Pob trwbleth ag adfyd sydd yn dyfod oddiwrth dduw

HYnny oll a gyfriaf yn adfyd, nev flinder, a 'r y syd' yngwrthwyneb ewyllys, ne ddysyfiad dyn, megys, aflonyd' ruthrae y cnawd, profedigaeth y cythraul, clefyd corfforawl, cymar cildynnus, anuwiol, mewn priodas, plant anufuddgar, cymdeithion annaturiol, neu anniolchgar, colled o dda, caethiwed o ryw hen fraint, ne rydid, colliant o enw da, malais neu anfod' dynion, newyn, drudaniaeth, nodeu, rhyfel, carchar, ag angeu: ag yn y rhol honn i henwir hefyd, bob bath ar adfyd a chledi, pwy vn bynnag fyd'o, ai perthyn attom ni ein hunain, ai att ein cyfeillion a 'n cyfnesafieit, ai cyffredin, ai anghyffredin, ai dirgel a chuddi[td. 2]edig, ai goleu ag eglur, ai rhyglyddus, ai anrhyglyddus: yn 'r hol' bethau hynn (meddaf) fe ddyle bob dyn Christnogaid' ystyried yn gyntaf y gwreiddin, 'r achos, a 'r dechreuad, fal hynn: sef, y dylem ni gymryd a derbyn yn ddioddefgar pa beth bynac, y mae duw yn i anfon: erwyd' hynn sy wir, mae düw yw ein creawdr, a 'n gwneuthurwr, a ninnau, ym waith i ddwylaw ef; ef yw ein brenin, ein arglwyd', a 'n tad ag fal nad yw weddus i 'r crochan, fanson yn erbyn y chrochenud' [sic], felly mae 'n anweddeiddiach o lawer i ni, furmur, ne rwgnach yn erbyn ewyllys, a barnedigaeth ein duw.

Ag er bod gorthrymder ag ing yn codi, ag yn dyfod yn fynych, drwy ddrygioni ein gelynion, annogiad y cythraul, ne drwy ryw fod' aral', etto ni ddylem ni feddwl i bod yn dyfod o ddamwain, heb oddefiad, ordeiniad ag ewyl'ys duw, onid trwy [td. 3] i ragwybodaeth, i ragordeiniad, a 'i bwyntmant ef: ag i ddoedyd 'n gymwys, yr vn mod' yw, tu ac att am ein diogelwch pwy vn bynac fyddom yn byw, ai mewn tlodi, ai mewn cyfoeth, yn y tan, ai yn y dwfr, ymysc yn gelynion, ai ymysc yn cyfnesafieit, canys mae duw 'n gweled, yn gwybod, yn dosparthu, ag yn llywodraethu pob peth, mal i tystia llyfr I. o Samuel: yr Arglwyd' syd' yn marwhau, ac yn bywhau, ef syd' yn dwyn i wared i 'r bed', ac ef a ddwg i fynu, &c.

A Iob hefyd a destiolaetha yn i drueni, yr arglwyd' a 'i rhoes, yr arglwyd' a 'i dyg: a Christ i hun a ddyweid, na ddescyn vn o adar y to, ar y ddayar, heb ewyllys ych tad, ie, mae gwallt ych penn y gyfrifedig.

Gan' fod wrth hynny pob trwbleth a blinfyd yn dyfod oddiwrth dduw ni a ddylem ddarostwng ac vfud'hau [td. 4] ein calonneu a 'n meddylieu, iddaw ef, gann oddef iddaw ef wneuthyr a ni, fal i gwelo i sanctawl ewyllys ef fod yn iawn: pa bryd bynac gann hynny, y byd' i dowyd' stormus, niweidio ne lad' yd, a ffrwyth y ddaear, ne pann i 'n difenwir gann ddrwgddynion, gann godi gwradwyd', ne gabl i 'n erbyn, pam y dylem ni rwgnach, ne furmur yn erbyn yr elfynae ne geisio ein dial ar ein gelynnion? erwyd', oni dderchafwn ein meddylie, ag ystyriaw mae duw syd' yn gosod i law arnom, ag mae efe syd' i 'n ceryddu, cyffelib ydym i gwn (eb ddim gwell) rhain pann i tafler a cherig, a gnoant y garreg, heb ystyr pwy sy yn taflu attynt. Ac hefyd ni ddyle neb fod yn anfoddgar, neu 'n anwllyscar i aildalu y dalent ne 'r gwystl, 'rhwn a roddwyd iddaw 'n vnic er i gadw. Duw sy yn rhoddi bowyd, iechyd corfforawl, nerth, gwraig, plant, cymdeithion, cyfoeth [td. 5] anrhyded', gallu, awdurdod, heddwch, esmwythdra, a diogelwch dros amser, tra ryngo bodd iddo ef: yr awrhon, os yr vnrhyw ddüw yma, a ddwg drachefn rai o 'r pethau hynn, neu 'r cwbl, nid yw ef yn dwyn dim onid yr eiddaw i hun, a 'r peth yr ym yn d'ledus iddaw o honaw. Erwyd' paham, y mae yn bechod anfeidrawl, dialeddus, furmur yn erbyn ewyllys duw, neu wrthryfela yn erbyn i farnedigaethau ef.

Pob trwbleth, gorthrymder, ag adfyd, a ddanfonir arnom ni gann ddüw, er cospedigaeth am ein pechodae.

YR awrhon beth yw 'r achos sy yn peri i ddüw anfon adref hyd attom, ac ymweled a ni drwy orthrymder, ing, a gofyd? am y pwnc yma, ystyr hynn yn dda: pa beth by[td. 6]nac a hauddod', neu a ryglyddawd' dyn, hynny oll a ddyle ef i d'erbyn, a 'i ddioddef yn llawen, ac yn ewyllyscar: Holed, ag ecsamnied, pob dyn i hunan, oni ryglyddawd' ef i gospi, a 'i geryddu gan dduw, naill ai am ryw bechod yspysol, yr hwn a wnaeth ef yn bresennol, ne am bechodau a wnaeth ef ar amseroed' eraill: yr awrhon, yr arglwyd' ein duw ni, ymhob bath ar gosbedigaeth, ac ymweliad, a ddengys ac a fanega, drefn, ne ordr i gyfiawnder a 'i anfeidrawl ddiclloned', a digofaint, yn erbyn pechod ag anwired': can's ef a ddyweid yn yr ail gorchymyn, myfi 'r arglwyd' dy dduw di, wyf d'uw eid'igus, yr hwn a ymwel a phechodae y tadau ar y plant hyd y dryded' a 'r bedwared' genedlaeth os hwy a 'm casant, &c. Ac yn y pumed llyfr o Foeses: i rhifir yr oll ddialeddau ar ol i gilyd', rhain a dywelltir ar yr anwir, a 'r anuwiol: [td. 7] ac yn y trydydd-ar-ddeg o Luc, i doedir fal hynn, oni wellewch ych buched' fe a 'ch cyfergollir chwi oll.

Ag fal i galloch weled yn eglurach, ac megys o flaen ych llygaid, pa fod' y mae cospedigaeth, a phla, yn ddyledus am bechodau, mae duw yn gosod, ac yn rhoddi y cospedigaeth, yn gyffelyb i 'r pechod, fal i gallo 'r ddau gydgordio, yn gystal mewn ffurf a chyfflybrwyd', ac mewn llun a chyneddf: er ecsampl: mal ir halogod' Dafyd' wraig Urias felly ir halogwyd i wraged' ynteu drachefn: ef a barod' lad', Urias, ac am hynny y lladdod' i fab ynteu ei frawd ei hun, ag a godod' gynddryged', a digased' yn erbyn ei dad, gann i hel a 'i ymlid allan o 'i deyrnas, fal na ddichon neb ddatgan yn ddigonol, y dialed', a 'r trueni, 'rhain, a fu ar ddafyd', a 'i bobl, am y cwylyddgar anwired', a 'r ffieidd-dra, rhain a wnathe ef.

Yr awron ystyria, a ffwysa, megys mewn cowir glorian, yr vnionder yr hwn y mae duw o 'r naill du yn i erfyn arnom, a hol' gwrs ein buched' nineu, o 'r tu aral': pe i buase hiliogaeth dyn, yn vfud'ol i gyfreithie duw, ac heb yscogi oddiarnynt, e fuasse yn ollawl yn gwbl ddedwyd', fendigedig, yn dragowyd': ag ni lygrase, ag ni wyfase ymaith, fal ffrwyth, ne lyssieu y meusyd': euthr ef a yscogod', ag a gwympod' y tro cyntaf o 'r dechrevad: yn rhieni, a 'n henafieid cyntaf, a ddifrawasont, ag a wnaethont yn ddiystyr, o orchmynnion duw, ac felly nineu trwy i cwymp hwy, ydym lygredic, a chlwyfedig, a 'n holl reswm, synnwyr, a 'n deuall a ddallwyd, a 'n ewyl'ys a wenwynwyd: i ddym yn clywed, ag yn cael ynom ein hun, anwireddus wnniae, a thrachwantae, gan geisio ein chwant, a 'n pleser yn y byd hwnn, yn erbyn sancteiddiol [td. 9] air duw: ac fal pe i bae i assyn ymwisco a 'i ad'urnio i hun mewn croen llew, a mynnu bod yn llew, etto i hir glustieu sythion yn bryssur a 'i datguddie, ag a 'i gwnae ef yn hynod: yn yr vn mod', er i nineu yn trwsiadu, a 'n gosod ein hunain allan, ag ychydig brydferth, a gogoneddus weithredoed', fal na ddichon neb d'oedyd na bom ni yn gwbl wirion, ag yn ddifeius mewn llawer o bynciau, er hynn i gyd, mae ynom galoneu budron, aflan, anwireddus, yn llawn diofalwch, a dirmig o dduw, gwedi ein rhoddi yn ollawl, i 'n caru ein hunain a phob difrawch. Yr awrhon, os ni a ymgylchir, ne os ymwelir a ni, a chlefyd, tlodi, rhyfel, ne gyfrysedd, ni ddylem ni roddi y bai o hynn, vn, ar swyd'og, arall ar bregethwr ne wenidog gair duw, ne ar y ffyd' a 'r crefyd', ne ar yr elfynav a 'r ser, ne ar dduw i hun, fal pe i bae vn o rhain yn achos o 'r cyfryw ddia[td. 10]leddau: megys ag na ddyle neb feiaw ar y Physygwr, (fal pe i bae ef yr vnic achos, o ddwfrhaintieu llygredig o fewn y corff,) er i fod ef yn i dwyn ac yn i gyrru allan o 'r cnawd fal i galler yn eglur i gweled, euthr drwg ymwreddiad, ac anghymedrawl ddeiad y gwr i hun, yw 'r iawn achos, a 'r gwreiddyn o hynn, felly ni ddylem ninneu roddi bai ar dduw, o denfyn ef arnom ni, dristwch, penyd, a thrwbleth, eythr med'wl fod hynn, yn feddeginiaeth, ac yn help addas, i 'n pechodae ni: a ffob dyn a ddyle roddi 'r achos o hynn, arno i hun, a 'i bechodau i hun, ac nid ar ddim arall. A 'r ecsampl hwnn a ddarfu i 'r gwyr sanctaid', a 'r duwiol henafieit yn y cynfyd, i ddangos, i ddatclario, a 'i adel i ninneu, gann roddi 'r achos bob amser, o orthrwmderae, ac o 'r cyfryw orthrwm ofydiae, 'rhain a ddigwyddent yn i hamser hwy, ar i pechodae i hunain: [td. 11] mal i llefarod' Daniel y proffwyd: o herwyd' ein pechodae ni, ag anwireddau ein tadau ni, i dinistriwyd Caersalem a 'i phobl gann y sawl syd' amgylch ogylch iddi: erwyd' paham ny ni a ddylem wylo, ag alaru, a chrio allan, och och, 'n hytrach 'n erbyn ein pechodau, a 'n anwireddau ein hunain, nag yn erbyn y gwendid, y clefyd, ne 'r adfyd arall a 'r trwbleth, 'rhain i ddym ni yn i dioddef, o herwyd' ein pechodae. Cans os wylem ne os tristaem eb fesur, a rheswm, pan fo duw ddim ond gwneuthur cyfiawnder, ag vniondeb ar i elynion, pa beth fydde hyn ond bod yn anfodlon i gyfiawnder duw a charu y peth 'rhwn y mae ef 'n i gasau? a beth yw hyn, eythr gwir gyfiawnder,^[1] a daoni duw, pann fo ef yn ceryddu, yn marthyru, yn darostwng, ac yn gorescyn 'n ollawl ynom, y gelynion pennaf iddaw ef, a ninneu, hynny yw, ein pechodeu ni? Gann hynny tristhau, [td. 12] ag alaru heb fesur ynghanol ein ing a 'n trwbleth, yw, yn dangos ein hunain yn gymdeithion i bechod, yr hwnn yw y gelyn mwyaf i dduw, a ninnev: erwyd' paham, ni a ddylem yn hytrach foliannu duw, ac ymlawenychu yn ddirfawr, nid yn vnic 'n ein adfyd a 'n blinder, ond ynghyfiawn, a graslawn ewyllys duw, cyfion (meddaf) am iddaw gospi pechod, graslawn, a thrigarog, am iddaw i gospi yn esmwythach o lawer, nac o gyfiawnder yr heuddasom.

Mae ein oll orthrymderae a 'n blinfyd, yn llai, ac yn esmwythach o lawer, nag i mae ein pechodae ni yn heuddu.

PA bryd bynac y byddo gwr yn rhoddi yscafn, ac esmwyth gospedigaeth, ar vn a haeddod' a fae drymach, y mae 'n rheswm iddaw i [td. 13] ddioddef, a 'i dderbyn drwy ymyned': mal, vn a fo lladdwr celain, os caiff ef ddiainc er i guro, ne i fflangellu allan o 'r dinas neu 'r dref, mae ef yn cymryd hynny mewn rhann dda, gann iddaw wybod yn dda ddigon, i fod yn hauddu crog.

Y sancteidd-ferch Iudith, a dybiai fod holl gospedigaethae trancedig, yn esmwythach, ac yn llai nac yw ein pechodae a 'n anwired'au ni. Erwyd' paham, o goddefi dlodi, glefyd, ne ryw wrthwyneb arall ystyria, a meddwl ynot dy hun fal hynn.

Dy amryw bechodae a haeddasont fil filioed' o weithiau, mwy dialeddus cospedigaeth, trymach dolur, mwy ofnadwy rhyfeloed', carchar mwy aneirif i oddef: ac pe i doe oll flinderoed' y byd, ar vnwaith yn vn pentwrr arnat, etto rhyglyddaist waeth o lawer. Ti a haeddaist yn dda oddef gwbl allu a [td. 14] chreulondeb diawl, a damnedigaeth tragwyddol, 'rhain er hynny a attaliodd, ac a dynnod' duw oddiwrthyt, o 'i wir drigared', yn vnic er mwyn Iesu Christ: Hefyd, y neb a gafes bob amser bethau da, llwyddiannus, ni ddyl ef ryfeddu, er derbyn o honaw weithiau, anffawd, ac adfyd: ie, plant, y byd hwnn a ddoedant 'n ddiharebawl.

Ni wn ddyll iawn ddehellwch i ddewr draw na ddaw awr drwch.

Yrawrhon, mor drigarog yw duw, ac na ad ef neb heb i obrwyo a rhyw wobr, ne arall, yn gystal o flaen gorthrymder, ac wedi, ie, ac ynghanol ein blinfyd, mae ef yn rhoddi llawer rhod' ardderchawg, ac arbenigion ddonieu, yn gystal ar les ein eneidieu ni a 'n cyrff, ysprydawl a chorfforawl.

Ac am i ddonieu ef o flaen adfyd, a gorthrymder, mae i ni siampl odidog o flaen ein llygaid, o Iob, gann [td. 15] ddoedyd: gan i ni dderbyn cymeint o lesant, oddi-ar law dduw, pam na fyddwn ni fodlon hefyd, i dderbyn y drwg? Hefyd Plinius yr ail, gwr cenedlig, wrth ddiddanu, vn o 'i gymdeithion a fuase farw i anwylwraig briod, ymhlith pethau eraill, a escrifenna fal hynn.

Hyn' a ddyle fod yn ddiddanwch mawr iti (sef) cael, a mwynhau o honot, berl mor wrthfawr, cyd o amser: can's pedair blyned' a deugain y bu hi gida thi, ac ni bu erioed ymrafael, ymsennu, nac ymryson rhyngoch: a 'r naill, ni ddigiod' y llall, erioed: ie, ond yr awrhon ti a ddoedi, mae o hynny y mae yn drymach ac yn anaws genyt fod hebddi, am i chwi fyw ynghyd, cyd o amser, mor heddychol: can's prysur irr anghofiwn y pleser, a 'r cymwynase, 'rhain ni chowson ond tros fyrr o amser. Ond i atteb hynn yma gochel, a gwilia, rhag dy gael [td. 16] yn aniolchgar, os ystyri yn vnic pa beth a gollaist, heb feddwl pa hyd i cefaist hi y 'w mwynhau.

Ag hefyd mewn amser ac ynghanol ein blinfid, a 'n trwbleth, mae duw yn rhoddi i ni ras i ystyried, dawnus, a llwyddiannus bethau eraill, 'rhain sy genym a rhain yddym yn oestadol yn i mwynhau: fal drwy goffadwriaeth ag ystyrieth o rheini, ir esmwytheir, y lleiheir, ag ir anchwanegir ein gofid a 'n poen.

Er ecsampl: bwrw dy fod yn wann, yn ddirym, ac yn wr clwyfus o gorff, etto fe roddes duw iti gyfoeth yn ddigonol, a da yn rhesymol i 'th gadw: ne os oes arnat brinder ag eisieu da, a chyfoeth, nid oes arnat er hynn ddiffig o iechyd corfforawl.

Yrawrhon oni osodwn y naill o hyn yn erbyn y llall, tebig ym i blant bychain, 'rhain os damwain i wr ychydig rwystro, ne dorri ar i [td. 17] chwareu,^[2] ne ddwyn rhywbeth oddiarnynt, yn ebrwyd', hwy a esclusant y cwbl, ac a gwympant i wylo: felly i byddem ninne debygol i wneuthur, pann ddigwyd' rhyw anffawd ini, o digiwn ne o byddwn anfodlon, heb gennym na chwant, nac ewyllys i gymryd ac i fwynhau, y da rhwnn syd' gennym.

Bwrw dy fod 'n ymddifad, ne 'n ysbailedig, o bob diddanwch corfforawl, etto yn dy ddwyfron a 'th galon, mae genyt wybodaeth o Iesu Christ, yr hwn, a 'th ryddhaod' di o vffern, ac o ddamnedigaeth, rhain oeddynt ddledus iti: i bwy vn, nid yw 'r ol' ddialeddae ar y ddayar fwy mewn cyfflybrwyd', nag yw vn defnyn o ddwfr wrth 'r oll for.

Heb law hynn hefyd, trwy ffyd' i ddwyd yn clywed ynot, obaith, a sicrwyd' o lawenyd' didranc, tragwyd'ol, fal i scrifenna S. Paul o hynn, gan ddoedyd: barnu irr wyf nad yw [td. 18] gofidiae 'r amser hynn, y 'w cystadlu i 'rr gogoniant, a ddangosir i ni: mae i ni siampl o hyn, o flaen ein llygaid, o 'r mab treilgar, anobeithedic, yr hwn, a 'i vfuddhaod', ac a 'i darostyngod' i hunan, fal na ddysyfai, ef mwyach i gyfri yn lle mab, eythr i droi i weithiaw, fal gwenidog ne was cyflog, os yn vnic, e gae aros, ynhuy ei dad. Felly beth bynag y mae duw yn i anfon, ni a ddylem i gymryd, yn ddioddefgar, os yn vnic i cenadheir, i ni breswylio ynhuy dduw, yn y nefoed', gidac ef 'n dragwyddawl. Yr awrhon, o tybia neb fal hynn, nid yw duw yn ceryddu eraill, a wnaethont anwireddau mwy dialeddus, a chymeint o blae echrys, a doluriae, ag i cerydda ef ni: amarchus, ag anghristnogaid' yw ei feddwl ef o dduw: can's beth os wyd di dy hun yn fwy anwireddus, na neb arall? Ond bwrw fod eraill yn byw yn fwy anwireddus, ac [td. 19] yn waeth na thi, a wyddost di pa wed' y mae duw, yn i cospi hwy? Mwyaf, a gwaethaf poen, a chosb, a ddichon fod, yw, cystud' oddimewn, a dirgel gosbedigaethae y meddwl, rhain ni welir a 'r golwg oddiallan. Ag, er na byddo vn tristwch, na dialed' yspysol yn eglur yn ymddangos iti, ag er nas gwyddost ba beth y mae duw yn i feddwl yn hynny, etto ti a ddylit, (mal plentyn y 'w dad) roddi iddaw ef anrhyded', clod, a moliant, am iddaw ef ddosparthu pob peth a chyfryw ddoethineb, ac mewn cyfryw drefn ac ordr: a phann welo ef i amser, ef a obrwya, ag a ystyria 'r holl gyfryw bethae, 'rhain a wnaethwyd ymlaen llaw, yn erbyn i gyfion, a 'i vnion gyfreithiau ef, megys ac ir haeddasont.

Pob bath ar adfyd a ddanfonir, ac sydd yn dyfod oddiwrth dduw, o feddwl cariadus, tadawl tuac attom.

NId yw ddigon i ni wybod fod pob bath ar flinfyd, yn dyfod drwy ymyned', a dioddefiad duw, o 'i gyfiawn farnedigaeth ef am ein pechodae ni: erwyd' yn eithawed' profedigaethae, ag yn yr angenion mwyaf, fal hynn i bydd y meddylie, a 'r dychmygion cyntaf ynom. Yn gymeint ac i mi yn ddialeddus ddigio duw, drwy fy mhechodau, am hynny i llidiod' ef wrthyf, ag aeth yn elynn imi, ac a droes i ffafr od'iwrthyf: ac oni byd' i ni ragflaenu, a thaflu ymaith mewn amser, y cyfryw wag feddylieu, a bwriadae ofer, hwy a wnant i ni ymwrthod, ac ymadael a duw, gann i gasau ef, a gryngan y 'w erbyn; megys i gwnaeth Sawl, 'rhwn a gwbl feddyliod' [td. 21] ynthaw i hun, fod duw yn i geryddu ef, o lid a digofaint y 'w erbyn: am hynny calon Sawl a drod' oddiwrth dduw, ac a 'i gadawod' ef, ac a ddechreuod' i gasau a 'i ffieiddio ef, megys vn creulon. Gann hynny mae y rhybyd' hwnn hefyd yn perthynu, i 'rr cyfryw bynciau, i 'n dyscwyd hyd hynn: sef, y dylem ni dderbyn yn ddiolchgar beth bynag i mae duw o feddwl tadawl, cariadus, ac nid o ddim digofaint tu-ac attom, yn i anfon ini, pwy vn bynac fyddo ai hyfrydlawn, ai dialeddus i 'r cnawd. Yr arglwyd' dduw, a ymwel a ni ac amserawl, a thrancedic boenau, o dadawl a gofalus galon, rhon sy ganthaw tu-ac attom, ac nid o ddigased' a diglloned' i 'n erbyn. Canys duw a gymodir, ac a gytunir a ffob Cristion drwy i fab, ac ef a 'i car hwy o ddyfnder, ac o eigiawn ei galon: erwyd' paham pa sut bynac, ne pa fod' bynac, i mae [td. 22] duw i 'n ceryddu, ac i 'n cospi, nid yw ef yn gwneuthur hynny o gasineb arnom, fal pe i gwrthode ef ni, gann ein taflu ymaith yn ollawl, eythr o 'i fawr dosturi, a thrigared', er 'n derbyn fal ei blant, er yn cadw, a 'n ymddiffyn, er yn meithrin a 'n arfer, er yn vfuddhau, a 'n darostwng, er yn symbylu, a 'n gwthio rhag ein blaen, fal y byddai i weddi, ffyd', ofn duw, vfud'-dod, a rhinweddae erail' dyfu, a chynyddu ynom, er anrhyded' iddaw ef, ag iechydwriaeth i ninne. Testiolaethae o hynn: yn gyntaf Ezechiel. 33.

Cynn wiried mae byw fi med' yr arglwyd', nid oes gennyf bleser ymarwolaeth pechadur eythr troi o honaw, a bod yn gadwedig. Yma mae duw yn tyngu, nad yw ef yn cosbi er 'n difa, ond er yn llithio, yn denu, a 'n dwyn i edifeirwch.

Hefyd, y sawl a gar duw, ef a 'i cerydda, ac er hynny mae gantho ble[td. 23]ser ynthynt megys tad yn i blentyn. Hynn sy destiolaeth eglur, nad yw adfyd, trwbleth, a blinfyd, yn arwyddion o lid, a diglloned' duw, eythr yn hytrach arwyddion sicr, o 'i rad, o 'i drigared', a 'i ffafr, drwy bwy rai, y mae duw yn sicr-hau i ni, i drigarog ewyllys, a 'i dadawl galon, tuac attom. Drachefn fe a ddoedir, ni a wyddom fod pob beth 'n cydweithio i 'rr hynn goreu, i 'rr sawl a garant dduw. Ac hefyd, fe a 'n cosbir, ac a 'n ceryddir gann yr arglwyd, rhac yn barnu yn euog gida 'r byd.

Hynn hefyd i gyd a greffi, ag a ystyrri drwy holl stori Iob.

Yn yr vn mod', Ioseph a werthwyd gan ei frodur, ac a rod'wyd ynwylaw 'r anffyddloneit, o dwyll, a chenfigen, drwy annog, a chyngor y cythraul: eythr y ffyddlonaf dduw a droes hynn er bud', a lles, yn gystal i duy yr Israel, ac i holl frenhiniaeth yr Aipht. Cans felly y darfu i [td. 24] Ioseph i hun ddeongl hynny.

Hefyd eglwys Ghrist, (sef yw hynny) y gynelleidfa Ghristnogaid' yr hon yw priodasferch crist, sy raid iddi ddioddef adfyd a blinder, ar y ddaear honn, ond yn gymeint a bod düw yn hoffi priodasferch i anwyl fab, ('r honn yw cynelleidfa y rhai ffyddlon) mae ef yn bwriadu i chonfforddio hi, a bod yn ddaionus iddi; gann hynny, megys ag i cyfodod' ef i fynyd' o angau, Grist i gwr priod, i ffenn, a 'i brenin, felly hefyd i gwared ef hithau o bob adfyd, gann roddi iddi lawenychol fuddigoliaeth, ar bob peth syd' y 'w gorthrymu: eythr cyfryw yw gwaeled', a gwendid 'n golwc ni, ac nas gallwn graffu, a gweled drigarog, a charedigol ddaioni düw, dann i wialen a 'i scwrs.

Pa bryd bynac gann hynny irr ymwelir a ni a blinder ne adfyd, yn wir ein dled yw, yn gyntaf gydnabod a chofio ein pechodae, ac ystyri[td. 25]aw hefyd iau, a gefynnae diawl am bechod, ond ni ddylem ni farnu, na meddwl o 'r cyfryw flinderoed', yn ol meddwl, ac ewyllys diawl (rhwn o frad, a meddwl maleisus, tu-ac attom, ni chais ddim oll, onid dinistriad ollawl, a chyfan wradwyd' pob rhyw ddyn) ond yn hytrach ni a ddylem farnu ac ystyriaw o 'r oll flinderoed' a 'r gofydiau hynny, ar ol meddwl duw, (ac felly i derbyn) rhwnn o 'i fawr ddaioni, sy 'n i troi hwy oll, er bud' a llesant i ni, gann weithiaw drwyddynt hwy, ein perffaith iechydwriaeth ni.

A phle bynac ni ddichon y galon, dderbyn y diddanwch hwnn (sef bod duw yn ceryddu, ac yn cosbi, o wir drigarog ffafr, a chariad arnom) yna yn angenrheidiol, mae 'r profedigaeth, a 'r dialed' yn drymach, ac yn fwy, a 'r dyn hwnnw o 'r diwed' a gwympa, ac a syrth i ddirfawr anobaith.

Duw yn vnic er mwyn Iesu Grist, a hynny o 'i fawr drigaredd, cariad, a ffafr, sydd i 'n cosbi ac i 'n ceryddu.

YR iawn a 'r vnic achos, o drigarog a thadawl wllys duw, yw, yn, vnic rhyglyddiadae Iesu Grist, at bwy vn, ni a ddylem dderchafu ein calonnau tua 'r nefoed', gann feddwl, ac ystyriaw yn ein meddylieu, yn oestadol, fal hynn: yn pechod a 'n anwired' ni, sy 'n haeddu newyn drudaniaeth, rhyfel, nodeu, a ffob rhyw blaee eraill: yr awrhon, Crist a wnaeth arianswm a chyflawn daledigaeth, am yr oll bechodae rhain a wnaethom ni, ef a ailbrynnod', a dalod', a ddigostod', ac a wnaeth 'n ddineweidiol ini, yn oll gamweddau, drwy i chwerw angeu, i fuddygoliaethae, a 'i ailgyfodiad, ac a ddigonolod' gyfiawnder ei dad fal i testiol[td. 27]aetha S. Paul, yn gonfforddus, gann ddoedyd: Iesu Grist a wnaethwyd gann dduw i ni yn ddoethineb, a chyfiawnder, a sancteuddrwyd', a ffrynnedigaeth: felly os blinderae a 'n gorthrymant o erwyd' ein pechodae, a 'n oll bechodae gwedi i digonoli, a 'i digosti, trwy angeu a dioddefaint Iesu, mae 'n angenrhaid addef, fod yn ol' flinderoed' yn ddineweidiol ini, ac na allant ein briwo: ie, Crist trwy i ddioddefaint a 'i adfyd, a fendithiod' ac a sancteiddiod' bob rhyw adfyd, fal i gwasnaethent, ac fal i byddent, i oll wir ffyddlonieit Gristnogion, yn lle bud' gwyrthfawr, drwy ordeiniad a rhagwelediad duw i nefawl dad: ef yw y gwir Physygwr, 'rhwnn pann ddehallod', fod adfyd yn arswydus gennym, a gymerod' arnaw i hun, ddioddef pob bath ar adfyd, blinderoed', a gofydiae mwyaf dialeddus, er rhoddi, a gosod terfyn, a ffenn, i 'n [td. 28] blinderoed' nineu, ac hefyd i bendithiaw, a 'i sancteiddiaw, ie, a gwneuthur angeu i hun yn brydferth ac yn felus i ni. Oh na allem deimlaw, gweled, ac ystyriaw, ewyllys, a meddwl Crist, pann oed' ef yn ewyllyscar yn dioddef ar y groes, gann oddef i d'ryllio, a 'i ferthyru mor greulawn, ag mor boenus, eb vn achos, ond fal i galle ef yn ollawl ddirymmio oll nerth ein pechodeu ni, gorthrymder ac angeu, ac hefyd dinistrio vffern, fal na alle vn o honynt byth wneuthur niwed ini. Ymhellach (o) na allem ystyriaw pa wed' i chwaethod', ac irr yfod' ef o 'r cwpan o 'n blaen ni, fal y gallem nineu, rhain ym weinied, yfed a chwaethu 'n wel' o honaw ar i ol ef, yn gymeint ac na ddamweiniod' iddaw ef ddim drwg o hynny, eythr yn y mann cyfodi o honaw o angeu: oh nas galle wybodaeth, a choffadwriaeth o hyn aros yn iawn yn oestad yn ein ca[td. 29]lonnae ni, a llewychu bob amser o 'n blaen ni: yno byth ni syfllem, ac ni ddyffygiem, ac ni byddem anobeithiol, o drigared', a daioni duw, er i ni ymlad' mewn bateloed' enbydus, a mwyaf dialeddus: ac er i ni 'n hunain brofi a theimlaw, y cyfiawn gosbedigaethae, hauddedic am ein pechodae ni, yno y gallem sefyll 'n wrawl, ac yn nerthawg yn erbyn pyrth vffern, a phob bath ar dristyd, trymder, profedigaeth, ofn, ac anffawd, yn ollawl a ddifethid ac a lyncid i fyny.

A hynn yw y diddanwch pennaf, a mwyaf, a glowyd, ne a ddarlleuwid o honaw, er dechreuad y byd. Duw i hun yn vnic a ddichon (os ystyriwn o honaw, ac os gafaelwn arnaw, mal y dylem) blannu, ac impio, y cyfryw feddwl ynom, fal y gallom nid yn vnic na thristhaom, eythr gorflleddu a llawenychu yn ein blinder a 'n cledi, fal i gorfole[td. 30]ddod' S. Paul yn odiaeth lle i dywaid ef: os duw nid arbedod', i vnic genedig fab, eythr i roddi ef drossom ni oll, pa wed' na ryd' ef i ni bob peth gidac ef? Beth gann hynny a wnawn a 'n ofer ofn, a 'n gofal, a 'n tristwch, a 'n trymder? Erwyd' pa ham, o byddwn Gristnogion, rhaid i ni 'n ddiolchgar osod allan, ganmol, a mawrygu 'r ardderchawg, anfeidrawl, a nefawl ras, a daoni duw, a 'r vchel ddiddanwch rhwn sy gennym drwy Grist: cans pawb oll a 'r y syd' ddeffygiawl mewn gwybodaeth, o 'r daioni rhwnn yddym yn i gael trwy Grist, ac a wrthodant y mawr, a 'r ardderchawc drysor hwn, pwy vn bynac fyddant, ai Iddewon, ai Cenhedloed', ai Mahometiaid, ai Pabyddion, ni fedrant roddi gwir, perffaith, ac iachusawl gyssur, iddynt i hun, nac i eraill chwaith, mewn ofnawg, ac amheus gydwybod, neu mewn adfyd a chledi arall. Tra ga[td. 31]ffont heddwch a llonyddwch, heb glowed nac ystyr ddim poenau angeu, na 'r cyfryw flinder, a chledi, hwy a allant fyw yn ddiogel, ac yn hyderus, heb ofn: eythr pann ddelo 'r awr ddrwg vnwaith, ac ychydic dro ar y towyd', mal naill ai trwy weledigaeth, ac eglurhad o 'r gyfraith i clywant, ac i dehallant, ddigofaint duw tu-ac attynt, ne drwy yspys ac eglur arwyddion, a chyhoeddiad o gyfiawn gospedigaeth a dial duw, ne drwy brofiad, o ryw blaee presennol, nes i cynhyrfu yn ddysyfyd gan ofn, yna i ol' ddoethineb, ei cyngor, a 'i synwyr i wrthnebu y cyfryw ddrwg, a ballant yn ollawl, ac a 'i sommant 'n ddiatreg: yna i ffoant oddiwrth dduw, ac ni wyddant i ba le i rhedant, ne ple ir ymguddiant: ac er bychaned fyddo i profedigaeth, a 'i plaee, ei caloneu er hynny a gynhyrfir, ac a ofnir mor ddirfawr (mal i tystia [td. 32] Moeses) gann chwthiad deilien, ac pe i bae ddyrnod taran.

Ac i 'rr cyfryw ddynion, oll gwrs i bywyd o 'r blaen, i oll lafur, a 'i trafael, a 'i goglud oll, yn ei argoeledig wasnaethu duw, ac yn ei dirwestawl fuchedd, yn ollawl a gollir ac a fernir yn ofer: a ffa ddiddanwch bynac a geisiasant heb Grist, nid yw ddim oll, ond chwanegiad o 'i dialeddus ofn, a brisc, yw tywys i anobaith ac felly heb law yr Arglwyd' Iesu, nid oes dim diddanwch, help na chymorth i edrych am dano.

Tebygoliaethae, a chyfflybon yn dangos, pa fod' y mae duw i 'n cospi, ac i 'n ceryddu, o fawr gariad, trigaredd, a ffafr tuac attom.

PAn fo 'r ollalluog dduw, er rhy[td. 33]glyddiadae i fab, nid o feddwl digofus, ne o ddigter, eythr o ewyllys da, ac o galon gariadlawn tu-ac attom, i 'n cospi ac i 'n ceryddu, ef a ellir i gyfflybu, a 'i alw 'n debyg, i dad, i fam, i feistr, i physygwr, i lafurwr, i Eurwr, ac i 'r cyffelyb, fal hynn.

Mal y mae tad naturiol, yn gyntaf yn dyscu i anwyl blentyn, ac yn ail yn i rybuddio, ac yn i gynghori, ac yn y diwedd yn i geryddu, felly, y mae y tad tragwyddol, yn profi pob fford' gida nineu, rhai ym gwedi cynyddu mewn oedran, ac etto, ifainc a meddalion yn y ffyd'. Yn gyntaf, ef a ddysc i ni ei ewyllys, drwy bregethiad ei air, ac a 'n rhybuddia. Yrawrhon os nyni nis canlhynwn ef, yno ef ychydic a 'n cur, ac a 'n chwystringa ni a gwialen, fal weithieu a thlodi, weithieu a chlefydon, ne ddoluriau, ne ryw wrthwyneb arall, rhwn nis dylid i farnu^[3] [td. 34] ryw wrthwyneb aral', rhwn nis dylid i farnu, [sic]^[4] na 'i alw, 'n ddim oll, ond gwialen ne fachgennaidd gospedigaeth. Os y cyfryw wielyn ni helpia, ac ni wnaiff ddim lles, yno i cymer y tad ffonn, ne fflangell, mal os i fab a bengleda, ne a dreilia i arian, a 'i smonnaeth yn drythyllgar, ac yn afradlon, mewn socandai ynghyd a chymdeithion diffaith, yna y daw y tad, ac a 'i tynn erbyn gwallt i benn, ef a rwym i draed, a 'i ddwylaw, ac a 'i cerydda nes dryllio i escyrn, ac a 'i denfyn i garchar, ne ef a 'i gyrr ymaith ymhell o 'i wlad. Yn 'r vn mod' pan elom nineu 'n gildynus, 'n afrowiog, ac yn ddibris genym am eirieu, a gwialennodae, yna i denfyn duw attom blae trymach, a chyffredinolach: mal, nodeu, drudaniaeth, cyfryssed', cynddryged', trychineb gann dan, llawruddiad, rhyfel, colliant o 'r oruwchafieth, fal pan' i 'n dalier gan ein ge[td. 35]lynion, yn caethgludo yn garcharwyr. Hynny ol' a wnaiff ef, er 'n ofni a 'n dofi ni ac megys wrth nerth er yn cymell, a 'n gwthio i edifeirwch, a gwellant buched'. Yr awrhon, gwir yw, fod yn erbyn ewyllys y tad, fal hyn geryddu i fab, namyn gwneuthur id'aw cymeint o les, ac a alle ef fwyaf: eythr y plant, trwy oddefgarwch a gormod mwytheu, a ant yn anhywed', ac a angofiant bob dysc. Ac am hynny mae ef yn i ceryddu, eto ynghanol i ddig a 'i geryd', i dadawl galon a ymddengys: fal, o rhyd' ef i blentyn ymaith oddiwrtho, am ryw fai dialeddus, etto ni enfyn ef ddim o honaw, 'n ollawl yn ddigyssur, eythr ef a ryd' iddaw beth dillad, a geirieu confforddus, ac felly ef a 'i enfyn nid i aros dros byth allan o 'i wlad ond er i alw ef adref drachefn, pann i gostynger, ir vfuddhaer; ac i gwellhaer y-chydic: a hynn yn vnic yw meddwl y [td. 36] tad, sef, tynnu ymaith, a chadw oddiwrth ei etifed' 'r ol' gyfryw bethau a fyddent eniweidiol iddaw, ne a 'i dinistrient, ac nid gwrthod, a thaflu ymaith i blentyn dros byth: felly yn ddiau, pann fo duw 'n anfon trueni, a blinfyd ar ein gyddfe nineu, mae tued', a chalon dadawl, dann i wialen yn guddiedic: can's naturiol, ag iawn briodoldeb duw, yw, bod yn gariadlawn ac yn garedigawl, i iachau, cynorthwyo, a gwneuthur daioni y 'w blant, sef, i hiliogaeth dyn. Adda ag Efa pan i cyfleuwyd ymharadwys, oni chynyscaeddwyd hwy yn ddigonawl, a ffob peth da? eto ni fedrent hwy (ac ni fedr vn o honom ni) i ordrio a 'i iawn arferu: eythr cyn gynted ac i caffom bob peth a chwenychom heb arnom eisieu dim a 'r a fedrwn i ddysyfu, yna yn ddisymwth irr awn yn ddifraw ac yn ddiddarbodus: ac am hynny i denfyn duw i ni ddrwg, fal i gallo wneu[td. 37]thur i ni dda, ac etto ynghanol ein oll flinfyd, a 'n cospedigaeth, ef a enfyn beth esmwythdra, di-ddanwch, a chymorth: ac ni a al'wn gymryd siampl, o 'n rhagddoededig rieni, Adda ag Efa: pann ydoed' duw yn cwbl fwriadu, ac ar ael i bwrw a 'i taflu allan o Baradwys, yn gyntaf ef a 'i dilladod', rag rhew, ac angerd' y towyd', ac ef a 'i diddanod' hefyd a gaddewid o 'r bendigedic had, 'rhwn a wnaiff bob adfyd, nid yn vnic yn esmwyth, ac yn ddineweidiol ini, eythr yn iachus ac yn fuddiol hefyd.

A 'r natur honn ni newidia 'r anewidiol dduw byth, eythr ef a 'i ceidw yn oestadol, ni wrthyd ef ny ni yn gwbl, ond yn vnic ef a oddef i ni ferwino ychydig, am y pechodae a wnaethom, ac felly ef a 'n ceidw rhag pechu drachefn, rhag digwyddo o honom, i enbydrwyd' poenau tragwyddol.

Heb law hynn, bwrier fod i wr [td. 38] ddau o feibion, vn drwg anwireddus, ac etto i dad ni chosbiff, ac ni cheryddiff ddim o honaw, a 'r llall a godir i fyny, ac yn brysur a geryddir am y bai lleiaf: beth yw 'r achos o hyn, ond bod y tad yn ddiobaith, o wellhad y naill vn amser, a 'i fod 'n bwriadu am hyny i ddietifeddu ef 'n llwyr ac na roddo ef ddim iddaw? Can's yr etifeddiaeth yn gwbl a berthyn i 'r mab a geryddir, ac a gosbir: etto y plentyn truan a gosbir fal hynn, a dybia yn i feddwl, fod ei frawd yn ddedwyd'ach, nac yw ef, am na churir, ac am na cheryddir ef vn amser. Ac am hyny, ef a ochneidia, ac a gwynfan wrthaw i hun ag a fed'wl fal hyn: wele, fy mrawd a wnaiff yr hynn a ewyllysiff yn erbyn ewyllys fy nhad, ac heb i gennad, ac ni ryd' fy nhad air hagr iddaw: ef a ad id'aw gael ei bleser a rhodio lle i mynno, ond tuac att yfi nid edrych ef vnwaith yn rhowiog onid bod^[5] [td. 39] byth 'n fy nhop, os edrychaf vnwaith ar gam. Llyma i gelli weled ffolineb, ac anwybodaeth y plentyn, yr hwnn a ystyr yn vnic y gofyd presennol, heb gofio nac ystyr vn amser yr hynn a gedwir iddaw ef yn stor.

Cyffelyb feddylieu a bwriadau, a fyd' mewn cristnogion, pann oddefont flinder lawer, a gweled pa fod' o 'r tu arall y llwydda 'r anuwiol a 'r anwir. Hwy a ddylent yn hytrach i sirio a hunain, gann gofio yr etifed'iaeth 'rhon' a gedwir yddynt hwy 'n y nefoed', ac a berthyn yd'yn hwy megys i blant da rhinweddol: am y llaill 'rhain a lammant, ac a neidiant, a wnant yn llawen, ac a gymerant ei pleser yrawron dros ennyd, hwy a ddeolir o 'r etifeddiaeth yn dragowyd', megys dieithrieit, ac ni chant, rann na chyd, o honi. A hynn a brwfia Sanct Pawl, pann ddywaid ef: Fy mab, nac esclusa gosbedigaeth yr arglwydd, ac [td. 40] na lausa pann i 'th gerydder di gantho: canys y neb a garo 'r arglwyd' ef a 'i cosba, a fflangellu a wna ef bob mab a dderbynio: os goddefwch gosbedigaeth, megys i feibion y mae duw yn ymgynig i chwi: canys pa fab fyd' nis cosba i dad ef? Eythr os heb gospedigaeth yddych, o 'r honn y mae pawb 'n gyfrannog, meibon ordderch ydych ac nid o briod. Yn y geirieu hynn, mae S. Pawl yn eglur yn cyfflybu cosbedigaeth yr arglwyd' i geryd' tad cnawdol, ac i bwy ni wnaiff y geirieu hyn' ofni, a chrynnu, lle i dowaid ef, fod yr oll rai ni cheryddir yn fastardieit, ac nid plant cyfraithlon? Ag eilwaith pwy nis llawenheiff, pann ddowaid ef, fod y sawl a geryddir, yn blant o briod? Erwyd' paham, er bod yr ollallvog arglwyd', yn i ddangos i hun yn ddigllon wrthym, nid yw hyn ddim, ond anwes tad naturiol, caredigaid', yr hwn' ni chais ein dinistr, a 'n cwymp [td. 41] eythr yn vnic, ein gwellad, a 'n bud': ymddyro dy hun gann hynny drwy ymyned', i ewyllys duw dy dad ffyddlon, byd' orfoleddus ynghosbedigaeth 'r arglwyd', gann dy fod yn siccr drwy hynny, i fod ef yn dwyn calon, med'wl, ac ewyllys graslawn, tadawl tuac attat.

Heb law hynn, duw a gyfflybir i fam: y famm a fwydiff, ag a fegiff i etifed', a 'r oll ddaioni a ddichon hi, hi a 'i gwnaiff iddaw, a hynn o galon fammawl rowiogaid': ac etto drwy anhyweithder ag afrwoldeb y plentyn, hi a gythruddir, ac weithiau hi a gynhyrfir i ddigio wrthaw, y 'w ddwrdio, y 'w geryddu, ag y 'w guro ef: felly i mae gwir natur a ffriodoldeb duw, na ddioddefe ef i anffawd yn y byd ddigwyddo ini, etto ein amryw bechodae ni, a 'i cymellant ef i 'n cospi ag i 'n ceryddu: yr awrhon, fal nad yw y fam, yn gwadu: yn gwrthod, nac yn rhoi ymaith i eti[td. 42]fed', er i bod 'n ddicllon wrthaw felly duw ni wrthyd ac ni wediff ddim o honom ninneu, yn ein ing, angen, a 'n cledi mwyaf, er iddaw gymryd arnaw, fod yn ddigofus aruthr wrthym: yr scrythur lan yw yn awdurdod am hynn: a anghofia gwraig ei phlentyn sugno fal na thosturio wrth fab ei chroth? pe anghofie y rhai hynn, etto myfi nid anghofiwn di.

Nid oes vn athro, na gwr o gelfyddyd, a gymer scolhaig, ne brentis y 'w ddyscu, heb wneuthur yr amodau hynn ac ef yn bendifaddef, sef na byddo i 'r llanc fod yn opiniongar, ne yn gildynus, ac na chanllyno ef i synnwyr a 'i feddwl ei hun, eythr gofalu yn ddiwyd ac yn dyfal, am yr hynn irr addyscer gann i athro, ac o byd' ef difraw, ac yn chware 'r gwas diofal, bod yn fodlon ganthaw i geryddu gann i feistr. Yr awrhon, nid yw y meistr yn ce[td. 43]ryddu ei scolaig, neu ei was er meddwl i friwo ef, ne o falais a drwg ewyllys iddaw, ond er dyscu o honaw yn well o hynny allan, bod yn fwy dilys, a chymeryd mwy gofal.

Felly yn 'r vn mod' ni dderbyn Christ vn scolaig, na dyscybl attaw heb wneuthur amodau ag efo, angenrheidiol i bob cristion, 'rhain a yspysir yn Efengil Sainct Mathew.

Ac yn ddiau gair duw yw y rhwol wrth ba vn i dylem ni, yn llywodraethu ein hunain eythr gwell gennym o lawer, galyn ein dyfais a 'n synwyr ein hun, rhain yn fynych a 'n twysant ar gam, allan o 'r iawn fford': am hynny y nefawl athro, a 'n cur ni (rhyd ein byssed') hyd oni ddehallom ac oni ddyscom i ewyllys ef yn berffeiddiach.

Mal y mae yn rhaid i 'r physygwr, ne 'r meddig, dorri ymaith, a llosci, ymarwgig pydredig a 'i hayarn, [td. 44] ne a 'i offer, rhag llygru a gwenwyno 'r oll gorff, a 'i gyfergolli, felly duw sy weithiau yn cosbi ein cyrff ninneu yn dost, ac yn ofidus, er cadw, ac iachau ein eneidiau ni. Ac er dyfned i gwthio duw 'r hayarn i fewn i 'n cnawd, a 'n cyrff ni, ef a 'i gwnaiff yn vnic, er yn helpio a 'n iachau: ac os damwain iddaw yn llad' yno ef a 'n dwg i 'r iawn fywyd. Y Physygwr wrth wneuthur y triagl a gascl y Seirff a 'r nadroed', sef, i orchfygu vn gwenwyn drwy rym y llall: felly, duw pann i 'n ceryddiff, ac in cospiff ninneu sy yn fynych yn codi ac yn gosod Diawl, a ffobl anwir i 'n herbyn, a hynn oll a wnaiff ef, er daioni i ni.

Tra fyddo gann y Physygwr ddim gobaith o wellad yn y claf, ef a braw bob fford' a ffob meddeginiaeth, yn gystal y sur a 'r tost, a 'r melys a 'r hyfryd: ond pan amhevo ef fod dim gwellad yn agos, ef a ad [td. 45] iddaw gael i rydyd ar bob peth, a 'r y mae ef yn i flysio: felly y nefawl physygwr tra gymero ef ni, ghristnogion, yn lle 'r eiddaw i hun, a chanthaw obaith o 'n iechyd, ef a rwystr ac a wahard' i ni ein ewyllys, ac ni ad i ni gael y peth i ddym yn i chwantu fwyaf: eythr pan fytho ef anobaithol o honom ni a ffann i 'n rhoddo ef ni i fyny yno i gediff ef i ni tros amser, gael a mwynhau ein chwant, a 'n pleser. Y cyfflybrwyd' hwn a dynnwyd allan, o 'r pumed llith o Iob: os yr arglwyd' dduw a archolliff, i law ef eilchwel a iacheiff.

Pann roddo marchog ceffyl, i farch ifanc, hoew, nwyfus, ormod o 'r ffrwyn, e fyd' gwylld a thrythyll, ac ni cherd' fal i dyle: ac ond odid pann ddel i le gwlyb llithrig, ef a syrth i lawr bendromwnwgl: felly yn 'r vn mod', os yn creawdr, a 'n gwneuthurwr, a oddefe i ni ormod gann^[6] [td. 46] ormod rhwysc a rhydid, yn ebrwyd' ni aem yn wylltion, ac a falchiem o hynny, ac ond antur ni a 'n drygem ac a 'n difethem 'n hunain, am hynny e' ryd' hayarn llym yn 'n safnau ni, ac a 'n helpia i ffrwyno, ac i ddofi y cnawd, rhag cyfergolli 'r ardderchawg, a 'r gwyrthfawr enaid.

Drachefn: fal i mae Certweiniwr yn curo i feirch, a 'i chwip ne i fflangell, ac 'n i baeddu 'n dost, pryd na thynant, a phann nad ant yn i blaen, ac er hynny ef a 'i herbyd hwy hefyd, ac a wnaiff yn fawr o honynt, er mwyn i caffael y 'w mwynhau a fo hwy, felly duw a 'n curiff, ag a 'n fflangeliff nineu, pann na wnelom 'r hyn a ddylom, yn iawn: ac er hyn i gyd ef a 'n erbyd, ac ni wnaiff ddiwed' yn gwbl o honom.

Fal y mae y bugail, pann gyfeiliorno i ddefaid ef, yn y gwlltoed', a 'r anialwch ymhlith bleiddieid, yn i gyrru drwy lwybrau dieithr i 'rr [td. 47] iawn fford', ac yn i hel y 'w corlannau, lle i gallant fod yn ddiofal: felly yn 'r vn mod' (yn gymeint a 'n bod ni yn fynych yn gymyscedig a rhai bydol, ag yn gymdeithion i 'rr sawl syd' elynnion i 'n crefyd' gwir Gristnogaid') fe ddaw duw attom, ag a 'n didol drwy dristwch ac edifeirwch oddiwrthynt, rhag yn difetha a 'n cyfergolli gidac hwynt. Bugeil y gwartheg a ad i 'rr cyfryw loie a ordeiniwyd i 'r lladdfa, redeg, a llammu fford' a fynnant o amgylch y borfa: eythr y rhai a gedwir i lafurio, a feithrinir, ac a arferir dan yr iau: felly 'r ollalluog d'uw, sy 'n goddef ac 'n gadael i 'r anuwolion (rhai syd' a 'i dinystr garllaw) fwynhau ei chwant, a 'i pleser ar y ddayar hon, a chyflawni, a chwplau, i wllys a 'i damuniant: eythr y rhai duwiol, rhain a feithrin ef er i anrhyded', a 'i ogoniant, a geidw ef dann 'r iau, gann i gwahard' a 'i attal oddiwrth oll chwantae bydol.

Y llafurwr synhwyrol, celfyd' ni theifl, ac ni hauiff i had, mewn maes, ne dir, ni byddo gwedi i dorri, i aredig, a 'i lafurio yn iawn mal i dyle, ond ef a ddeil ei ychen, ac aiff i 'r maes, ef a dry ac a eird' y tir, gann i ffaethu a 'i raglyfnu, ac yno ef a 'i haviff, ag a 'i llyfn, fal pann ddescyno 'r glaw, i cadwer yr had, ag i gyrrer i 'rr ddaear, fal i gwreiddio, ac i cynyddo ynthi: cyffelyb lafurwr yw duw, a nineu ym i lafur ef: ac nid yw ef yn rhoddi ei yspryd a 'i wirioned', i 'r rhai syd' wylldion, ac heb ofn duw arnynt.

Heb law hynn, fal i mae garddwr yn cau i ard' o 'i hamgylch, ac yn i chadw a drain a mieri, fal na ddichon yr anifeilieit i drygu, felly mae duw yn ein ymddyffyn, yn ein gwilio, ac yn ein cadw nineu oddiwrth bob drwg cyfeillach, ac oddiwrth bob pechod, drwy ddrain a mieri, (sef yw hynny) drwy y groes ac [td. 49] adfyd, fal i dywaid Oseas: mi a gavaf i fyny dy fford' di a drain, ac a furiaf fur fal na cheffych dy lwybrau. Os y garddwr a scythra ymaith, y cnyckieu a 'r ceincieu ceimion o 'r prennie yn yr ard', gann i difrigo ychydig: etto cyd biddo 'r gwreid'in 'n ddifriw, nid gwaeth y prennieu, eythr cynyddu a wnant, a ffrwytho: felly mae duw yn torri ac yn cymynu 'r hen Adda gnykus, drwy y groes, nid er meddwl ein briwo ne wnethur eniwed ini, ond er ein cadw mewn ofn, ac er yn cadw mewn duwiol arferau. Ac yn ddiau cyd byddo gwreiddin ffyd' yn aros ynom, er ein bod yn ysbailedig ac yn ddiddim o olud, a ffob bath ar ddiddanwch bydol a chorfforawl, eto ni a ddygwn ffrwythau daionus, er mwy anrhyded', a gogoniant i sancteiddlan enw duw.

Cristnogion heb y groes a gyfflybir i 'r grawnwin, 'rhain sy yn tyfu [td. 50] ar y gwinwyd', ac yn cael mwyniant yr wybren egored, ac etto, 'n oestad ydynt ar ei gwyd' yn anffrwythlawn, eb neb yn well erddyn: Erwyd' paham y nefawl winllanwr, a 'i dwg hwy i 'rr gwinwryf, y 'w curo, y 'w sigio ag y 'w dryllio, nid er i difa, eythr er i gwaredu oddiwrth lygredigaeth, a halogiad trachwantae bydol, ag fal i gallant ddwyn allan win melys, a ffrwythau hyfrydlawn. Eurwr, a deifl ddryll o aur, i 'r ffwrn danllyd, nid y 'w yssu gan y tan, ond y 'w burhau oddiwrth lygredigeth sy ynthaw, ac fal i byddo i bob peth syd' ynthaw, (rhwn nid yw aur) losci ymaith gann y tan, a myned yn lludw: felly, duw yw gof yr aur, y byd yw 'r ffwrnais, adfyd yw 'r tan, y ffyddlonieit Gristnogion yw 'r aur, yr amhured' a 'r llwgr yw pechod. Yr awrhon, duw a buriff ac a lanheiff y rheini a berthynant iddaw ef, oddiwrth bob bryche, a lly[td. 51]gredigaeth, ac a 'i gwnaiff yn ogoneddus, ac yn brydferth iddaw i hun. Y Saer maen a dyrr y cerrig cledion, ac a 'i nad', peth yma, peth ackw, peth ffordd arall, oni wneler hwy, yn gyfleus ac yn gymwys i 'rr man lle i gosoder: felly yn 'r vn modd, duw 'r hwn yw 'r saer maen nefawl, sy 'n adeilad eglwys ghristnogaid', ac ef a 'n gweithia ac a 'n addurniff ni rhai ym gerrig costus, gwrthfawr drwy y groes ag adfyd, fal i tynner ymaith pob ffieidddra ac anwired', 'rhain ni chydgordiant, a 'r adeilad ogoneddus honn. Drachefn: mal i mae y lliwyd', a 'r vn sy yn cannu lliain, a 'r olchwraig, yn golchi, yn curo, ac yn gwascu y budron a 'r aflan ddillad, fal i gwneler yn wnnion, yn lan, ag yn gannaid, felly i gwnaiff duw yn fynych o amser a ninneu, er yn gwneuthur yn bur, yn lan, ac yn ddifeius.

Trwbleth ac adfyd, a wasnaethant i 'n treio, ac i 'n profi ni.

Gorthrymder ac adfyd, sy yn profi, yn addyscu, yn sicrhau, ac yn cadarnhau y ffyd', yn ein cymell, ac yn ein annog i weddiaw: yn ein gwthiaw ac yn ein cynhyrfu i wellant buched', i ofni duw, i vfud'-dod, ymyned', dianwadalwch, tiriondeb, sobrwed', cymedroldeb, ac i ddylyn bob rhinwed': ac ydynt achosion o lawer o ddaioni, yn gystal trancedic, a thragwyddol, yn y byd hwn, ac yn byd a ddaw. Drwy orthrymder ac adfyd, i praw duw, i craffa, ac irr edrych ddyfndwr dy galon tuac atto ef: pa gymeint a ddichon dy ffyd' di i ddioddef a 'i dderbyn: ac a elli di ymwrthod a thi dy hunan, a oll greadurieit y byd, er i fwyn ef. ac, i ddoedyd mewn byrr eirieu: e fynn wybod, pa fod' ir ymwreddi di dy [td. 53] hun, pann ddygo ef yn ollawl oddiarnat, ac allan o 'th olwg yr hynn i ddoeddyt ti yn ymddigrifhau fwyaf ynthaw, ac yn i hoffi yn bennaf ar y ddayar: fe wyr duw yn ddigon da ymlaen llaw pa wed' i cymeri di hynny, a beth a fyd' dy oddef: ond er hyn ef a ddengys ac a eglurheiff i ti, ac i 'r byd hefyd, beth sy ynot: cans yn fynych, pobl a ganmolant wr, ac a wnant y fath ffrost o honaw ef, (sef) i fod ef, yn ddoethaf, yn gallaf, yn wrolaf, ac yn onestaf gwr mewn gwlad, &c. ond pan d'elo 'r amser y 'w brofi ef, nid oes dim o 'r fath beth ynthaw, a 'r a oeddyd yn tybied fod, ne a 'r a oeddyd yn i ddiscwyl am dano: ni ddichon gwr adnabod y milwr cryf calonnawg, yn amser heddwch, ond mewn amser rhyfel, pann fyddo y creulon elyn, yn gorthrymu ac yn rhuthro i gapten ef. Pan gyfodo temestl aruthrol ar y mor, yno i gwelir, a fyd' meistr y llong gyfarwyd' i lywio 'r llyw, ai [td. 54] na bo y rheini sy onestaf a diweiriaf wraged', rhain pan i temptier, pan i dener, ne pann i llithier i anwired', a gadwant er hynn i gyd i cred briodas y 'w gwyr yn ddihalog: yn 'r vn mod' ni ddichon neb wybod yn gwbl pa fod' y mae yr eglwys Gristnogaid' yn cadw i chred a 'i ffyddlondeb tuac at i gwr priod Crist Iesu, nes i Antechrist i hamgylchu, a 'i themptio, a gau-ddysceidiaeth, creulondeb ag erlid. Ni ddichon angerddol wres yr haul friwo, na niweidio y prennieu sy a 'i gwraid' yn gryfion ac yn ddyfnion yn y ddayar, ag a digon ynthynt o sugn naturiol, ond y rhai a gymynwyd ac a dorrwyd i lawr, a wyfant yn fuan, gan wres 'r haul, fal y gwelltyn hefyd, yr hwn a fedir i lawr, ac yn brysur a ddiflanna.

Felly, yn yr vn mod', ni ddichon trwblaethae, nac adfydau eraill, wneuthur niwed i 'rr rhai ffyddlon, [td. 55] 'rhain a wreiddiwyd ynghrist Iesu: Hwy a dyfant ac a flagurant yn iraidd bob amser: ond yr anffyddlonieit, a 'i bradychant i hunain, ac a ddangosant beth ydynt, cynn gyflymed ac i gwelont wres ne angerdd trwbl, ac erlid yn dyfod.

A 'r vn ffust i curir y cyrs a 'r tywys, ac i dyrnir, yr Yd: yn yr vn modd, drwy yr vnrhyw drwbleth ac adfyd, i glanheir, y ffyddlonieit, ac irr anogir i weddio duw, y 'w foli, ac y 'w fawrygu ef: a 'r anffyddlonieit i furmur, ac y 'w felldithio ef, ac felly i profir ac irr adwaenir y ddau.

Pann ddyrnir yr yd, y gronyn syd' ynghymysc a 'r vs, a gwedi hynny i nailldu-ir hwy a 'r gwagr ne a 'r gwyntell: felly y bobl yn yr eglwys, yn gyntaf a glywant bregethu gair duw, yr awrhonn rhai a dramgwyddir, ac a rwystrir o 'i blegyt, ac eraill ni rwystrir, ac etto [td. 56] hwy a drigant ynghyd, y naill gida 'r llall: ond pan nithir ne pan wyntellir y ddau, a ffann ddechreuo awel o drwbleth, ne erlid chwthu, yno i byd' hawd' adnabod y naill, rhagor y llall, sef, y ffyddlon rhagor 'r anffyddlon. A wyd ti yd pur? Pam gan hynny irr ofni y ffust, ne 'r gwynt? Wrth dy ddyrnu a 'th nithio, i 'th dynnir ac i 'th nailldu-ir, oddiwrth yr vs, ag i 'th wnair yn burach nac oed'it o 'r blaen: ofned y sawl sy vs, rhain ni allant oddef y gwynt, rhag i chwthu a 'i taflu ymaith 'n dragowyd'.

Henn duy, serfyll a sai dros amser, ond cyn gynted ac i del gwynt a chwthu, e fyd' eglur i bawb, mor wael oed' i rowndwal a 'i afael, felly, mae cristnogion rai, heb sylfain a growndwal, rhai tra fyddo pob peth yn dda ac yn llwyddiannus, ydynt gristnogion da, ond pann ddel gwythen o flinfyd a chledi, fe ymddengys ei ffuant, ac a dyrr allan yn eglur.

Fal i profir 'r aur yn y ffwrnais, lle i toddir, felly i praw ac i pura duw hwy, ac a 'i derbyn fal perffaith ffrwyth aberth. Yr awrhon os ydwyd aur, pam mae rhaid i ti ofni 'r tan, rhwn a wnaiff i ti fwy lles, nac afles a niwed?

I 'rr perwyl hwn hefyd i perthyn y ddihareb wir hon: cymdeithion a adweinir mewn adfyd: siample o hyn.

Yr ollalluog dduw a demptiod' ac a brofod' Abraham, gan erchi iddaw ef offrymmu a llad' i vnic genedic fab: yno irr oed' Abraham mewn cledi, cyfyngdra a thrymder mawr, gwell oed' gantho golli i hol' dda, a 'i feddianeu, a chwbl oll a 'r a fedde ef ar y ddayar, na llad' i anwyl fab: etto er bod hynn yn erbyn natur, ac yn beth anioddefus, ef a ddyg i fab allan, ymddaith tridiau y 'w lad' a 'i law i hun: ef a orchfygod' i gnawd trwy ffyd', ac a vfuddhaod' dduw: yna i doedawd' duw wrthaw, yr[td. 58]awron i gwnn dy fod yn ofni duw, ac nad arbedaist dy vnic a 'th anwyl fab er fy mwyn i. Cofia (med' Moeses.) 'r hol' fford', 'n yr hon yr arweiniodd yr Arglwydd dy dduw di y deugain mlynedd hyn, trwy 'r anialwch er mwyn dy gystuddio di, gann dy brofi, i wybod yr hyn oedd yn dy galon, a gedwit ti ei orchymynnion ef, ai nas cedwit.

Gosod Pharao a Dafydd ynghyd, y naill yn erbyn y llall: dau o frenhinoedd ardderchawc: Pharao yn sefyll, ac yn parhau, yn gildynnus, yn wrthryfelgar, ac yn wrthnysig, yn ei fwriad anuwiol, er yr oll ddialeddae, a syrthient ac a ddescynent arnaw.

Ag yngwrthwyneb i hynn: mor fuan irr ymrod' Dafydd, gann dorri allan mewn vfudd-dod, a gostwngeiddrwydd, ymynedd, a chydnabod o 'i buteindra, pann ffoawdd ef rhag Absalon a Shimei ddrygio[td. 59]nus yn i wradwyddo ac yn ddilorni [sic] ef, yn gwylyddgar.

Iob a drawyd a llawer o ddialeddae gofidus, fal nad oedd vn fann iach diddolur arnaw o wadn i droed hyd yngwastadedd i benn, nid am iddaw hauddu y cyfryw gosbedigaeth, mwy na gwyr eraill, ond fal i galle dduw eglurhau i 'rr byd, ei ymynedd a 'i ffyddlondeb ef, eythr i wraig ef a ddangosodd y pryd hynny i gwann ffydd a 'i natur lygredig.

Pwy ffyddlonach na brytach mewn zel na Phetr? Etto ef a wadodd ac a wrthododd Ghrist, i feistr a 'i athro o flaen morwynig ehud.

Pwy gann hynny ni ddyl ofni am danaw i hun, oddiethr i brofi a 'i gaffael ef ymlaen llaw yn ffyddlon, yn ddisigl ac yn safadwy?

Yn yr vn mod' mae arfer beunyd' i 'n dyscu, i adnabod y ffyddlon, oddiwrth yr anffyddlon, mewn erlid ac [td. 60] adfyd: rhai a lynant wrth yr Efangyl dros amser, ond pan welant na allant gael, y peth ir oeddynt yn edrych am dano, yna hwy a 'i gadawant, ac a gwympant oddiwrthi drachefn: ie yn amser profedigaeth hwy a gablant y sancteiddlan Efangyl: ond y rhai duwiol, rhai a 'i plannasont hi yn ei calonnau, a safant yn ddiyscog trwy dduw mewn bowyd ag angeu.

Gorthrymder ac adfyd, a 'n helpiant, ac a 'n cynorthwyant, i 'n adnabod ein hunain, a duw hefyd, ac yn anwedic a ddyscant ddoethineb.

HEb law hynn, mae yn fuddiol ac 'n ddaionus i wr, i adnabod i hun yn dda. Llwyddiant a dedwyd'wch a ddallant wr, eythr pan fyddo ef dan y groes, ef a ddechreu ystyr [td. 61] gwaeled' ei gorff, ansiccrwydd i hoedl, gwendid i ddeall, methiantrwyd' a muscrellwch i nerth, a 'i allu i hunan. Ef a gaiff weled a deuall pa bellder ir aeth ef, mewn ffordd rinwed', a ffa fod' i sai pob peth, rhwng duw, ag ef, a ffwy vn yw ef ai milwr i dduw ai i ddiawl: cans dyn yn fynych a 'i tybia i hun 'n gryf, ac yn gadarn, ond yn amser profedigaeth ef a wel mor hawd' ac mor ddiboen i chwthir ac ir escydwir gann bob awel o wynt.

Hefyd trwy orthrymder ac adfyd, y rhyd' duw di, mewn cof, pasawl mil o beryglon sy yn crogi vwch dy benn, rhain a ddigwyddent, ac a ddescynent arnat, oni bae i fod ef 'n dy gadw ac yn dy ymddyffyn oddiwrthynt. A 'r vnrhyw dduw yma a ddywaid wrthyd fal hynn: y gelyn anwir a 'th amgylcha ac a wilia am danat, i 'th orchfygu ag i 'th lyncku i fynyd' a lliaws, ac a [td. 62] ffentwr anfeidrol o ddrygau a dialeddau, ond myfi a osodais iddaw ef i derfynau, dros bwy rai ni ddichon ef fyned.

Pwy hwyaf i byddych dann y groes wellwell i dysci oll rinweddae a daioni duw; a 'i iawn farnedigaethau, a 'i wir gyfiawnder ef, drwy bwy rai i dengys ef i ddicllondeb, a 'i ddigofaint, yn erbyn yr anwir, a 'r pechadurus, gann anfon plaee ofnadwy, a 'r ei gyddfe hwy; a 'r gwrthryfelgar a 'r anydifeiriol, ef a 'i cyfergolliff 'n dragwyddol.

Hefyd mewn adfyd i dysci ei anfeidrol fawredd ef, drwy bwy vn y dichon ef dy helpio, a 'th gynorthwyo, yn y trueni a 'r anghenion mwyaf.

Hefyd mewn adfyd i dysci ei annewidiol wirioned' ef, drwy bwy vn i cyflawna ef i oll addewidion 'n ffyddlawn, ag i cwpleiff ef i fygythiadae. Hefyd ti a ddysci ei anfeidrol [td. 63] drigared', a 'i fawr ras ef, drwy bwy rai i rhagflaena ef bob drwg a ddigwydd tu-ac attom, ac ni odde ef yn dala, ne 'n gorthrymmu, gan afrifed, ac aflwyd'.

Hefyd ti a ddysci ei ddidranc, a 'i dragwyddol ragordeiniad ef, drwy rhwnn megys tad i gofala ef trosom, ac i llywodraetha ef bob peth yn synhwyrol.

Hefyd i ogoniant, ei fawredd, a 'i fawl, am y rhagddoededic rinweddau, rhain a lewychant yn ddisclaer, mewn ing ac adfyd: erwyd' paham S. Bernard a escrifenna fal hynn: Pa fodd i gwyddom fod 'r hwnn sy 'n preswylio yn y nefoedd yn ein mysc yma ar y ddayar? Yn ddiau wrth hynn, am yn bod mewn blinder, ac adfyd; can's heb dduw pwy a alle i goddef a 'i derbyn.

Mae 'n angenrhaid i wr bob amser wrth ddoethineb, gofal, synwyr [td. 64] a sobrwyd': ac fal i mae llwyddiant 'n cau, ac 'n dallu golwg gwyr, felly i mae adfyd a blinder yn i egoryd hwy eilwaith.

Megys, ac i mae 'r eli rhwnn sy 'n iachau 'r llygaid, yn gyntaf yn merwino, ac yn llosci y golwg, ac yn peri yddynt ddyfrhau, eythr gwedy hynny ef a wnaiff y golwg yn disclairiach [sic], ac yn llonnach nac ydoed' o 'r blaen, felly blinder ac adfyd a boenant ac a flinant wyr yn aruthr y tro cyntaf, ond yn y diwed' hwy a gynorthwyant ac a lewychant olwg y meddwl, gann i wneuthur yn rhesymolach, 'n ddoethach, ac yn fwy gofalus: can's adfyd a ddwg wybodaeth, a gwybodaeth ddoethineb.

Gwialen a chosbedigaeth a fagant ddoethineb, ac ar hynny y tyfod' y diharebion hynn gyntaf: pwy llawna 'r tir gwaetha 'r bobl ac hefyd, adfyd a wnaiff i wyr edrych o 'i [td. 65] deutuy ymhell ac 'n agos. Hefyd: nid yw gall ond a gollo.

Hefyd: pann fo 'r dwr hyd 'r en, fe ddyscir nofio.

A 'r Proffwyd Dauydd a ddywaid: O Arglwyd' mor ddaionus, ac mor fuddiol, yw i mi, gaffael fy ngheryddu, a 'm darostwng genyt, fal i gallwn ddyscu dy gyfiawnder a 'th orchmynion.

Gorthrymder ac adfyd, a 'n cynorthwyant, ac a 'n helpiant, i iawn adnabod ein pechodae, ac i fod' 'n edifeiriawl drostynt.

MAe duw yn erfyn ac yn wyllysio, gynyddu a thyfu ynom, wybodaeth o 'n gwenwynig a 'n llygredic naturiaeth, ac o 'i ddigofaint ef yn erbyn pechod, fal i gallom alaru ac edifarhau, yn ein caloneu tros ein pechodae, ac gwellau, beunyd' [td. 66] yr awrhon gwir yw, fod o naturiaeth 'n aros yn ein caloneu ormod diofalwch, a difrawch, o herwydd pwy rai, nid ym yn ystyr nac 'n prisio ond ychydic aflendid ein caloneu oddifewn: yn anwedic, pryd na wyddom, beth yw adfyd, a chledi, nid ystyriwn faintioli ein dialeddus bechodae, na chyfiawn farnedigaeth duw, a 'i aruthrol ofnadwy geryd' ef, dledus o 'i plegit: Eythr pann fo duw 'n darostwng neu 'n tynny i lawr, ryw rai espysol, ne oll gynylleidfa, yno i cofiwn, faintioli a thrymder ein pechod, ac nad yw digofaint a dicllonder duw 'n rhydrwm, nac heb yspysawl a chyfraithlawn achosion.

Yno i torrwn allan i 'r cyfryw eirieu a rhain, O Arglwyd' ni a haeddasom y plaee hynn fil o ffyrd', O ddaionus a chyfiownaf dduw, ti a obrwyi gamweddau a throseddau [td. 67] y tadau ar y plant, os hwy a ganlhynant lwybrau i tadau, hyd y drydedd a 'r bedwaredd genedlaeth.

Mal i mae y copr caled a 'r elydn yn toddi yn y tan, felly mewn adfyd, ing, a blinder, caloneu caled, geirwon, afrowiog, a doddant: gann gashau a ffieiddio, ei pechodae.

Troseddwr y ddeddf, a gydnebyd' i feieu, pann i dyger i 'rr farn y 'w gosbi, a phann i barner ac i bwrier yn euog o angeu.

Ac yn gystal cyffredinol ac anghyffredinol blaee a dialeddae, a ellir i galw, yn rhann o gyfraith dduw, neu megys pregethae duw, 'rhain a dystiant ac a fanegant i ni, fod duw 'n ddigofus aruthr, wrth bob bath ar anwired' a ffieidd-dra, a deyrnasant yn y byd: fal i bydde i bawb i vfuddhau a 'i darostwng i hunain i [td. 68] dduw, nadu ac vdo am ei pechodae, a chystuddiedic a gwir edifeiriol galon, gann ddisyf i ras a 'i drigared' ef.

Ac er ecsampl. Brodur Ioseph yn gyntaf amser a welsont ei beieu 'rhain a wnaethent 'n erbyn i brawd, pann i gorthrymwyd gann wir angen a chledi mewn gwlad estron.

Pann anfonodd 'r Arglwyd' i 'r anialwch ymhlith 'r Israelieit, Seirff gwenwynig, y 'w brathu, ac y 'w gwenwyno, yno i daethant gyntaf at Foeses, gann ddoedyd, ni a bechasom am i ni ddoydyd yn erbyn yr Arglwyd' ac 'n d' erbyn ditheu.

Pann ydoed' y nodau 'n difa ac 'n ysu 'r cwbl, yno i doedod' Dafydd wrth yr Arglwyd': myfi a bechais eythr beth a wnaeth y defaid hyn: Os yw gann hynny yn fuddiol ac yn angenrheidiol i ni gydnabod ein pechodae, a 'n anwired' a bod yn [td. 69] edifeiriol o 'i plegyd, ni allwn ni yn dda hebcor trwbleth ac adfyd.

Trwbleth ac adfyd a 'n helpiant ac a 'n cynorthwyant i feithrin ac i chwanegu 'n ffydd.

FE ddangoswyd ymlaen, i profid 'n ffyd' ni drwy 'r groes, ac adfyd: yr awrhon fe brofir yn eglur, mae cyntaf amser i cadarnheir, i meithrinir, ac i chwanegir 'n ffyd' ni, pann ddel adfyd i 'n gorthrymu. Yr iawn a 'r wir ffyd' Gristnogaid' a sylfaenir yn vnic, ar ras, trigared', gallu, a help dduw trwy Grist, rhwnn beth ni ellir i ymgyffred drwy ofer feddylieu, gwag fwriadae, ne vwchelddysc ddynol, eythr duw a dywallt bentwr o ddialeddae ar bechadurieit.

Pa beth bynac a fwriadant, a ymcanant, ne a gymerant mewn [td. 70] llaw, nid aiff ragddo ganthynt, a 'i holl fywyd, a wnair 'n chwerwach yddynt na 'r bustyl, fal na allant gael dim esmwythdra: a ffa ham? 'n ddiau er y perwyl hwnn: sef er yddynt hwy 'n ollawl ddirmygu, a distyru pob cyngor, cymorth, a chysur gann ddyn, ac fal i tynnid hwy oddiwrth bob gobaith, mewn dichellion, a gallu bydol, ac fal na obeithient help mewn vn creadur, yn y byd.

Ac yn lle hynn, er yddynt osod a roddi [sic] i caloneu, 'n vnic ar dduw, ac fal na byddo dim oll 'n aros ynthynt ond vwchneidieu a dagreu an-t-raethawl att duw, 'n deilliaw o wir ffyd', ynghymorth pwy vn 'n vnic mae trigared' 'n sefyll 'n gwbl.

Testimoniae o hynn allan o 'r Scrythur lan. Moses a destioleithiff, fod duw 'n goddef, dwyn 'r Israelieit, i amryw drallodae, ac [td. 71] i gyfyngderae mawrion, ac etto i fod ef 'n i gwaredu hwy 'n rhyfeddol, er hynn, sef pann ddelent i dir y gaddewid na allent ddoedyd, fy ngallu i fy hun, a nerth fy nwylaw i a ddygasont hynn i benn: eythr meddwl o honynt am yr Arglwyd' i duw, cans ef a rydd y cyfryw allu, fal i galler cyflowni a gwneuthur pob peth: ac felly i gwnaeth duw gwedi hynny a phlant 'r Israel, rhain o 'i dyfais ac o 'i synwyr i hun, a geisient help a chymorth gann frenin 'r Assirieid, a brenin 'r Aipht, rhain gwedi hynn, a 'i amgylchynasant hwy, a 'i lladdasont, ac a 'i caethgludasont ymaith 'n garcharwyr. Yno i gwelsont ag i gwybuont hwy, nad oed' vn a alle i helpu a 'i cynorthwyo, ond yn vnic 'r Arglwyd', i bwy vn irr vfuddhaesont, ac irr ymroesont o 'r diwedd, gann ddoedyd: nid oeddem 'n edrych am ddim oll, ond marwolaeth. Eythr [td. 72] hyn i gyd a wnaethwyd er y perwyl hwnn, sef er i ni na obeithom ynom ein hun, eythr ynnuw, 'r hwnn a gyfyd i fyny y meirw eilwaith.

Hefyd beth bynac a gynhyrfiff ac a faethdriniff ein ffyd' ni, ni ddylem ni ofni, eythr 'n hytrach gorfoleddu yn hwnnw. Tra fyddom yn byw mewn seguryd, ymhob trachwant a ffleser, mae diawl yn cael gwall arnom, ac yn dallu ein gwendid, fal y tybiwn nad yw duw yn prisio ynom, a bod holl bethau y byd yn digwyddo heb i ordeiniad, a 'i ragwelediad ef, ond ymhob rhyw gledi yn gystal anghyffredinol, a chyffredinol, mae i ni fwy a dwysach achosion i faethdrino, ac i arferu ein ffyd'.

Duw sy 'n goddef i ti gwympo mewn tlodi, ne i angeu ddwyn oddiarnat dy anwyl gymdeithion, ne i ryw aflonyddwch arall ddamwain [td. 73] iti, a 'r pryd hynny hefyd, mae i ti achos mawr i feithrin ac i arferu dy ffydd. Ac 'n gyntaf i gofio gaddewidion duw, a ysbyswyd yn i air ef, ac yno i alw arnaw am i ras a 'i help, ac felly gwrthnebu a sefyll 'n erbyn pob rhyw angrediniaeth ac anobaith, 'rhwn sy o naturiaeth yn y cnawd, er maint fyddo dy angen, ac er pelled i tybia pob dyn droi o dduw i wyneb oddiwrthyt, ac na chynorthwya ef ddim o honot. Yn 'r vn mod', mewn oll angenion cyffredinol, hynn yw 'r iawn arfer o ffyd', a sancteiddiaf wasnaethu duw, sef, bod i ni 'n gyntaf feddwl ac ystyriaw yn ddilys, oll beryglon a gorthrymderae a ddigwyddant i 'r eglwys, neu i 'r wlad: gwedi hynny gweddio ar dduw a ffyd' fywiol, ddiyscog, ar iddaw ef waredu, a chadw, 'r eglwys oddiwrth gauddysceidiaeth, gwag argoelion a ffu[td. 74]ant: Ac, ar iddaw ef i rhwoli a 'i llywodraethu, yn rasusol. Ac hefyd ar iddaw ef gadw 'r wlad mewn rhwol dda, ac mewn heddwch gann roddi wybren iachus, towyd' rhesymol, a hefyd dofi a rhwystro, anystywalld ac anosparthus amcanion a bwriadau y gwerin bobl: gann ganiadhau hefyd, mantimio, a chadw, crefyd' Cristnogaid', iawn ymwreddiad, a gonestrwyd', fal i mawryger, ac i molianner, i dduwiol a sanctawl enw ef, ac i chwaneger, i'r helaether ac i siccraer i deyrnas ef: ac fal i diwraiddier ac i gwradwydder teyrnas y cythraul.

A chofia hynn hefyd: pa bryd bynac i'r ystyri dy adfyd, na Anghofiach erfyn gann dduw obaith, o 'i ddiddanwch, help, a chymorth: gann ymlad' ac ymdrech 'n nerthoc ac 'n wrawl, yn erbyn pob angrediniaeth: a dod ymaith hefyd, bob ano[td. 75]baith, er maint y chwanega dy adfyd a 'th gledi ac fal hynn i'r iawn arferi ac i maethdrini dy ffyd': Er ecsampl.

Oddi ar y Sainctaid' wr Iob, y dygwyd cwbl oll a alle ddiddanu, a chonfforddio gwr: gwraig, plant, da, cyfeillion, ac vn trwbl, tristwch, a drwg newyd' a ddoe ar vwchaf y llall: ac nid ydoed' defnyn o waed o fewn i gorff ef heb sychu a darfod: ac ef a eistedde yngolwg 'r oll fyd, ac ef oed' 'n wattorgerd' yddynt, ac felly i'r arfereu ef i ffydd, gann ymroi i hun 'n vnic, ac 'n gwbl i dduw.

I Abraham i gaddawyd had, mewn rhif megys tywod y mor, a megys ser y nefoed', ac etto i wraig ef ydoed' amhlantadwy ac anffrwythlawn, ac ynteu hefyd, oed' hen ac mewn oedran, fal wrth reswm naturiol, nad oed' bossibl gyflawni a dwyn 'r addewid hynny i [td. 76] benn, a 'i wirhau ynthaw ef: etto Abraham drwy hynn a faethdrinod' a arferod' ac a brofod' i ffyd'.

Ac fal hynn i bu Ioseph, Davyd' Daniel yr holl Batriachiaid, Proffwydi ac Apostolion, yn gystal mewn cyffredinol adfyd 'r eglwys, ac yn i blinderoed' i hunain, yn arferu, ac yn meithrin i ffyd'.

A hynn ydoedd i gwasanaeth mwyaf tu-ac at dduw, drwy bwy vn ir anrhydeddent, ac i gwasnaethent ef: Erwyd' paham, yn ein amser ninneu, mae duw 'n rhoddi i ni achosion mawrion, rhyfeddol, drwy drwbl ac adfyd, i ddeffroi, i gynhyrfu, ag i arfer ein ffyd': A thrwy y cyfryw arfer, i chwanegir ac i cadarnheir y ffyd', ie, ac i tewyniff yn ddisclairiach, ac i gwnair 'n brydferthach ac 'n fwy gogoneddus canys pa beth bynag a brofod' ac a dreiod' gwr i hun ymlaen llaw, hynny a grediff ef yn ddi[td. 77]amau: yr awrhon y neb syd' Gristion yn fab, ne 'n ferch, a braw, ac a wybyd' yn ddiau, i rhwolir, ir ymddeffynnir, i cysurir ac i cedwir ef gann duw [sic], ynghanol i dristwch a 'i adfyd: can's gobaith ni chwilwyddia.

Ac am hynny y Christion, a 'r ffyddlon ddyn drwy adfyd a gorthrymder, a wnair 'n hyfach, ac yn fwy hyderus, ac a gred ynthaw i hun fod duw 'n prisio ac yn gofalu yn enwedic am y sawl syd' mewn adfyd, a thrueni, ac i cynorthwyiff, ac i gwarediff ef hwy, allan yn rasusol.

Megys ac i mae gwr 'rhwn a fynych hwyliod' ar y mor, ac a siglwyd gann forgymlad' y tonneu, ac a ddiangod' rhag llawer o demestloed' rhyferthawc, enbydus, yn fwy Hyderus [sic], ac 'n hyfach eilchwel, i fyned i 'rr mor, yn gymeint ac iddaw ddiainc vnwaith, a chael rhyde teg ymlaenllaw; felly, y gwr Cristno[td. 78]gaid', 'rhwn a fynych flinwyd ac a siglwyd gann y groes, yn gymeint ac iddaw gael diddanwch, help, a chymorth gann dduw bob amser, yn ol hynny a obeithiff dduw 'n dda, (ac y 'n wellwell pwy hwyaf i maethdrinir dann y groes) er i 'r cyfryw adfyd 'rhwnn a fu vnwaith arnaw, ddyfod drachefn: ac i 'r pwrpas yma gwrando ac ystyr ddau ecsampl odidawg, arbennig, vn o 'r hen, arall o 'r testament newyd'.

Pann ydoed' Dafyd' yn i barotoi i hun i ymlad' 'n erbyn y nerthoc gawr Goliah [sic] ef a ddywod fal hyn: 'r Arglwyd' 'rhwnn am achubod' i, o grafanc y llew, ac o balf yr Arth, ef a 'm hachub i o law y Philistiad hwn. A thrachefn, Paul a ddywaid: yr hwn a 'n gwaredod' ni oddiwrth gyfryw ddirfawr angeu, ac sy yn ein gwaredu; yn 'r hwn yr ydym yn gobeitho y gwared ef rhag llaw.

Ac i 'r vnrhyw berwyl, i perthyn [td. 79] hynn hefyd; sef ystyriaw fod y groes 'n sicrhau y sawl a 'i dygant yn 'r Arglwyd', o ras, a ffafr gann dduw drwy bwy rai i gwyddont 'n ddiameu, i bod o neirif yr etholedigion ac yn blant i dduw, yn gymeint ac iddaw ef edrych arnynt yn dadawl, er i gwellau a 'i ceryddu hwy: can's fal hynn i scrifennir. Yr oll rai, a ryngasont fod' i dduw, a brofwyd, ac a dreiwyd drwy amryw flinderoed', ac a gaed yn safadwy ac yn ddiyscog yn y ffyd': hefyd.

Pawb oll a 'r a chwenychant fyw 'n dduwiol ynghrist Iesu, sy raid yddynt oddef erlid lawer ac adfyd.

Trwbl, a chledi, sy 'n rhoddi i ni achosion, i weddio duw, y 'w foli, ac y 'w fawrygu ef.

POb Cristion a wyr yn dda, fod yn angenrheidiol, ac yn fuddiol [td. 80] iddaw, weddio a galw ar dduw 'n ddyfal ac 'n ddefosionol. Yr awron, pan fyddo gwr yn byw mewn llwyddiant, ni weddia ef ond ychydig, neu hynny, yn oer, ac yn araf, nid oes gantho fawr dued' na meddwl ar i weddi. y weddi rhon ni yrer, ac ni wthier allan gann y groes nid yw 'n dyfod, o ddyfndwr ac o eigiawn y galon: eythr trystyd, trymder a chledi a fywhant, ac a enynnant y meddwl, a 'i gwthiant, a 'i heliant, ac a 'i ymlidiant at dduw, ie, hwy a 'i cymhellant i alw arnaw yn daer, ac 'n ddyfal.

Can's pann welom a phann ddehallom yn dda, na allwn wneuthur dim o honom ein hunain, a ffa faint yw ein eisieu o dduw, ar fod yn wiw ganthaw ein llywodraethu, ein cynorthwyo, a 'n amddeffynu.

Megys ac nad yw y dwfr, cyd y byddo 'n llenwi, ac yn rhedeg rhyd llydan, faith, wastadfaes, yn torri allan yn rhyferthawg, eythr [td. 81] yn ymwascaru, ac yn ymdaenellu, rhyd pob mann yn gyffelyb, ond pann i crynhoer ynghyd drwy synwyr, a cyfrwyddyd [sic], a 'i ddwyn i vn lle cyfing, megys i bistill, i bibell, ne i gwndit, yna i pistilliff ac i saethiff ef allan yn vchel: felly meddwl dyn, cyd i byddo 'n llonyd', segur, ac heb flinder nac adfyd, sy 'n rhodio ac yn brwydro oddiamgylch, lle i mynno, wrth i gwrs i hun: ond pann i dyger i mewn, pann i gwthier, ne pann i llockier i ryw gyfing gilfach, drwy drwbleth neu adfyd, yna i tyrr ef allan 'n vwchel at dduw, tua 'r nefoed', drwy ddyfal, hyderus a thaer weddiaw, am i ras, i help, a 'i gymorth.

Ar hynn y tyfod' y ddihareb gyffredin, angen ac eisieu a ddyscant weddiaw. O Arglwyd' mewn adfyd ir ymwelsont a thi, tywalltasont weddi, pann oed' dy gospedigaeth arnynt. Ecsampl o hynn. Pann glybu [td. 82] plant 'r Israel o ddyfodiad i gelynion y Philistieit, hwy a ofnesont, ac a ddoedasont, wrth Samuel: na thaw di a gweiddi drosom at yr Arglwyd' ein duw, ar iddaw ef ein gwared o ddwylaw y Philistieit: Manasses rhwn oll ddyddieu i fywyd, ydoed' fathueitgi gwaedlyd, a chreulon, a rwymwyd mewn cadwyni, ac a arweiniwyd i Fabilon, a ffan ydoed' ef yn i gledi, a 'i ing eithaf, ef a wnaeth vfud' weddi, ac erfyn o flaen 'r Arglwyd' i dduw, a duw a wrandawod' i weddi ef ac a 'i dyg eilwaith i Gaersalem.

Pann godod' Temestl ar y mor, fal i gorchguddid y llong gann donneu, a Christ 'n cyscu, yno i prysureu i ddyscyblion atto ef y 'w ddeffroi, gann ddoedyd, cymorth Arglwyd' cans mae 'n darfod am danom.

Siampl y wraig o Ganaan, a ddysc i ni pa fod' y mae duw 'n oedi, ac yn hwyrhau roddi help a chy[td. 83]morth weithiau, o wirgythgoddef fal i 'n cynhyrfer yn fwy dirfawr i alw arnaw, ac i barhau 'n daerach yn ein gweddiau.

S. Austin a scrifenna fal hynn: Y duwiol a orthrymir ac a gystuddir, yn 'r eglwys ne 'r gynelleidfa, er y perwyl hwnn: sef, pann i gorthrymer i galwant, pann alwant i clywid, pann i clywid, i mawrygent ac i moliannent dduw.

Ac fal y mae y groes, ac adfyd, yn ein gwthio ac yn ein tanbigo yn ein blaen i 'r rhan gyntaf o weddi, sef i erfyn, ac i ymbil a duw, felly hefyd, i 'n helpiff, ac i 'n annogiff i 'r rhann arall o weddi, rhonn yw, moli duw, a bod 'n ddiolchgar iddaw. Ollalluog allu, doethineb, cyfiawnder, trigared' a gwirioned' duw (yr vchel a 'r ardderchawg, rinweddae hynny, addas o bob mawl ac anrhyded') a ymddangosant mewn croes, gorthrymder, a chledi Cristnogion, pann [td. 84] fyddo duw yn gofwyo truain bechadurieit, yn diddanu y rhai syd' mewn cyfyngder, a chledi, ac yn i cynorthwyo, ac 'n i gwaredu hwy allan o bob angenoctid, wrth hynn y rhyfeddiff oll Gristnogaid' bobl, 'n ddirfawr, ac a dorrant allann, i fawrygu, i ganmol, ac i addoli duw, a chlod a mawl anraethawl.

Y mae genym y cyfryw drysor, mewn llestri prid', fal i bydde ardderchowgrwyd' y meddiant hwnnw, o dduw ac nid o hanom ni: sef yw hyny i ddym yn druein ac 'n llestri gweinieid, fal i chwaneger anrhyded' a gogoniant duw, ac nid yr eiddom ni.

Er ecsampl cymer stori D'aniel, pa wed' i trod' carchar a chaethiwed 'r Iddewon, 'n ogoniant ac yn foliant mawr i dduw. Yn Iachawdwr Crist sy 'n dangos 'r achos, pam ir ydoed' y gwr yn ddall o 'i enedigaeth, sef er bod gwrthieu a gweithredoed' duw 'n oleu ac yn eglur ynddo ef.

Heb law hynn: yr oll Broffwydi, Apostolion, a dewisedig duw, drwy bwy rai y gwnaeth ef bethau mawrion, rhyfeddawl, a ddirmygwyd ac a ddistyrwyd, ie weithieu a laddwyd ac a arteithiwyd, fal i gwele, ac i dealle bawb, fod i ffyd', a 'i gweithred ('rhain oeddynt ddisigl, a chadarn) yn waith duw, ac nid gallu dyn. Ac am hyn i dylid, moli a mawrygu duw, vwchlaw pob peth oll.

Trwbleth ac adfyd a 'n tywysant i rinweddae da, ac i dduwioldeb

Y groes ag adfyd, a darfant, ac a yrrant ymaith bechodae, a wnaethwyd o 'r blaen, ac a rwystrant, ac a wrthnebant, bechodae syd' ar ddyfod, a helpant i blannu, i feithrin, ac i chwanegu pob rhinwed' dda, fal i dener ac i dyger yr anuwiol i edifeirwch, newydd-deb a gwellant [td. 86] buched', a 'r duwiol i fyned rhagddo i chwaneg o rinweddae, a duwioldeb: cans pwy adfyd bynag a ddiod'efo 'r cnawd, y mae yn i boeni yn ddirfawr, gwell o lawer fydde gantho fod yn llawen, yn heddychol ac yn ddihelbul: yr awrhon pob dyn 'rhwn syd' ganthaw ddim rheswm, a wyr yn ddigon da, i fod ef yn dwyn llawer o adfyd ar i wddwf i hun drwy i drachwantae, a 'i ymwreddiad drwg i hunan: am hyny ef a ddechreu wilio, a gochel yn well o hynny allan fuched' afrwolus ac anllywodraethus, megys achos, gwreiddin, a dechrevad pob blinder, a thristwch: fal hefyd (heb law cosbedigaeth presennol) na ffoener ef yn dragwyddol. A hyn a fanegir, ac a brofir yn gyntaf, a chyfflybiaethae, yn ail a thestimoniae o 'r Scrythur lan, ac yn drydyd' drwy hynod a gwybodedig ecsampleu. Dwfr 'r hwn sy 'n oestadol yn sefyll yn i vnlle, er [td. 87] gloywed fyddo, y mae yn llygredig ac 'n ddiffaith: eythr y dwfr syd' rydegog bob amser, pwy fwya i rhua ac i rhed, drwy 'r creigiau a 'r cerrig, teccach, croywach a pherffeiddiach fyd' o lawer: felly y gwr duwiol heb y groes, syd' ddiddarbod, dwl, a lluddedig, eythr drwy 'r groes, ac adfyd, ef a fywheir, a faethdrinir, ac a chwanegir ymhob daioni. Yr hayarn rhydlyd, cancredic, gan y llif ddur, a loewir, ac a lyfnheir, felly i 'r hen Adda lygredic, mae 'n angenrhaid cael, ing ac adfyd y 'w ffwrbio ac y 'w lanhau oddiwrth gancr a rhwd pechod. Cyllell er llyfned fyddo, oni arferir, a gascl rwd, a 'r rhwd a 'i difa ac a 'i hyssiff: eythr pwy fwya ir arferir, er iddi ddarfod peth, etto gloewach fyd': yn 'r vn mod', er bod llawer vn yn naturiol ac yn hynaws etto oni arferir, ac oni feithrinir ef, mewn trwbleth ac adfyd, ef a lygriff gann rwd a chancr pechod.

Eythr drwy 'r groes ac adfyd, er [td. 88] i 'r rhwd ynill peth o honaw, (oblegit ei ddynawl wendid) etto ef a loywir, a lanheir, ac a wnair yn fwy disclair, ac yn brydferthach drachefn.

Yr had rhwn a havir, yn y maes, er iddaw oddef gwynt, glaw, eira, rhew a ffob bath ar demestl, etto fe gynyddiff, ag a ffrwythiff, felly 'r ysbrydol had, 'r hwn yw gair duw, pann i derbynir mewn calon dda ddefosionol, ni ddinistrir ddim o hanaw drwy drwbleth, eythr ef a ddwg allan ffrwyth da proffidiol.

Prenn cnau ffrengig pwy fwya i curir, wellwell fydd: felly gwr drwy aml wialennod, a llawer o adfyd, a dru oddiwrth i ddrigioni, ac a wnair yn well.

I galed ac i dewgroen march ne assyn, nid oes dim well na ffrewyl' dost y 'w fflangellu: felly nid oes dim mwy addas, na mwy buddiol i 'n cnawd afrowiogfalch nineu, na [td. 89] thristwch a thrwbleth, er i gynhyrfu a 'i yrru yn well rhagddo.

Brethyn syd' raid i fynych haulo a 'i frwyssio, rhag (mal y mae yr ddihareb) i yssu gann bryfed: felly yr ysbrydol bryfedae, a gwyfynnae, sef, anwired', pechod, a ffieidd-dra, syd' yn llai i grymm i fagu ynom nineu, os nyni a gurir ag a frwyssir mewn amser, gann orthrymder ac adfyd.

Y cig yr hwnn syd' newyd' lad', yn dyfod o 'r farchnad, ac yn ir, yn brysur a ddiflesiff, ac a gynrhoniff, eythr yr heli, a 'r halen a 'i ceidw yn felus ac yn ddilwgr: felly duw syd' yn taunu ac yn taenellu halen arnom nineu, drwy amryw brofedigaethae, a gorthrymderae, er yddynt yn halldu, rhag yn llygru a 'n cyfergolli mewn pechod.

Y corff rhwn sydd yn oestadawl 'n segur, ac heb wneuthur dim, a ddigwyd' yn hawd' i glefydon a doluri[td. 90]au, eythr cyrff y rhai a weithiant ac a lafuriant, ydynt iachach, ac ifiengach, ac a barhant yn well: felly yr enaid rhwn a faethdrinir, ac a arferir mewn trwbleth a blinder, sydd iddaw achosion i fod, yn brydferthach yn iachach, ag yn ddisclairiach.

Mae yn ddihareb wir, pwy tosta yr lleisw, glana i gylch: felly i 'n natur lygredig, wenwynig nineu, mae yn angenrhaid cael, tost, a garw feddiginiaeth, a ffwy tosta fyddo yr adfyd, mwyaf o 'r cwbl a ylch ef ymaith o aflendid, ac anghymesurwyd'.

I gylla gwann, drwgfaethus, y mae yr chwerw wermod yn dda, ac yn iachus, felly i enaid llesc, gwaelus, chwerw drwbl ac adfyd syd' iachus ac angenrheidiol: cofia yr ddihareb honn. Pann gaffo yr claf i iechyd, E fyd' gwaeth, na chyn ei glefyd.

Ac am hyny clefyd syd' angenrheidiolach iddaw, rhag i waethygu, a [td. 91] byw yn fwy anwireddus. Bellach, mi a roddaf i lawr destimonae o 'r scrythur lan. Duw syd' yn bygwth anfon saith mwy pla, ar blant 'r Israel, os hwy ni wellhaen pann i cosbid, yn yscafn ac yn esmwyth ganthaw: gan ddwyn ar ddevall drwy Foeses, fod adfyd a blinder, i 'n dyscu, i gyweirio, ac i wellhau ein buched'.

Briwiau, cleisiau, a dyrnodiau, yn curo celloed' y bol, ydynt scrafellau i gosi yr anuwiol.

Ni welir chwaith yn hyfryd, vn cospedigaeth, tros 'r amser presennol, eythr yn anhyfryd: etto wedi hynny, heddychol ffrwyth cyfiawnder a ryd' hi, i 'rr rhai a fyddant wedi eu cynefino a hi.

Ac eilwaith fe a ddoedir: gan ddioddef o Grist trosom ni yn y cnawd, chwithau hefyd arfogwch eich hunain, a 'r vnrhyw feddwl, sef peidio o hwnn a ddioddefod' yn y cnawd a ffechod: fal na byddo iddo o hyn allan [td. 92] tros hynn syd' yngweddill o 'r amser 'n y cnawd, fyw ar ol trachwantae dynion, eythr ar ol ewyllys duw.

A hyn a wnair yn eglurach trwy ecsample. Dann Iosua yr enillod' plant yr Israel, lawer maes, a hwy a yrrwyd i ymlad' yn erbyn i gelynion, ac ni chwympasont, ac ni yscogasont, oddiwrth yr Arglwyd', nes i dyfod i esmwythdra, ac i gael pob peth yn ddigonawl: hynn sy ecsampl o liaws o bobl.

Ionas Broffwyd pann ydoedd ymol y morfarch, a gofiod' ei bechodae, a 'i newidiod' i hun, a droes, ac a fu vfuddol i dduw.

Y mab colledig, anystywalld, yn gyntaf amser a droes adref att i dad, pann ganfu a ffann welod' ef i drueni, a 'i dlodi i hunain.

Craffa, ar arfer beunyddol y byd: nyni a feddyliwn ynom ein hunain yn fynych fal hyn. O pe i bawn [td. 93] vnwaith etto yn iach, yn wir myfi a ymddygwn, ac a 'm ordriwn fy hun mal i dylwn: myfi a gynorthwywn ac a wnawn wasanaeth i bawb, &c. O na bawn gyfoethawg, mi a rannwn ac a roddwn yn llawen ac yn ffyddlon i 'r tlodion: eythr cyn gynted ac i delom allan o 'n perigl, ni a ollyngasom hynn oll yn angof: tra fyddom heb eisiau dim arnom, ni ddichon neb rwystro, nac attal yn camwedd.

Bellach i ddyfod at ecsample: meddwl ddau amryw duy, naillduawl, vn, yn yr hwnn i cedwir priodas lle i mae gorfoled' a llawenyd' a ffob daynteth: arall, yn yr hwn y mae vn yn ei glaf-wely ymronn angeu. Ynhuy yr briodas lle i mae dawnsio, ir arferir pob hoewder a gwamalrwyd', geirieu anweddus, aflan, cynghaneddion a rhimynau bustleddaid', digwilyd' ymwreddiad ag arfereu, hoyw a gwa[td. 94]mal drwssiadae, vn a neitia, ac a winga, fal march: aral' a ddilia ei draed wrth lawr, fal assyn: y trydyd', a yf, oni feddwo: y pedweryd' ni wnaiff ddim a fyddo gonest, fal y dichon gwr ddoedyd yn wir, i bod hwy yn waeth nac anifeileit. Ond lle i mae y claf 'n i welu, mae pob peth 'n ddistaw, ni ddoedir gair ond a fyddo gonest, a gwed'us: pob peth a wnair 'n sobr, yn arafaid', a chan bwyll. A 'r pryd hyny, nid 'n vnic y gwyr, eythr y gwraged', a 'r plant hefyd, a 'r hol' du a arferir 'n dduwiol: hwy a weddiant, hwy a 'i cyssurant i hunain, gan dorri allan i 'rr rhain, ne i 'rr cyfryw ymadroddion: pa beth yw dyn? O mor drancedig ac mor ofer yw 'r oll bethau syd' genym ar y ddayar yma? ond nid fal hyn y byd' yn y byd syd' ar d'yfod. Ac hefyd o duy 'r briodas llawer vn a aiff adref yn drymhyrddig, yn drist yn helbulus, ac yn ddirmygus ei feddwl, am nad yw ef [td. 95] mor hapus, ac mor ddedwyd', ac eraill: ac yn ddisymwth ef a dreisir gan bryd a gwed', rhyw wraig, ne forwyn, a welod' ef 'n y dawns, 'rhon a 'i clwyfod' hyd att i galon: A ffann d'el ef adref, ef a edrych 'n sarug ar ei wraig, e fyd' chwerw wrth i blant, anynad wrth ei deuluy, a neb ni fedr ryngu bod' iddaw. Ond 'r hwn a aiff adref o duy 'r claf, a 'i tybia i hun yn ddedwyd', ac 'n fendigedig, am nad yw ef yn gorwed' yn y cyfryw ddialeddus ing, ac os oes arnaw ef i hun, ryw ofyd ne flinder, y mae ef yr awrhon 'n aplach y 'w ddioddef 'n esmwythach, ac 'n fwy ymorthoys, pan i cyfflybo i ferthur dialeddus, ac i anoddefus boen, yr vn syd' ymhoene Angeu. Ac o achos hynn, mae ef yn fwy ei ymyned', 'n hawddgarach, ac 'n foneddigeiddiach tuac at ei wraig ei blant, a 'i hol' deuluy, ie, ac heb law hyn, ef a gymmer achos o hyn i wel'au i ddrwg fuchedd.

Tristwch ac adfyd, a 'n dyscant i ofni, ac i garu duw.

ADfyd, a blinder a fagant ofn duw, yn y Sawl a 'i goddef, ac hefyd, yn y Sawl a glywant, ac a wyddant o hynny: ac felly mae llawer yn cymryd siampl, ac addysc drwy hynn, ar na amcanant ddim yn amhwyllog yn erbyn ewyllys duw: canys ef yn gyfraithlawn a ddylid i ofni a 'i arswydo, 'rhwnn a ddichon ddwyn, a gosod arnom, bob bath ar ddialeddae, ac syd' iddaw iawn achosion, a hawl arnom, i, wneuthur hynny: yr awrhonn ny ni yn wael ac yn weinieid ni allwn mewn mod' yn y byd, wrthnebu, na gwrthryfela yn erbyn y nerthawg, a 'r galluawg dduw, nid allwn cymeint a gwrthod ne droi ymaith y diwrnod lleiaf o 'r acsus ne o 'r crud [td. 97] crynnu: ie, nid allwn i rwystro, i 'rr gwaelaf, ac i 'rr dystyraf, o greadurieit y byd, yn dialeddu, a 'n aflonyddu: megys, llau, chwain, pryfed, a 'r cyfryw gymyscbla, rhain, a feistriasont, ac a orfuont, rymus ac ardderchawg frenin yr Aipht.

Mae yn ddihareb wir, llaw a loscwyd vnwaith a ofna yr tan, canys yn y synwyr a 'r deuall hwnnw, i doedodd Moeses wrth y bobl ofnus, i 'ch profi chwi y daeth duw, ac i fod i ofn ef garr eich bronnau, fal na ffechech. Er ecsampl: pwy fwyaf ir ymdroe ac ir ymhelie yr Arglwyd' ynghylch Dafydd, dilusach yr oed' Dafydd yn edrych ar yr Arglwyd' ac yn i ofni: ac nid yn vnig Dafydd, eythr eraill hefyd, pann welsont, a phan ddeuallasont ei trueni, a 'i gwaeled', a gymerasont achos o hyn, i ofni duw 'n fwy nac y gwnaethent o 'r blaen ac yn enwedig pan welsont, pa fod' i cospodd duw lawruddiaeth a godi[td. 98]neb Dafyd', drwy derfyscae, cyfrysed', celaned', ac a cholledau lawer o bobloedd.

Yr Scrythur lan syd' yn gosod o flaen ein llygaid ni, lawer o 'r fath siamplau ofnadwy, fal na byddo i ni brisio ofn duw, yn yscafn beth, eythr ofni o honom bob anwired', pechod, a ffieidd-dra.

Pan ddyger allan vn a fo troseddwr y gyfraith i dorri i ben, y 'w grogi, y 'w losci, ne mewn rhyw fodd arall y 'w ddihenyddio: eraill a 'r a 'i gwelant ef, a ddyscant ofni, a gochel y peth a 'i dyg ef i 'rr diwed' hwn: yn 'r vn mod' pan ddanfono duw ryw ddialedd, naill ai ar ryw rai yn enwedic, ne ar 'r oll gyffredin, pawb eraill a ddylent ystyriaw o hyny, fal pe i baent hwy i hun, yn lle y rhai gorthrymedig hynny: ac fal pe i bae adfyd y rheini yn orthrymder yddynt hwy i hunain, ac ofni duw 'n wel' a gwilio rhag cwympo o honynt [td. 99] hwythau, i gyfryw ddialedd duw.

Ac yn ddiau mae cymeint o achos i 'r da, a 'r duwiol i ofni, ac syd' i 'r anwir a 'r anuwiol. Canys wrth hyn ir ystyr y ffyddlon, fod y trancedig ddialeddae hynn, yn arwyddion ac yn destimoniae eglur, o 'r cospedigaethae tragwyddol, syd' i ddyfod, 'rhai ynt fil filoedd o weithiau 'n fwy gofidus, ac heb ddiwed' yddynt, erwyd' paham, yn gystal i adfyd ei hunain, a gorthrymder eraill, a rydd yddynt ddigon o achos i wellau, ac i ymwrthod a 'r peth, drwy 'r hwn y mae pawb oll, yn dwyn plaeæ tragwyddol, ar i gyddfe ei hunain. Yr Anwir a 'r anffyddlonieit hwythau (oni fyddant ry gildynnus, a gwrthnysig, ac o bydd dim rheswm ganthynt) a ddechreuant hefyd ofni duw, a meddwl ynthynt i hunain fal hyn: gan fod duw 'n gofwyo, 'n scyrsio, ac 'n ceryddu y da, a 'r ffyddlon, drwy drymder, ac adfyd, rhai nid ydynt elfyd' mor^[7] [td. 100] anuwiol ac ym ni: pa wedd i diengwn nineu 'rhai a hauddasom, ddengwaith, ie, vgeinwaith fwy dialeddus cospedigaeth na hwynt hwy? creffwch ac ystyriwch (medd y Proffwyd Ieremi) canys wele mi a ddechrevais ddrygu y ddinas, yr honn i gelwir fy enw arni, ac a ddiengwch chwi? Canys yr ydwyf yn galw am gleddyf ar oll drigolion y ddayar, medd Arglwyd' y lluoedd. Ac hefyd: os gwnant hyn i 'rr prenn ir, beth a wnair i 'r crin? Yr amser a ddaeth (medd S. Petr) i bydd rhaid, i 'rr farn ddechreu ar dy dduw, ac os ydyw yn gyntaf yn dechreu arnom ni, pa ryw ddiwed' a fydd i 'r rhai ni chredant efengyl dduw?

Ci diniwed, 'rhwnn ni wnaeth ddim drwg, a gurir yngolwg y llew, fal i byddo i 'r llew, pan wypo ddigio, a sorri i feistr, fod 'n fwy i ofn. A. S. Grygor a escrifenna fal hynn.

Os yw duw yn ceryddu cyn drymed y rhai y mae ef yn i caru, pa wedd na chur ef yn dostach ac yn drymach, y sawl nid yw ef yn caru ddim o honynt?

Cristnogion, rhain a ddygant y groes, ac ydynt orthrymedig, a garant dduw a mwy awyd', yngymeint ag yddynt glywed ynghanol i hadfyd, yr hyfryd ddiddanwch, 'rhwnn sydd yn dyfod oddiwrth ei tad nefol: o drigarog ewyllys pwy vn, nis gallant ammeu nac anobeitho.

Ci ffyddlon, er ei feistr i daro ef, eto fe a 'i car er hyny, ac a ymlewyd' ac ef drachefn: plentyn da er i guro, nid anllai i ceriff i dad a 'i fam, gann ddamuno i nawd' eilwaith: felly yn yr vn mod' mae meddylieu y gwir Gristnogion, tuac at i tad nefol, eythr y cyfryw blant ac ydynt ddrigionus, ac anhynaws, pann i curer ychydig hwy a ffoant ymaith oddiwrth i rhieni gann furmur a grwgnach y 'w erbyn.