Detholiad o faledi gan Ellis Roberts (Elis y Cowper)
Cynnwys
Contents
BWB 268(2) | Ellis Roberts.Dwy o gerddi newyddion. [...] Yr ail. O Waith Elis Roberts, i ofyn Par o Glocs i'w Gymydog. (Croesoswallt: Argraphwyd gan W. Edwards, tros Richard Roberts, M,DCC,XCIII.), 7-8 (baled 2).
|
BWB 271(2) | Ellis Roberts.Dwy gerdd newydd, [...] Yr Ail, Cerdd a anfonodd Ellis Roberts at Thomas Edwards, ar Ddull ymofyn pa Achos fod cymmaint Llygredd a Dallineb yn Eglwys Loegr, &c. (Croesoswallt: Argraphwyd gan W. Edwards [...], M,DCC,XCIV), 4-8 (baled 2).
|
BWB 332(1) | Ellis Roberts.Dwy o gerddi newyddion. I. O drymder galarus am ROYAL GEORGE yr hon a suddodd yn ei Harbwr, gyda mîl o bobl oedd arni lle yr aeth tri Chant o Ferched i'r gwaelod a Phlant gyda nhw. [...] (Trefriw: Argraphwyd gan Dafydd Jones, 1782), 2-5 (baled 1).
|
BWB 334(1) | Ellis Roberts.Dwy o gerddi newyddion. Y gyntaf o ddiolchgarwch i DDUW a roes llu GEORGE RODNEY i orchfygu ein gelynion, ar y ffordd irIndia. Yn ail CAROL Plygain Newydd i'r flwyddyn o Oedran Crist 1783 (Trefriw: Argraphwyd gan Dafydd Jones, 1782), 2-3 (baled 1).
|
BWB 334(2) | Ellis Roberts.Dwy o gerddi newyddion. Y gyntaf o ddiolchgarwch i DDUW a roes llu GEORGE RODNEY i orchfygu ein gelynion, ar y ffordd irIndia. Yn ail CAROL Plygain Newydd i'r flwyddyn o Oedran Crist 1783 (Trefriw: Argraphwyd gan Dafydd Jones, 1782), 4-8 (baled 2).
|
BWB 342(1) | Ellis Roberts.Dwy o gerddi newyddion. I. Rhybydd i bawb feddwl am ei diwedd, a gweled a chlywed rhybuddion ac arwyddion y mae Duw yn ei roddi drwy 'r Mellt ar Tarane y Flwyddyn hon, yn enwedig y Flaned ymddanghosodd y 18. dŷdd o fis Awst. II. Yn mynegi hanes Gwraig yn yr Iwerddon yn y Gwanwyn diwaetha a fu farw o Newyn wedi iw Chymydoges ei naccau hi o luniaeth yngwystl ei Dillad. (Trefriw: Argraphwyd gan Dafydd Jones, 1783), 2-4 (baled 1).
|
BWB 342(2) | Ellis Roberts.Dwy o gerddi newyddion. I. Rhybydd i bawb feddwl am ei diwedd, a gweled a chlywed rhybuddion ac arwyddion y mae Duw yn ei roddi drwy 'r Mellt ar Tarane y Flwyddyn hon, yn enwedig y Flaned ymddanghosodd y 18. dŷdd o fis Awst. II. Yn mynegi hanes Gwraig yn yr Iwerddon yn y Gwanwyn diwaetha a fu farw o Newyn wedi iw Chymydoges ei naccau hi o luniaeth yngwystl ei Dillad. (Trefriw: Argraphwyd gan Dafydd Jones, 1783), 5-8 (baled 2).
|
BWB 346(1) | Ellis Roberts.Dwy o gerddi newyddion. I. O ffarwel ir MILITIA Cymru. II. O hanes merch fonheddig a Feichîogodd o'i gwâs, ag a laddodd ei Phlentyn, ac aî rhoes dan wely 'r forwyn, ac wenwynodd y gwâs, a phan oedd y forwyn yn cael ei chondemnio, daeth Yspryd y gwâs ar plentyn ac achubodd ei bywyd. (Trefriw: Argraphwyd, gan Dafydd Jones, 1783), 2-5 (baled 1).
|
BWB 346(2) | Ellis Roberts.Dwy o gerddi newyddion. I. O ffarwel ir MILITIA Cymru. II. O hanes merch fonheddig a Feichîogodd o'i gwâs, ag a laddodd ei Phlentyn, ac aî rhoes dan wely 'r forwyn, ac wenwynodd y gwâs, a phan oedd y forwyn yn cael ei chondemnio, daeth Yspryd y gwâs ar plentyn ac achubodd ei bywyd. (Trefriw: Argraphwyd, gan Dafydd Jones, 1783), 6-8 (baled 2).
|
BWB 347(1) | Ellis Roberts.Dwy o gerddi newyddion. I. O Hanes dychryn ofnadwy a fu yn yn yr Italia modd y darfu i Dduw singcio Tri-Chant o Drefydd, a thair o Drefydd Caerog; ac nid oes yno ddim ond llyn o ddŵr dî-waelod. II. Ymddiddan rhwng Gwr Ifangc ai Gariad, bob yn ail Penill (Trefriw: Argraphwyd gan Dafydd Jones, 1783), 2-5 (baled 1).
|
BWB 347(2) | Ellis Roberts.Dwy o gerddi newyddion. I. O Hanes dychryn ofnadwy a fu yn yn yr Italia modd y darfu i Dduw singcio Tri-Chant o Drefydd, a thair o Drefydd Caerog; ac nid oes yno ddim ond llyn o ddŵr dî-waelod. II. Ymddiddan rhwng Gwr Ifangc ai Gariad, bob yn ail Penill (Trefriw: Argraphwyd gan Dafydd Jones, 1783), 6-8 (baled 2).
|
BWB 348(1) | Ellis Roberts.Dwy o gerddi newyddion. I. Hanes Gwraig a phedwar o Blant oedd yn byw yn Sir Kent, fel y danfonodd Duw ei ragluniaeth iw phorthi yn ei Newyn ag a achubodd ei bywyd hi ai Phlant drwy ddanfon Ci a Bara yn ei safn. [...] (Trefriw: Argraphwyd gan Dafydd Jones, 1783), 2-6 (baled 1).
|
BWB 358(1) | Ellis Roberts.Dwy o gerddi newyddion. I Hanes Fel y rhoes Merch Fonheddyg ei ffansi ar Fâb i Hwsmon yn yr Iwerddon ag fel yr enynodd llîd ei Thâd yn eu herbyn or achos ag a geisiodd ei llâd ag a wnaeth benn am dano eî hun. II Cwynfan hên Ferch oedd wedi pasia dyddiau Carwriaeth (Trefriw: Argraphwyd gan Dafydd Jones, 1784), 2-4 (baled 1).
|
BWB 358(2) | Ellis Roberts.Dwy o gerddi newyddion. I Hanes Fel y rhoes Merch Fonheddyg ei ffansi ar Fâb i Hwsmon yn yr Iwerddon ag fel yr enynodd llîd ei Thâd yn eu herbyn or achos ag a geisiodd ei llâd ag a wnaeth benn am dano eî hun. II Cwynfan hên Ferch oedd wedi pasia dyddiau Carwriaeth (Trefriw: Argraphwyd gan Dafydd Jones, 1784), 5-8 (baled 2).
|
BWB 359(1) | Ellis Roberts.Dwy o gerddi newyddion. I. O Rybydd i bob Dyn, i ochelyd Cwmpeini yn Siampl ofnadwy fu flwyddyn hon, am un Michael Jaccar, yr hwn a darawodd yn ddiarwybod wrth ddau o Ladron oedd yn dwyn Wates, ag o achos bod yn ei Cwmpeini mis Mowrth fo gafodd golli ei fywyd o achos ei drygioni nhw. II. Ymddiddan rhwng y Ffarmwr ar Tylawd bob yn ail penill (Trefriw: Argraphywd gan Dafydd Jones tros Harri Owen, 1784), 2-4 (baled 1).
|
BWB 359(2) | Ellis Roberts.Dwy o gerddi newyddion. I. O Rybydd i bob Dyn, i ochelyd Cwmpeini yn Siampl ofnadwy fu flwyddyn hon, am un Michael Jaccar, yr hwn a darawodd yn ddiarwybod wrth ddau o Ladron oedd yn dwyn Wates, ag o achos bod yn ei Cwmpeini mis Mowrth fo gafodd golli ei fywyd o achos ei drygioni nhw. II. Ymddiddan rhwng y Ffarmwr ar Tylawd bob yn ail penill (Trefriw: Argraphywd gan Dafydd Jones tros Harri Owen, 1784), 4-7 (baled 2).
|
BWB 370(1) | Ellis Roberts.Balad. Yn Cynnwys Dwy O Gerddi Duwiol. I. Ar Dorriad y Dydd am ddyfodiad CRIST ir Farn. II. Ar Belisle march, o ddull ymddiddan rhwng yr Enaid ar Corph: bob yn ail Pennill (Trefriw: Argraphwyd, 1787), 2-4 (baled 1).
|
BWB 370(2) | Ellis Roberts.Balad. Yn Cynnwys Dwy O Gerddi Duwiol. I. Ar Dorriad y Dydd am ddyfodiad CRIST ir Farn. II. Ar Belisle march, o ddull ymddiddan rhwng yr Enaid ar Corph: bob yn ail Pennill (Trefriw: Argraphwyd, 1787), 4-8 (baled 2).
|
BWB 371(1) | Ellis Roberts.Tair o gerddi duwiol Yn gyntaf O Rybydd i bawb ymgroesi rhag iddyn wallgofi o achos y Prês diffaeth. Yn ail. Ymherthynas ir Gwragedd melltigol sydd yn gwerthu eu Plant î Wlâd y Barbariaid dinistriol. [...] (Trefriw: Argraphwyd, 1787), 2-3 (baled 1).
|
BWB 371(2) | Ellis Roberts.Tair o gerddi duwiol Yn gyntaf O Rybydd i bawb ymgroesi rhag iddyn wallgofi o achos y Prês diffaeth. Yn ail. Ymherthynas ir Gwragedd melltigol sydd yn gwerthu eu Plant î Wlâd y Barbariaid dinistriol. [...] (Trefriw: Argraphwyd, 1787), 4-7 (baled 2).
|
BWB 373(1) | Ellis Roberts.Balad newydd yn cynnwys dwy o gerddi Yn Gyntaf, O Rybydd i bob Dyn a Dynes feddwl am y gwirioneddol Dduw cyn cychwyn oi Tai rhag na ddoe nhw byth yn ol yn gyffelyb ir trueiniaîd yma a gollodd ei bywyd wrth ddyfod adre o Ffair FANGOR Dydd llun 25. o Fehefin. 1787. Yr ail, Wedi ei chymmeryd o Efangylaidd leferydd Arglwydd y bywyd, allan or 6. o IOAN. lle mae i fendîgedig fadroddion ysprydol ef (: , Argraphwyd yn y 1787), 2-5 (baled 1).
|
BWB 373(2) | Ellis Roberts.Balad newydd yn cynnwys dwy o gerddi Yn Gyntaf, O Rybydd i bob Dyn a Dynes feddwl am y gwirioneddol Dduw cyn cychwyn oi Tai rhag na ddoe nhw byth yn ol yn gyffelyb ir trueiniaîd yma a gollodd ei bywyd wrth ddyfod adre o Ffair FANGOR Dydd llun 25. o Fehefin. 1787. Yr ail, Wedi ei chymmeryd o Efangylaidd leferydd Arglwydd y bywyd, allan or 6. o IOAN. lle mae i fendîgedig fadroddion ysprydol ef (: , Argraphwyd yn y 1787), 6-8 (baled 2).
|
BWB 374(2) | Ellis Roberts.Balad Yn Cynnwys Tair O Gerddi Newyddion. [...] II. I annerch y Prif-Fardd awenyddol a gyfenwir SION ap SION o Lan y Gors o Blwyf Cerrig y Drudion III. Penill ir Pres diffaeth (: tros Dafydd Dafis, Argraphwyd yn y Flwyddyn 1787), 4-7 (baled 2).
|
BWB 374(3) | Ellis Roberts.Balad Yn Cynnwys Tair O Gerddi Newyddion. [...] II. I annerch y Prif-Fardd awenyddol a gyfenwir SION ap SION o Lan y Gors o Blwyf Cerrig y Drudion III. Penill ir Pres diffaeth (: tros Dafydd Dafis, Argraphwyd yn y Flwyddyn 1787), 8 (baled 3).
|
BWB 268(2): Ellis Roberts.Dwy o gerddi newyddion. [...] Yr ail. O Waith Elis Roberts, i ofyn Par o Glocs i'w Gymydog. (Croesoswallt: Argraphwyd gan W. Edwards, tros Richard Roberts, M,DCC,XCIII.), 7-8 (baled 2).
[td. 7]
"Anhawdd Ymadael."
HYD attoch benillion yn gyson i gyd,
Yn gywraint rwy 'n gyrru y leni 'n ddi lid,
I 'ch cofio ag i 'ch cyfarch naws annerch yn siwr,
Un Edward Sion Edward da ei gariad yw 'r gwr.
Hwsmon mwyneiddlan a diddan ei daith,
Fe weithiai mewn heiddiant yn gywraint bob gwaith;
Pan fyddo fo yn 'smala yn y Gaia' mi a 'i gwn,
Clocsiwr pur drefnus a hwylus iw hwn.
Wrth glywed eich canmol wr reïol erioed,
Am glocsen pur daclus wr trefnus i 'm troed,
A wnaeth imi yrwan oer gwynfan ar gais,
A lledu fy hopran yn llydan a 'm llais.
Am bâr o glocs mawrion a hirion ar hynt,
I 'm cadw ymhob cornel rhag oerfel a gwynt,
Gwnewch hwy o newydd wych beunydd o 'ch bodd,
Ac imi danfonwch a rhoddwch hwy 'n rhodd.
Rwyfi etto 'n dymuno ichwi eu llu<n>io hwy 'n llawn,
Crwyn dau o geffylau yn eu cefnau pe cawn;
A gwadnau o goed gwydnion yn llyfnion o 'ch llaw
Ni fynnai 'run wernen na bedwen bren baw.
Rhaid imi gael derwen mae 'n dirion y gwaith,
I gerdded y dolydd ar mynydd oer maith,
[td. 8]
A rheini rhwng dwylath a thairllath o dew,
Hwy fyddan yn burion rhag barrug a rhew.
Gwisg certwen yn waltas o 'n cwmpas wr call;
Yn llawn o strôc hoelion yn bolion di ball;
A dwy fil o llympiau yn eu sodlau nhw yn siwr,
I guro mewn cerrig oer derrig a dwr.
Mi af ynddynt i garu tan ganu tôn gu,
Fe adwaenir fy rhediad yn dwad at dy,
Mi fydda yn fras gammwr a neidiwr y nos,
Mi gerdda bob ceunant a phennant a ffos.
Mi ddarfum yn sydyn eu gofyn i 'r gwr,
Rwy 'n ofni beth gormod mae 'n syndod yn siwr,
Fy nghoesau sydd feinion rhw foddion rhy faith,
Nid allai mo 'i cario na 'i chwimio nhw ychwaith.
Dymuno rwy yrwan y truan di drai,
Gael fy nwy glocsen wr llawen beth llai:
Ni waeth geni wernen na derwen gwir yw,
Mae honno 'n ysgafnach a llonnach ei lliw.
I 'ch dysgu wr dawnus nid trefnus mo 'r tro,
Gwell y gwyr creftwr digynnwr dan go,
Na dyn sy 'n pen synnu tan ganu ton gall,
Heb feddu mo 'r llygad i weled ei wall.
Ond gweithiwch nhw 'n gryfion yn burion trwy bwyll,
Yn glampiau o glocs newydd a deunydd di dwyll
Pan ddelont i 'm dwylo mae 'n deilwng i mi,
Roi diolch yn bendant wych haeddiant ichwi.
DIWEDD.
BWB 271(2): Ellis Roberts.Dwy gerdd newydd, [...] Yr Ail, Cerdd a anfonodd Ellis Roberts at Thomas Edwards, ar Ddull ymofyn pa Achos fod cymmaint Llygredd a Dallineb yn Eglwys Loegr, &c. (Croesoswallt: Argraphwyd gan W. Edwards [...], M,DCC,XCIV), 4-8 (baled 2).
[td. 4]
I 'w chanu ar "King's Farewell."
Y Brawd
Tomas dyma 'r tymmor,
I mi d' anrhegu a geiriau 'n rhagor;
A dod dy ferdyd i mi ar fyrder,
<P>wy dynnodd lygaid
Eglwys Loegr?
[td. 5]
Am nad yw brwd nag oer ei geiriau,
Ond yn glaiar a than gloiau,
Heb nefol sain 'r Efengyl gain,
| I gywrain ragori |
| I godi dynion i 'r daïoni, |
| A 'u dadwreiddio o fudredi: |
Ow! Darfu 'r awdurdodau didwyll,
A fyddeu i gynne 'r fuddiol ganwyll,
I oleuo dyn i 'w wel'd ei hun,
| Ar ffyrdd y golyn gwaeledd, |
| A 'i fod mewn gyrfa draw yn gorfedd, |
| Ym mhell aneiri ymhwll anwiredd. |
Ow!
Eglwys Loegr dwl olygon,
Tu mewn i odineb y mae ei dynion;
Ac at y
Buttain Babilonaidd,
Mae pawb yn 'nynnu bob yn enaid,
Ond o wiriondeb ant i wrando,
Mae 'n dosturus, heb ystyrio,
Na cheisio byw yn ol gair Duw,
| Ond swyro rhyw bleserau, |
| A rheini ddaliant eu meddyliau, |
| Mewn cyfyng ing rhag cofio angau |
Ac a ddarllenant yn y llannau,
Am drugaredd Duw mewn geiriau,
Heb geisio efe, na theyrnas Ne'
| Ond ar dafodau 'n fydol, |
| A 'u holl galonnau hwy 'n olynol, |
| Mewn dull anafus dwyll annuwiol. |
Fy ffrynd considra hyn mewn sadrwydd,
Pa sut orau yw ffordd sancteiddrwydd?
A'i fel mae dynion gwael eu doniau,
Yn gwneud gwaith saled ar y Suliau?
Hwy ant i 'r Eglwys mae 'n beryglon,
[td. 6]
A 'r byd yn gywlaid yn y galon;
Chwantau 'r cnawd, gwyn a gwawd,
| Yn llys y brawd Nefolgu, |
| Mewn dwl hanes a dâl hynny, |
| Mynd mor ddiras trwy byrth yr Iesu <?> |
Ac o ran ffasiwn gwnant gyffesiad,
Eu bod yn daerion bechaduriaid,
Ga
<n a>dde i gyd, eu bod mewn byd,
| Heb ddim o 'r iechyd iachus, |
| Ger bron ar osteg Nefol Ustus, |
| Dweud celwyddau, byd cywilyddus. |
A thrwy 'r Gwasanaeth yn gysonol,
Hwy wrandawant fel rhai duwiol;
Gwrandawant Bregeth hefyd yno,
A 'r holl hanes sydd am honno:
Ni hw
<r>ach y dywed rhai rhagrithiol,
Fod y geiriau yn dda rhagorol,
Ac yno o hyd, ant at y byd,
| Dewisol fryd i ymdesach; |
| "Un i 'w faes, a 'r llall i 'w fasnach," |
| Heb fawr ymofyn am Dduw mwyach: |
Fe aeth Gwasanaeth
Eglwys Loegr,
Ymgais ofer megis arfer;
Mynd i 'r Llan, o fan i fan,
| Fel rhai o ran pleser, |
| Heb geisio dim ond pasio 'r amser, |
| Yn ail i nwyfus ddynion ofer. |
Fe luniwyd dau o ddyddiau mawrion,
Yn
Eglwys Loegr mewn golygon,
Y
Pasg a 'r
Sulgwyn yw eu henwau,
Gwyliau nodawl i 'r eneidiau;
Gwyliau i f
<wy>ta
Bara Nefol,
G
<wyliau......................>ol!
[td. 7]
Amser yw, i gyduno a Duw,
| Trwy Grist gwir yw 'r ystyr, |
| I iachau a chodi pob pechadur, |
| I gym'ryd gafael ar ffordd gywir; |
Trwy addaw bod o hynny allan,
Yn ddi wahaniaeth yn Nghrist ei hunan,
Ond nid felly bydd, prin cadw un dydd,
| I ymgeisio ffydd gyson, |
| Ar ol eu Cymmun, troi i ffyrdd ceimion, |
| Heb ddim mwy cofio am waed y Cyfion. |
Os ceiff Duw cyfran bach o 'r Suliau,
Mae 'r ddau ddydd Llun i 'r Satan yntau;
Ceir gweled amryw fu 'n cymmuno,
Wrth
Butt Ceiliogod yn cyd lygio,
Rhai efo
Thenis, rhai efo
Thannau,
Bawb yn ymgyrraedd ar y gorau;
Pwy bynnag fydd am gario 'r dydd,
| Dig'wilydd o du 'r gelyn, |
| I 'w riwlio camwedd ar ol eu Cymmun, |
| Bydd ynte i 'w coledd ac i'w ca'lyn; |
Bydd rhai yn llafar dyngu llyfon,
A rhai yn fyddar ac yn feddwon,
Ar ol cael cnawd Crist Iesu frawd,
| A 'i waed ddiffawd i 'w golchi; |
| Ant at y gowdel fel ci gwedi, |
| Neu' r hwch a dreiddiff i fudreddi. |
Wel meddi di 'r gwir frawd hyfrydol,
Ai 'n groes i 'r Bibl y mae 'r bobl,
Yn meddwl myned i Baradwys,
A hwythau yn cadw 'r ffasiwn Eglwys;
Ond trwm yw gwel'd y rhai feddylied,
Heb berchi '
<r> un Duw mwy na 'r
Indiaid,
Gwneuthur gwawd o fwyta cnawd,
[td. 8]
| Crist Iesu ein brawd a 'n T'wysog; |
| Ac ail ddirynnu 'r goron ddreiniog, |
| Ar ben ein anwyl Oen eneiniog; |
Ow! Poeri i wyneb un pur ei anwedd,
Ac a ' i groeshoelio Nefol Sylwedd,
Oh! ffiaidd aed, sathru a thraed,
| Cof i ni Waed Cyfammod, |
| O ran drwy 'r Cymmun y mae 'r cymmod, |
| I 'mendio buchedd pawb o bechod: |
P'le 'r aeth 'r Efengyl wen a 'i dyfais,
A 'n hadgenhedlau ni a 'i hadlais?
Yn Physygwriaeth byddau ei geiriau,
Iawn hynodawl i 'n heneidiau;
Ni welir weithian fawr gyfnewid,
Yma ar undyn ond byw 'n ei wendid,
A llwyr ymroi, heb geisio troi,
| Ac wedi ymgloi mewn pechod: |
| Nid oes o 'u ddeutu neb i 'w ddattod, |
| Nes y geilw Crist nhw o 'r gwaelod; |
<W>el dyma 'r tymmor dywed
Tomas,
<.>wyth oer uchel beth yw 'r achos,
<B>od eglwys Crist mewn byd mo'r drist,
| A 'r ffasiwn anghrist ynddi, |
| I roi iddi 'n berffaith lanwaith 'leuni, |
| Duw a 'i dda lwyddiant a ddel iddi. |
DIWEDD.
BWB 332(1): Ellis Roberts.Dwy o gerddi newyddion. I. O drymder galarus am ROYAL GEORGE yr hon a suddodd yn ei Harbwr, gyda mîl o bobl oedd arni lle yr aeth tri Chant o Ferched i'r gwaelod a Phlant gyda nhw. [...] (Trefriw: Argraphwyd gan Dafydd Jones, 1782), 2-5 (baled 1).
[td. 2]
Cwynfan Brydain.
CLYWCH alar Clychau wylo,
Trwm gwyno tra mawr gynnwr,
Am Lestr Cadarn dichlyn
a sydde i 'r goflin gyflwr
Amdani hi mae colled
a dwned am ei dynion,
A newydd dâ sy o 'i cholli
y leni i 'n gelynion,
Hi oedd yn llawn o arfe
am fyned oddi Cartre,
I roi dwys boena i Longe 'Spaen,
Ni bu ar Fôr mo 'i chystled,
Na Llongwyr cyn gowreiniaid,
Am yrru bleiddiaid drŵg o 'i blaen,
Ow Royal George gyflymma,
Drwy 'r Deyrnas a 'r gadarna,
Hî oedd y fwya ond un ar Fôr,
Pob Batle a 'r ymladde
mewn 'wllys hi a 'i enîlle,
Bu 'n bur bob siwrne i 'r Brenin SIOR.
Yr awr yr aeth hi i 'r gwaelod,
Roedd diwrnod prydd i 'r Deyrnas,
Sef gweled yno 'n feirwon,
Ei champion oll o 'i Chwmpas,
Rhai ddywed ma'i diofalwch,
Gwybyddwch oedd ei boddi,
Ei gadel hi ar ei hochor
i fwrw 'r Cefnfor iddi,
Pedfese Dduw 'n i gwilio,
Ni allase 'r Môr mo 'i thwtsio,
Nag i suddo hi yno yn siwr,
Pur debyg mai gwaith pechod,
A bare i 'r Nefol Dduwdod,
[td. 3]
Roddi dyrnod iddi a 'r dŵr,
Fe fase hi a 'i dynion
mewn llawer mwy beryglon
Ym mysc gelynion fryntion fryd,
Nag oedd yr amser honno.
O sywaeth cadd hi suddo,
A 'i departio o olwg byd.
Peth na fynno 'r Arglwydd,
Da lywydd byth ni lwydda,
O achos digio 'r Cyfion
dialeddion aeth i laddfa,
O herwydd pechod gwirfodd,
Y boddodd hi gwybyddwch,
Fel na chadd hi mwach nofio,
Ar ol digio Duw a 'i dêgwch,
Fe gafodd hir lwyddiant,
Dros saith ar hugain pendant,
O flwydde dweudant ar y dŵr,
Hi oedd y Llong gadârne
oedd gan y brenin pura
A 'r gyflyma a 'r sada yn siŵr,
Ow Royal George oedd wisgi,
A 'r Cowraint wŷr oedd arni,
Sydd wedi boddi Cledi clir,
Ag nid ymhell mewn gyrfa,
Ond yma yn ymyl cartre,
Moddion taera ymin ein tîr,
Tri chant oedd ynddi o Ferched,
Roedd hyn yn flaenad flina,
A dynne donne 'r Cefn-for,
ar dymor o 'r byd yma
Ni achubwyd un honyn,
o 'r sydyn ddwr arswydus,
Nhw gawsant yno drengu,
[td. 4]
A 'i llwyr ddibennu 'n boenus,
Mae 'r Nefol frenin Cyfion,
Yn gweled pob dirgelîon,
I lawr yn union o wlad Nê,
Er ei fod ê yn hir ei amynedd,
Fe ddaw i daro o 'r diwedd,
Heb un trugaredd gyd ê,
Daeth help o law puteindra,
I syddo 'r Llestr ymma,
I ddigio 'r penna doetha Duw,
Danfonodd wynt ar donne,
Mewn ychydig o funude,
Gwnaeth fel na fydde neb yno 'n fyw,
Pan oeddent ar ei Cinio,
Heb neb am goelio o 'i galon,
Na chlywed yn ei ffroena,
Ddim arogle drwg beryglon,
A chyn dau bedwar munud,
Caen symmud o 'r oes ymma,
Aeth mil i lawr i 'r gwaelod,
Yn gafod yno yn gyfa,
Tri Chant a ffoes oddi yno,
Oedd ar y Dec yn waitio,
Dan gyd ddylifo doent i 'r lan,
Yn ôl 'roedd dêg o gantoedd,
Drwy Ange a 'r dŵr a drengodd,
Oll yno <f>oddodd yn y fan,
Roedd hyn yn olwg drymllyd,
I gymaint golli ei bywyd,
Heb arnyn glefyd ymin ei gwlad,
[td. 5]
Mae aml heilltion ddagre,
I 'w hanwyl geraint gore,
Mae i Dade a Mame 'r briwie brâd,
Mae yn golled fawr î 'n Brenin,
Sydd ben pob gwerîn gwiwras,
Am Royal George a 'i thegwch,
Cadarnwch oedd i 'w Deyrnas,
A cholli ei Wŷr hwylusa,
Gâdd am Ryfela foliant,
Oedd gowraint am drin arfe,
Nhw ymladde dros ei lwyddiant,
Roedd hên lawenydd Calon,
I bob un o 'i ddrwg elynion,
Roedd ei golledion ô i 'w gwellhau,
'Ran 'roedd y Llong nodedig,
A 'i Hadmiral parchedig,
Yn curo 'r ffreinig Wŷr bob ffrau,
Yr Arglwydd a warchodo,
Wyr SIOR lle bont yn Morio,
Rhag etto syddo î flin senn,
A ymgadw mewn gofalon,
Rhag aflan druhwant creulon,
I gid 'run moddion oll Amen.
E Roberts
BWB 334(1): Ellis Roberts.Dwy o gerddi newyddion. Y gyntaf o ddiolchgarwch i DDUW a roes llu GEORGE RODNEY i orchfygu ein gelynion, ar y ffordd irIndia. Yn ail CAROL Plygain Newydd i'r flwyddyn o Oedran Crist 1783 (Trefriw: Argraphwyd gan Dafydd Jones, 1782), 2-3 (baled 1).
[td. 2]
Duw gadwo'r Brenhin.
CYD ganwn ar gynnydd, o foliant ir Arglwydd
A roddodd nerth newydd i ni,
I ymladd an creulon aflonydd elynîon,
Llu diclon rai bryntion ei bri,
Er cryfed ei Harmy er amled ei llestri,
Er cîmin yw llenwi 'roedd llid,
Doe Admiral Rodney i dorri ar ei chwareu,
Fo wnaeth a nhw or goreu yno'i gid,
Ag iddyn nhw y talodd ar furie 'r hen forodd,
Fo'i torrodd fo'i drylliodd nhw draw,
Cadd allu gan yr Arglwydd iw gostwn i gystudd
Ai gwneuthur yn llonydd gerllaw.
Ar ffordd i West India y Brenhin gorucha,
Danghosodd anwyldra yno yno [sic] i ni,
Drwy Rodney'r gwr nerthol rheolwr ei bobol,
Rhinweddol îawn freiniol freîniol [sic] o fri,
Mawr fyddin or ffrangcod ai drylliodd i drallod
Fo'i taflodd i benod o bwys,
Fe gowsont ei cludo yn rhwym i Jewmacco,
Am iddyn nhŵ ddeilio mor ddwys,
Deg Cistied o Arian a golle 'r llu aflan,
Yn gyfan bu'n anîan y nod,
Oi gwaith bod yn giedd iw dilyn doe'r dialedd
Iw herbyn troe'n rhyfedd y Rhod,
[td. 3]
Mae colled nhw oi cyfri am 9 oi mawr Lestri
Ag un gadd ei llosgi yn y lle,
Tri chant ar ddeg union o aflonydd elynion,
Oedd ar un Llong greulon o grê
Hon oedd fawr anei<r>i a Chanans prês arni,
Gwir ydi yn ei broi yn ei bryd,
I Hadmiral ciedd roedd yno faint rhyfedd
Saith droedfedd un hoywedd o hyd,
Er cryfed y fulen hen wr deg a thrugain
A roddodd un diben ar daith,
Er pob nerth a chryfdwr Duw ydi Rhyfelwr,
Cyntreifiwr a gwêithiwr y gwaith,
Un awr ar ddeg cyfa parhaes yr ymladdfa,
Heb wybod pwy'n benna oedd yn bod,
Ond er cimin oedd cryfder y ffrangcod di 'sgeler
Aeth Lloegr eglurber ar glod,
Gwyr Rodney gyfarwydd,
Gâdd nerth gan yr Arglwydd,
I wneuthur gonestrwydd mewn nerth,
Er cimin y llarpio drwy 'r diwrnod a darnio,
Fe ddarfu congcwerio' llu'r certh,
Gwyr brydain oreurog ymladde'n galonnog,
Yn erbyn rhai llidîog yn llawn,
Dan Sior frenin ffyddlon,
Gwŷr ffraingc a gurason,
Ymhob moddion nhw wnaethon yn iawn.
Llaw Duw gogoneddus sy'n cynnal ein hynys,
Yn erbyn rhai barus sy'n bod,
Neu base'n holl ddynion dan draed ein gelynion,
Er ei bod yn rhai glewion o glôd
[td. 4]
Mae brenhin y Nefoedd i'n cadw nin rhywfodd,
Yn erbyn teyrnasoedd o nerth,
Saf pedair o honyn sydd dost yn ein herbyn,
A gallu pob gelyn sydd gerth,
Cynhalied yr Arglwydd,
Ein teyrnas mewn sadrwydd,
In brenhin ai Goron an heglwys lan dirion,
Ai dynion run moddion Amen.
E Roberts
BWB 334(2): Ellis Roberts.Dwy o gerddi newyddion. Y gyntaf o ddiolchgarwch i DDUW a roes llu GEORGE RODNEY i orchfygu ein gelynion, ar y ffordd irIndia. Yn ail CAROL Plygain Newydd i'r flwyddyn o Oedran Crist 1783 (Trefriw: Argraphwyd gan Dafydd Jones, 1782), 4-8 (baled 2).
Gwel yr Adeilad
TRIGOLION union anwyl, deffrowch,
At nefol orchwyl, ar berwyl bore,
Mae'n wyl Mâb Duw sancteiddlan, i gofio
Ei henw 'n gyfan a glân galone,
Dydd mawr: llowydd nef llawr,
Diffoddodd fflame Uffern loesa,
Fe agorodd gaera nef ole gore'i gŵawr,
Clod fyth yw enw hyfryd bob munud enyd awr,
Mae'n ddydd: yn Seion ffyddlon ffydd,
Llawenydd inni darfu genî or forwyn Fari,
Un Duw in rhoddi 'n rhydd,
Fe dynodd golyn ange,
An rhoesa an bronne 'n brudd.
Fe roddodd Duw 'n Tâd Adda, Yngardd Eden
Gwir a ddweuda man lowna am luniaeth,
Fe roes orchymyn arno, 'n wybodol
Yno beidio, a phren gwybodaeth,
Mewn ffost: daeth sattan filen fost,
[td. 5]
I'w denu 'n dynar i ddigio ei meistr,
Mewn llid a ffalster gorthrymdor caethder cost,
Ag afal gwaharddedig,
Fe 'î rhoes mewn dirmyg dost
Rol hyn: daeth trâllod syndod synn,
Yn boenus benyd fe'i troes Duw hyfryd,
Nhw o dir y bywyd i adfyd tynfyd tyn,
I lawr ir wae dragwyddol,
O ardd nefol freiniol frynn.
Daeth iddyn dost anffôrtyn, am iddyn,
Goelio gelyn ââhydun [sic] hudwr,
Nhw gollant wlad trugaredd, nhw aent
I bwll anwiredd, mewn gwaeledd gy<fl>wr,
Ei braint rhyfeddol yw ei faint,
Cyn rhoi tragwyddol Baradwys nefol,
Am ffwrn Uffernol poenydiol hydol haint,
Collasoch chwech o oesa drysore Duw ai sain,
Fe ddaeth dychryndod syndod saeth,
Ai gwaith am golli gwlad golenni,
Rhoi plant mewn cledi trueni gweîddi gwaeth
Ond clod ir arglwydd santedd
Trugaredd deiwedd daeth.
Ni allase angylion nefodd, na lluoedd
Daear Moroedd roi fyth ymwared
Nes dyfod mâb Duw santedd, a agore
Ddrws trugaredd di oferedd fwriad,
Ei hun yn Dduw nefol ddoniol ddyn,
Or Nefoedd ucha ir Ddaear isa
I achub gwaela hil Adda llyma llun,
In codi o bwll trueni in golchi bod ag un,
[td. 6]
Mewn cnawd: doe'r brenin Iesu ein brawd,
Mewn nerth dragywyddol i safio ei bobol,
Mewn byd cystuddiol, di lesol yn dylawd,
Dioddefodd flin gystuddie,
Blindere geirie gwawd.
Ni chadd y Nefol Iesu, ond lletty oer
Mewn beudy, gwely galar,
Gwell helynt na'r Duw pura, a gafodd
Y tylotta ar sala ei sylwedd;
Fe roed ir gwâela er Adda erioed,
Amgenach triniaeth ddydd genedigaeth,
Nag ir Duw perffaith,
Mewn purffydd fodd di-foed,
Iw sywyd cadd ffordd bigog,
A dreiniog iw ddau droed,
Ei oes: o hyd oi gryd iw Groes,
Câdd flin ofidie a gorthrymdere,
A chwerwon loesa, fe gerdda lŵybre loes,
Er hynny Iesu'r Cyfion yn rhyddion ef an rhoes
Fe gafodd e<r>ledigaeth, a mawr
Gystuddie helaeth cyn diodde hoelîon,
Fe geîsiodd H<e>rod oerddu, drwy fwrdro
Y<r> plant oi ddeutu, ladd Iesu'r cyfion,
Pan ddaeth: dan bechod pawb yr aeth,
Yr Oen sancteiddiol, yr Iôr tragwyddol,
Gwnae wrthie nerthol rhyfeddol foddol faith
Ir gole ef an galwodd, fe an cododd o le caeth,
Troi'r dŵr: yn wîn yn sydyn siwr,
Rhoi clyw îr byddarion, tafode i fudion,
Traed ir cloffion, ein tirion Dduw an twr,
[td. 7]
Ir Eglwys mae fe'n gymwys,
Yn burlwys wiwlwys ŵr,
Fe ymendiodd y cythreilig, bu'n feddyg
Ir rhai lloerig, Oen Duw llariedd,
Fe gododd Lazarus hwnnw, a unig,
Fâb y weddw, o feirw i fowredd,
Rhoi'r dall: i weled pob rhyw wall,
Fe borthe gwaelion bum mil dynion,
Fe ddysge'r gwîrion ffordd gyfion i syw'n gall,
Datododd rwyde an daliodd,
Difrododd waith y fall,
Gwir Iôr a gauodd Uffern ddôr,
Fe ddaeth in prynnu at nefol deulu,
I wlad nefolgu i ganu nefol gôr,
Gostegodd nerthol donne fe gerdde ymyle 'r môr
Dioddefodd ef bob dirmyg, er mwyn
Ein troi 'n gadwedîg, un didwyll haeledd,
Fe gafodd ei gernodio, eî focio
Ai wawdio ai guro'n ddi-drugaredd,
Fe'i gwnaed gan Iuddewon eirwon aed,
Yn ferthyr mwya ar Ddaear yma
Bu'Ngardd Gethsemane yn chwsu wiwdda waed
Yn llys yr Arch-Offeiriad yno,
Yr Nef Athro ei guro a gaed,
Ei ben ef: Eneiniog brenin Nef,
Ar bigog Goron o ddrain llymion,
Ai ddal rhwng Lladron ar groes oedd greulon gre
Bu'n diodde poen a dirmyg,
Hyll oerddig oedd y llef,
[td. 8]
Wrth ddiodde 'r groes Oe<n> grasol,
Bu farw ei natur ddynol i fywiol fywyd,
Gorchfyge ai farwolaeth, nerth Uffern
Golledigaeth, fe an dyge i wynfyd,
Gwaith ni: Oen Duw ath roddodd dî,
I dost ferthyrdod milen chwerdod,
Eist dan ein pêchod, oedd bechod cryndod cri
T<i> goll<is>t waed dy galon tros ddynion fryntion fri
Oen Duw ein bywyd gwynfyd gwiw,
Doist in codi o bob trueni ag etto gwedi,
Ymhob caledi ti an clyw,
Di wyt waredwr nerthol ar ran y dynol-ryw.
Mil faith gant pedwar ugain a dwy flwydd,
Oed ein perchen, Duw cyfiawn cofir,
Ymgeisiwn bawb ein goreu, am fyned
Hyd dy lwybre mewn geirie geirwir,
Drwy'n craig cawn Nefol siriol saig,
Cawn fynd yn union i Gaersalem dirion,
I fysg Angylion drwy roddio<n> had y wraig,
A llwyddiant ar eîn siwrne,
Oddi wrth holl holl [sic] ddryge 'r Ddraig,
Ein pen: Mâb Duw or Nefoedd wen,
Gwir <g>adw 'n gyfion ein brenin ffyddlon,
An Heglwys dirion rhag dynion surion sen,
Dod heddwch i ni'n Lloegr a mwynder oll Amen
Ellis Roberts
TERFYN
BWB 342(1): Ellis Roberts.Dwy o gerddi newyddion. I. Rhybydd i bawb feddwl am ei diwedd, a gweled a chlywed rhybuddion ac arwyddion y mae Duw yn ei roddi drwy 'r Mellt ar Tarane y Flwyddyn hon, yn enwedig y Flaned ymddanghosodd y 18. dŷdd o fis Awst. II. Yn mynegi hanes Gwraig yn yr Iwerddon yn y Gwanwyn diwaetha a fu farw o Newyn wedi iw Chymydoges ei naccau hi o luniaeth yngwystl ei Dillad. (Trefriw: Argraphwyd gan Dafydd Jones, 1783), 2-4 (baled 1).
[td. 2]
Duw gadwo 'r Brenhin.
CYD ddowch or un duedd
Yn Ysbryd gwirionedd,
I ystyr yn buredd drwy bwys,
Fel 'rydych yn gorwedd ynghanol anwiredd,
Heb weled y diwedd blin dwys,
Na chanfod y moddio<n> er addysg arwyddion,
Fel 'rydoedd Duw 'n danfon bob dŷdd,
Nag attal chwaith etto,
Na chymryd dim c<y>ffro,
Na ystyrio ond rhodio 'n ben rhydd,
Mis Awst y daunawfed y gwelwyd coch Flaned,
Yn arwydd or caled fyd caeth,
Fod Angeu du'n dyfod am wneud ein dibendod,
Bydd chwerdod a syndod y saeth,
Ni waeth gin ange diclon pa fuchedd a fyddom
Fo an gwneiff yno'n fe<i>rwon îr fan,
Na pha'run or ddau feistr fydd ini'n yr amser,
Pan ddelo dydd llymder y llan,
Os byddwn nî meirw yn y pechod blin chwerw,
Cawn fod y dydd hwnnw 'n ddi-hedd,
Os awn tan law ange cyn 'mado a<n> pechode,
Ni e<r>us ein beie yn y Bêdd,
Drachefn doen iw gweled yn Nydd adgyfodiad,
I beri caethiwed caeth iawn,
Pan ddelo dŷdd Iesu trwy bur nerth in barnu,
Lle cawn ein colledu yno'n llawn,
[td. 3]
Digofaint Duw 'r lluoedd sy'n ofid or Ne<f>oedd,
A hyn a rybyd<d>iodd y byd,
Yn Flaned oer flina cyn dyfod trom wasgfa
Yn ddalfa ac yn draha blin drud,
Mae'r Arglwydd ar fedr an rhoddi ar fyrr amser
Ir caethder ar trymder mawr trist,
Rhag penyd cystuddiol dau gwell i ni ymorol,
Fel unol rai grasol am Grist,
Marwolaeth di ddar<f>od geif<r> dyn yn ei bechod,
Heb gaffael iawn gymod yn gu,
A hynny cyn clefyd pan oedd yn ei iechyd,
Yn unfryd ei fywyd a fu.
Rhybyddion or Nefoedd bu <d>eni laweroedd,
Ar Mellt yma laddodd gryn lu,
'Nifeilied a dynion yngwledydd y Saeson,
Rhyw greulon o foddion a fu,
Rhyw bobl a leche pan oedd y mawr Drane
Ynghysgod dwys go<r>e Das gwain,
A Mellten aî trawodd ar cwbl ennynnodd,
Ar tân yno ympiriodd fel pair,
Y gwair aeth ny ulw ar bobl yn feirw,
Ai Cnawd oedd yn lludw hyd y lawr,
Ni welwyd un Corphyn yn hynod o honyn
A hyn mewn munudyn un awr,
'Roedd eraill wrth Dderwen
Yn gochel gwlaw milen,
Ag attyn doe Fellten go fawr,
Hi wnaeth y pren creulon wasgarog ysgyrion
Ai daflu 'n ddellt llymion ir llawr,
[td. 4]
Rhai yno fynafodd ar lleill a ddychrynodd,
Ar cwbl a synodd yn siwr,
'Nifeilied yn cwympio gan Fellt yn ei dragio,
A syndod yn gwyro pob gwr,
Oni bae fod yr Arglwydd,
Yn llawn trugarogrwydd,
Fe allase fwy tramglwydd ar dro,
A rhoddi dibenion ar filoedd o ddynion,
Oedd ymma 'n rhai bryntion in brô.
Bu 'r Ddaear yn crynnu,
Hyd fanne yngwlad Cymru,
Mae 'n debyg fod Iesu Mâb Duw,
Ar fyrrder am ddyfod i farn in cyfarfod,
Gwae rhai sy dan bechod yn byw,
Bu leni golofne o Niwl hyd ein parthe,
Ar Haul yma goche yn ein gwydd,
Roedd llawer o bobl yn disgwyl nerth Nefol,
A Christ yn orseddfol iw swydd,
Ni hwyrach yn bene cyn del y ffair nesa,
Y gelwir ni ir Noddfa uwch y nenn,
Yr Arglwydd Dduw hynod,
An gwnelo nî 'n barod,
I ennill y mawr glod Amen.
Ellis Roberts a'i Cant
BWB 342(2): Ellis Roberts.Dwy o gerddi newyddion. I. Rhybydd i bawb feddwl am ei diwedd, a gweled a chlywed rhybuddion ac arwyddion y mae Duw yn ei roddi drwy 'r Mellt ar Tarane y Flwyddyn hon, yn enwedig y Flaned ymddanghosodd y 18. dŷdd o fis Awst. II. Yn mynegi hanes Gwraig yn yr Iwerddon yn y Gwanwyn diwaetha a fu farw o Newyn wedi iw Chymydoges ei naccau hi o luniaeth yngwystl ei Dillad. (Trefriw: Argraphwyd gan Dafydd Jones, 1783), 5-8 (baled 2).
[td. 5]
Parson Parish
CLOWCH hanes gwraig di duedd,
Am wneud trugaredd gu,
A chanddî hi 'r oedd moddion,
Jaith unîon yn ei thŷ,
Daeth atti hi gymdoges,
Mae 'r hanes yma o hyd,
Mewn alar mawr dan wylo,
I dreio amser drud.
Nî fedde hon yn llymed,
Na thamaid yn ei thŷ,
A phedwar o Blant bychain,
Yn llefain yno 'n llu,
Yn Crio i gid gan Newyn,
Ond gerwin oedd y gwaith,
Ag un yn fychan yno,
Yn sugno mawrdro maith.
Ei Mam nhw gododd allan,
Yn egwan iawn ei nerth,
Heb feddu o fewn ei Chaban,
Nag Arian chwaith na'î gwerth
Hi gymre ei phais ai ffedog,
Ddyledog Wraig dylawd,
Dan obaith cael am danyn,
Mewn gerwin flwyddyn Flawd.
Hi aeth i dŷ Cymdoges,
Iuddewas drwg di Dduw,
[td. 6]
I ddeisyf ei syberwyd,
i safio ei bywyd byw,
Ai Dillad iw rhoi 'n wystl,
Yn syfyl am y saig,
I aros trugaredde o rywle i dalu ir wraig,
Y Wraig ddi deimlad honno,
Er Cwyno ai naccaes,
Er maint a grefa hi yno,
Dan wylo a lleisio yn llaes,
Nî chadd hi un briwsionyn,
Fe berthyn hyn i bwys,
I safio ei phedwar Plentyn,
Rhag Newyn dygn dwys.
Y Plant yn dweud iw gilydd,
Ein Mam ddedwydd toc a ddaw,
Daw inni rhag marwolaeth,
A lluniaeth pur oi llaw,
Cawn oddiwrth ei phais ai Ffedog,
Yn fowiog iawn o fwyd,
Fel na bo'm mewn eisie,
An lliwie oll mor llwyd.
Ei Mam ddoe'n fuan adre,
Heb gael gwerth Dime ar dir,
Heb ddim i dorri ei Newyn,
Bu 'n erwin hyn yn wir,
Hi gymmerth ei dyn bychan,
Modd breulan at ei bron,
Gan Newyn daeth marwolaeth,
Anhowaeth toc ar hon.
[td. 7]
Y Wraig oedd anrhugarog,
Yn gefnog dweuda iw gwr,
Y modde y naccause,
Y Wraig ar siwrne'n siwr,
A fase am wystlo ei dillad,
Ai llîw mewn llygria<e> lwyd,
Fel cowse ei phlant rhag eisie,
Yn rhyw fodde ganddi fwyd,
Y gwr pan glywodd hynny,
A gode i fynu 'n fwyn,
Ag aeth a lluniaeth iddi,
I dorri ei chyni ai chwyn,
Ond erbyn iddo fyned,
Yn fwynedd iw Thŷ hî,
Fe wele'r Wraig yn farwedd,
Ar Plant dan groywedd grî,
Roedd plentyn bâch yw sugno,
Ar ol iddo drigo draw,
Ar ol iddi farw o Newyn,
Drwy niwed mawr a braw,
Ar Gwr yn gweiddi allan,
Yn fuan yno fu,
Nes codi 'r holl gymdogion,
Modd tirion at y tŷ.
Nhw aent ar plant iw porthi,
Ag iw digoni 'n gu,
A rhoddi ei Mam drwy alar,
[td. 8]
I bridd y Ddaear ddu,
Y Gŵr a fu ddîcllonus,
Am anghysurus saig,
Ei waith yn anrhugaredd,
Mor ryfedd ar ei Wraig,
Gwyn<f>ŷd a fo 'n drugarog,
Medd gwir Eneiniog Nê,
Bydd hwnnw i gael ei alw,
I hoyw loyw lê,
Ceîst fod yn fendigedîg,
Nodedig wedi ei daith,
A mynd ir Deyrnas dirion,
Am ffyddlon wiwlon waîth:
Peth drwg iw calon gledwch,
Dî degwch medd gair Duw,
Pedfase ai porthase fe fase hon yn fyw,
Yr Arglwydd an gwaredo,
Rhag syrthio i ffasiwn sen,
I ado neb mewn newyn,
Na niwed fyth Amen.
Ellis Roberts a'i Cant
DIWEDD
BWB 346(1): Ellis Roberts.Dwy o gerddi newyddion. I. O ffarwel ir MILITIA Cymru. II. O hanes merch fonheddig a Feichîogodd o'i gwâs, ag a laddodd ei Phlentyn, ac aî rhoes dan wely 'r forwyn, ac wenwynodd y gwâs, a phan oedd y forwyn yn cael ei chondemnio, daeth Yspryd y gwâs ar plentyn ac achubodd ei bywyd. (Trefriw: Argraphwyd, gan Dafydd Jones, 1783), 2-5 (baled 1).
[td. 2]
Ffarwel Brydain.
FFARWEL fo i 'r enwog lân lu arfog,
Dan SIOR Goronog gywir râs,
I fynd o 'i cartre i bell siwrne,
I gadw ein caera rhag rhai câs,
Sy a meddwl creulon am lâdd ein dynion,
Dîstryw estron fryntion fryd,
Eî dyfais waedlyd sydd bob munud,
Am ddwyn ein bywyd oll o 'r byd,
Nerth i fyned i 'r hên Frutanied,
Oedd gynt ddiniwed dan y Nê,
I gadw allan holl lu Satan,
Sy ar gefnfor llydan ym mhob lle.
Dowch yn un galon ddownus ddynion,
H<o>ll Langcie dewrion mwynion Mon,
Byddwch barod i ymgyfarfod,
A 'r lluoedd Ffrangcod syndod sôn,
Byddwch fentrus dros eich Ynŷs,
<H>ên wlad barchus ddilys dda,
<Y>n hon mae golud ymborth bywyd,
Mewn enw hyfryd Aua a Hâ,
Dowch chwi rai lysti Langcie yr Yri,
Mae clod fawr i chwi yn Army o nerth,
I attal bleiddied aflan willied,
Gwag Babistied synied serth.
[td. 3]
Gwŷr Dimbych dirion ddownus ddynion,
Chwi yn un galon oll ymgwyd,
Yn 3 chant o 'ch gwirfodd dowch mewn dewrfodd
'Run modd a lluoedd A<t>han Llwyd,
I attal milain bradwyr Brydain,
Duw drachefen fo gyda chwi,
Ag a 'ch dygo adre yn ol o 'ch siwrne,
Mewn moddion gore breintie a bri,
Doed da dynghedfen i 'r cant ag ugien,
O 'r Fflint drachefen lawen lê,
Duw fo 'n eich gwarchod chiw 'n eich gorchwyl,
Mewn dawn anwyl dan y Nê.
Daionî i ddynion mawrwych Meirion,
I droi gelynion drawsion draw,
A 'i harfe gloywion nhw sydd ddewrion,
I rwystro estron fryntion fraw,
Chwi wŷr addfwyn Sîr Drefaldwyn,
Sy 'n gwchol gochwyn rwyddfwyn rai,
Glân ddysgawdwyr dewr ryfelwyr,
Gore Sawdwyr chwi ni sai,
Byddwch ddewrion oll un galon,
Na ddel caseion brenin SIOR,
Sy 'n llawn mewn Llonge o danllyd arfe,
Yn nofio tonne murie 'r môr.
Chwi wŷr gwisgi Aberteifi,
Sy mynd o ddifri y leni ar led,
Byddwch ffyddlon dan y goron,
Rhag gelynion cryfion cred,
Duw fo 'n llwyddo gwŷr Sir Benfro,
[td. 4]
Caerfyrddin gryno gore eî grym,
Doed gwyr purlan hen wlad Morgan,
Yn erbyn llydan gledde llym,
Doed llu enwog gwŷr Mercheiniog
Yn erbyn enwog lidiog lu,
I gadw beunydd gaera ein gwledydd,
A Duw fo 'n llywydd ar y llu.
Chwi langcie cywir y DEHEUDIR,
A GWYNEDD siccr gwn a sai,
Rhyfelwyr Cymru oedd gynt yn ffynnu,
I 'w rhifo i synu yn rhai di fai,
Byddwch ddichlyn dan eich brenin,
Yn erbyn gerwin fyddin fawr,
Os bydd Duw Celi yn gymorth i chwi,
F<e> gewch ei torrî y leni i lawr,
Mae 'n fyd peryglus ar ein hynŷs,
Trî chant iw dewis ymhen pob dau,
Sydd yn yr atgas bedair teyrnas,
Sy yn awr o 'i cwmpas ymron cau,
Boed llaw Duw pura ymhlaid MILITIA,
I 'w rhwystro nhw yma garwa gwyr,
Nhw fasen drosodd er's blynyddoedd,
Ond fel ympurîodd Arglwydd pur,
Nid ŷm ni i'n gweled ond megis dyrned
Wrth beder llonged fawr o 'r llu,
Ond mae Duw yn attal ei nerth nhw etto,
Rhag ein darnio a 'r cledde du,
Mae rhyw drugaredd maith di d<di>we<dd>
Ond pur ryfedd mae 'n parhau,
[td. 5]
Mae i ni ragluniaeth y Duw perffaith,
A 'i nefol gywaeth heb ei gau.
Gwŷr Ifeingc Cymru ymwnewch mewn gallu,
Os Duw sy 'n ffynnu hyn î fod.
Y 3 blynedd yma fydd ddiwaetha,
Drwy 'r Messeia glana ei glôd,
Ymrowch bob calon am Dduw cyfion,
Nhw fyddan blinion lymion lid,
Nid oes ond trugaredd y Duw santedd
Na basen gaethedd oll eu gid,
Mae hynny yn ddigon Duw tro bob calon,
I roi gweddion yma yn ddwys,
Gwna nî 'n unig yn gadwedig,
Cyn y pergyg [sic] mawr a 'r pwys.
Y glan Frutaniaid na fyddwch ddiriaid,
Ond dinîwaid dan y Nê,
Gadewch bob traha a phuteindra,
Rhag del lladdfa î bob llê,
3 blynedd blinion llawn peryglon,
A gewch chwi yn drymion hyn o dro,
Rhag i Dduw y purder ddanfon trymder,
Neu ryw brinder mawr i 'n bro,
Pawb sy 'n caru Militia Cymru,
Rhoed Weddî gu heb synnu sen,
Ar Dduŵ 'r uchel-ne i gadw o 'r dryge,
I gyd mewn gore modde Amen.
Ellis Roberts
BWB 346(2): Ellis Roberts.Dwy o gerddi newyddion. I. O ffarwel ir MILITIA Cymru. II. O hanes merch fonheddig a Feichîogodd o'i gwâs, ag a laddodd ei Phlentyn, ac aî rhoes dan wely 'r forwyn, ac wenwynodd y gwâs, a phan oedd y forwyn yn cael ei chondemnio, daeth Yspryd y gwâs ar plentyn ac achubodd ei bywyd. (Trefriw: Argraphwyd, gan Dafydd Jones, 1783), 6-8 (baled 2).
[td. 6]
Amorylis.
CLOWCH hanes creulon moddion mawr,
Am ferch fonheddîg glan ei gwawr,
Mewn agwedd noeth mynega yn awr,
Fel a [sic] bu dirfawr derfyn,
Beichiogi o 'r gwâs a wnaeth hi 'n faith,
Mewn hudol waith anhydyn,
Hi lîniodd fyned gyd ag ê,
I arswydus siwrne sydyn.
Hi a gychwyne i ffwrdd o 'i phlas,
Gyda ei morŵyn bur a 'i gwâs,
I 'r Bath y dweuda y ferch ddirâs,
Yr ae hi o bwrpas yno,
I edrych oedd mewn moddion ffri,
Ddim mwynder iddi ymendio,
Yr aîl nôs o 'i chartre daeth,
Yn glafedd aeth i glwyfo.
Roedd gwely eî morwyn lan ei bri,
Yn yr un Siamber efo hi,
Ond ei meistres yno yn wael ei chri,
Trwm oêdd y cledi a 'i cludodd,
A 'r gowlaid bach pan ddaeth i 'r byd,
Gwall hefyd hi a 'i lladdodd,
A 'i morwyn hefyd glan ei gwawr,
O 'i chlefyd mawr ni chlwyfodd.
'Rol iddi fygu 'r gowlaid wan,
[td. 7]
Hi gode yn ddistaw yn y man,
Ag at y forwyn oedd liw 'r can,
Rhoe 'r gelan dan ei gwely,
A hon oedd flin ar ol ei thaith,
Mewn cysgod waith yn cysgu,
Hêb fawr feddwl yn hynny o lê,
Fod allan ddrygau felly.
Fe fore gôde 'r ferch ddi-râs,
Yn sydyn galwodd ar i gwâs,
Dan ddŵeud yr ae hi 'n ol i 'w phlâs,
Fod achos addas iddi,
Fod yno hardd gwmpeini mwyn,
Yn galw a<r> dwyn amdani,
Ag ar y ffordd y gwas mewn braw
Dechreua eî hylaw holi.
A gofyn iddi yn hynny o bryd,
A ddaetha 'r plentyn bâch i 'r byd,
Fel galle fagu hwn o hyd,
A gado bywyd iddo,
I 'w synnu o hyd pan sonie hyn,
Dechreue 'n ddygn ddigio,
Yn y pentre nesa ymlaen pan ae,
Yn union gwnae 'i wenwyno.
Ar hyn fe ddaeth Swyddogion aed,
I 'w dwyn yn ol a 'i dal a wnaed,
Cae forwyn gloie ar ei dwylo a 'i thraed,
[td. 8]
A 'i barnu a wnaed yn euog,
A 'i barnu i 'w chrogi ar ddiwrnod prydd,
Mawr gerydd anrhugarog,
Oni bae ragluniaeth Duw o 'r Nê,
A 'i dyge o friwie afrowiog.
Doe 'r gwas a gawse ei wenwyno i 'r lle,
A 'r Plentyn bychan gyd ag ê,
O flaen y faingc drwy waith Duw Nê,
I ddweud geiria dros y gwirion,
A 'r feistres yno yn ei llê,
Gadd ddiodde loesa creulon,
Mae Duw yn gweled o 'i nefol fro,
Ag i 'w gofio sawl sy gyfion.
E. R.
DIWEDD.
BWB 347(1): Ellis Roberts.Dwy o gerddi newyddion. I. O Hanes dychryn ofnadwy a fu yn yn yr Italia modd y darfu i Dduw singcio Tri-Chant o Drefydd, a thair o Drefydd Caerog; ac nid oes yno ddim ond llyn o ddŵr dî-waelod. II. Ymddiddan rhwng Gwr Ifangc ai Gariad, bob yn ail Penill (Trefriw: Argraphwyd gan Dafydd Jones, 1783), 2-5 (baled 1).
[td. 2]
Ffarwel Trefaldwyn,
DOWCH bechaduriaid oll i glywed,
Ar hyn o ganied bod ag un,
Modd y mae 'r Arglwydd hylwydd haela,
Yn rhoi dalfa ar bob dyn,
Pob un a ddalio î 'w ddigio yn ddygn,
Fo geiff arswydus ddiwedd sydyn,
Fel rhoes ê 'r Diluw a 'r Dialedd,
I foddi byd o anwiredd,
Am gamwedd budredd ffiedd ffol,
A 'i bwrw i ffwrn Uffernol,
Na ddeuen dros dragwyddol,
Bethe annuwiol byth yn ol,
Mae 'r Duw dihalog Nefol Dwysog,
Yn drugarog digon gwir,
Ag mae fe 'n gyfion dalwr diclon,
I 'r dynion bryntion cledion clir,
Y becho i 'w erbyn ê 'n ddi arbed,
Yn ddi-gywilydd galon galed,
Fe rydd Duw felldith hirdrom,
Fêl rhoes o gynt yn Sodom,
Yn ystorom tân tost iawn,
A 'i wlawîo yn fflame trymfodd,
I 'w nafu oll o 'r Nefoedd,
I losgi lluoedd oedd yno 'n llawn,
Yngwlad Italia y flwyddyn yma,
Bu drom wasgfa tyna taith,
[td. 3]
Mae 'n gyffelybrwydd mae digio 'r Arglwydd,
Yn ddi gywilydd a fu 'r gwaith,
Fe roes y cofus frenin cyfion,
Ar Dir a Moroedd Daranau mowrion,
A 'r Mellt yn Saethe tanllyd,
Bob moment â phob munud,
Yn ddychrynllyd embyd iawn,
A 'r Ddaear oedd yn siglo,
A 'r Trefydd mawr yn syrthio,
I lawr yn llithro yno 'n llawn,
Y Tân yn fflamio a 'r Môr yn rhuo,
A 'r tai yn cwympio yn llithro o 'i llê,
A 'r holl wlad burlan liwdeg lydan,
Yn 'nynny 'n anian dan y Nê,
A 'r Trefydd cryfion fowrion furie,
Yn mynd i 'r gwaelod hefo 'i gwalie,
Aeth trî chant o Bentrefydd,
I 'r gwaelod hefo 'i gilydd,
I 'r un dihenydd cerydd câs,
Dros drigain mil o ddynion,
Ei bywyd a gollason,
O rai pen ryddio oedd ddi-ras,
Tair o Ddinasoedd yno gwympiodd,
Ac a suddodd oll yn siwr,
Nid oes hanes un ohonyn,
Ar llawr derfyn ond llyn dwfr,
Na 'r un î 'w gweled o 'r trigolion
I gell isel a gollason,
Ow 'r plant a 'r glan famhaethod,
[td. 4]
Mewn galar aeth i 'r gwaelod,
Mae wedi darfod oll ei dydd,
Ple bynnag y mae cartre,
Hynodol i 'w Heneidie,
Nhw aent i 'r siwrne a 'i brone 'n brudd,
Dyma ddychryn sadwedd sydyn,
Dyma anffortyn dygn dwys,
Dyma adfyd na chawsen ddiengud,
Cyn cwrdd a drygfyd penyd pwys,
Yr holl achosion mawr t<r>wch y<s>ig,
Oedd achos digio 'r bendigedig,
Sef ffiedd bechod hagr,
Agorodd safn y Ddaear,
I 'w llyngcu i 'r galar bod ag un,
Ni buon heb ddepartio
mor ugain munud cryno
I waelod yno ni welwyd un,
Dyma syndod mawr di ddarfod,
Am fod dan bechod drwg yn byw,
Dyma gyffro hir y 'w gofio,
A 'r achos yno oedd digio Duw,
Dyma 'r dygn farnedigaeth,
Mynd i 'r dyfnsiwn oll ar unwaith,
Heb hanes un ohonyn
yn ffoi o 'r blin anffortyn,
Ond syrthio i 'r gerwin dychryn du,
Drwy 'r maith anfeidrol ddyffryn,
Yn awr ni weliff undyn,
Ddim ol na Thyddyn chwaith na Thŷ.
[td. 5]
Dyma 'r garwa ddiwedd tosta,
Fel llu Cora tryma trô,
Y Ddaear embyd yn agoryd,
I ddwyn ei bywyd gaethfyd go,
Ni chaent mor cimin o waith camwedd,
Ag un munud nag amynedd,
Ond mynd i lawr yr eigion,
I dywyllwch fel rhai deillion,
A bod trwm foddion yno fyth,
Gwae rhai a ddigio 'r Arglwydd,
Ni welant yn dragywydd,
Ddim o 'r llawenydd sadrwydd syth.
Rhain oedd ddynion uchel feilchion,
Yn rhith Crisnogion waelion wedd,
Nhw aeth o 'i Cartre o 'r un Ange,
Mewn aswy boena yn is na 'r Bedd,
Rhain oedd daeredd bechaduriaid,
Ag er na wyddent mo 'r diweddiad,
Fod Cledde Duw mor agos,
I 'w torri nhw 'n ddi ymaros,
I wlâd yr hîrnos byr nos ben,
Cymerwn ninne rybydd,
Holl bobl Cymru beunydd,
Mewn hendre a mynydd oll Amen.
Ellis Roberts
BWB 347(2): Ellis Roberts.Dwy o gerddi newyddion. I. O Hanes dychryn ofnadwy a fu yn yn yr Italia modd y darfu i Dduw singcio Tri-Chant o Drefydd, a thair o Drefydd Caerog; ac nid oes yno ddim ond llyn o ddŵr dî-waelod. II. Ymddiddan rhwng Gwr Ifangc ai Gariad, bob yn ail Penill (Trefriw: Argraphwyd gan Dafydd Jones, 1783), 6-8 (baled 2).
[td. 6]
Ymddiddan rhwng Gwr Ifangc a 'i Gariad bob
yn ail penill; ar Loath to Depart fyrraf.
Mab.
Y Ganaid iredd gain a dewrwych,
Clos yn adrod clws yn edrych,
A rowch i genad un deg union,
I ddweud fy meddwl hardd ei moddion.
Ferch
Mae ganddoch Dafod landdyn mwynlan,
Ddâ wych enw o 'ch eiddo 'ch hunan,
Y mwyndeg rosyn mae i chwi groeso,
Wneud was hynod iws ohono,
Mab
Doeth ymadrodd iawn pe 'i medrwn,
Y Chwi o filoedd a ganfolwn,
Rhown i chwi beunydd ymâ yn benna,
Fawl daionus fel Diana,
Ferch,
Nid wi 'n ymorol am gymyreth,
Tyfiad gwan na 'r tafod gweiniaeth,
Gwell geni o 'r galon un gair gole,
Na mil ar gân o fawl o 'r gene,
Mab
Nid ar Dafad hynod hanes,
Y doethum yma i goffa 'r gyffes,
Ond o 'r galon enw gwiwlwys,
Yn ffyddlon burffydd un berffeiddiwys,
Ferch
Mi glywais ddweudyd fod y meibion,
[td. 7]
O dêg olwg a dwy galon,
Un mewn dwyfron ymin darfod,
A 'r llall yn tyfu yngwraidd y tafod.
mab
Rwyfi mor bur a 'r dur heb dorri,
Fel roedd y Puramws a Thesbi,
Mi dybiais i eich bod lliw 'r eira,
Yn fwy tybyccach i Rebecca.
ferch
Rwyfi o synwyr fel Siwsanna,
I garu 'r parod landdyn pura,
Pedfawn yn gwybod pwy ydi hwnnw,
Mi fyddwn ffyddlon iddo hyd farw,
mab
Fi ydi 'r dyn ei hun i 'w henwi,
Mewn byrr atteb yn bur itti,
Ag di gei weled gwen lliw 'r hinon,
Fod pura golwg fel y galon,
ferch
Mi glywais ddweudyd fod rhai meibion,
Yn angharedig pan brîodon,
Wedi altro 'r tafod melfed,
A 'i droi fel Cefn y Draenog caled.
mab
O na choelia pur ei Chalon,
Na bydda yn ddi-dwyll fy addewidion,
Mentra di a choelia ngeiria
Y byddai yn bur i ti hyd Anga.
ferch
[td. 8]
Mi fenrwn hefo chwi yn fwy hyfach,
Pedfae 'r Farchnad yn beth rhatta,
Ofni rwy na chawn mo 'r lluniaeth,
I gael gafeilîo mewn bywoliaeth,
mab
Fe istwn ŷd daw byd o 'r gore,
Nid ydym ni ond dau o benne,
Cyn delo chwaneg taw na chwyna,
Bydd haws cael bwyd y flwyddyn nesa.
ferch
Ofni rwy na fyddwn flwyddyn,
Nag un Chwarter heb y Plentyn,
I 'r Cyflwr hwnnw cyd fodlonwn,
Ran ein bod mor glos i 'r ffasiwn
mab
Paid fy Anwylyd ac anghoelio,
Ni gawn ddigon gan Dduw Iago,
Ni gawson hyd yn hyn ein lluniaeth,
Ni a 'i cawn yn felys hyd farwolaeth,
Ferch
Geiriau teg sy 'n gwyro meddwl,
I rwy fi yn gwybod hyn yn gwbl,
Pedfawn i gyda chwi 'n ddyweddi,
Mi gawn yn gegnoeth genych goegni.
Rwy fi 'n dy garu di fy anwylyd,
O flaen un ferch o fewn yr hollfyd,
Mae genyf aur ac arian ddigon,
Di gei fyd wrth fodd dy galôn.
Ellis Roberts.
DIWEDD.
BWB 348(1): Ellis Roberts.Dwy o gerddi newyddion. I. Hanes Gwraig a phedwar o Blant oedd yn byw yn Sir Kent, fel y danfonodd Duw ei ragluniaeth iw phorthi yn ei Newyn ag a achubodd ei bywyd hi ai Phlant drwy ddanfon Ci a Bara yn ei safn. [...] (Trefriw: Argraphwyd gan Dafydd Jones, 1783), 2-6 (baled 1).
[td. 2]
Cwynfan Brydain.
RHOWCH genad immi draethu,
Neu ganu hyn ôm gene,
Fel mae rhagluniâeth Nefol,
Dedwyddol yn ein dyddiau;
Maê'r Arglwydd mawr yn clywed,
Mae 'n gwel<e>d pob dirgelion,
Fe ŵyr cyn inni feddwl yn fanwyl ein gôfynion
Mae Duw trugarog ffyddlon,
Mae'n borthwr y tylodion,
Cofus cyfion union iw:
A'i ofal sydd drachefen,
Dros bob gwaelion truain,
Neu ni basen ddim yma 'n byw,
Danghosodd mewn ffordd ryfedd,
Ir weddw wael dylodedd,
O'i ddwylo'r llynedd dda wellhâd,
Hon oedd ai phedwar Plentyn,
Yn ymyl marw o Newyn,
Ond rhoes Duw 'n sydyn i hon leshad.
Ymhlwy Stutn roedd hi 'n tario,
Yn sir Kent er cofio 'r cyfan,
Ai gwr oedd wedi marw,
Heb ond ei henw ei hunan;
At gadw ei phedwar plentyn,
O dyddiau Newyn oeddynt
Ar plwy heb roi fawr iddi,
Na'i holi am ei helynt,
[td. 3]
Ei henw oedd Mary Blacca,
Doeth arni flin gyfyngdra,
O eisio bara llymdra llwyd,
Ar plant yn gwneud oer <l>e<is>ie,
Yn wylo 'r heilltion ddagre,
Ar nôs a bore o eisio bwyd,
Er cerdded drwy 'r gymdogaeth,
Ni chadd hî ddim cynhaliaeth,
Ran mor ddiluniaeth oedd y Wlâd,
Er cŷmin oedd ei chledi,
Ni ystyrient mewn tosturi,
I geisio ei lloni a dim gwelhad.
Ag yno 'r aeth ei Newyn,
Yn drablin ag yn drwblus,
Ar Wraig dechreuodd alw,
Ar dâ enw Duw daionus,
Ar plant yn wylo yn chwerwedd,
Yn ddi duedd fyth heb d<e>wi,
Ow Mam mae 'n helynt galed,
Rhowch unwaith <d>amed inni,
Ar hyn doe fastiff yno,
A darn mawr o fare ganddo,
Dan ei gario fo'n ei <e>êg,
A rhwng y plant gollyngodd,
Yn ol ar frŷs prysurodd,
Fo ai gadawodd yno yn dêg,
Y plant a lawenhasan,
Yn union nhw ai cymmeran,
Ag ai bwyttason rwyddlon <r>i,
Ei mam hefyd a ddymune,
Iddyn ddîolch ar ei glinie,
Ir hwn yrase iw cartre 'r Ci,
[td. 4]
Ae'r Wraig ar frys ir siambr,
Drwy alar mawr dan wylo,
Dan ddweud gwna ben yn fuan,
I mi fy hunan heno,
Dan ofni na chae eilweth,
Ddim lluniaeth fyth iw llenwi,
Ar Plant oedd yn Rheol,
Gogwyddol yn rhoi gweddi,
Ar fyrr doe ddau wr heibio,
Pan oedden nhw 'n gweddio,
Nhw droen yno i ymgomio yn gu,
Ir Plant y ddau ofyne,
Pam 'roedden ar ei glinîe,
A nhwythe attebe pa fodde a fu,
Mae nhw oedd mewn tost newyn,
A dyfod Ci i ryw un,
A bare yw galyn yn ei gêg,
A nine roes weddion,
Ar yr hwn a wnaeth ei ddanfon,
Mewn pur foddion tirion têg.
Ag yno doe 'r Wraig allan,
Ei hunan yn un hoenus,
Dan ddweudyd faint ei Newyn,
Mewn sydyn fodd arswydus,
Gwyr yma wrth ei chlywed,
Wnae ystyried ei thost eirie,
Ag a roes iddi arian, iw chodi o druan droye,
A hynny a fu y llynedd,
Y Gwanwyn tost oedd gaethedd,
Cadd weled mowredd doethedd Duw,
Yn danfon y gwyr Duwiol,
[td. 5]
Drwy bur ragluniaeth Nefol,
I'w dwyn yn fywiol i ail fyw,
Mae Duw mewn ffordd ryfeddol,
Ai galon yn dosturiol,
Yn cadw ei bobl yn y byd,
Bu yn borthwr ir rhai gwana,
Drwy 'r flwyddyn ddrud ddiwaetha,
Ir munud yma yn haela o hyd.
Mae Duw yn rhoddi ymwared
Drwy wael greaduriaid oerion,
Mae'r cwbl at ei orchwyl,
Yn anwyl ac yn union,
Run modd ar Gigfran atgas,
Yn porthi Elias loyw,
A Bara a Chig yn buredd,
Rhag iddo oi fowredd <f>a<r>w,
Rhagluniaeth a fu 'n danfon,
I borthi 'r plant tylodion,
Y Bara a gawson gan ryw gi,
Ni ddoethe 'r fath beth aflan,
A dim oi ran eu hunan,
Mewn gwedd anian gwyddon ni
Pob rhyw sy yn nwylo 'r Arglwydd,
Yn weinidogion hylwydd,
Ni wyddom beunydd ymhob oes
Ni thwtsie 'r barus Lewod,
Ar gorph un Daniel hynod,
Yn iach oi ffauod ef o ffoes,
[td. 6]
Mae'r Tân yn elfen chwerw,
Gwna 'n ulw bob anialwch,
Nid eill hwn er maint ei gyffro,
Ddim digio 'r Nefol degwch,
Oni te fe fase yn llosgi,
Y Llangcie rhe<in>i ai rhinwedd,
Ar ol ei taflu nhw iddo,
Ai gwy<r>o 'n ddi drugaredd,
Rhagluniaeth Duw sy'n riwlîo,
Morfilod sy 'n trafaelio,
Yn tynnu nofio tano y Nê,
Oni te ni ddaethe Jona,
Dros byth îr bywyd yma,
Nag i un noddfa i Ninife,
Trugarog fu 'r Gorucha,
Ir weddw o Se<r>ep<i>a,
Rhoes iddi fara pu<.> pen
Gogoniant m<a>wl <d>i-<dd>iwedd,
A fytho yw enw Sainctaidd,
Mewn gore mowredd <f>yth Amen.
Ellis Robets a'i Cant
BWB 358(1): Ellis Roberts.Dwy o gerddi newyddion. I Hanes Fel y rhoes Merch Fonheddyg ei ffansi ar Fâb i Hwsmon yn yr Iwerddon ag fel yr enynodd llîd ei Thâd yn eu herbyn or achos ag a geisiodd ei llâd ag a wnaeth benn am dano eî hun. II Cwynfan hên Ferch oedd wedi pasia dyddiau Carwriaeth (Trefriw: Argraphwyd gan Dafydd Jones, 1784), 2-4 (baled 1).
[td. 2]
Duw gadwo'r Brenin
CLYWCH hanes mab hwsmon,
O diroedd Iwerddon,
I Ddulyn yn dirion y daeth,
Yn Ystward distawedd i ŵr mawr î fonedd,
Yn rhyfedd dan rinwedd yr aeth,
Fo oedd o ddysg uchel yn landdyn mwyn tawel,
Synhwyrol ei chwedl gwych iawn,
Ag Aeres fonheddig ai hoffodd ô yn unig,
Ddyn ystig nodedig mewn dawn,
Ag atto fo'n brysur y gyrrodd yn eglur,
Yn gywir y Llythyr oi llaw,
Mynega iddo 'n ddiwad fel 'rydoedd oi gariad,
Dan nychiad o brofiad or braw,
Yn llonwych Darlleniodd,
Rhyw foddion rhyfeddodd,
Pa fodd y danfonodd y fun,
Hi yn Aeres ar dyddyn,
Pum Cant yn y flwyddyn,
Ag ynte yn wael lengcyn dwl un,
Ond rhyngddyn nhw'n helaeth,
Y prifiodd Carwriaeth,
Heb neb mewn gwybodaeth ei bod,
Ond <tr>uan gwybued ai Thâd a gâdd glywed,
Fel 'rydoedd mynediad ei <n>ôd,
Ysgrifenodd ar fyrder ar frŷs at i feistr,
Iw droi ô'n dd<w>l egr <oi le>,
Pan glywe'r wen Eneth hi hwyliodd yn hele<th>
Iw galyn o dranoeth or drê.
[td. 3]
Fe yrre ei Thâd weision,
A rheini ai daliason,
Dygason nhŵ 'n union yn ol,
Y ferch a glos gadwed,
Ag ynte a garchared,
Fe <a>i bwried mewn rhediad yn <r>hôl
Ynghyfraith Iwerddon,
Iw golli yno 'n union,
Drwy lyf<o>n c<a>u dystion oer daith,
Am ddwyn y Ferch honno,
Gwnaent ladrad mawr arno,
Gael iddo ei fyr wyro am ei waith,
Yn fuan doe'r diwrnod i wneud ei dd<ib>endod,
Iw edrych doe rheini am ddwyn y fath ladi,
Gwir ydi iw iawn brofi ryw bryd,
Mewn Coach oi dŷ annedd,
Ei Thâd di drugaredd,
I edrych ei ddiwedd lân ddŷn,
Ar ferch oedd iw garu,
Oedd wedi ei chloi i fy<n>u,
Yn galaru ag yn llygru yno 'n llyn,
Ond Erl o Gilclear a welo'n waith hagr,
Wneud diwedd dŷn howddgar am hyn,
Aeth at y Lord Debit fo fegiodd ei fywyd,
Nad ellid mo'i symyd ô'n synn,
Dros ddeugain dŷdd tyner,
'Rol hyn daeth i Loegr,
At SIOR frenin aur-ber yr aeth,
I Daniel migwear câdd bardwn <.>wyllysgar
Fo ai tynodd or Carchar blin caeth.
[td. 4]
Pan glywodd yr henddyn,
Na chae ô mor Cortyn,
Fo ymlenwodd yn ddygn o ddig,
Fo b<.>ifiodd o eilweth mewn llîd at ei Eneth
Fo neidie bob bregwaith iw brig,
Ag iddi gofyne oedd hi fyth or un modde,
Yn dal mo'r ben den<e> yma ar dir,
Hi attebe iw Thâd hynod,
Fod Cariad heb ddarfod,
Os mynne gaêl gwaelod y gwir,
Fo gippiodd ei Gledde yn sydyn fo ai brathe,
Gwnae hithe oer leisie drwy loes,
Fo r<e>dodd yn union oer ofid îr afon,
A boddodd y creul<o>n d<.>yn croes.
Ni chowse'r lân eneth,
Ddîm briwie marwolaeth,
Ond dychryn di berffaith yn boen,
Y Cledde redase tu allan iw 'senne,
Heb dwtsio ei gwych radde na'i chroen,
Y n<e>wydd a yrrodd iw chariad oi gwirfodd,
Ag y<n>te ai priododd pur yw,
Yn Iwerddon lân hy<f>ryd,
Mae'n etto 'n ddau anwylyd,
Yn unfryd dan fywyd yn fyw,
Pur gariad glân effro pwy ddichon ei rwystro,
Lle tyfo mae'n llwyddo mewn llês,
Nid yw dyfroedd y Moroedd,
Mor digon iw ddiffodd
Lle ennynnodd iawn wreiddiodd i wrês.
Ellis Robets [sic] a'i Cant
BWB 358(2): Ellis Roberts.Dwy o gerddi newyddion. I Hanes Fel y rhoes Merch Fonheddyg ei ffansi ar Fâb i Hwsmon yn yr Iwerddon ag fel yr enynodd llîd ei Thâd yn eu herbyn or achos ag a geisiodd ei llâd ag a wnaeth benn am dano eî hun. II Cwynfan hên Ferch oedd wedi pasia dyddiau Carwriaeth (Trefriw: Argraphwyd gan Dafydd Jones, 1784), 5-8 (baled 2).
[td. 5]
Siwsan Lygeid-ddu.
GWRANDEWCH fy nghwynfan anian iw,
Synna son im bron mae briw,
Nid hir ir cledi hwn o hyd,
Yn baeddu'r byd y byddai byw,
My fym handi Ladi lân,
Yn caru Llangcie fawr a mân,
Mi gedwais gwmni llawer dêg,
Mewn croeso têg wrth wrês y tân,
Ar ol hynny ag ymdynnu ir gwely,
A chusanu yno 'n siwr,
Ond mi<s>ies heb gel gan siwred ar <S>êl,
Yn ddirgel ddal gafael mewn gŵr,
Ni chymrwn ar wndwn,
Ni charwn a gowswn i'n gu,
Ag ni chawn un Llangc pêr,
A hoffwn dan ser,
Mae 'n drymder hen fater a fu,
Rwan rydwi yn oer fy nghwyn,
Heb un dyn yn troi mo nhrwyn,
Pawb wedi ngado i dremio draw,
Heb ŵr im llaw im gwyro ir llwyn,
Rwi'n byw mewn siamber bach fy hyn,
Mewn asw daith o eisio dyn,
O eisio cymryd un yn fy oed,
'N ufudda erioed ni feddai run,
[td. 6]
Fe am witsied i yn galed,
I fyned cyn hyned a hyn,
Ow na chawn ddŷn im helw fy hun,
Un melyn iw galyn nid gwyn,
Ni chai bellach on gelach,
Moel afiach go legach ei liw,
Oni chai un cyn yr Hâ',
Ar fyrr mi af yn glaf,
Ag a dynga na byddai ddim byw,
Chwith geni heno ar fy hynt,
Aeth pob hên garwr gyda'r gwynt,
Ond ni base ârnai yn ddigon siŵr,
Ddim eisie gŵr pedfaswn gynt,
Yn cymryd rhywyn brigin brau,
Yn lle nghymendod i naccau,
Och or hiraeth toraeth tynn,
Sy'n hwyr am hyn yn hir barhau,
'Doe Lengcyn lled wrthyn,
Neu henddyn go ddygn ei ddull,
Mi ai cymrwn mi ai gwn.
Heb ddweud yn gair twnn,
Mi ai cymrwn ni hidiwn ddyn hyll,
Ow hyllbeth neu rywbeth,
O helaeth drwch afiaeth drachefn
I fod yn y nghell oni fedre fo 'n well,
I orwedd fel cyfaill im cefn,
[td. 7]
Pob dynes Ifangc downus iawn,
Sydd yn eî blode lliwie llawn,
Ym<r>oed rhag bod fel fi fy hun,
I chware am ddyn a chowyr ddawn,
Rhag bod fel fina amser dryd,
Heb ddim i brynnu blawd nag ŷd,
Am na cheisiaswn ŵr om bodd,
Wel dyna'r modd rwi'n dene myd,
Heb fymryn o Yme<n>yn brisionyn,
Na Chosyn na Chig,
Fel hyn rydwi 'n siŵr o eisio bod gŵr,
Am cyflwr dan ddwndwr go ddig,
Trwm wŷlo rwy heno am wallgo,
Sy im ledio yn dylawd,
Mewn glyd rydwi yn glâ,
Nis gwn beth a wna,
Mae hefyd ryw gnofa im hen gnawd,
Mwy gwell a fase yn boena ar bant,
Fod gen i naw neu ddeg o blant,
Na bod fel hyn yn ddigon siwr,
Fod daf wych ŵr i ddofi'r chwant,
Rwy'n ffaelio credu bwytta un pryd,
Rwy heb ddifyrrwch yn y byd,
Rwy 'n wylo yn drwm yn llwm fy llaw,
Di arianswm draw ar amser drud,
[td. 8]
Breuddwydio rwy heno 'rol deffro,
Mewn gwallgo am gael gwr,
Fel hyn 'rydwi 'n bod,
Yn ddigon di glod,
Mewn gormod o syndod yn siwr,
Lodesi glan gwisgi sydd heini,
Y leni yn y wlâd,
Cofiwch fel yr wy,
Yn glafedd dan glwy,
Rol dyddie fy nwy 'n cadw nâd,
Ellis Robert [sic] ai Cant
DIWEDD
BWB 359(1): Ellis Roberts.Dwy o gerddi newyddion. I. O Rybydd i bob Dyn, i ochelyd Cwmpeini yn Siampl ofnadwy fu flwyddyn hon, am un Michael Jaccar, yr hwn a darawodd yn ddiarwybod wrth ddau o Ladron oedd yn dwyn Wates, ag o achos bod yn ei Cwmpeini mis Mowrth fo gafodd golli ei fywyd o achos ei drygioni nhw. II. Ymddiddan rhwng y Ffarmwr ar Tylawd bob yn ail penill (Trefriw: Argraphywd gan Dafydd Jones tros Harri Owen, 1784), 2-4 (baled 1).
[td. 2]
New [sic] Cast a way care.
W<E>L deued pawb i wrando ar unweth,
Sy o g<r>ê<d> a Bedydd a gwybodaeth,
I wrando ar hanes Michael Jaccar,
A gadd iw galon ddyddie gala<r>,
Ymhell oddi cartre trafaelie fo 'n faith,
Bu'n wâs gŵr <bonh>eddig deg âurfrig y gwaith,
'Rol hyn ae'n Exiscemon mwyn radlon o ryw,
Priododd yn Iorc-Sir u<n> lonbur lan liw,
Ag iddo bu geneth <i>awn lo<w>eth o lun,
Ag efo'i mam etto mae 'n tario'n gyttun,
Ar ol priodi i wraig be<r>ydlon,
Fo roes i fynu waîth Exiscemon,
O achos taro dyn tafodrwg,
Wnaeth iddo gilio î ffordd or golwg,
Pan oedd oddi-cartre ai siwrne bell siŵr,
Fo drawodd dygase dda eirie wrth ddau ŵr,
O e <n>wog fonddigion rai mowrion a maith,
Ond chware go chwerwedd fu diwedd y daith
Yn lle rhaî gonest mewn gorchest yn gall,
Nid oeddynt ond lladron ynfydion y fall,
Brydnha<wn> dranoeth mewn dewr eryd,
Yn Nhrê G<e>mrits caen ei cymryd,
Ai rhoi 'n y S<.>ê mewn gafael gyfan,
Am ddwyn chwech o Watches arian,
Or mowrth 3.dd diwrnod bu darfod ei dâl
[td. 3]
Ai rhoi mewn twll glowddu a gwely min gwal
A Jaccar iw calyn anffortyn di ffô,
Lle cafodd ei ddiwedd bu trymedd y trô,
Troes un or ddau Leidr di glaear o glôd,
Yn aflan gyhoeddwr yn nyfndwr y nod,
Ei lŵ yno ar gam cymerodd,
Yn egr donnog ag a dyngodd,
Oflâen y gwyr yn erbyn Jaccar,
Mae fo hyll ydoedd oedd y lleidr,
A hyn ymhen trydydd <o>er ddeunydd ar ddeg,
Or Mowrth y cadd yno ei frifo trwm frêg,
Y Cwêst y<n>o ai barnodd ai bwriodd or byd,
O waith Smith creulon anhirion o hyd,
Or Mowrth y Daunaw fed bu'n galed y gost,
Cadd farw o waith celwydd bu'r deunydd yn dost
Aeth at y pren mewn llawen galon,
Dan gywir foli Duw drwy ofalon,
A day berson gyd ag e<f>o,
Oedd yno yn ddiwyd yn gweddio,
Ag wrth y pren diodde gweddie fo'n ddwys,
Gael madde ei bechode ar beie mawr bwys,
Moliannodd yr Iesu dan ganu Hymn gu,
Ag wylo ar ei gyfer roedd llawer or llu,
Dymu<n>e ir Oen Nefol oedd rasol o ryw,
Droi calon ei elynion oedd ddynîon di Dduw,
Fo ysgrîfenodd lythyr yno
Iw y<rr>u iw chwaer oedd bell oddiwrtho,
I ddymuno arni na chymera,
Ddim braw oi ddiwedd o yn ei ddyddie,
[td. 4]
Ai fod gan wirîoned or weithred ddi-ras,
Ar plentyn bach sugno oedd deg yno di-gas
Dymuno na chymre mor briwie yn ei bron,
Fod brenin y Nefoedd ir lluoedd mawr llon,
Yn derbyn ei enaid mewn canaid fodd ou,
I fywyd tragwyddol at lesol fwyn lu,
Roedd hwn iw erbyn ef a dynge,
Wedi crogi un arall oi flaen ynte,
Mae hyn yn achos i bob Cristion,
I ochel cwmni drwg anraslon,
Gweddiodd o droso i ddymuno ar Dduw <<mawr>>
Am fadde iddo ei gamwedd anwiredd yn aw<r>,
Ag yno gorchmynodd ir Nefoedd ai nerth,
Ei dderbyn o iw mynwes dwys obeth di serth,
Ai gymryd o i fynu i <f>wynedd Nef wen,
I fyw yn dragwyddol dymunol Amen.
Ellis Robets [sic] a'i Cant
BWB 359(2): Ellis Roberts.Dwy o gerddi newyddion. I. O Rybydd i bob Dyn, i ochelyd Cwmpeini yn Siampl ofnadwy fu flwyddyn hon, am un Michael Jaccar, yr hwn a darawodd yn ddiarwybod wrth ddau o Ladron oedd yn dwyn Wates, ag o achos bod yn ei Cwmpeini mis Mowrth fo gafodd golli ei fywyd o achos ei drygioni nhw. II. Ymddiddan rhwng y Ffarmwr ar Tylawd bob yn ail penill (Trefriw: Argraphywd gan Dafydd Jones tros Harri Owen, 1784), 4-7 (baled 2).
Ymddiddan rhwng y ffarmwr ar tylawd ar ffarwel gwyr dyfi,
DYDD dâ fo i chwi'r Ffarmwr
Y gwladwr gwiwlês,
Ag attoch y doethim i ymdeithio os wy nes,
Deîsyf ynghoelio rwi heno yma o hyd,
A hyn yn hoff hwylys am ffioled o ŷd,
Ffarmwr.
Dim Tryst nid oes rwan ir truan un trô
[td. 5]
Aethost ti yn ynfyd neu yn a<n>fe<r>th oth go,
Heb arian <n>a o<.> y llesol im llaw,
Cais fuan b<......a> th<r>oedio t<u> a thraw.
Tyl<a>wd.
Mae geni <b>la<n>t bychai<n> yn ochain yn awr,
Heb damaid iw fwytta pur gwla ydi gwawr,
Gobeithio yr ystyriwch a byddwch yn bur,
Am help<u> y tro yma mae'n gaetha flin gur,
Ffarmwr.
'Does rwan ddim <t>rystio na choelio neb chwaith
Ni Wiw iti geisio di gysur dy daith.
Mae '<n> rhaid itti ystyrio a ymlowio 'n o lym,
Neu ddiodde pob dirmyg yn ddiddig heb ddim,
T.
Mae rwan ddruda<n>iaeth mawr helaeth o hyd,
A phrisie anesgorol garwi<n>ol ar ŷd,
Yn para er's dwy flynedd ai <t>uedd ir tair,
Ag a beru chwech etto os gwirio wna'r gair,
Ff
Os peru hi felly cai wa<s>gu ar dy wep,
Yn llesgedd yn siccir fe glywir dy glep,
Mae 'n debyg y peidi a meddwi yn y man,
Pryd hyn gan dylodi di weiddi yn o wan,
T
Ni fedrwn ddal allan wr hoywlan yn hir,
Mi'ch gwelis heb fedru ddim talu am y tir,
Pan fydd <br>is saledd ddwy flynedd ddi-les
A chwithe wŷr taeredd yn torri'n un rhes,
Ff.
A chwithe oedd yn feddwon rai llyfrion i lli<w>
[td. 6]
Heb arnoch na gofid na gafael am fyw,
Chware ac yn chwerthin yn gwilrin mewn gwg,
Ond yn awr fel y dyl<e>ch cewch dalu am y drwg
T
Pwy sy gan falched a chaned a chwi,
Pan gododd y farchnad sy yn nychiad i ni,
Ach mawrion geffyle hyd y ffeirie mor ffeind
Ach penne yn rubane modd gore 'n bur geind
Ff.
Bu'r dydd arnoch chwithe rhyw fodde rhyfaith
Caech ddigon o ddiogi heb gyfri mewn gwaith,
Ach gwragedd yn dyfod ar draethod ir dre,
I chwilio am <ysnisin> neu dippin o Dê,
T
A chwitha sy weithan y rwan mae'r ŷd,
Ich cynal i fynu yn fwynedd mae'ch byd,
Yn gyrru ar geffyle hwyr a bore bob un,
A ninne'r tylodion yn llymion ein llun,
Ff
Nid oes fater o ronyn er dirwyn yn dynn,
Fe allasech fyw yn gynil do ganwaith cyn hyn,
Yn lle treilio 'ch dŷddie i chware drwy chwant
A llenwi 'ch gwag fythod o fwythus ddrwg blant
T
Ymhâ le bydd eich arian ŵr hoywlan o hyd,
Ddwy flynedd 'rol g<o>stwn ar wyndwn yr ŷd
'Rol prynnu tegane rubane gryn bwn,
Lle ceiff yr holl eiddo ei gwario mi ai gwn,
Ff
Mae ganddoch chwi gastie,
Yn y dyddie yma dwyn,
[td. 7]
Sef myned ar Blwyfydd rhyw gystudd di gwyn,
A threthi at eich cadw ond garw ydi 'r gwangc
Chwi heddech eich co<f>i er profi a chael prangc
T
Nid oes gani at eich plwyfydd,
Nac awydd nac aingc,
Ni waeth i ni ein cyrchu ir carchar i Ffraingc,
Rwi 'n coelio fod yno i ymgydio he<f>o ag ê,
Na bod ar blwy egr fod llawer gwell lle,
Ff
Mae 'n ddigon o gyflog ir diog bob dydd,
Dair ceiniog o arian yn gyfan ddi-gudd,
I brynnu iddo luniaeth i lenwi ei hen fol,
I ge<n>e lled amur so segur ei siol,
T
Pa faint am dair ceîniog y rhywiog wr hael,
Sydd gannddoch chwi o wenith,
Yn gy<rr>ith iw gael,
Haner peint bychan mae'n eg wan y rôd,
Sy i gael am yr arian yn burlan yn bod,
Ff
Ffarwel mae o'n ddigon i ddynion di-ddawn,
Heblaw aml gerdod fyth hynod faith iawn,
Ach helpo ymhob angen rhyw ddiben rhu-ddwys
Chwi sydd yngwlad Cymru yn peri bod pwys.
Ellis Robert ai Cant
BWB 370(1): Ellis Roberts.Balad. Yn Cynnwys Dwy O Gerddi Duwiol. I. Ar Dorriad y Dydd am ddyfodiad CRIST ir Farn. II. Ar Belisle march, o ddull ymddiddan rhwng yr Enaid ar Corph: bob yn ail Pennill (Trefriw: Argraphwyd, 1787), 2-4 (baled 1).
[td. 2]
Torriad y Dŷdd.
DEFFROWN daw'r Arglwydd Iesu,
I farny hyn o fŷd.
Cawn weled brenin nefol un breiniol glân i bryd,
Yn eiste ar gymmyle a miloedd gyd ag ê,
a chanddo lyfre cywir darllenir yn y lle.
Gwyn fŷd yr henwau gaed sydd wedi croesi gwaed
Aen yn dragwyddol gyda 'r bywiol,
Ddewisol unol aed,
Gwae rhai ai henwau sydd, ir golwg yn ddi-gudd
Rhain fydd yno yn uchel floeddio,
Dan grynnu yn duo 'r grudd,
Bydd ffarwel yno sai dros fyth rhwng llawer rhai,
Nid oes dim gwynfyd ond <f>ydd hefyd,
ai fyŵyd yn ddifai,
Ni ddown yno bod ag un yn ôl ni erys un,
O flaen ein SILO cawn ympirio,
Gwâe fu mewn gwallgo a gwûn.
Wel yn y Sessiwn yma bydd treial mwya trist,
A chwbl euog <f>arnu
pob un sy heb gredu i Grist,
Nid iw lladd na'i llosgi ond i taflu i dwllni du
I bo ni dro<s> dragwyddol i fysg aflesol lu,
Byd yno helynt fawr, a gweiddi a duo gwawr,
a holl ynf<y>dion dalledd deillion,
Yn llownion hyd y llawr,
Yn ffaelio cael dim llê gan nerth y fflam fydd grê
a'i cariad dirgel hefo'r Cythrel iw nadel byth ir n<.>
Bydd yno fyd di hedd a newydd godi oi bêdd
[td. 3]
Clywed Iesu iŵ diystyru yn gwasgu ar ei gwêdd,
Yn dweudyd wrthynt Ewch,
Ffwrn Uffern byth a gewch,
am fyw yn aflan buchedd anian,
at Satan cyd nesewch,
Dyma ddiwrnod chwerw ir meirw fawr a man
Pan fotho 'r byd yn fflame fel mor yn donne o dan
Gwae'r cwbl oedd iw bywyd heb gael anwylyd ne
ar ddiwrnod barn y diwedd
Bydd <t>ynnedd fŷd ond te?
Bydd edifer pan ddaw 'r dŷdd,
Ir dynion ffol di ffŷdd,
Yr amser hynny o flaen yr Iesu,
Wynebe yn barddu y bydd,
Bydd arnyn olwg trist rol codi or dyfn-fedd gist
Ni wiw ceisio yr amser honno,
Er crio ger bron Crist,
Fe ai tru nhŵ ar aswy law yn bruddion yn i braw
Nhw wnaen oer leisie ar y creigie,
Iw cuddio ar droie draw,
Bydd rhain gan wres y tân mynd yn dameidi<e> man
Ni ddaw darfod ar ei trallod a chymod byth ni chan
Ow na feddylia dynion pen ryddion drŵg di râs
Beth am y diwrnod hwnnw ar Ddaear loyw lâs
a gweddio am yspryd gweddi cyn ange i torri or tir
a deisyf help yr Iesu iw dysgu i garu'r gwir,
Yn ei drwg os meirw wnân,
Hyn ydi 'r croeso a gânm
Yr Iôr nefolgu wrth i barnu fe fyn ei taflu ir tân,
Dros fyth iw llosgi ir drwyth,
Y prenie drwg di ffrwyth,
[td. 4]
Run modd ar lluoedd gynta foddodd
Ni adawodd ef ond wyth,
Gobeithio y byddwn ni yn well ein grâs an bri,
Na rhai fu feirw ymarn y Diluw,
Ai boddi ir <ll>anw ar Lli,
Mae un a fu'n ein gwlâd yn Ddadlewr gyda'r Tad
Os nî a mendiwn atto deuwn,
Mae 'n rhoddi pardwn rhâd.
Rhyw ymarfer ddrwg wrth bechu,
Sy'n tynnu bywyd dŷn.
I lwyr angho'r Arglwydd yn ddigwilydd bod ac un
ag yno'r ange 'n dwad di gariad ydi'r gŵr,
Fo'n teru modd y byddwn ni syflwn byth yn siŵr
Bydd dâ gan Satan hyn os cawn ni'r siwrne'n synn
Cyn ini ddyfod i'mgyfarfod am gymod Iesu gwyn,
Fel hyn 'raeth llawer cant i eigion Uffern bant
Gwaith yn diystyru cyngori Iesu,
a charu byw yn i chwant,
Fel hyn 'raeth aml rai ir gwys dan bwys ei bai,
I golli 'r nefoedd dros byth bythoedd,
Oi tîroedd mawr aî tai
Duw rotho yn ddi sen dda synwyr ymhob pen
Fynd cyn ein claddu dan law yr Iesu,
Os bydd Duw yn mynnu Amen.
E Robert ai Cant
BWB 370(2): Ellis Roberts.Balad. Yn Cynnwys Dwy O Gerddi Duwiol. I. Ar Dorriad y Dydd am ddyfodiad CRIST ir Farn. II. Ar Belisle march, o ddull ymddiddan rhwng yr Enaid ar Corph: bob yn ail Pennill (Trefriw: Argraphwyd, 1787), 4-8 (baled 2).
Ymddiddan rhwng yr Enaid ar Corph
bob yn ail penill: ar Belisle March.
WEL wel greadur bydew budr
<..> natur am y ne,
[td. 5]
Cyn ing a marw cais ymorol am nefol lesol le
Dy boeth enw di beth anian sy'm gado i druan draw
Di am llusgi i benyd tragwyddolfyd,
Dwl embyd yn dy law.
Corphi<lin> cyndyn câs 'does genyt ti ddim blas
I fynd at orsedd Iôr trugaredd i geisio ei ryfedd râs
Pa bleser itti gael mawrhydi yn lysti wisgi wawr
ath enaid unig yn golledig o eisio 'r meddyg mawr
Ow rwan coelia fi cyn del tragwyddol gri,
Dan bridd a cherrig cyn pen ychydig,
Mae'n debyg byddi di,
Ple bydda finne ond mewn gofidie,
O waith ein dryge yn drist,
I aros itti i farn a chyfri ail godi or Ddaear gist
Corph.
Taw a son enaid mewn sain union,
Bydd fodlon ymma i fyw,
Mae priffordd inni o lawn oleuni i dirion foli Duw
Ni ddown or gore i ben ein siwrne,
Cyn delo yr ange du,
Mae gwaed yr Iesu wedi ein prynu,
Fe feddu yr hyn a fu,
Mi drô ag ymro fy mryd âf at Dduwîolion bŷd,
Llaw nefolgu am tyn i fynu,
Er glynu gynt mewn glud,
Drwy nerth tragwyddol <tro> fi'n dduwiol,
Om pur hyfrydol fron,
Or twyll sy im gwallio arhosai yn effro,
Drwy beidio a bu<ti>o yn hon,
Ow f' enaid dibaid dwys ni chei mor bod dan bwys
Gan Oen Israel Iesu o Nasreth,
Cawn gywaeth cyn daw'r gwys,
[td. 6]
Mae'n gwâdd y llwythog ar blinderog,
Trugarog tri ag un,
Ni gawn wynfyd bywyd bywiol,
Trwy 'r doniol Dduw a dŷn.
Enaid.
Taw ath barod grefydd dafod,
Cais ganfod gwaelod gwir,
Pedfeit yn caru yr Arglwydd Iesu,
Ceit ganddo ymglymu yn glir,
Cawn ninne siccrwydd yn yr Arglwydd,
a newydd mawr or Nê,
a chanu Clyche om dyfod adre a lleisie mwyn ir lle
Rwi rwan ar ymroi mewn ofne byth na ymroi,
Mae ange ffiedd am dy gyrredd,
Was gwagedd cais ysgoi,
Considra heddyw y byddi farw cafinne groyw grî
Dim terfyn bywyd am un munud,
Ni ymyrryd byth a mi,
Rol treilio can mlwydd maith dîm nes ni fyddai chwaith
am bob seren dan yr wybren dim diben ar y daith,
Dim nes i ddyddie pen y siwrne,
Ow Gorph mae diddoe yn dost,
Haws itti ystyio a throi i Wêddio,
Na mynd î gowntio 'r gôst,
Corph
O fy Enaid anwyl trwm yw 'r perwyl,
Iw disgwyl am y dŷdd;
O wynfyd calon y Crisnogion ymynydd Seion sydd
O anadl bywiol awel nefol yn anherfynol wyt,
Yr Iôr perffeiddlon cofus cyfion,
Yr owron ow ple'r wyt,
Dod help i gorphyn gwael i dreio ceisio cael,
[td. 7]
I roi enaid yn feddianol or nefol fywiol fael,
Oh 'r Pren y bywyd anwyl wynfyd,
Dod ffrwyth dy yspryd ffri,
Yn lle clorian bregus barn gyhoeddus,
Pur waed oth ystlys di,
ar yr unfed awr ddêg o chwyth ddeheu wynt teg
Fel 'rel llong fy enaid drwy afonydd,
I fronydd glan di freg,
I ffoi rhag Pharo help gan Silo,
Im cario drwy 'r môr côch,
ar gibe gweigion mi gês ddigon,
Ym mysc rhyw feirwon foch.
Enaid.
Wel gwilia gilio ar ol ît addo ymrwymo dan i râs
Neu cei weled blin ddiweddiad;
Mawr go<ll>ed galed gâs.
Os troi 'n ddi ragrith di gei fendith,
ac yn un o dylwyth Duw,
Ca finne lythyr o nef eglur
a fydd immi'n gysur gwiw,
Caf anwyl wledd or ne a ffydd drwy grefydd gre,
a siccrwydd hefyd or ail fywyd a gwynfyd gyd ag e
Caf dystîolaeth jechydwriaeth,
Gwŷbodaeth odiaeth iawn,
Fod ein pechode wedi madde,
Trwy Grist ai ddonie ai ddawn,
Daw'r Bugail mawr ei chwant,
Fu'n gado namun cant.
I gael nol adre 'r Ddafad ddie,
Yr hon aethe er bore i bant,
Daw'r wraig a gafodd y dryll a gollodd,
[td. 8]
Or aur a dreînglodd draw,
ai chyfellesau i ymweld a minne,
Pan ddelwi om briwie am braw.
Corph
Cyn ange ciedd wneud y niwedd a'n llariedd at y lle
I geisio eli un ai oelîon sy'n awr yn nwyfron ne
Fel yr afradlon mi af yn union,
air tirion at Dduw Tâd;
Caf yno ymborthi a phob daioni,
a byw yn oleuni i wlad;
Gwaith lladron eirwon aed;
Rwi yn friwie om pen im Traed,
Oen uchelne or ne<f>oedd ole,
Yw 'r meddyg gore a gaed;
Fy Yspryd ffyddlon cymer galon;
Mae addewidiôn doethion Duw:
Yn dweud ond ceisio heh [sic] wrth gilio,
Bydd fy Enaid etto yn fyw,
Nerth nerth [sic] yn niwedd fy oes;
I basio ange ai loes.
Ffydd a gallu yn ddi derfynu;
I gredu yn Oen y Groes;
Iôr bendiged cadw fy Enaid;
Ir pur drugaredd pen;
Cael trugaredd y Duw puredd;
Iw 'r mowredd gore Amen.
E Roberts.
DIWEDD.
BWB 371(1): Ellis Roberts.Tair o gerddi duwiol Yn gyntaf O Rybydd i bawb ymgroesi rhag iddyn wallgofi o achos y Prês diffaeth. Yn ail. Ymherthynas ir Gwragedd melltigol sydd yn gwerthu eu Plant î Wlâd y Barbariaid dinistriol. [...] (Trefriw: Argraphwyd, 1787), 2-3 (baled 1).
[td. 2]
Farwel Gwyr-dyfi.
GWRANDEWCH ar Gerdd newydd, Er rhybydd yn rhês;
Rhag i chwi greuloni wrth brofi 'r drŵg Brês
Mae cynwr gerwinol ar Bobl drwy 'r bŷd,
Wrth werthu pôb gronyn o 'r Enllyn a 'r ŷd,
Mae llawer yn dondio ymin cydio fel Cŵn,
Yn fagad drwy 'r Farchnad mae siarad a sŵn;
Yn erbyn y Delyn mae 'n erwin ei nâd,
Ag ymaith a 'r Ferwig ddiawledig o 'r wlâd,
Ni waeth inni soppen o 'r dommen o dail,
Oni ddigerth hên geiniog Sior enwog yr ail,
A ysbio 'n nhin honno a 'i ffugrio hi 'n ffest,
A gwilio bod arni na chrychni na chrêst.
Mae rhai anllythrennog yn gefnog i gid,
Am ddarllain prês Cochion yn llawnion mewn llid,
Pedfaen am ei Eneidie a 'i geirie mor gall,
Fe fydde lai ohonyn yn fyddin i 'r fall,
Gwae i bob henddyn cibddail ond angall i don,
Sy heb ganfod ei ffigurs yn ffagl y bon,
Er digon o rheini y leni yn ei law,
Ni waeth iddo yn ei bocced grafanged o faw,
Gwae i bob un sy 'n pobi yn maith ddiogi ar i thin
Mae honno ar Brês diffaeth aflanwaith yn flîn
A mwyn wraig y Dafarn fel haiarn bydd hi
Wrth weld ei hwynebe a 'i 'nabod ei rhi,
[td. 3]
Mae Harri Ferthgelert a 'i galon yn blwm,
Wrth dderbyn rhyw syrffed gan saled i swm
S<y> 'n gwneuthur wynebe tu a 'r Deheu bob dŷdd,
A 'r lleill at y Gogledd o 'r gwagle draw sydd;
Nhŵ ddiengan yn fuan rai gwantan ei gwawr
Boed rhwydeb cythreilig i 'r hên ferwig fawr
Ag na botho am y Delyn friwsionyn o son
A Dimeue pen rhawie o ryw fanne o Sir Fon,
O waîth y Prês Cochion mae 'r Werddon yn wyrdd
O egin debygwn daeth myrddiwn a myrdd
Dweudant fod Cymry rifedi ryw faint
Yn leicio cyduno i brintio mewn braint.
O wffti 'r Prês gwrthyn hyll erwin i lliw,
Ni thal Ceiniog un Brenhin sy ar fyddin yn fyw
F<e> sy yn Rheolwr ymgleddwr i 'n gwlâd,
Ac ni thal un Ddime e<r<s>> dyddie bu i Dâd
Ni chymer y Person a 'r tirion air têg,
Dîm o 'r Prês Cochion sydd fryn<t>ion dan freg
Ni chymer y Deepper di ymgleddgar i 'r glôch
Mae 'r Methodist ynte Yn gwneud cichie ar Bres coch,
Ni fynn un Sect newydd yn hylwydd na <h>ên,
Mo 'r gwisgo 'r hardd Ferwi<g>, Sydd glaerwig go glên,
Na 'r Ifangc na 'r hen ŵr mewn cynwr min cant
Yn Sydyn i 'w calyn na Thelyn na thant.
ELIS ROBERTS
BWB 371(2): Ellis Roberts.Tair o gerddi duwiol Yn gyntaf O Rybydd i bawb ymgroesi rhag iddyn wallgofi o achos y Prês diffaeth. Yn ail. Ymherthynas ir Gwragedd melltigol sydd yn gwerthu eu Plant î Wlâd y Barbariaid dinistriol. [...] (Trefriw: Argraphwyd, 1787), 4-7 (baled 2).
[td. 4]
Ffarwel Trefbaldwyn.
CLYWCH hanes Gwragedd drwg di-fuchedd
Aflan ffiedd ciedd câs,
Gwaeth i moddion na 'nifeiliaid gwylltion,
Rai pen ryddion a di râs,
Mae 'n galed gweled gwraig ddigwilydd,
Er mwyn elw garw o gerydd,
Anedwydd yn i anwyde,
'Rol magu a Llaeth ei bronne,
Ei phlant a garie i barthe 'r Byd,
Ac iddi brynnu ei hoedl,
I 'w geni trwm yw 'r chwedl,
A 'i magu heb gel mewn cornel cyd,
Mae 'n drwm gweled Mam mor galed
Mo'r ddi-ystyried o 'i ystôr,
A gwerthu ei phlentyn at bethe anhydyn
Sy 'n draws fyddin draw dros Fôr,
I fysc paganied drwg i gwnie,
Ar Ddaear boeth sy 'n dduon bethe,
Rhai a 'i hwynebe yn frychion,
Nifeiliaid di ofalon,
Digaru dynion nag ofni DUW
Ffei brywnt i fam Crisnogion,
Fod mor ddigwilydd galon,
At bethe chwerwon werthu i Chyw.
Mae 'i ffordd a 'i trafel achos uchel,
I finîon cornel Affricca,
[td. 5]
I wlâd y twllni a 'r trueni,
Heb ronyn ynddi o 'r daioni dâ,
Och o fyned Plant Efengyl,
Obaith tringar i 'r fath dreigl,
At heppil drŵg anhappus,
O waith ei Mamme rheibus,
Oedd ddrygionus fregus fryd,
Rhyw gywilydd mawr di orphen.
Oedd gwerthu eu Cnawd ei hunain,
Na gwneuthur bargen yn y byd;
Mae 'r Eirth a 'r Llewod a 'r Llwynogod,
A 'r Gwnhingod mewn eu nyth,
Yn magu i Cywion mewn gofalon,
I 'w lladd ni byddan bodlon byth,
Mae 'r holl greaduriaid cryfion dewredd,
A nhwythe a 'i rhediad mewn anrhydedd,
Mewn gofal rhyfedd hefyd,
I 'w heppil gael ei bywyd,
Dan ofni ei symud nhŵ i le sal
A Gwragedd gwlâd Gristnogol,
A 'i nofiad mor annuwiol,
Yn gwerthu ei dynol Blant am dâl.
Ow p'le yr aeth hiraeth calon mamaeth
Yn hofflanwaith am ei phlant,
Fu 'n sugno o ddifri ei gwythenni,
Cyn ei geni ddyddie gant.
A chwedi breiniol Laeth ei bronne,
Modd cain hylwydd a 'i cynhalie,
[td. 6]
Pwy fam a werthe yn wrthyn,
O 'i chroth ei hanwyl blentyn,
Oedd iddi yn perthyn purffydd hâd
Roedd iddi 'n rhanne o honno,
Mae 'n debyg inni i 'w dybio,
Bum waith i 'w dystio mwy na 'i Dâd,
Ffei o Wraig mae 'n ffiedd rwygiâd,
Fod mor ddigariad i 'w hâd ei hûn,
'Roedd gwell Cydwybod yn nyddie Herod
Gan Famhaethod lawn glod lun,
Roedd llef fawr rymmus gwragedd Rama,
Yn uwch yn cyrredd na llais Cora,
Am blant anwyla oedd ganddyn,
Ar ôl ei dirfawr derfyn,
A 'i llâdd yn sydyn yno 'n siwr,
Nhŵ oedd yn wylo dagre;
Mewn galar a chystuddie
Nid oes dim geirie wylo un Gŵr,
Y ddwy Buttain oedd yn llefen,
Am gael y Bachgen llawen llon,
Rhai gyttynwyd yn net iawndda,
Drwy sylwedd mwyna Solomon,
Ni glywson fel yr wylodd R<a>chel,
Ar ol i 'w hade fyn'd o 'i hoedl,
Wel ffarwel yn hoffiredd,
DUW mendio 'r di râs Wragedd.
[td. 7]
Os aent mo'r giedd sadwedd senn,
Na yrront mo 'i Plant allan,
I fysg Paganiad aflan,
Yn faith am arian fyth Amen.
Ellis Roberts
BWB 373(1): Ellis Roberts.Balad newydd yn cynnwys dwy o gerddi Yn Gyntaf, O Rybydd i bob Dyn a Dynes feddwl am y gwirioneddol Dduw cyn cychwyn oi Tai rhag na ddoe nhw byth yn ol yn gyffelyb ir trueiniaîd yma a gollodd ei bywyd wrth ddyfod adre o Ffair FANGOR Dydd llun 25. o Fehefin. 1787. Yr ail, Wedi ei chymmeryd o Efangylaidd leferydd Arglwydd y bywyd, allan or 6. o IOAN. lle mae i fendîgedig fadroddion ysprydol ef (: , Argraphwyd yn y 1787), 2-5 (baled 1).
[td. 2]
Consêt y Brenin Wiliam.
CYD neswch yma 'n dyrfa ar dwyn
I wrando geire modde mwyn,
Sy 'n cymell arnoch tra bo'ch byw,
Cyn mynd i daith am gofio Duw
A gwneud eich cownt ac ef wrth rôl,
Rhag ofn na ddeuwch byth yn ôl,
Fe wyr pob dyn pan el o 'i dŷ
Ag nid eill hwn mo 'r dweud yn hy,
Ar gynnydd teg heb gennad Duw,
Fyth at y fan daw etto 'n fyw,
gwir help yr arglwydd llywydd llaŵn
Mewn cadarn nerth a 'n ceidw'n iawn
Na ddweuded neb ni awn o 'n tai,
Ac a farchnattwnn [sic] yn ddi fai,
Ac ni ennillwn ar ein taith,
Ni ddown yn ol o 'r siwrne faith,
Heb nerth llaw Duw i 'n dal yn syth
Ni ddoe nhw yn ol yn foddol fyth,
[td. 3]
Mae 'n debyg fod teuluoedd Môn,
Y rhain a suddodd clyŵsoch sôn,
Yn bwriadu dyfod bod ac un,
Sef pawb yn ôl i 'w gartre ei hun,
Ond erbyn rhifo rhain mewn rhôl
Roedd saith ar hugain wedi ar ôl.
Y pumed dydd ar hugain syn
O Fîs Mehefin y by hyn,
Wrth ddyfod adre o Fangor fawr,
Y Cwch o 'i le singcie i lawr,
Ar gyfer y Beumares Drê,
Yn fawr ei grym y waedd oedd gre
Trwm oedd y galar hagr hwn
I bawb a 'i care yn boene yn bwnn
Pob un y bore yn mynd o 'i dŷ,
Yn iach a llawen wcha llu,
A chyn y nôs drwy angau 'n siwr
Nhw gowson derfyn yn y dŵr
Mater trymedd sadwedd synn,
Fel cloie tost oedd clywed hyn,
Clywed gwaedd y ffasiwn lu,
Yn suddo i lawr y dyfnfor du,
[td. 4]
Yngolwg goleuni tir ei gwlad,
Mae 'n ing yn brudd gwnaeth angau brad,
Mae llawer calon ddwyfron ddwys,
O 'i dyddie i ben yn dynn dan bwys,
Aml Wraig sydd am ei Gwr,
Mewn mawr drallod syndod siwr,
Plant am ei Tâd rhai am ei Mam,
Rhai am eu ceraint yn ddi nam,
Rhai yn wylo am ffrindie pur,
Rhai am eu cariad yn dwyn cur,
Tri deg a dau mewn troiau trwch,
Yn Mangor aeth i mewn i 'r Cwch
A chyda 'r nôs nî âdawodd Duw,
Ond pedwar Enaid yno 'n fyw,
Dyma 'r eilwaith clywsoch sôn,
A darfu am drigolion Môn,
Yn Abermenai llowna lli,
Boddi wnaeth pum deg a thri,
Ac un yn rhagor i 'r Cefnfor caeth
Ag un yn fyw i 'r lan a ddaeth,
Ynrhae<t>h oer Lefen diben dŷdd,
[td. 5]
Saith ar hugain aeth dan gudd,
A phedwar i 'r Bewmares fan,
O 'r daith oer li a ddaeth i 'r lan,
Gwarchoded Duw yr hen Fon dan gô
Rhag ofn y trymedd drydydd trô,
Wel hen fam Gymru lon-gu lwys,
Cymerwch siampl ddyfal ddwys,
Nad eled neb o 'ch dynol ryw,
I gyfan daith heb gofio Duw,
Rhoi 'ch Gweddi arno 'n fawr yn fach,
Mewn dawn yn ôl eich dwyn yn jach
Os bydd Duw gyda chwi ar eich taith
A 'i yspryd nefol moddol maith,
Nid rhaîd î chwi ofni un angau yn siwr
Ar wneb Daear nag mewn dŵr,
Os misiwch fynd yn ôl i 'ch lle
Mewn gwcha nerth chwi gewch y Ne
ELIS ROBERTS
BWB 373(2): Ellis Roberts.Balad newydd yn cynnwys dwy o gerddi Yn Gyntaf, O Rybydd i bob Dyn a Dynes feddwl am y gwirioneddol Dduw cyn cychwyn oi Tai rhag na ddoe nhw byth yn ol yn gyffelyb ir trueiniaîd yma a gollodd ei bywyd wrth ddyfod adre o Ffair FANGOR Dydd llun 25. o Fehefin. 1787. Yr ail, Wedi ei chymmeryd o Efangylaidd leferydd Arglwydd y bywyd, allan or 6. o IOAN. lle mae i fendîgedig fadroddion ysprydol ef (: , Argraphwyd yn y 1787), 6-8 (baled 2).
[td. 6]
Belisle march.
GWrandewch sancteiddiol jaith ysprydol
Da lesol un di lîd,
Ar ol porthi, y pum mil rheini,
A 'i llawn ddigoni eu gid
Fe ddaeth dynion pelledigion
Yn llawnion yno yn llû,
I weld ei wrthie yn rhannu 'r Torthe,
Un gore ei fodde a fu,
Canlhynen fe i bob Gwlad;
O ran cael bwyd yn rhâd;
I borthi ei llawen Gyrph eu hunain,
Ni adwaenen nhw mo 'i Dâd,
Ond pan gynhygie Fara i 'w Heneidie;
Nhŵy ni ddehalle hyn;
Heb fedru teimlo llais yr Athro,
Wrth sefyll yno yn synn.
Fe ddweuda Mâb Duw tri,
Rych chwi 'n y ngheisio î,
Ran cael bwytta o 'r cnawdol Fara,
Ar Ddaear brafia ei brî,
Llafuriwch beunydd am fara newydd,
Mawr gynnydd ydi ei gael,
Sef Bara Nefol dros dragwyddol,
Ysprydol fywiol fael,
A fwyttatho yr croyw fara hwnnw,
Ni bydd o marw mwy,
Ceist ei ddigoni hen newyn gwedi,
Na chledi chwaith na chlwy,
[td. 7]
Bu 'ch Tade cynta trwy Foses bura,
Yn bwytta 'r Manna maith,
Heb gael gwir ydi mo 'i digoni,
Ond marw gwedi 'r gwaîth,
Gofynen iddo fe,
pa beth a wnaent i 'r llê,
Fel y caen wynfyd bara 'r bywyd,
Gan bur Anwylyd Nê,
Rhaid ichwi gredu meddai 'r Iesu,
I 'm Tâd Nefolgu yn faith,
Fe a 'm danfonodd î o 'r Nefoedd,
O 'm gwirfodd at y gwaith,
I 'ch porthi chwi bob pryd,
A gwlêdd a hêdd o hyd.
Canys Bara 'r Nefoedd ucha,
Ddoeth ymma yn bennâ i 'r Bŷd,
Fi ydi eich lluniaeth drwy ragluniaeth,
Yn Ysprydoliaeth Duw,
Mi adgyfoda y meirwon gwaela,
I fowrdda etto yn fyw,
Yr hen Iuddewon nis credason,
Ni's Doethon at Fab Duw,
Er bod yr Iesu yn addo ei helpu,
A 'i codi i fynu yn fyw,
Ffaelio gwybod chwaith na chanfod,
Gan bechod trallod trist,
Nes doe y Nefol Dâd tragwyddol,
I 'w dwyn nhŵ i 'r grasol Grist,
Ni ddaw neb i 'r Nefol Wlâd,
Nes tynnir nhw gan y Tâd,
I 'w gwneud nhw o Newydd gan yr Arglwydd
Dwys ufudd i leshâd,
Fe ydi 'r hyfryd Fara 'r Bywyd,
[td. 8]
Sy 'n unfryd yn y Ne,
Fe ddioddefodd dan y Nefoedd,
Dros lluoedd sy 'mhob llê
Fe ydi 'r nerthoedd mawr,
a 'n cwyd ni fynu o 'r llawr,
O 'r mawr dwllni i 'r goleuni
i weld ei wisgi wawr,
Fe ydi 'n bywyd fe ydi 'n gwynfyd,
I 'n codi o 'n tynfyd tost
A 'i ŵaed fe dalodd dros ei luoedd,
Mewn gwirfodd yr hollt gost.
O 'r bendigedig etholedig
yr unig meddyg mawr
Oen bendigied gwynfyd enaid,
Oedd gweled dy lan wawr,
Wyt ti yngolygon Cadwedigion,
IOR cyfion Sion Saint,
Wyt ti 'n ysprydol hefo 'r Duwiol,
A 'th nefol freiniol fraint.
Rhoist ti dy waed o 'th gnawd,
O IESU ein hanwyl frawd,
Ond yspryd ucha sy ffieiddia
o ledia ni 'n dylawd,
Nid oes lle î ymguddîo ond poenydio,
I neb a 'th adawo di.
Pan ddel dŷdd prudd-der diwedd amser,
I 'r Nefoedd cymmer ni,
Bydd inni o 'r nef yn aed
i galyn ôl dy draed.
Mae hyd y llwybre y bu dy siwrne,
I 'w gweled ddafne gwaed,
Dydi ydi 'r hyfryd Bara 'r bywyd,
Dwys hyfryd a di sen,
I 'r Arglywydd hynod ail gyfammod,
Bo mawrglod byth Amen.
Ellis Roberts
TERFYN
BWB 374(2): Ellis Roberts.Balad Yn Cynnwys Tair O Gerddi Newyddion. [...] II. I annerch y Prif-Fardd awenyddol a gyfenwir SION ap SION o Lan y Gors o Blwyf Cerrig y Drudion III. Penill ir Pres diffaeth (: tros Dafydd Dafis, Argraphwyd yn y Flwyddyn 1787), 4-7 (baled 2).
[td. 4]
DUW gadwo 'r BRENIN.
FY anwyl ffrind cywir derbyniais dy Lythyr
Rwy 'n canmol dy synwyr di Sion
[td. 5]
Cei barch genni o 'm calon O herwydd Cynghorion;
Ddyn ffyddlon mae 'n dirion dy don.
Cynhalied yr Arglwydd dydi mewn gwir sad<r>wydd,
I galyn glân sobrwydd yn syth,
Rwyfi wedi llithro fil canwaith rwy 'n cwyno
A ffaelio rwy beidio yma byth,
Mi dreiliais fy Ifiengctid ar wndwn o wendid,
I ddilyn aflendid di flas,
Ag rwan rwi <'>n henddyn ymin angau melyn,
Heb geisio fawr ronyn o râs,
Mi syrthiais i fale 'r hên satan er's dyddie,
Wrth gellwair am droie dyn drŵg;
Am iddo ddynwared caeth riwlio Cythreilied
Och frynted a garwed y gŵg,
A hwn a droes atta yr araith ddihira,
Ffieiddia er Adda fu erioed;
Ni bu mo 'r fath eirie; Mewn llyfr nag mewn gene,
Na chwaith ar dafode di foed;
Edliw nghenedlaeth mewn budr wybodaeth;
A barodd elyniaeth o lid;
Rhag codwm mor galed ymysg pechaduried;
Mâb Duw fo 'n ein gwared ni gid.
O 'r Seilo glân sylwedd agoro 'i drugaredd
A 'n dygo i 'r un duedd ein dau,
Ymostwn ar ddeulin o flaen nêf Frenin
Rhag cael mewn lle cyfyng ein cau,
[td. 6]
Doed gallu 'r IOR nefol ag awen ysbrydol
a fotho 'n fwy llesol i 'w llê,
Oddi wrth ffiedd fadroddion celwyddog a budron
Duw a 'n golcho ni yn afon yn nê,
Drwy 'r Diawl cawson rydid, I edliw pob gwendid;
a hynny drwy ferdid y fall;
I fod yn anhydyn mewn buchedd ysgymun
Ond oeddem yn ddeddyn pur ddall,
Yr arglwydd agoro ein llygaid i ddeffro,
Rhag ofn ini syrthio i le sâl,
Am iwsio drwg fuchedd, a phob geirie ffiedd,
Rhy debyg o 'r diwedd cawn dâl
Ni feddwn ddim esgus o 'n gorchwyl cwilyddus,
Pan fo nî o flaen Ustus y gê,
am râs ceisiwn sengud tra bo'n yn ein bywyd
Rhag bod yn hyll embyd ein llê,
Cofiwn y rheini a fydd yno 'n gweiddi,
Eu cuddio rhag goleuni 'r Oen glân,
A 'r Brenin nefolgu yn ordro i 'w deulu;
O 'i olwg fe <'>i taflu nhw i 'r tân.
Wel William ddi waeledd, Yn lle dilyn jaith fudredd,
Ymorol am sylwedd y Saint;
Trin Llyfre 'r Diafol sy 'n ddrŵg anesgorol;
a phechod anferthol o faint,
Yr Arglwydd a 'th drotho, [td. 7] Mewn mwynder i ymendio;
Duw fotho yn dy lwyddo yn dy lê
Mae ngobaith dy weled; Er maint ein cam synied,
a<r> rediad at nodded y ne;
Rwi 'n madde i ti farnu, ar fy merch wedi chladdu,
Gad lonydd ond hynny i 'm plant i;
Er maint o ddrygionî fu rhynthoch a myfi,
Ni leiciwn ond daioni i 'th blant ti;
Os leici di ganu yn rasol fawl Iesu,
Neu rwbeth i deulu mab Duw.
Mi fydda pur fodlon o ewyllys fy nghalon
a hynny tra byddom ni byw.
Mi atteba 'n wyllysgar ac nid ymrysongar:
Bydd felly 'n fwy claear ein clod;
Na gyrru gwag araeth i gege rhai diffaeth,
O sywaeth anobaith y nôd;
Rhown ffarwel y rwan; Bob sut i 'r hên Satan;
Daw 'n dyddie yn dra buan i benn.
Mae ngobaith i weled; o 'th ddywlo well canied;
Rwy 'n cwbl ddymuned Amen.
ELLIS ROBERTS
BWB 374(3): Ellis Roberts.Balad Yn Cynnwys Tair O Gerddi Newyddion. [...] II. I annerch y Prif-Fardd awenyddol a gyfenwir SION ap SION o Lan y Gors o Blwyf Cerrig y Drudion III. Penill ir Pres diffaeth (: tros Dafydd Dafis, Argraphwyd yn y Flwyddyn 1787), 8 (baled 3).
[td. 8]
Penill i 'r Arian Cochion ar Bêlisle March
FFEI o 'r budron Arian Cochion;
Mae 'n dorriad calon Cawr;
Mae pawb yn ffyrnig felldigedig;
Yn rhegi 'r ferwig fawr;
O frenhinoedd cowntir cantoedd;
Gweiniodd newydd gêr,
Ni thal wedi yr un o rheinî
o flaen cwmpeini per;
Nid neb ar draed na Horse;
A wneiff mo 'i fol yn gors,
H<e>b arian Cochion llafne llyfnion.
Fu 'n nyddie 'r Secon SIORS,
oes neb yn unlle yn fyw 'n ei ddyddie,
A wneiff Ddime a gerdde yn goch,
Ar ol marw 'r brenin hwnnw.
Gwnawn grio yn groyw groch,
ow Twm o 'r Uchel Bont,
Wnaeth lawer Dime front
Bu hwnnw yn Cweinio a mold ddu ganddo
Nid ffeilio a syddo o 'r sond,
ond beth bynnag a fo 'n beniaeth,
Daw rhywbeth cyn yr Ha,
Rhoêd perchen dedwydd gred a bedydd,
I Ddafydd Ddime dda.
Ellis Roberts
TERFYN
© University of Cambridge 2004
Diweddarwyd:
Last update: