y pechod a 'r kythrayl nid amgenach [td. 134] no meddylio am gyffessv wrth dy dad enait yn llwyr heb arbed dim er kywilydd nac er rybywck nac er ofn Ac velly y by ef diofal y mafael a 'r kythrayl A hevyd yn wir pob kristion a syrthioedd iddaw wnaythyr pechod ef a ddyly na chymero ef segyryd yn i galhon yni gyffesso yn lan Ac yno ni bydd trwbyl arno na rwng y gidwybod a 'r kythrayl Ac val y kny kenav Ievanck asgwrn velly y kny y kythrayl bob dyn dayarol a 'r a vo marw y mewn pechod marwol ac a allo y gyffessv a heb y wnaythyr val y kaf i mewn ensampyl o wraic
   
Mi a gaf yn ysgrifenedic vod gwraic gynt gwedy gwnaythyr pechod arythr a hi a vynne gael y gyffessv pei baiddie Ac velly y dayth yr arglwydd etti yn i gorffolaeth ac y dywad wrthi vy merch paham nad ydwyd ti yn kyffessv dy bechod Ac y dywad hithav arglwydd nis gallaf rac kywilydd A 'r arglwydd a ddywad wrthi moes y mi dy law Ac y roddes ef y llaw hi yn yr archoll oedd dan ben y vron a 'i gwthio y mewn hyd y galhon ef gan ddywedyd beth wraic a glywy di yna || Ac y krynoedd hi rac ofn ac y dywad o arglwydd mi a glywaf dy galhon di Ac yna y dywad yr arglwydd wrthi na vid arnad ti vwy o [td. 135] gywilydd o ddangos dy galhon y mi no minav y tithav Ac velly yr aeth yr arglwydd ymaith A 'r wraic honn a edrych ryngti a 'r gole a hi a welai y llaw yn waedlyd ac y kaissioedd hi y golchi Ac nid ae ef ddim oddyno yni aeth hi at y thad ysbrydol y gyffessv Ac yna yr aeth y llaw hi yn lan val yr oedd yn y blaen a hithe yn lan o 'i holl bechodav Ac velly yr aeth hi y 'r llawenydd a bery byth
   
Vy ngharedic bobyl yssbyssv ychwi mae heddiw yw y trydydd sul o 'r grawys glan Val yr wyf i yn darllain yn yr evengil __________________________ val y byrioedd yr arglwydd gythrayl o wr mvd A phan aeth y kythrayl allan ac ymddiddanodd y gwr hwnn Eithr gristnogion da y gwr mvd hwnn a allaf i y gefflybv y bob dyn nid oes ally ganto y gyffessv a 'i enav nac y lanhav ehvn Eithr tario yndynt o ddydd i ddydd yn hwyaf ac y gallont Kans y mae llawer dyn o wyr a gwragedd oni bai rac kywilydd y byd ni chyffessynt y grawys nac y maes o 'r grawys Ac yn wir yr haini y mae y kythreyl gwedy kael gwall arnynt Ac er duw y sawl yssydd heb ddyfod y gyffessv dowch ych glanhav ac y vwrw y gwr mvd y[td. 136]maith oddiwrthych ac o 'ch meddwl Ac na veddylied neb na bo arno lawer o vaych yn enwedic trwy na bo arnad onid pechodav meddwl Yn wir llawer meddwl llawer atgassrwydd llawer anydon a ddoyth dros dy enav Yn wir myvi a wnn na ddaw yn ych kof chwi ddywedyd y kwbyl kans hir y byoch heb gyffessv Eithr vy ngharedic bobyl pob pechod anwybod a 'r a wnaethoch onis kyffesswch chwi ef ryw amsser ni chewch chwi esgys am dano ef ddydd y varn Kans yn gyntaf dim ac y gellych gwedy y gwnelych di yn erbyn duw a 'r yssydd eniwed y 'r enait yn vyan y dlywch chwi ddyfod ych glanhav tra vo y pechod mewn meddwl Ac ni ddowchwi oni el ef dros gof ac er hynny pan ddeloch chwi a vyddwch vyd y gyffessv kans yr ysbryd drwc yssydd yn peri hynny Ac yr ydychwi yn tybiait nad pechod geirav digrif y beri chwerthin a thyngv mawrllw Yn wir yr ydychwy yn tybiaid nad ydiw hynny mewn eniwed y 'r enait Val y mae sain pawl yn dywedyd _______________________________ yn wir o dywedaf ychwi y bydd raid ywch roi kyfrif am bob gair over a 'r a ddywedyssoch er Ioed ac ni adewir vn haibio heb ddwyn dialedd amdano ddydd brawd Ac er duw [td. 137] paidiwch a 'ch gwatwargerdd a 'ch overedd Ac os chwi a wna yr hwnn yssy dda gan dduw chwchwi a dyngwch moliant a moliant y 'r neb a 'i dywetto Kans y tafod a ddengys ewllys y galhon yn gyntaf mewn meddwl a 'r ail mewn gwaithred A hynny a wna y 'r bobyl syrthio mewn pechod ___________________________ Yn gyntaf ef a demtir y dyn y wnaythyr wrth ewllys meddwl A 'r ewllys a gynnyll y pechod ___________________________ Ac yn wir pan ddarffo gwnaythyr y pechod hynny a 'i pair ef i 'r poenav tragwddawl ac yn vnwedic yr hai a watwaro y kidgristnogion Kans mawr yw y pechod hwnnw
   
Mi a gaf yn yssgrifenedic vod my nnaches santaidd ac yn lan vorwyn heb ogan iddi oddiwrth bechod godineb Eithr na vedrai hi ond son a dywedyd gairav amherthynas ty ac att hynny Ac velly y nos gwedy y marw hi y gwelai y chwiorydd hi vagad o anyssbrydoedd yn dyfod lle y kladdyssid y korff a 'i godi y vynydd a 'i esgyrio ac ysgyrssiav tanllyd o 'i harffed y vynydd yni oedd hi kyn ddyet a 'r glo ac o 'i gwregis y waered kyn [td. 138] wnned a 'r eira ac anyssbrydoedd heb allel aniwed iddi Ac ydd oedd ddwy o 'i chwiorydd hi yn kadw yr eglwys gwedy kodi y vynydd hanner nos y wssnaethv duw kyn kodi y llaill y vynydd A phan glwssant hwy y nad hynn ofnhav a wnaethant yn vawr Eithr ef a roes pob vn ohonynt gyssyr y gilydd a dyfod ty ac etti a wnaethant a gofyn iddi paham yr oedd hi yn yr agwedd hwnnw Ac y dywad yr ysbryd wrthynt yn wir chwi a wddoch vy mod i yn lan oddiwrth bechod yn y byd Eithr yr oedd yn ewyllyssgar gennyf i son am bechod ac o 'r achos hwnnw yr wyf i yn y boen honn oni wneloch chwi ych gweddi drossof i Kans trwy ych gweddiav chwi y mae gallel vy helpv ac ymwagelwch chwithav rac y kyfryw bechod hwnnw Ac yr ywan y gellwch chwi weled y perigl yssydd am dano ac am ddywedyd masswedd ac oferedd Val y mae yr ebostol heddiw yn dywedyd ______________________ kossba dy gnawd rac anwiredd a bydd yfydd a char dy dduw yn vwy no dim a bydd heddychlon a gwna ddayoni a darestwng y 'th gid gristion Kans yfydd vy grist a llawer o ysgorn a ddioddefoedd a gwatwar Ac ef a 'i kymerth yn yfydd ac mewn kariad pryffaith [td. 139] er roi enssampyl y 'r kristnogion y wnaythyr y gyfryw Eithr pwy bynnac a vynnai vyw yn ddwyfol ac yn gywir nis kayff rac pobl ddrwc genvigennys A phwy bynnac a ddioddefo yn yfydd y mae ef yn verthyr ger bronn duw Ac er dwyn ar ddyall ychwi
   
Mi a gaf yn ysgrifenedic mewn bychedd gwr santaidd a elwir Iosseph a ddioddefodd lawer o vlinder Eithr val y delai vlinder arno ef a 'i dioddefai yn yfydd Ac o 'r achos hwnnw yr oedd ef mewn anrydedd mawr val y kewch y glywed Eithr y mae yr estori honn yn ry hir ond nyni a gymerwn yr hwnn yssydd anghenraid ar hynn o amsser Ac y 'r gwr hwnn yr oedd dad a elwit Iacob ac y 'r gwr hwnn yr oedd ddayddec o vaibion yn vrodyr I Iosseph Ond ef a 'i karai y dad ef yn vwy noc vn o 'r llaill ac am hynny nis karai y vrodyr ef yn gymaint ac o achos gweled ohonaw ef vraiddwyd ac y gwyddiav ef y gorvyddai arnyntwy wnaythyr iddaw ef anrydedd ac y byddai arglwydd arnyd Ac velly y kymerssant hwy y kyngor ac y dywedassant [td. 140] Ni awn ac a 'i lladdwn ef ac etto ofni duw a wnaethan Eithr ni a 'i gwerthwn ef y iegipt Ac velly y gwerthassant hwy ef er xxx d o arian val y gwerthassit yr arglwydd Ac o 'r achos hwnny [sic] y by dduw gidac ef ac y prynodd pontiffer ef ystiwart brenin tir egipt Eithr yr oedd genvigen gan y kythrel wrth Iosseph megis y temtodd y kythreyl arglwyddes hwnnw y garv ef yn vawr ____________________________ Ac velly yr edrychodd yr arglwyddes ar Iosseph ac a gymerth afael yn i law ac yn ael y vantell ac a ddywad wrtho dyred ti ataf i y gysgv A phan wyby ef y meddwl hi ef a ffoes ymaith ac adewis yno y vantell Ac yna pryd na welas y wraic amgenach no hynny y kriodd hi yn ffest ac y dywad wrth y gwr wely di val y kaissiai Iosseph gyssgv gida myvi Ac y peris yr arglwydd roi Iosseph yngharchar yn y lle I roessai ffaraw y vwtler a 'i bobydd A phan syrthiassan y gyssgv y gwelynt vraiddwyd ac y dywad Iosseph y roi y brenin y vwtler yn y lle y byassai ef yn y blaen kyn pen y trydydd dydd ac y krogid y pobydd kyn pen y trydydd <dydd> [td. 141] Ac val y dywad ef yddynt y by Ac velly ef a hapiodd y 'r brenin weled braiddwyd ac ni wyddai neb ddim o 'i dyall na 'i deongl Eithr wrth gyngor y bwtler y danvones ef yn ol Iosseph a phan ddywad y brenin y vraiddwyd iddaw y dywad Iosseph vod tyw yn darbod o honaw vn vawr ac y doe amlder saith mlynedd yn ol hynny o bob peth ac wedy hynny drydaniaeth saith mlynedd eraill ac y byddai y bobyl heb ddim gantynt Ac velly y dyfod y brenin ni wnn i neb a vetro roi kynghor wrth hynny ond tydi a mi a 'th wnaf di yn orychel ystiwart ar vy mrenhiniaeth I Ac yna y peris yntav wnaythyr ysgyboriav mawr kedyrn a chasgly yr yd hyd ymhen saith mlynedd a llenwi yr esgyboriav yn ffest A phann ddarvy y saith mlynedd kyntaf yr oedd yn esgant y ffrwythav yn y byd Ac y klyby Iacob y dad vod yt ar werth yngwlad egipt ac y dannvones Iacob ddec o 'i vaibion y brynv yd A phan ddoethant yno a gweled Iosseph y syrthiassant y lawr ar y gliniav y anrydeddy ef val y gwelssai ef y vraiddwyd Ac ni wyddyent twy nad arglwydd y tir oedd ef Eithr ef a 'i ddnaby Iosseph hwynt yn hyssbys ac y [td. 142] dywad ef wrthynt yn lladin surgite kodwch y vynydd ysbiwyr ydychi a ddayth yma y vredychv y tir Ac y gwadassant hwynte yn galed ac y dywedassant mae plant oeddynt yr vn gwr a bod yddynt vrawd arall yn re a bod yddynt vn arall heb wybod ble a hwnnw oedd Iosseph Ac er gwybod gwirionedd ef a beris rwymo vn o 'i vrodyr a elwid simon ac a ddyfod y gorvyddai arno drigio gidac ef hyd pan ddelynt hwy a 'r brawd oedd yn re yno Ac velly y peris ef yn gyddiedic lawn y ffetanav hwy o 'r yd a roi y harian yn y ffetanav ymysc yr yd heb wybod yddynt Ac velly pan ddoythant y dre at y tad a thywallt yr yd o 'i ffetanav y kawssant y harian Eithr yr oedd yn drwm gan y dad am simon y vab adawssent hwy yn ol yngharchar a hevyd trymach oedd ganto orvod arno ddanvon beniamyn y gyrchv y vrawd at Iosseph Eithr pan ddayth beniamyn ger bron y vrawd ni alloedd y vrawd attal y wylo o achos nad oedd ef yn kymryd y llaill ond hanner brodyr iddaw A phann bringhaodd yr yd gida Iacob y gorvy arno ddanvon beniamyn y gyrchv mwy o 'r yd Ac yno y dilyfrodd Iosseph y vrawd oedd yngharchar allan ac y peris ef yddyn vyned y [td. 143] vwytta ac y llenwid y ffetanav hwynt o 'r yd Ac yn gyddiedic ef a barodd Iosseph roi ffiol arian yn yn o 'r ffetane a vyssai gan y vrodyr yn yved diod ac y herchis ef yddynt vyned ymaith Ac wedy hynny y dannvones Iosseph y bwtler ar y hol ac y dywad wrthynt mae kam oedd yddynt ddwyn ffiol yn lledrad o 'r lle y kewssynt sir vawr a chresso Ac yno yr oeddynt yn brydd ac y dywedassant nad velly y bysse Ac yno y datodoedd ef y ffetane hwynt ac y kafas y ffiol yn ffettann beniamyn ac y doethant twy drychefn at Iosseph dan wylo A phan y gwelas ef hwynt yn wylo a 'i vrawd ehvn beniamyn yn wylo yn vwyaf e gyd o achos kael y ffiol gid ac ef ac yna y herchis ef yddynt gymryd a sir dda kans myvi yw ych brawd chwi Iosseph ac na vyddwch ofnoc Y byant hwy yn trigio gyd a 'i brawd yn hir o amsser Eithr gristnogion da yr ystorri honn yr ydis yn y darllain yn eglwys duw yr wythnos honn yn enssampyl y bawb vod yn yfydd ac yn ostyngedic y gid gristion a dioddef yn yfydd yr hwnn a ddanvon duw attom a bod mewn kariad pryffaith er kariad ar y gwr a ddioddefoedd drossom Eithr pwy bynac a ddigio wrth dduw er danvon arno vlinder y mae yn raid iddo gyffessv yn dda a 'i gymryd yn yvydd Kans ef a ddywaid llawer dyn paham [td. 144] y mae duw yn gwnaythyr y chwarav hynn a mi Beth a wnaythym mi yn erbyn duw Yn wir y mae yr haini mewn perigl mawr kans y ryw beth a hynny a wna y ddyn golli gorchafiaeth nefoedd yn vnwedic a wnelych di yn erbyn duw
   
Mi a gaf yssgrifenedic ymyched sain ffrait laian vod gwr gynt yn glaf ac y gweddioedd ef erni am help ac y gwnaeth y lan vorwyn honn ef yn holliach Ac wedy hynny y by ef yn kerdded y vynydd ac y waered ac y diolches ef y dduw ac y 'r santes vendigedic hynny Ac velly val yr oedd ef nosswaith yn y wely yn kysgv ac erbyn trannoeth yr oedd ef yn gwaiddi ac yn gridvan yn dost val y byddai othrwm y wrando Ac a ovynnodd iddo pa beth a wnathoedd pan ddoyth y klefyd arno yr eilwaith Ac ni ddywad ef ddim Ac yno y gofynnodd y mynach iddo a vyssai yn kyffessv Ac y dywad yntav na byssai ac nad oedd raid kans ni ddygym i na march nac eidion yn lledrad ac ni veddyliais i bechod arythr Ac yna y dywad y mynach er na wnaethost di vn pechod marwol ti a allyd wnaythyr llawer o van bechode val y gallai yr haini oll vod yn bechod marwol Kans ti a elly lennwi ffettan o 'r manyd llaia ac a vo [td. 145] val y bo annodd y varch kryf y dwyn Ac velly y gelly dithav vod yn llawn o van bechode yr hai a 'th ddwc di y 'r poenav tragwddol Ac yna yr aeth y gwr hwnn y gyffessv ac y by ef lan y vychedd o hynny allan
   
Vy ngharedic bobyl dwyn ar dyall [sic] ychwi mae heddiw yw y Petwryd sul o 'r grawys glan yr hwnn y mae eglwys duw yn dwyn ar ddyall o 'r proffwyd moesses yr hwnn wr oedd yn proffwydo yr arglwydd Iessu grist lawer blwyddyn kyn y eni ac val yr ydym ni yn darllain o voesses val yr oedd ef ymynydd sinai ac y dywad yr arglwydd wrtho __________ _______________________________ A phan ddayth ffaraw a dala pobyl yr Issrael ac val yr oedd ef yn gwnaythyr kam a hwynt ac yna y kriassant hwyntav ar y gorychaf dduw am help ac y gwrandewis yntev arnynt a 'r arglwydd a erchis y voesses vynet a thynnv plant yr Issrael o 'e kaethiwet a minav a vyddaf gida thi a dwc di hwynt y dir diogel ac velly wrth ddysc yr arglwydd yr aeth moesses yno ac y kassglodd ef broffwyd<i> a chwbyl o 'r hen bobyl ac a gafas y kyfrwyddo [td. 146] hwynt allan o 'r wlad honno ac y dywad wrthynt val y dysgassai dduw iddaw ac velly y byant lawen ac yr aethant gydac ef hen ac Iefainck hyd y mor ac yr oedd dduw o 'e blaen bob amsser yn i hachyb hwynt rac gwres yr haul a 'r dydd a 'r nos oedd yn olyni yddynt ac oedd yn i kadw rac gwenwyn ac rac pryffed gwenwynic Eithr pan glyby ffaraw gassgly o voesses y bobyl hynn Y kymerth yntev drychant o gartweni ac a 'i llenwis o arvav a thrychant eraill ar gost y tir a thrychannmil o wyr traet a saith ygainmil o wyr mairch a phan welas moesses yr aneirif bobyl hynny gweddiaw ar dduw a wnaethant am help ac ar hynny y gwelai ef yr arglwydd Iessu a gwialen yn i law yn taro 'r mor.
   
A phan drewis ef y mor y gwelai ef ffordd iddaw ef a 'i ly ac ymagores y mor yn ddav hanner ac y safodd y dwr yn llonydd o bob ty iddaw yn ddav vynydd ac yn briffordd ryngtynt ac yr aeth moesses a 'i bobyl i 'r dwr ac yr aeth ffaraw y 'r dwr ar y hol hwynttav a chwbyl a 'r a oedd ganto a phan oedd gwbyl o ly ffaraw gwedy myned o vewn y dwr y gyd ydd ymgymysgawdd y dwr ac y boddassant heb ado vn gwr a phann glyby [td. 147] moesses hynny y diolches ef yn vawr y dduw ac yno y by ef saith niwarnod a Saith nos y ffaynydd idd aent y 'r dwr y ddiolch am y diangk y wnaythyr kywyddoliaeth y dduw achos gwnaythyr o dduw hynny ac hwynt ac er dwyn kof y ninev oblegid wythnos y pasc o bob ty y 'r mor nid amgenach nno 'r bedyddvaen ac yna yr aeth moesses y 'r mynnyddoedd ac y 'r tir gwyllt oni ddayth ef i vynydd sinai ac yno y gadewis ef y bobyl oddidano y gyd ac y safodd moesses ar y mynydd ychel gida 'r arglwydd ac yno y by ef yn dwyn dyrwest ar y gorff ddaygain niwarnod heb na bwyd na diod ac yno y roes Iessu grist iddo ddwy dabyl vn o vaen a 'r llall o bridd ac yn yr hai hynny y dec gorchymyn yn ysgrifenedic o law yr arglwydd ehvn ac a erchis iddo y ddysgv y 'r bobyl a phan ddayth moesses y lawr at y bobyl yr oedd y wyneb kynn wnnet a 'r haul a dav ysbir ar y ben yn debic i ddav gorn a chyn oleyed a chyn decked ac na allai y bobyl edrych arnaw rac y wnnet ______________________ ac y kyddioedd moesses y wyneb a chywrssi ac yn y llaill dalen yr oedd dri gor[td. 148]chymyn yr hai a berthvnai ty ac at dduw ehvn nid amgen karv dy dduw ywchlaw dim a 'i anrydeddy a gorchymyn pob anghenraid yn i ewllys ef ac nid wrth dy ewllys ||
   
Yr ail gorchymyn yw na chymer di enw dy dad yn over sef yw hynny ni ellir dy alw yn gristion oni byddy vab y dduw ac ynn wir pwy bynnac ni bo velly diffrwyth yw y henw a hevyd na thwng y dduw nac i vn lle ar y gorff nac y ddim a 'r a greoedd ef er tyngv kam lw oni 'th gymhellir yn ffest
   
Y Trydydd gorchymyn yw y ti gadw dy suliav a 'th wylav a hynny a ddyaill y ni gofodi yn vorav ac yn hwyr y vyned y gyssgv Eithr gweddio duw a 'y wssnaethv yn y modd y byddi di y dydd gwaith yn gwnaythyr dy waith a 'th orwyl yn hwyr ac yn vore velly y dly dithav dduw sul a dydd gwyl yn gwssnaethv duw || Y Pedwrydd yw karv ohanot dy dad a 'th vam a 'th ddyc di y 'r byd hwnn a hevyd dy dad a 'th vam a 'th helpodd di y vod yn gristion ac yn vnwedic dy dad ysbrydol yssydd yn dwyn kywr dy enait ti val y mae yr evengil yn dywedyd anrydedda dy vam a 'th dad megis y bo yn hir dy einioes ar y ddayar honn || Y Pvmet gair deddyf yw pwy bynnac a laddo dyn o 'i vodd onis [td. 149] lladd er amddiffin y vywyd ehvn lle ni bo lle y ochel nac y gilio y mae yn pechv yn varwol yn amyl ac yn arythyr pai rann y vod yn iddew nev yn sarssing y neb a laddai kans ef a ddywaid duw ehvn ni mynnaf i angav vn pechadyr
   
Y chweched gair deddyf yw na wna odineb yn y gair hwnnw y hayrch duw I ddyn na wnel odineb ac na bo kyd knawd rwng gwr a gwraic oddieithr priodas achos mae kyntaf krefydd a 'ssodes duw vy briodas ac ef ehvn a 'i gwnaeth kynn pechod
   
Saithved gair deddyf yw na wna ledrat yn y gair hwnnw i hairch duw y ddyn na ddycko ef dda y gymodoc o 'i annvodd nac o 'i dwyll nac o 'i annoc a lledrad yssydd warddedic herwydd y gyfraith gyntaf a roddes duw y ddyn gan ddywedyd a 'r nas mynnyd yt dy hvn na wna dithav i arall
   
Yr Wythved gair deddyf yw na ddywaid ac na ddwc gam dystoliaeth yn erbyn dy gymodoc yn y gorchymyn hwnnw y hairch duw y ddyn na chadarnhao gelwydd trwy dwng megis y kolletter y gymodoc o 'i dda nev o 'i glod bydol [td. 150] Y nawfet gair deddyf yw na chwenycha na thv na thir dy gymodoc Sef yw hynny drwy dwyll a chamwedd a phwy bynnac a 'i chwenycho er tristyd a gofyd iddaw yw megis y dywaid Esseias broffwyd gwae chwi yr hai yssydd yn kyssyllty y ty wrth y ty a 'r maes wrth y maes hyd yn hervyn y plas
   
Y degved gair deddyf yw na chwenycha wraic dy gymodoc na 'i was na 'i vorwyn na 'i vch na 'i varch na nebryw ddim a 'r a vo ar y helw drwy dwyll nev gamwedd a chyn ddrwc hayach yw y ddyn chwenychv gwraic y gymodoc nev y verch y maes o briodas a phai bai gwedy gwnaythyr y gwaithred kans yn beny<d> ynt o achos or da dyn y yffern am y pechod llaiaf yssydd ni ddaw ef oddyno yn dragywydd a hynn yw y dec gorchymyn yn rwymedic y 'w dysgv ac y 'w kadw ac val hynn y doeth at voesses oddiwrth yr arglwydd ac y dayth moesses o 'r blaen yr roi 'r gyfraith ac y dayth Iessu y chadarnhav ac y roi gras a thrygaredd yn y modd ac ymddiffynnodd ef bobyl yr Issrael drwy <yr> mor y vynydd sinai a hevyd yn yr vn ffynyd pan ddayth yr arglwydd a 'i wrthav y dynnv y bobyl o 'r tywllwch ac o 'i kamvychedd drwy y dwr hwnn ar olchedigaeth y[td. 151] bedydd y 'r mynydd rinweddol ac am hynny pwy bynnac a 'madawo a 'i gamvychedd ac a gattwo y dec gorchymyn a wnaethbwyd o 'i kadw ef a godir yn ywch noc vn mynydd Sef yw hynny y 'r nef Eithr pwy bynnac a wnel hynn y mae yn raid iddaw gymryd ymborth ar bvm torth o vara a dav vrithill val yr ydwyf i heddiw yn darllain yn yr evengil val y porthes krist y pvmmil pobyl a 'r pvm torth bara haidd a 'r dday byscodyn Y dorth gyntaf adifairwch kalhon am y bechodav | Yr ail yw kyffes lan o 'th enav || A 'r drydedd yw gwnaythyr Iawn am y tressbas Y bedwredd yw na throech yr ailwaith y 'th bechod kans y neb a ofno pechod a ddaw y gael trygaredd dduw a 'r ddav byssgodyn hynn y gweddiav ai roi kardodav a hynn a 'th ylch di o 'th enwiredd
   
Mi a gaf yn ysgrifenedic vod gwr kyfoethawc yr hwnn a elwid pyrs Eithr yr oedd ef mor galed ac na roe ef ddim y neb a ddel<o> atto y gaissio ac yna ve hapion vod llawer o bobl yn kerdded gwedy ymgassgly y 'r vnlle yn <son> am y gwr hwnn pa ddelw y gellynt twy gael [td. 152] dim ganto ac y dywad vn a oedd vaistir arnynt pa beth a ddeliwch chwi a mi na chaf i beth ganto ef a dala kynglwyst a wnaethant ag ef na chai ef ddim ganto a myned y wnaeth y gwr hwnn emyl y ty ac eistav yn y porth hyd pan welas ef y gwr yn dyfod ty ac atto ac ef a griodd mor dost ac mor dryan ac o wir lit ef a 'i tawlodd y gwr ef a thorth vara gan ddywedyd wrtho ystopia dy benn a honn ynghengol o ddiawl ac ysstopo ac velly y kymerth ef y dorth ac y ffoes at y gyfaillion yn gyntaf byth ac y galloedd ac a 'i dangosses yddynt ac a enilloedd y gynglwyst arnynt ac ynna ef a hapiodd y 'r gwr kyfoethoc hwnn glefychy y nos nessaf at hynny ac ef a gymerth y wassanaeth ac a vy varw ac y dayth anysbrydoedd y gaissio yr enait ac a 'i kymerssant Eithr yr oedd yr arglwyddes vair yn barod y achyb yr enait ac y herchis hi ddwyn yr enait ger y bron hi ac velly y gwnaethbwyd ac nid oedd dim y helpv y 'r enait ond y dorth vara a dawlassai ef at benn y gwr tlawd o 'i annvodd ac y dyfod yr anysbrydoedd mae yn erbyn y ewllys y kawssai y dyn gwann honno gan gyfia<wn>[td. 153]der ni ddlyai honno helpv ac yna yr aeth mair at y harglwydd vab I weddio arno ar roi yr enaid yn y korff yr eilwaith y edrych a mendiai ac yna y herchis yr arglwydd y 'r enait vyned y mywn y 'r korff a ffan aeth yr enait at y korff y safodd y korff yn i sefyll ac y roes ef ychenaid trwm ac a elwis atto gwbyl o 'i genel a 'i gydmaithion ac a ddywad wrthynt mor gadarn a vyssai y varn arno ac ydd athoedd ef y yffern oni byssav y dorth vara a dawlassai ef at benn y kardottwr ac y gwerthodd ef y rann vwyaf o 'i dda ac a 'i rannodd rwng tlodion ac ymddifaid a gwaniaid er mwyn yr arglwydd ac y kymerth yntav grefydd arno ac yr aeth yn voydwy bycheddol o hynny allan ac y by ef varw yn dailwng Eithr gristnogion da llyma lle gellwch chwi weled vaint yw rinwedd yr elwissenn ac mor gadarn y mae hi y 'th gadw di rac y varn galed kans pob kyfryw ddyn a 'r a wnel elwissen er kariad ar y greawdr dduw a vydd amddiffynnol oddieithr y vod mewn pechod marwol
   
Mi a gaf yn ysgrifenedic vod gwr gynt [td. 154] yn llosgi glo mewn fforest a gwnaythyr tan mawr a wnai ac wrth hwnnw y byddai ef yn vynych ac velly nosswaith y gwelai wraic yn rydec y boparth y 'r tan yn ffesta byth ac alle a gwr ar y hol a chleddav noeth yn i law ar gefn march dy yn ffesta byth ac y gallai varchogaeth yn amgylch y tan ac o 'r diwedd yn dyfod iddi ac yn i lladd ac yn y dryllio ac yn y bwrw yn y tan ac yno myned ymaith yn gyntaf ac y gallai a wnaeth ac velly pan welas y gwas hynn yn vynech o waithe y dywad ef y chwedl wrth y vaistir a gwas gwych antyrys oedd hwnnw ac ef a vynnai bryfo y gwas a gwybod beth oedd hyny ai gwir ai kelwydd ac y gwisgodd amdano yn arvoc ac yr aeth y 'r fforest ac y gwelas ef bob peth val y dywedassai y gwas ac yno y gofynnodd y gwr hwnn y 'r ysbryd oblegid tyw pa beth oedd ac yr atebodd hithav ef gan ddywedyd myvi yw gwraic hwnn a a hwnn ac a wnaeth yn erbyn vy ngwr priod heb wybod iddo a 'r gwr ar y march dy ydiw y kythrel a hwnnw yssydd yn vy mhoeni yn vwy no ffai bai holl wres tan y byd yn vy llosgi ac yn vwy noc vn poen a 'r a ellit [td. 155] y veddylio yn yr holl vyd a 'r boen hynn yssy raid y mi y ddioddef hyd pan gaffwyf i help drwy weddie a chardode vy ngharedigion I drossof ac velly y helpodd y gwr hwnn hi yn gymaint ac y galloedd ac a 'i dilifoedd hi o 'r poenav y 'r llawenydd tragwddawl heb drank a heb orffen
© University of Cambridge 2004
Diweddarwyd: 
Last update: