John Mirk. ‘Darn o'r Ffestifal’, Hafod 22 (ms. 1550-75 (translated after 1525)), 80-155.
Cynnwys
Contents
[td. 80]
Llyma lle mae darn o 'r ffestival
Vy ngharedic bobyl ysbyssv ychwi mae
heddiw yw y sul kyntaf o 'r grawys
ayaf yr hwnn y mae eglwys duw yn
dwyn ar ddyall o ddyfodiad krist arglwydd y 'r byd hwnn er prynv yr hollvyd
o gaethiwed y kythrel ac y ddwyn pob
gwaithredwr da y 'r llawenydd tragwddawl
a hevyd o 'r ail ddyfodiad yr hwnn a
elwir dydd brawd pan ddel ef i varnv
y gam [sic] waithredwyr y 'r poenav tragwddawl Eithr oblegid y dyfodiad kyntaf
o grist y 'r byd hwnn ddwyn ohono ef
lawenydd nefoedd gidac ef Ac am
hynny y mae eglwys duw <yn arver> o gan o ddigrifwch val y mae alalya A hevyd yr
ail dyfodiad y grist a vydd mor groylon megis na ddychon tafod y draethv ac
o 'r plegid hwnnw y mae yr eglwys yn
paidio a 'r kan nefol hwnnw ______
______ ac yn paidio a 'r priodassav o
blegid y dialedd yssydd yn dyfod rac llaw
Ac wedy y dyfodiad kyntaf o grist y 'r
byd val y mae saint awstin yn dywedyd
[td. 81]
mae Tripheth yssydd barod y 'r byd hwnn
bob amsser Nid amgen Ryfel a marvolaeth a drydanian Eithr val hynn y roed
dyn a 'i genedlaeth a 'i eni mewn klefyd
a 'i vyw mewn trafel a 'i varw mewn gofal Er hynny krist a ddoyth er help a swkwr y ninev bechadyriaid ac ef a anet ac
ef a gymerth drafel mawr ac ef a vy
varw mewn gobaith Eithr ef a anet er
yn dwyn ni o 'n klefyd i 'r Iaechyd [sic] tragwddawl ac o achos yn ynwedic yn dwyn ni
y 'r bywyd tragwddol y by varw ef A hynny
yw yr achos y dyfodiad kyntaf o grist i 'r
byd achos pawb a 'r a vo amddiffynnol o 'r varn
honno Ac o 'r eil dyfodiad y grist y mae
yn raid y bob ryw ddyn vwrw oddiwrtho bob
ryw enwiredd y lawr ac yn vnwedic balchder
kalhon ac ymgyddnabod ehvn yn bechadyr
dayarol a bod yn yfydd y gidgristion
a thrafaelv y gorff mewn gwaithredoe<dd> da
ac ennill y vywyd yn gywir ac yn llafyrys
a bwrw oddiwrtho ymaith bob ysgaelvssrwydd
val y mae saint barnard yn dywedyd pwy
bynnac ni roddo y gorff y lafyrio yn y byd
hwnn ef a vydd raid iddaw lafyrio yn
[td. 82]
dragwddol gida chythroylaid yn y poenav
ac rac ofn angev ef a ddyly dyn vod yn
barod bob amsser erbyn danvon o 'r arglwydd
yn i ol ef Nid amgen no chyffessv yn lan
ac yn gwbyl y holl bechodav ac nid trigio
yndynt o ddydd i ddydd Eithr pan syrthio yndynt myned at y dad enait a 'i
gyffessv ac velly y gelly dithav ddyfod i 'r varn
ac velly y kay dithav eurddyniant ddydd brawt
Ac val y dengys marchoc vrddol y dolyrio
a gaffo mewn batteloedd yn yr vn ffynyd
y kay dithav ddiolch am y pechodav a wnelych ac a gyffessych ac y dykych dy bennyd
yr hain a vydd yn llawenydd ac yn ogoniant ytti ac yn gywilydd y 'r kythrel A hevyt
pob peth a 'r ni chyffessych o 'th bechode a ddangossir y 'r holl vyd yn gywilydd mawr ytti
A hynn ir ydis yn i ddywedyd oblegid y
dyfodiad kyntaf o grist eithr pan ddel
yr arglwydd y 'r varn
Ac yn wir y dyfodiad hwnnw a vydd mor
groylon ac y gwelir yr arwyddion hynn xv
diwarnod val y gallo pawb addnabod vod
y varn yn dyfod yn agos Val y mae
[td. 83]
sain Ierom yn dywedyd y kyfyd y mor yn
ywch no 'r mynyddoedd ychaf o ddaygain kyfyt
Yr ail dydd ef a vydd y mor yn kynisset
ac y gellir gweled y graenyn llaiaf yn i
waelod || Y Trydydd dydd pob ryw byssgod ac
anifailiaid a 'r a vo yn y mor a wnant
ryw gri a chwynvan val na allo tafod y
draethv onid duw ehun || Y pedwrydd dydd
y llysc y mor a 'r holl ddyfroedd Y pvmet
dydd y koed a 'r llyssav a chwyssant waet a
phob amryw adar amgynhyllant ynghyd
ac ni wnant na bwytta nac yfet rac
ofn y varn yssydd yn dyfod || Y chwechet dydd
pob kyfryw adailiad Nid amgen kestyll
tyrre eglwyssi klochdyav a syrthiant y 'r llawr ac a lysc hyt pan gotto yr haul drannoeth || Y saithvet dydd y kerric a 'r kraige
a ymffyst bob vn wrth y gilydd yny dorro pob
vn yn ddryllav gan y gilydd ac amrafel
laissiav hyd oni glywer hyd yn nef || Yr
wythved tydd y kryn y ddayar hyt na allo
neb sefyll erni eithr syrthiaw y 'r llawr || Y
nawfed dydd yr a 'r bobloedd y gogofav val pei
baynt yn amhwyllo ac heb ddywedyd o neb
[td. 84]
ddim wrth y gilydd Y degved dydd y bydd
gwastad y ddayar Yr vnved tydd ar ddec y
hagorant veddav y rai mairw ac y saif y
kyrff yn i sefyll yn y beddav || Y dayddegved I
syrth amrafael o dan a mellt ac amyl
wrychion val y bo gorthrwm y neb y gwelet
|| Y xiij dydd y bydd marw pawb a 'r a vo yn
dwyn enait yn yr amsser hwnnw xiiij dydd
y llysc y nef a 'r ddayar || Y xv dydd y gwnair
y nef a 'r ddayar o newydd a ffob dyn a gyfyd
yn oedran dengmlwydd ar hygain y 'r varn
Ac velly y daw yn harglwydd ni Iessu grist y 'r
varn a 'i engylion gidac ef ac y dengys ef
y archollion yn wir waedlyd val pai bae y dydd
hwnnw y roessid ef ar y groes ac y dengys ef
bob araf a 'r a vy yn i verthyry ef Nid amgen
no 'r goron ddrain a vy ar y benn ef a 'r esgyrssie
a 'r hoelion a 'r mwrthwl a 'r pinssiwns a 'r gwayw a phob peth a 'r a vy yn i verthyr ef dros
dyn Ac velly y dychyn pawb vod yn ofnoc
ac yn ofydys bawb a 'r a dyngoedd y ddioddifaint duw a 'i archollion a 'i weliav yr hwnn y bydd
kyfymliw arnynt onid emendiant yn y byd
hwnn kyn angav Ac velly y diolch yr arglwydd yn vawr y 'r neb a wnaeth trygaredd er y
[td. 85]
vwyn ef yn y byd hwnn a 'i gid gristnogion
ac y dywaid ef val hynn _____________
__________________ Dowch y bobyl y vrenhiniaeth nef yr hwnn a ordainiwyd ywch er dechrav byd Ac yna y datgan ef yddynt saith
waithred y drygaredd Nid amgen pan vym y
newnoc chwi a roessoch y mi vwyd pan vym I
sychedic chwi a roessoch ym ddiod pan vym heb
letty chwi a 'i roessoch ym Ac velly y henwa ef
bob vn ar llailldy o saith waithred y drygaredd
kans pan roddych di y neb ddim yn vy enw i
y mi yr wyd ti yn i roddi ef Ac yna yr rydd
yr arglwydd rebywck y 'r kywoethogion am na
wnaethant er y vwyn ve vn o 'r saith waithred
val y klwssoch yn y blaen ac y dywaid wrthynt val hynn ________________
___________________________________
Ewch enifailiaid gwlldion melldigedic y 'r tan
yffernol Ac velly y gallant hwy vod yn aflawen gael y rybywck hwnn gan yr arglwydd o
achos ni chaiff na chyfraithwr na daddloywr y
atteb yno drosto nac er aur nac er aryan
nac er mawr roddion nac er maistr nac
er arglwydd Eithr yna y gorvydd roi pob peth
ty ac at anwiredd haibio ac val y gwnel dyn yn y byd hwnn velly y kaiff Ac yno
y bydd y kythroylaid yn i gyhyddo ef rai is y
[td. 86]
draed a rai o bob ty iddaw Eithr ywch y
ben y bydd y brynwr a 'i varnwr Ac yno y
daw yr arglwydd heb drygaredd y 'r neb nis
gwnaeth ac velly y hymliw ef am y meddwl
llaiaf ac a veddylio dyn yngham Ac o 'r ty
dehav y 'r arglwydd y bydd yr engylion yn dy
gyhyddo am bob kamwedd a wnaethost Ac o 'r
ty arall y bydd anysbrydoedd yn kaissio gwall
arnad ac yn dy gyhyddo am dy bechode a thano y mae yffern yn barod iddo or gorddiweddir ef mewn pechod y dydd diwethaf y bernir ef
y 'r poenav tragwyddol Ac velly y dydd hwnnw
y heistedd y tlodion gida 'r arglwydd y varny ar y
kyfoethogion am y kamwedd a wnaethant a 'i
kid gristnogion ac am na ellynt gael Iawn
arnynt hyd dydd y varn ac yna y kaiff y
tlawd i ewllys ar y kyfoethoc kans pan wnel y kyfoethoc gam a 'r tlawd kans ni allant
hwy ond erchi gwir varn ddydd brawd kans val
y mae yr arglwydd ehvn yn dywedyd kyhyddwch
chwi y baiav hwynt a mi a 'i kossbaf val yr
hayddont Ac am hynny vy ngharedic bobyl
emendiwch tra voch yma o 'ch kamwedd a gwnewch y tlodion yn geraint ywch erbyn y varn
ac nac ymddiredwch yr hai adawoch ar ych ol
rac ych twyllo y 'r poenav tragwddawl
[td. 87]
Mi a gaf mewn bychedd saint vod hyssant da
a hwnnw a hapiodd iddo glefychy a marw a
bod yn varw o hanner y pyrnhawn hyd y bore
dranoeth Ac velly ef a godes y vynydd o varw
y vyw Ac ef a rannodd y dda yn dair ran ac
ef a roddes dwy rann y wraic a 'i blant a 'r drydedd rann ef a 'i rannodd y dlodion a gwainaid Ac
velly yr aeth ef y drigiaw y vanachloc a oedd yn
sefyll ystlys [sic] afon Ac velly y 'r dwr hwnn idd ai
y gwr hynny bob nos er oered vai y rin ac
yno y safai ef y boeni y gorff yni vai ef yn
agos y varw A phan ofynnwyd iddaw paham
ydd oedd ef yn dwyn kymaint a hyny o benyd
arno Yn wir heb ef rac ofn poenav yssy vwy
yr hai a welais i Ac yn wir ni vwytai ef vn
dydd ond bara haidd a dwr tra vy vyw Ac yno
y dywad ef wrth ddav o 'r mynaich o 'r gwyr hyaf
a challaf a 'r a oedd yn y vanachloc y poenav
a welsai ac yr oedd yn anodd ganto y manegi rac mor groylon ac anverthet oeddynt
Ac yno y dywad ef y arwain o angel ef
y le oedd kyn wressocked y llaill dy ac na allai
neb y draythv vaint oedd y gwres ac o 'r ty
arall kyn oered megis na ellid kyfflyby oerni
yn y byd iddo Ac yno y gwelais i vwrw enaidiav pechadyriaid o 'r llaill boen y 'r llall a
hynny a oedd benyd mawr yddynt Ac velly y
[td. 88]
dangosses yr angel y mi y tan yffernol
yr hwnn oedd gymaint y wres a ffai byrid y
mor am benn vn wrychionen nadd ddiffoddai
hi byth er hynny Ac yn y tan hwnnw y gwelais i enaidav pobyl yn krio ac yn wylo
ac yn ochain yn dost ac y klywai ef gythrel yn krio ac yn erchi brwnstdan a fflwm
brwd y vwyhav y poenav Ac velly yr oeddynt
yn kael y poeni O arglwydd dduw er dy vawr
drygaredd kadw ni rac y poenav hynny a dwc
di ni y 'r llawenydd tragwddawl heb dranck
a heb orffen yn oes oessoedd amen
Vy ngharedic bobyl dwyn ar ddyall ychwi
mae heddiw a elwir yn eglwys duw duw
sul ___________________________
o 'r achos y mae eglwys duw yn vam y bob
kyfryw gristion o ddyn yr hwn y mae hi
yn dala sylw val mam dda ar y fflant ac
val y mai hi y 'n gweled ni mewn pechod
ac wedy yn klwyfo o 'r diwedd ac angav Ac
yn vnwedic y nadolic diwethaf a roed er gogoniant y bob kyfryw ddyn a weddio duw
drwy gwbyl o ewllys y galhon o achos dangos o 'r arglwydd lawer o hyfrydwch yn yr
amsser hwnnw y bob kristion kans ef a anet
er mwyn kryadyr [sic] o ddyn ac mewn kic a ch[td. 89]nawd a gwaed val vn ohonnom ninav
ac a vy vyw ac a vagwyd val vn ohonom
ninev ac ef a vedyddiwyd mewn dwr yn vn
ffynyt A hevyd ef a ordainiodd priodas y 'n
kadw ni rac pechodav ac y 'n gwnaythyr yn
santaidd ac yn vrodyr iddaw ef ac y ennill
tyrnas gwlad nef O achos yr achossion hynn
y dyly pob kristion vod yn llawen a gwnaythyr selemniti a glendid enait a chorff oddiwrth
bob ryw bechod ac ymsantaiddio mewn glan
vychedd y ddyw a 'i gid gristion a roi kardode
ac elwissenne y 'r neb y bai raid yddynt wrtho
Eithr yrywan ysywaeth yr ydis yn troi yr wyl
honn yn ysgaelysrwydd ac mewn klwyfav yr
enait nev valchder o ddillad nev chwant y
bechod godineb nev lythineb nev ddiogi mewn
gwssanaeth duw nev ddywedyd rybaldiaeth ac
yn y lle y bo yr vn o 'r hain y bydd y kythrayl A gwynn y vyd y neb a wnel y peth
gorav ac a vo ty ac Iechyd yr enait A
hevyd ychel wylav a ordainiwyd er anrydedd
i 'n harglwydd ni Iessu grist a holl saint nef
|| A hevyd o 'r achos hwnn yr ydis yn paidio
a 'r alelia ac amrafael ganyav eraill Ac
y maent hwy yn kymryd trackt yr hwnn
yssydd gan galarys A hevyd ysbyssv ychwi
ty ac at briodas yr amsser yma ac
yn yr addvent ydd ydis yn paidio ac hwynt
[td. 90]
a phwy bynnac a 'i gwnel nid er moliant
y dduw y mae yn i wnaythyr onid er chwant
y knawd ac yssydd ac ychydic o ofn angev
arnynt yr hwnn yssydd ddiogel y ddyfod y bawb
megis y mae ysgolhaigion yn darllain ac
yn dywedyd mae Iawnach yw y ddyn vynet
y dy lle bo korff yn i wylyo no mynet y
dy lle bo gwatwargerdd nev ganyav diffrwydh
kans hynny a bair y ddynion ymwrthladd
a duw a 'i abergofi a 'i ysgaelysso Eithyr
ef a ddyly dyn pan welo ef gorff yn mynet
y gladdy veddylio amdano ehvn ac yn
vnwedic y vwrw ymaith y holl bechode erbyn angav a masswedd y byd Achos val y mae Salmon yn dywedyd __________
______________________
vy mab del yn dy gof y byddy di varw ac
ni ffechv yn varwol megis y mae eglwys
duw yn tostyrio wrth y fflant ysbrydol ac
yn ordainio tri amryw eli er help a
Iachav y ffland yr hai yssydd yn ofni
angav nid amgenach no llafyrio a
roddi y gorff mewn dyrwest Ac yn gyntaf
y veddwl am angav ac val y mae offis
yr yfferen heddiw yn echnaidio ac yn
tostyrio ac yn dysgv y bob dyn da gyleted
yw angav Kans yr ydis yn i amgylchv
ef ac angav o bob ty iddo
[td. 91]
yn gymaint ac na allo ef ddianck || ond
ef a ddyly pawb gymryd hynn yn y galhon
a bwrw oddiwrtho vasswedd ac enwiredd ac
na veddylio ef ddim am lywenydd y byd
yn ormodd Ac er dwyn ychwi yn sampyl mi
a gaf yn ysgrifenedic
Mi a gaf yn essgrivenedic vod
brenin gynt a 'r brenin hwnnw a vyddai yn
brydd bob amsser ac ni chaid ganto chwerthin
na bod yn llawen vn amsser Eithr bod yn
drist ac yn aflawen bob amsser ac am hynny ydd oedd yn drist ac yn drwm gan y
wassnaethwyr y vod ef ar y dyll hwnnw Ac
yr oedd y 'r brenin hwnn vrawd yn wr yrddedic
ac atto yr aeth gwassnaethwyr y brenin y
rac y vrawd ac y ddywedyd na ellynt hwy drigiaw gydac ef rac y bryddet a drycked vyddai
y sir ac o 'i gynghorri ef y baidio a hynny a
gwnaythyr llawenydd Eithyr yr oedd y brenin
hwnn yn ddoeth ac yn synnhwyrol ac ef a
veddylioedd gael y gorav ar y vrawd drwy ystrywaeth ac yn llidioc ef a erchis y brenin y
vrawd vyned y dref a gwnaythyr y peth a vydde
raid iddo || Ac velly yr oedd arver y wlad honno
pan vai wr yn myned y gymryd y varvolaeth
[td. 92]
ef a ddai wyr a chlariwns ac a genyn wrth
y drws nev yn y porth Ac yna y herchis y
brenin yddynt vynet y ganv y klariwns hyn
a restio y gwr hwnn a 'i ddwyn rac y vronn
ef A phan ddoyth ef yno y gelwis y brenin atto saithwyr o 'r hai y gallai ef ymddiried yddynt Ac velly pan ddoyth y vrawd gair i vronn
y tynassant hwy y kleddyfav ac y roessant hwy
wrth y galhon ef Ac yno y herchis y brenin
y bawb chware dawns a gwnaythyr ryfel
ac ysbort gymaint ac a ellynt vwyaf Ac
velly y gwnaethant Ac yno y gofynnodd y
brenin y vrawd paham yr wyd ti yn brydd Kwyn
y vynydd dy benn a bydd lawen achos o 'th blegit
ti y mae hynn y gyd || Ac yna yr ateboedd ef
val hynn || Pa vodd y gallaf i vod yn llawen
ac yn gweled saith o gleddyfav a 'i blaene ti
ac at vy nghalhon ac na wnn pwy gyntaf
onaddynt vydd vy angav || Ac yno y herchis
y brenin wainio y kleddyfav Ac yna y dywad
y brenin wrth y vrawd velly y mae y saith
bechod marwol yn v' amgylchv innav am yr enait
yssydd yn y korff hwnn Ac o 'r achos hwnnw ni
allaf i vod yn llawen na gwnaythyr sir dda
Eithr bod yn ofnys am v' enait yr hwnn yssydd
gedernid y 'r korff || Ac yna y dywad y vrawd y
dduw ydd wyf i yn erchi trygaredd ni wyddwn
[td. 93]
i hynn hyd yrowran Eithr mi a vyddaf gallach o hynn allan Eithr pwy bynnac a gymero hynn yn i galhon ef a vydd haws ganto
wylo no chwerthin ac ychnaidio no bod yn
llawen Ac wrth hynny y daw yn i gof ef
am angev yr hwnn yssydd ddiwedd pob peth
Ac yn wir erbyn hynny ni a ddlywn veddylio
am varvolaeth vn harglwydd ni Iessu grist
val y dioddefoedd ef drossom ni yr hwnn yssydd
yn dwyn tystolaeth
Eithr yr ail eli y 'r enait yw llafyrio yn
ystic yn y byd hwnn val y mae saint pawl
yn dywedyd yn yr ebostol heddiw val hynn
redwch chwi val y galloch gael y chware Eithr
gristnogion da am yr redec hwnn dwyn ar
ddyall ychwi pwy bynnac a reto maen raid
iddaw roddi nerth y holl gorff y gaissio klod
Ac velly y dyly pob kristion drafaely y gorff
yn gadarna ac y gallo pa radd bynnac a
roddes duw iddaw A hevyd eglwys duw a
rodded y lafyrio ac y weddio ac y ddysgv kyfraith dduw y 'r bobyl A 'r arglwyddi mawr a 'r gwyr
o vowyd a roed y mintaino hwynte ac y kadw
yn heddychlon A 'r kyffredin a roed y lafyrio
[td. 94]
ac y gaissio y bywyd y 'r graddav hynn ac yddynt hwyntev bob anghenraid Ac rac
na chaffo neb esgyss am y llafyrio hynn y
mae krist yn dywedyd ehvn yn yr evengil ac
yn roi ynnsampyl
______________ Yr oedd gwr gynt a 'r gwr
hwnnw a ai y berllan y bore a hanner dydd
a ffyrnhawn ac y hvn ydd oedd ef yn llafyrio
ac yn kosti pobyl gidac ef Eithr dwyn ar
ddyall ychwi gwbyl o holl raddav y byd val i
mae Iob yn dywedyd pob dyn o 'r byd a roed
y lafyrio ac y drafaelv val ederyn y hedec
Ac y mae sain barnard yn dywedyd y neb ni
lafyrio yn y byd hwnn || Ef a orvydd iddaw ef
lafyrio gida chythroyliaid achos hynny yw y llywodraeth adewis addaf y 'w holl genedlaeth
nid amgenach no llafyrio Ac oblegid y
llafyr hwnn y mae ef yn roi ensampyl ac
yn dywedyd y modd y gwnaeth addaf ac Eva
y lafyrio y gadw paradwys ac erchi yddynt
gymryd pob ffrwyth a 'r a oedd yno eithyr vn
prenn yr hwnn yr oedd ef yn i gadw iddaw
ehvn Ac y gorchmynnodd duw yddynt hwy
veddylio amdano ef ar bob gwaith a 'r y gwelynt y prenn hwnnw a 'i addnabod ef yn lle
y duw a meddwl am y bod yn kadw y orchymyn Ac velly y kenvigennodd y kythrel wrthynt
[td. 95]
er mwyn y gweled hwynt mewn llawenydd
yn gymaint ac yr oedd yntav mewn poenav a thristyd ac y dayth ef at Eva ac y
gofynnodd iddi paham nad oeddynt hwy yn
kymryd ffrwyth y prenn hwnnw ac y dywad
hithav am erchi o 'r arglwydd y ni gadw hwnnw
iddaw ef dan boen yn bywyd Ac yna y
dywad y kythrel ha heb ef mi a wnn hynny
pai chwi a vwyttae o hwnnw chwi a wyddech
ddrwc a da ac a vyddech debic y dduw
Ac or mynnwch chwi brofi hynny y edrych
a ydwyf i yn dywedyd gwir ac yna y
kymerth Eva vn o 'r yfale ac a 'i profes
ac a roddes peth y addaf ac yntav a 'i bwytaoedd o achos maint y karai ef Eva ac
na vynnai ef y digio hi er dim || Ac yn y
mann gwedy yddynt vwyta yr afal y gwelsant hwy y kywilydd Ac velly y byant gywilyddys ac y kymersant ddail y ffigis ac
y kyddiassant y kywilydd Ac yna y dayth yr
arglwydd at addaf ac y dywad wrtho
___________________ paham y gwnaethost di hynn || Ac y dywad yntev
_________________________________ y wraic a
erchis y mi Ac velly y dayth yr arglwydd
gan ofyn paham y gwnathoedd hi hynny
[td. 96]
_________________________ Am vy
nhwyllo o 'r pryf hwnn Ac velly am na
ellynt varw ymharadwys na dioddef penyd
y gyroedd ef hwynt y 'r byd hwnn ynoeth ac
yn dlawd dan gwynvan a llefain ac yn
brydd y ennill y bywyd ac y varw yn y diwedd
A phann welas addaf hynny y by ef drist a ffrydd ac yr adlygodd ef yr arglwydd na wnele
ormodd ddialedd arnynt ac ystyrio wrthynt
o achos y twyllo o 'r kythrayl wrth valis a chenvigen ac o herwydd na wyddynt beth yr oeddynt
yn i wnaythyr Ac yna y herchis yr arglwydd
yddynt vyned y lynn ebron ac y gwisgodd ef
hwynt mewn krwyn pilkys y drafaelio am
y bywyd Ac y dywad ef wrth efa mewn
gofid a blinder y plenti di ac y roes ef y
addaf bal yn i law y lafyrio Ac yno y gadewis ef hwynt Eithr gristnogion da oblegid y llafyr hwnn y gallwn ni gymryd ynsampyl pai kadwssai addaf ac eva y gorchymyn
ni chawssai y kythrel y gorav arnynt Eithr ni
chais y kythrel vethel ar ddyn onid pan vo
ef yn segyr Ac yn wir gristnogion da hwnn
yw yr eli gore a chyfoethoka yn erbyn pechod
nid amgen no llafyrio
[td. 97]
Kans nid oes dim kyn chwannocked a 'r knawt
achos gwyllt yw y korff ac ewyllyssgar y 'r pechod Ac yn wir raid yw waithiav y gosbi a
ffoen A hynny a wnaeth addaf ac Eva
er sampyl y bawb a ddelai ar y hol wnaythyr
y gyfryw Ac yn wir llawer blwyddyn kyn hyny
y byant hwy yn dwyn penyd mewn dwr hyd
y mynygle a phob vn ymhell oddiwrth y gilydd hyd pan oedd y knawd kyn wrddet a 'r
gwydyr o oerder Ac yna y dayth y kythrayl
at Eva kyn decked a 'r angel teckaf yn y nef
ac a ddywad mae yr arglwydd o 'r nef a 'i danvonassai ef etti y erchi iddi vyned at addaf a
dywedyd wrtho vod duw yn erchi iddo baidio
a 'i benyd kans maddavedic gan dduw iddo
y dressbas Ac velly y gwnaeth Eithr ef a
wyby addaf mae oddiwrth y kythrayl y dathoedd ef ac nid oddiwrth dduw Ac y dywad
ef wrth Eva pan yroedd duw ni o baradwys
am yn pechod ac y tostyriodd wrthym achos y ni wylo yn dost wrtho ef ac erchi iddo
ras a thrygaredd ac y roddes yntev ninav
yma y ddwyn yn penyd hyd pan alwo ef
arnnom ac am hynny dos di drychefen y
wnaythyr dy benyd Pa vwyaf a wnelom
mwyaf yw 'n diolch gan dduw amdano A thrychefyn y dayth y kythrel at Eva yr ail
[td. 98]
waith ac y dywad wrthi val hynn y mae
gras yr arglwydd yn trygarhav wrthych o achos ych penyd ir ydych yn i ddwyn ac yn maddav pob peth ywch Ac velly eva aeth at
addaf ac a ddywad wrtho hynny || Yn wir y gwnn
ni heb y addaf y neb a ddywad hynny wrthyd
ti mae ef yw yn gelyn nni kans y mae
yn ofydiach ganto ef no chennym ni yn
bod ni yn dwyn y penyd hwnn Ac ef a
vynnai y ni baidio a 'nn penydiav kans nid
ydiw duw yn edrych ar ddechrav y peth onid
ar bob peth a 'r a ddiweddo yn dda || Eithr y
drydedd waith y dayth y kythrel at Eva
ac y dywad ef dos di at addaf a dywaid ti
wrtho ddechrav ohono ef yn ddrwc a diweddy
yn waeth || yn ynwedic yn gyntaf er pechy
ohono heb wybod y vod yn pechv drwy ddaissif y kythrel Ac yrywran trwy wybod y vod
yn pechv ac ni wna ef val y mae duw yn
erchi iddo yr hwnn y mae ych gwaithredoedd
diwethaf chwi yn waeth no 'r hai kyntaf
ac yn waeth noc anobaith Ac yna ydd echnaidodd Addaf yn dost ac y hwylodd ac y
dywad wrth eva o wraic anghynghorys
panid duw a 'th wnaeth di o vn o 'm assennav
i er kynffordd y mi ac er help ac yrowran
ydd wyd ti y 'm kwmro i drychefn wrth ddysg
y kythrel Eithr meddwl di yna mor ddrew[td. 99]edic yw y pechod kyntaf ger bronn duw
a hynny a vydd er gogan a lliwiant yn hyd
dydd brawd A phai gallem ni wnaythyr kymaint o benydio a dyrwesste a 'r holl vyd ||
ry fychan oedd y ni y wnaythyr Iawn y dduw
am yn gwaithredoedd Eithr y mae yr arglwydd o 'i vawr ras yn olywo y bob ewyllyssgar
ty ac at dduw y gamwedde || Ac velly yr aeth
Eva y wnaythyr y ffenyd val y herchis addaf
Ac yna y dywad addaf ef a ddenvyn yr arglwydd y ni yr olew kyssegredic pan ddel yr amsser Ac velly y gwnaethant y vyned o 'i penyd ac y by vyw addaf naw kant o vlynyddoedd a doyddec mlynedd ar hygain vwy ac y
by iddo xxx o vaibion a xxx o verched Ac
wedy hynny y byant vairw ar vn waith ac yn
yr vn lle y kladdwyd addaf ac Eva Ac yno
y dychon pawb wybod y bod hwynt yn santaidd
a meddylio ohonynt am y marvolaeth a
llafyrio ohonynt yn vawr ar y kyrff Ac
velly y dlywn ninav bawb a 'r yssydd yn dyfod
ohonynt ac a 'r a vynno dyfod i 'r llawenydd
paradwyssol Yr hwnn y mae y sul heddiw yn i
alw o gyfrif yn drygain yr hwnn sul yssydd
yn dechrav heddiw ac yn diweddy nos basc
ac velly y mae yr eglwys yn echnaidio o
heddiw hyd nos basc Ac wedy hynny y llawenycha hi drychefn ac vn alelia ac vn tract
[td. 100]
y nos honno kans nid ydiw hi yn i nerth
hyt yni ddel _________ hynny yw duw pasc
bychan Ac yna y mae hi yn roi y lawr y
tract ac yn kanv dwbyl alelia y ddysgv y bob
kristion lafyrio a gwnaythyr y benyd yn
gywir hyd y sadwrn hwnn a hynny yw kwbwl
o 'th einioes di yn y byd hwnn hyd y dydd y
gwahano yr enait o 'r korff Ac yn wir ni chaiff
yr enait gwbyl orffowys oni ddel y sadwrn
in albys a hynny ydiw dydd y varn pan ddel
yr enait a 'r korff ynghyd ac y gwisgir hwynt
a gwisc wenn yr honn a vydd yn saith eglyrach
no 'r haul a 'r hai hynn a allant ganv dwbyl
alelia Yr hwnn lawenydd nyni adlygwn yr
arglwydd Iessu grist val y dioddefoedd ef ar y groes
drossom ni y 'n dwyn ni y 'r drygaredd Amen
Vy ngharedic bobyl ysbyssv ychwi mae
heddiw y sul a elwir ______ yr hwnn a
elwir ac yssydd mewn kyfrif o lx yr
hwnn y mae eglwys duw yn dysgv pob kyfryw
y veddylio vyrred yw chwedyl dynion || Eithr yn
ryfaint gynt mewn ryw amsser ydd oedd oedran pobyl yn naw kant o vlynyddoedd ac yr
owran pedwar vgain nev drygain yssydd oes
hir Eithr y mae gras yr arglwydd y bawb yn
vnwedic y wssnaythv duw ac y wnaythyr y
[td. 101]
vodd ac yntav a rydd y ninnav lawenydd yn y nef gymaint ac a roes y adda
ac Eva a vy vyw gyd a hynny Eithr pwy
bynnac a vynno kael y llawenydd hynn raid
yw iddaw ef wnaythyr triffeth nid amgen
no chassav pechod a dioddef blinder yn yfydd a
roi kardode yn ewyllysgar Achos bod yn chwedl
ni yn vyrrach mwyaf oll y dlywn ni ddioddef
blinder yn ewyllyssgar a 'n kalonne yn yfydd i 'r
arglwydd Val y mae pawl ebostol krist yn
chwenychv y bob kvfryw ddyn gymryd ensampyl
o hanaw ef kans ef a ddioddefodd lawer o
drwbyl yn ewyllyssgar val y mae ef yn tystolaethv o 'r ebostol ac yn dywedyd
___________________ mi a vym mewn llawer o
vlinder yn vynych mewn karchar gwedy vy rwymo a chadwynav hayrn
______________ Pymwaith yn yr awr y 'm
yssgyrssiwyd ac a gwiail o ver helic ym
kyrwyd ar vy ngroen noeth
Ac vnwaith boynydd y 'm kyrid a cherric
____________________________
Ac ef a 'm byrid i y waelod y mor vnwaith
bob nos
Am mynych ofni mewn ffrydiav o ddwr
_____________________________
mewn perigl lladron ac mewn perigl kydmaithion ffailstion yn kymryd arnynt vod
[td. 102]
yn gywir a hwyntev yn ffalst ac yn anghywir ______________ mewn newyn a
syched ________________ mewn ymprydie
a dyrweste _____________ yn gwylio yn hwyr
__________ mewn oervel ac mewn llawer o berigle eraill hyd na ddychon tafodeav pobloedd y draythv I maint A hynn y gyd a gymerth ef yn yfydd ac a ddioddefoedd yn ostyngedic
drwy ddiolch y dduw A chwbyl o hynny y gyd
a wnaethbwyd oblegid y pechod a wnathoedd
ef yn y blaen ac y amlhav y waithredoedd
da y 'r llawenydd a ddelai rac llaw Eithr para drwbyl bynnac a 'r a vo ar ddyn na cholled
am dda na cholled ar ddynion nev glefyd ar
y gorff pa vn bynnac o hynny a ddel arnad
dioddef yn ewyllyssgar a meddwl di mae oblegid y pechod a wnaethost yn y blaen y mae nev
oblegid y kav orchafiaeth yn y nef Kans oddiwrth ras yr arglwydd y mae hynny yn
dyfod kans ni char duw ond a gassao pechod
A diolch y dduw hynny ac arch y vynych drygaredd Kans ef a wyr duw ewllys pob dyn
ac yn wir y mae ef yn roi trygaredd y bob
kriston a 'r a 'i harcho yn yfydd Ac val hynny
mae raid y ddyn ddioddef blinder yn ostyngedic A roi kardode yn gyddiedic ac yn vnwedic
y daygain niwarnod hynn yr hwnn yssydd gyddiedic yn yr amsser yma a hevyd y gadw y dec
gorchymyn ac y gadarnhav saith waithred y
[td. 103]
drygaredd yr hwnn a elwir roi bwyd i newnoc
diod y sychedic dillad y 'r noeth a roi lletty y
wann a llawenhav karcharor ac edrych klafon
a chladdy mairw A hynn yw y saith waithred
yr hwnn y dyly pob kyfryw gristion a vynno
bod yn amddiffynnol a chael trygaredd dduw
Kans heddiw y mae ________ yn dechrav
ac yn diweddy dduw mercher y brad yr hwnn
y mae yr eglwys yn tystolaethv ac yn dywedyd _________
dowch chwi vy mlant ysbrydol i y gymryd brenhiniaeth nef yr hwnn a ordainiwyd ywch
yn dragwddawl Yn wir y gairav hynn a ddywait
yr arglwydd wrthych ddydd brawd ac wrth
bawb a 'r a roddes gardode yn gyddiedic ac
y 'r sawl a gyflewnis saith waithred y drygaredd A ffawb a 'r a oedd dlawd yssydd raid yddynt ddangos y ewllys val y mae yr evengil heddiw yn tystolaethv ac yn dywedyd
_________________________
val yr oedd gwr yn mynned y hav y had ac
val yr oedd ef yn hav ve ddamhwainiodd vyned rai o 'r had dros y ffordd ac y beth arall
vyned mewn dryssi a myeri ac a gollassant a rai aeth mewn tir da arhai hyny
a ddyc aml ffrwythav Ac val hynn y mae
krist ehvn yn dywedyd
[td. 104]
myvi yw y kyfiawnder a myvi arweddaf
wirionedd y 'r nef Velly y mae yr had hwnn
nid amgen no 'r hai nid ydiw
yn roi kardode || er mwyn krist arglwydd yn
gyddiedic ac nid o valchder nac er kael
klod y byd A hynny mi a 'i profaf drwy ennsampyl
Yr oedd gynt wr kyweythawc yn roi kardodav ac elyssennav val yr oeddit yn tybiait
y vod ef yn sant Eithr pan vy varw ef ymddangosses yn kyn ddyet a 'r dim dya yn y
byd y vn a gare ac na allai ddim vod mor
ddrewedic ac ef Ac y dywad ef wrth y gwr
hwnnw ydd ywchwi yn tybiaid vy mod i yn
sant Eithr yr wyf i val y gwely di || Mae
y kardode a roaist di heb y gwr hwnnw ||
ef a 'i chwthoedd y gwynt hwynt kans er
kael klod bydol y roesswn A phwy bynnac a 'i
gwnel ef a gyll rinwedd y gardod a 'r kythroylaid wybrol a 'i distrywa hwynt A hefyd
y neb a roddo y gardod y 'r neb a wypo y vod
mewn pechod marwol ac a 'i mintaino hwynt
yn y pechod vn ffynyd yw a ffai hay ti dy
had mewn tir karregoc nev mewn ryw le
ni aller kael ond gwyddwely a dryssi ac velly
y kyll ef y had Pwy bynnac hevyd a roddo
[td. 105]
y dda y gyfoethogion yr hai nid raid yddynt
wrtho a gollassant y gwaithredoedd Eithr
pwy bynnac a roddo y gardod y wainion a thlodion kans hwynt y mae duw yn i karv
ac o 'r had hwnnw y tyf rinweddav da ar y
gannved ac a berv yn y llawenydd tragwddol
Y bob dyn a 'r a wnel alwissenn yn ddirgel
y mae yn raid iddaw gassav pechod a ffo
ragddo yn gymaint ac y gallo A phwy
bynnac a gasshao y pechod y mae
duw yn i garv ac yn y ganlyn Kans kas
yw gan dduw y pechod yn gymaint ac y
kymerth ef ddialedd ar yr holl vyd am
bechod godineb ac yn enwedic yn erbyn
natyriaeth pan welas duw y pechod hwnn
yn amlhav trwy yr holl vyd o vy arglwydd
y drindod o 'r nef paham y gwnaethost di
ddyn er Ioet Ac yno y dywad ef wrth noe
________________________
gwna di yt long val y dysgwyf i y ti
o hyd a lled a gwna siambre yndi a chymer gyda thi gwpwl o bob amryw anifailiait
wrthynt ehvn a dwyn bwyd a diod gidac
hwynt Ac velly y gwnaeth noe y llong
honn val y herchis yr arglwydd yn ysgwar
yn y gwaelod a thrychad [sic] kyfyd o hyd a llet
[td. 106]
a xxx a oedd y hychder A chant mlynedd
y by noe yn gwnaythyr y long er dangos
bod yr arglwydd yn drygaroc ac y edrych
a mendie y bobyl kyn gwnaythyr y dialedd arnynt Eithr nid oeddynt yn mendio dim Ac velly drwy help engylion
pob kyfryw adar ac anifailiaid a ddyckbwyd at noe Eithr pan ddygwyd kwbyl
y 'r llong y herchis y noe a 'i wraic gymryd
y trimaib a 'i tair gwragedd a myned i 'r
llong wrthynt ehvn ac nad ai neb
o 'r gwyr ymlith y gwragedd ac velly
pan gawssant hwynt y mewn ac velly
y klossiodd duw y drws arnynt
_________________________
Ac velly y gwnaeth hi law hyd ymhenn xl niwarnod oni ddyc y dwr y llong
yn ywch noc vn mynydd o xl kyfyd
ac y safodd hi yn i hvn lle gan niwarnod Ac velly y boddes yr holl vyd dynion
ac enifailiait ond yr hai a athoedd y 'r
llong Eithr yr oedd gwr yn Armania
yn dywedyd vod mynydd a elwir barws
yn ywch noc y by y dwr hwnn ac o 'r achos hwnnw y mae llawer y bobyl yn
[td. 107]
dala piniwn ac yn dywedyd ymddiffin
llawer o bobyl Ac velly y by noe
vlwyddyn heb weled tir Ac yna y danvones ef y gigvran y edrych a estyngasse
y dwr ac ni ddayth hi mwy drychefn
Ac yno y danvones ef y glomen ac y
dayth hi yr eilwaith a chaingen vlodoyoc
yn i ffic y 'r llong Ac yno y gwyby ef
drayo y mor yn ryw le Ac val y herchis
duw iddo noe aeth allan ac y kymerth ef
serten o anifailiaid nid oeddynt byredic
ac y llosgodd hwynt yn aberth y dduw A
hynny a vy gymeradwy gan dduw hynny
yn gymaint ac y roes ef genad yddynt
y vwytta kic pob anifail a 'r a berthynai
y lladd ac y yved o bob gwinn Ac o vlaen
y morgymlawdd hynny nid oedd y bobyl yn
yfed ond dwr ac nid oedd raid yddynt ddim
ond a ddelai o ffrwyth y ddayar Ac yrywan
y gellwch chwi weled vaint y dialedd a gymerth duw ar y byd am y pechodav Ac velly
y mae yrywran lawer yn pechu mewn amrafael raddav yn vwy noc yr oeddynt yr
amsser hwnnw Ac am hynny yr wyf inev
[td. 108]
yn tybiaid y kymer duw ddialedd arnom
am yn pechodav ac y gwnathoedd duw
ddialedd er ystalym oni bai vod gweddi
yr eglwys a 'r saint bycheddol ac yn vnwedic drwy weddi yr arglwyddes vair vorwyn
A hynny chwchwi a gewch y glywed mewn
ynsampyl o saint domnick val yr oedd ef
yn i weddi y gwelai ef yr arglwydd Iessu
grist ac yn i law dri gwayw yn barod y
saythv yr byd hwnn yn ddialedd am y
pechod Ac velly y dayth yr arglwyddes vair
ac y gestyngodd ar y gliniav ger bron y
harglwydd vab gan ddywedyd pa beth yssydd
y 'th vryd ti y wnaythyr || O v' arglwyddes
vam y mae y byd yn kyn lawned o valchder
a chenvigen a ffechod godineb ac y mynwn i saethv y tri gwayw hynn trwy ddialedd ar y bobyl Ac velly y ddlygoedd
hi y harglwydd vab aros ennyd a gwnaythyr trygaredd ac hwynt O achos y mae y mi rai yn wassnaethwyr a bregetha y 'r bobyl y troi hwynt oddiwrth y pechodav Ac velly yr esbariodd yr arglwydd
hwynt ved ynn hynn ac y by drygaroc
wrthynt Eithr yn wir y mae y byd yr
ywan yn kyn lawned o drais a lledrad
[td. 109]
a dychwant gan bawb ar y gilydd ac
y mae y gwainiaid yn krio ar dduw am
help a swckwr Kans y mae yn debic
y 'n trewir ni ac vn o 'r tri gwayw hynn
Nid amgen drydaniaeth nev glefyd
nev laddvae Ac rac hynny gristnogion
da moesswch y ni weddio ar yr arglwyddes
vair val y gallo hithav weddio at y harglwydd vab megis yr arweddo ef ni y 'r llawenydd a berv yn dragwddawl Amen
Vy ngharedic bobyl ysbyssv ychwi mae
heddiw yw y sul a elwir __________
A hyny yssydd mewn rifedi o ddec a daygain yr hwnn rifedi yssydd yn diweddy mewn llawenydd a gogoniant Achos yn yr
hen ddeddyf gynt a 'r gyfraith pawb a 'r a
vai mewn rwymedigaeth arglwydd dros
sserten o amsser nev mewn dysgyblaeth llawen a vyddai ganto ddyfod allan oe amod
Eithr gristnogion da am y rwymedigaeth hwnn y mae y ninav lawenydd tragywydd amdano ac yssydd heddiw yn dechre
ac yn diweddy dduw pasc ac er dangos
[td. 110]
y bob kristion a 'r yssydd mewn klwyfe a
dolyrie nid amgenach noc mewn pechod
marwol ac ymwrthod ohonynt ac y
ddyfod y 'r llawenydd a 'r digrifwch mwyaf yn
hyrnas gwlad nef A hevyd y mae y tad
o 'r nef o 'i vawr drygaredd a 'i ras yn kenady
y bob kyfryw gristion gwbyl o ellyngdod
yn i ddydd diwedd o chadwant hwy driffeth
yn y byd hwnn nid amgenach no chyffes ac
edifairwch a gwnaythyr Iawn y bawb o 'i
dressbasswyr Ac yn vnwedic kyffes lan o 'th
enav a chwbyl edifairwch athwc di y dyrnas gwlad nef A hevydd [sic] gwybydded pawb
y vod mewn kariad pryffaith heb lettro yn
y byd yndo ac oni byddy velly ni chai di
ollyndod mewn lle o 'r byd Ac am hynny or
mynnv gael gollyngdod gan y tad o 'r nef
a 'th wnaythyr yn lan kymer edifairwch am
dy bechode a meddylia na wnelych bechod
mwy A ffawb a 'r a wnelo hynny ef a vaddav
duw yddynt y pechodav kans dilev pechodav a ordainiwyd yddaw Ac o herwydd hynny y gallwn nni gymryd ennsampyl o bedr
a wadodd y arglwydd dair gwaith drwy anydon
Eithr ef a gymerth edifairwch mawr
_____________ ac a wylodd yn dost ac
y mae duw mor gyflawn o drygaredd ac
[td. 111]
y bydd llawen ganto weled dyn pechadyrys
y erchi trygaredd iddaw
Mi a gaf mewn llyfr a elwir legenda auria vod gwr kyfoethoc gynt a bod hwnnw
yn gynddrwc y vychedd ac yr oedd bob dyn
yn tybiaid ac nad oedd iddaw obaith trygaredd ond myned y yffern Ac velly ef a hapiodd y 'r gwr hwnn glefychv o glefyd gorthrwm megis y tybiodd ef ehvn y byddai varw
Ac yno y meddyliodd ef yndo ehvn mor ddrwc
y dygassai ef y vychedd yn y byd hwnn ac y
kymerth ef edifairwch kalhon a blinder a
gofal am y bechode ac y hwylai ef am bob
gwaith ac y delai yn i gof am y bechodav Ac
velly y by ef yn gorwedd saith niwarnod
a saith nos ac y kyffessoedd ef yn lan ac
y kymerth ef wir edifairwch yn i galhon ac y
galwoedd ef byth am drygaredd val yr oedd
yn dost gan bob kristion o ddyn y wrando
Ac yna y by ef varw || Eithr ef a hapiodd
yn yr amsser hwnnw varw manach a oedd
yn trigio mewn manachloc oedd ger llaw
Ac ydd oedd y mynach hwnn mor vycheddol
ac y mynne y abad ef y gerdded gwedy
y bai varw a mynnv o 'r abad y gred ar
[td. 112]
ar ddyfod ymddiddan ac ef Ac velly
y dayth ac y dywad wrtho || syr yldyma vyvi yn dyfod y gadw vy addewid ac ydolwc
ychwi roi y mi gennad y vyned ymaith kans
mi a gaf vynet y 'r llawenydd || Ac yno
y gofynnodd yr abad a aeth y 'r llawenydd
neb a 'r a vy varw yn yr amsser hwnnw ond
tydi Ac y dywad y mynach do vn arall
heb ddim mwy a hwnnw oedd enaid y gwr
hwnn ac a 'i henwai erbyn y henw Ac
yna y dywad yr abad Nid tydi yw vy
mynach i ond ryw ysbryd yn kaissio gwall
arnaf kans mi a wnn yn hysbys od oes
enait yn y byd yn y poenav vod y enait
ef yn vn onaddynt || O heb y mynach
bychan o griston o ddyn a wyr hannes
enait tyn gwedy yr el o 'r korff kans ef a
gymerth y gwr hwnnw gymaint edifairwch
ac y hwylodd ef y dwr hallta yn i galhonn
am y bechodav oni wlychodd y holl ddillad
hyd y ddayar megis y gwrandawoedd duw
ar y weddi ac yr aeth y enait ef y 'r drygaredd Ac yna y diolches yr abad y dduw
a 'r saint o 'r dangossiad hwnnw ac y pregethoedd yr abad y enairif o bobloedd o 'r edifairwch hwnn ac o drygaredd dduw Ac velly
gristnogion da nyni a ddlywn ystyriaid
yr edifairwch a gymerth y gwr hwnn val
[td. 113]
y gallon ni gymryd edifairwch y ddodi y 'r
llawr yn pechodav ninev A gwybydded bawb
vaint yw yr help yssydd y 'r enaid or diellir
Ac yn wir ni a ddlywn vod yn yr amsser
bendigedic hwnn yn vwy yn edifairwch
noc amsser arall yn vnwedic y daygain
niwarnod val y mae salm dd broffwyd
yn dywedyd ____________________
Arglwydd dduw trygaroc dy drygaredd a thrygarha wrthyf Ac yn wir pan vo dyn
yn edifar ganto y bechode y mae duw yn
gwrando arno O meddylia ef na syrthio ef
mwy yndynt Eithr mendio a byw mewn
kariad pryffaith heb lettro o 'r byd yndo Ef
gaiff dyfod y 'r llawenydd tragwddawl heb dranck a heb orffen Ac yn wir onis gwna
ef a vydd kolledic yn dragwddol
Mi a gaf yn ysgrifenedic vod y wr
gynt bymaib o vaibion ac ef a 'i kostassai
wynt mewn ysgol yn hir o amsser Ac
velly ddiwarnod ef a elwis y vaibion
ger y vronn ac a ddywad wrthynt val
hynn Vy maibion mi a 'ch kostais chwi y
ddysgv mewn ysgol ac a droylais wrthych lawer o dda arnoch ac ni welaf i broffit
[td. 114]
o 'r byd er hynny Eithr onid atebwchwi
yr kwestiwn hwnn yn ych plith ychvn ni chostiaf i mwy o 'm da arnoch ac ni lafyria
wrthych Ac velly gofyn a wnaethant y tad
beth oedd y kwestwn Ac yntav a ddywad yn
wir myvi yssydd hen a gwann ac yn gwybod na allaf i vyw yn hir a mi a vynnwn
wybod beth orav ar les y 'r enait y wnaethyr o waithredoedd da yn y byd hwnn Ac
yna yr ateboedd y mab hynnaf ac y dywad yn wir vy nhad pregethv a dysgv y ffydd
gatholic a ddwc yr enaid y 'r nef o vlaen
dim da Heb y dad beth a ddwedy dithav heb y
dad wrth yr ail mab || Ac yntev a ddywat
ffydd dda a chywirdeb a ddwc yr enait y 'r nef
ymlaen dim Beth a ddywedy dithav wrth y trydydd mab Ac y dywad yntev
gweddiav da a lewissennav a ddwc yr enait
y orychelder nef yn gynt no dim yn y
byd Beth a ddywedy dithav wrth y pedwrydd mab am y kwestwn hwnn Yn wir gwnaythyr perindodav a chwplav y benyd a
hynny a ddwc yr enait y 'r nef yn gynt
noc vn o 'r llaill || Beth a ddywedy dithav
wrth y pvmed mab || Yn wir vy nhad heb ef
y mae peth a ddwc yr enait y 'r nef yn
[td. 115]
gynt noc vn o 'r hai eraill Beth yw hynny heb y dad Yn wir vy nhad kymryd o
ddyn gariad pryffaith ryngto a 'i gid gristnogion Kans er gwnaythyr o ddyn bob rin
dda oni bydd ef mewn kariad pryffaith
ni vaelia dim iddo ty ac at vyned y 'r nef
Er gwnaythyr o ddyn bob rinwedd dda
roi kardode ac elwissene myned y berindode a bod yn dda y ffydd a ffregethv a
dysgv ac wylo yn dost ni chlyw duw ddim
ohonno oni bydd ef mewn kariad pryffaith
Ai ffai bewn ni mor vycheddol ac y
ssydd o engylion yn y nef
___________________________
ac er gwybod ohonaf i yr holl gelvyddyd a chyfrinach yr arglwydd
___________________________
a ffai bai vy ffydd i kyn gadarned ac y
gallwn i wastattav y mynyddoedd
_____________________________
a roddi vy holl dda byd y dlodion er mwyn
yr arglwydd
ac ymroddi ohonof i vy hvn y 'mlosgi mewn tan
ac oni byddy di mewn kariad pryffaith
ychydic a ffrwytha yt hynny Kans angenrait
[td. 116]
yw y bob kryadyr o ddyn garv duw a bod
mewn kariad pryffaith Ac yn wir o chery
di dduw kar di dy gid griston ac oni wnav di hynny yr wyd ti yn dy dwyllo dy
hvn
Kans kariad pryffaith a gydd dy bechode
di Ac yn wir y neb a vo marw mewn
pechod marwol kolledic <vydd> Ac o bob rinwedd
dda ar ddyn gore yw kariad pryffaith Ac
yn wir gristnogion da raid y ni vod yn
ffyddlon y 'n meddwl a 'n gwaithred heb letro
o 'r byd val y mae yr eglwys yn i erchi nit
amgenach no chredy y 'r tad a 'r mab a 'r
ysbryd glan vn duw tair persson A hevyd
kredy y eni ef o vair vorwyn trwy eire
yr angel heb achos kyd knawd a 'i eni ef
mewn knawd a chic a gwaed a chredy y
varw a 'i gladdy
_____________ a 'i godi ef y trydydd dydd
o vairw y vyw
ac I ymddrychafodd y 'r nefoedd dduw Iav drychafael
ac a ddaw ddydd y varn y varnv ar vyw a
mairw Eithr gristnogion da val y dywad yr arglwydd wrth abram y kai ef etifedd o 'i wraic sara drwy ysbrydoliaeth yr
ysbryd glan pan oeddynt hwy yll dav
[td. 117]
wedy passio y hoedran Eithr ef a
ddywad yr arglwydd wrth abram y kai ef
etifedd a vydde kyn amled y weled a 'r ser
yn yr awyr Eithr pan anet y mab y gelwid ef Eissac a phan oedd ef yn bymlwydd
ar hygain y dywod yr arglwydd wrth abram
dos di y 'r mynydd a 'th vab gyda thi ac offrwm ef val ydd oedd yr arver yr amsser
hwnnw Ac velly i edrychodd abram ar y
vab ac y by othrwm ganto Eithr ef
a beris y vab Eissac gymryd ffagode o
wrysc ar y gefn a 'i losgi ehvn A phan ddoythant y benn y mynnydd ef a wnaeth
abram allor megis yn goed y gyd ac a
ddechroyodd roi tan yndi Ac ef a gymerth
y vab Eissac ac a vynnai y ladd a 'i offrwm
Ac yna y klywai ef lais angel yn dywedyd ac yn erchi iddaw baidio a chymryd
y vab A myned ac ef y 'r llong oedd ger
llaw ac offrwm dros Eissac Eithr gristnogion da ni allwn ni wnaythyr kefflybiaet o 'r arglwydd Iessu ac Eissac yr ysbryd gan yr hwnn nid esbariodd ef ehvn
Eithr godde yr iddewon y gably a fferi
iddaw ef ehvn ddwyn y groes ar y gefn
a 'i arwain hyd ymynydd kalvarei ac
[td. 118]
yno y roi ef erni y ddioddef gloes angav
dros yn Iechyd ni ar y groes A 'r groes
honno a wnaethbwyd o bedwar rwyogaeth
o goed nid amgenach no sydyr cypyr pren
oliff a phren helic Ac velly y gellir galw
Iessu yn debic y eissac Kans llawer o enaitav a dynnoedd ef o yffern a 'r a athoedd
yno dan wylo a gridvan yn dost ||
Eithr gristnogion da yn yr vn ffynyd
y gwnaeth ef val y mae ef heddiw yn
tystolaethv yn yr evengil
_______________________
_______________________
Ac yn y modd y dalwyd ef ac ysgyrssiwyd ac y poered yn i lygaid A chwedy y
ysgyrssio y roi ar y groes ac velly i yrrv
i loes angev Ac ef a godes y trydydd
dydd o vairw y vyw Ac yn dystiolaeth
ar hynn ef a hapiodd y longiws gwr
dall ni welssai ddim er Ioed a phan ddoyth
ef ger bronn a dywedyd y gairiav hynn
___________________________
Iessu mab duw trygaroc trygarha wrthyf
Ac y dywad yr arglwydd wrtho beth a vynny di ymi wnaythyr yt
[td. 119]
o arglwydd roi vy ngolwc ym Ac y dywod yr arglwydd wrtho yn wir dy ffydd di
a 'th amddiffynnodd Ac y kafas ef y
olwc ac y diolches ef hynny yr arglwydd
Velly yn wir y mae y ninav bob kyfryw
ddyn a vyno kael maddeyaint gan dduw
raid iddaw vod mewn adifairwch kalhon
ac yn lan gyffessol a gwnaethyr Iawn y
dressbasswyr a bod mewn kariad pryffaith
heb lettro yn y byd A hevyd gristnogion da er dwyn mwy o ennsampyl ychwi
Mi a gaf yn esgrivenedic vod esgob santaidd
gynt yr hwnn nid oedd yn yr holl ynys
vn gwr a allai vod yn well y vywyd a 'i
vychedd noc ef na gwell ysgolhaic A phann oedd ef yn i glaf wely ef a ddoyth atto
ef aneirif o anysbrydoedd er profedigaeth
arno ac y argo ac ef yn erbyn y ffydd
yn gymaint ac y by agos yddynt a 'i
droi ef allan o 'r ffydd a 'i roi mewn anobaith Eithr yr oedd yr arglwyddes vair
yn gymaint ac y byassai ef yn wassnaethwr kywir iddi hi yn barod y 'w achyb ef
[td. 120]
ac a ofynnodd iddo a wyd ti yn kredy
val y mae eglwys duw yn i erchi yt ac
yno y gwyby ef mae profedigaeth ydd oeddid yn i gaissio arno || ac y dywad yntev
ydwy v' arglwyddes yn gwir gredy pob peth
a 'r a berthyn ty ac at yr eglwys ac
val y mae hi yn dysgv y mi Ac yno
y roes yr ysbrydion drwc aramlais garw
gadarn ac yr aethant drwy benn y ty allan
ac y gorchmynnodd ef yr enaid y 'r tad o 'r
nef ac yr aeth ef y 'r llawenydd tragwddawl I 'r hwnn lawenydd yr elom ninnav
poet gwir Amen
Vy ngharedic bobyl ysbyssv ychwi mae
heddiw yw y sul kyntaf o 'r grawys glan
ac yssydd mewn kyfrif xl diwarnod o heddiw hyd dduw pasc Ac o 'r achos hwnnw
y dyly pob kyfryw gristion bycheddol wnaythyr Iawn y dduw am y dressbas val y
mae pob kyfryw gristion yn rwymedic
ac yn gyfraithlon y ymprydio y daygain niwarnod hynn onid yr hai y mae y
gyfraith yn kenettav yddynt baidio wrth
orchymyn yr eglwys Sef ynt yr hai
[td. 121]
hynny yr hai Iefainck heb vod mewn
oedran a 'r llafyrwyr a 'r perinion a 'r gwragedd baichogion a 'r hen ddynion gwedy passio y hoedran a phobyl glaifion - yr haini y
mae y gyfraith yn roi ar y kidwybod Ac
yn gymaint ac nad ydiw duw sul yn
ddydd y dychon bod ympryd arno Eithr y
mae pob kristion yn Rwymedic y ymprydio
bob mercher a gwener drwy y grawys a
dyfod dduw mercher nessaf y eglwys
duw y wrando gwssanaeth ac y gymryd
llydw ac i ystyriaid y gairav a ddyweter wrthych yr amsser hwnnw
_________________
Meddylia ddyn mae o 'r pridd y doythost ac
y 'r pridd ydd av Eithr y mae amrafael
achossion pan it ymprydir y daygain niwarnod Val y mae yr evengil yn dywedyd heddiw
__________________
val yr aeth yr arglwydd wrth orchymyn
yr ysbryd glan y ddinas karissalem a
gwlad sierigo ac oe demto gan y kythrel
Ac yno y by ef yn y diffaith vynydd yn
ymprydio xl niwarnod a xl nos er yn
mwyn ni er dangos y bob kyfryw gristion
y gobrwy a 'r tal yssydd yt am y dyrwest yr
[td. 122]
h<wn>n y mae ef yn dwyn ar ddyall yn y
proffes o 'r yfferen o 'r dydd heddiw ac yssydd
yn arver yn vwyaf o hynn hyd basc
_________________________
_________________________
val y mae dy lan ympryd di yn gostwng
y lawr dy anwiredd di ac yn kodi y vynydd
dy waithredoedd da di ac yn i amlhav yr
hynn y kai di anrydedd mawr yn y nef ac
a berv yno yn dragywydd Ac val y mae
gwyr o ddysc yn dywedyd rinwedd y dyrwest
a wnelych di yma yssydd obrwy yt ger bronn
duw Eithr gristnogion da ymogelwn ni
rac yn twyllo a chael gwall arnom val y
gwnaeth y kythrayl ac Eva Kans trwy
brofedigaeth y kythrayl y twyllodd ef hi y
dorri y gorchymyn oblegid yr vn aval ac
o 'r achos hwnnw yr aeth pymoes byd y
yffern Velly gristnogion da y dayth y kythrayl ar lvn dyn y gaissio yr arglwydd Iessu
grist val y mae yr efengil yn dywedyd
________________________
Ac velly y byassai Iessu yn ymprydiait
xl niwarnod Eithr wrth nattyr dayarol ef
a godes newyn arno ac yna y doyth y
kythrel atto ac y dangosses y kerric iddo
ac y dywad wrtho
[td. 123]
os tydi yssydd vab duw o 'r nef gwna di
y kerric hynn yn vara Yn y modd hwnnw y
kawssai ef wall ar Eva pan vwytawssai hi yr
aval y tybassai yntav y kymerai Iessu y bara
o 'r kerric ac y bwyttae kans pechod glothineb
yssydd yn ewllys y knawd dayarol Ac y dywod
yr arglwydd wrtho
_______________________________
___________________________
yn wir nid yr ymborth dayarol yw yr ymborth a berv yn dragwyddol Eithr o rinwedd
y gairav a ddel o enav yr arglwydd Ac
yna y kymerth y kythrel ef ac a 'i roes
ar binagl ychel ac y dywad wrtho os tydi yssydd vab dyw dyred y 'r llawr heb help
dim o 'r byd yn ddieniwed ar dy gorff val
y gallwyf i addnabod mae tydi yssydd vab
duw Ac yna y dywod yr arglwydd
______________________________
Kerdda di ymaith ni themty di ddim o 'th dduw
etto Ef a ddayth y drydedd waith at yr arglwydd
_______________________________
Ac yna y kodes y mynydd dan draed y
kythrayl ac y safoedd yntev ar y benn ac
y dangosses iddo yr holl vyd a 'r holl gyfoethogrwydd y byd || Yn wir heb y kythrayl hynn
[td. 124]
a rof i y ti er ymestwng ac addoli y myvi Ac yna y dywod yr arglwydd
____________________
kerdda di satan vydyr y mae yn ysgrifenedic
yn yr esgythyr lan ac y mae hi yn dywedyd vod yn raid y ti addoli dy arglwydd dduw
a 'i wssnaethv Ac yna yr aeth y kythrel ymaith
________________________
Ac yna y dayth yr engylion ac ymborth
yr arglwydd Ac yn wir gristnogion da y mae
y kythrel yn esgydach y daygain niwarnod hyn
noc vn amsser y annoc ar y bobyl yn vnwedic y tri ffechod hynn nid amgen balchder a chwant y 'r byd a glothineb Eithr
gristnogion da y mae yn raid y ni gael
triffeth y Iachav yr hai hynny nid amgen
yn erbyn glothineb noc ymprydio yn yfydd ||
yn erbyn balchder yfydddod y 'th gid gristion
yn erbyn chwant y byd kymryd yr eiddom
nyhvn yn ddigonol a ranv peth y 'r tlodion
ac y 'r gwainiaid A hefyt bod heb gymryd ar
yn bwyd a 'n diod ond yn ressymol ac ymprydio y dydd a 'r nos val y gwnaeth krist
Eithr y mae ohonom ni lawer a ddaw y 'r dafarn ac a eistedd ar hyd y dydd a 'r nos er
llenwi y vola ac y syrthio mewn glothineb
A ffan eloch y vwytta roi arwydd y groc ar
ych bwyd a 'ch diod a dywedwch ych pader a 'ch
[td. 125]
aue maria a 'ch kredo y ddiolch y 'r arglwydd
y llyniaeth a ddanvones ywch ac ar ol ych
bwyd yn yr vn modd ac velly y mae y chwi
diolch [sic] y dduw am ych bwyd angenraidiol
ac velly y mae raid ywch ymweglyd rac
glothineb Ac yn erbyn balchder yr hwnn yssydd bechod anorbaid yr enait ef
a vydd raid ychwi vwrw chwant y byd ymaith oddiwrthych ac yfyddhav yn ostyngedic y dduw a meddyrio pa vodd y ganet
pob dyn ac mor dlawd y dayth y 'r byd
a 'i vod yn siwrnaio boynydd ty ac at y
ddydd diwedd Ac yna angav a ddaw ac a 'i
bwrw ef y 'r llawr yn i glaf wely dan gwynvan a gridvan yn dost Ac yn wir
anodd vydd gan y mwyaf a 'i karai ef yn
y blaen ddyfod yn i gyfyl Ac velly yr annsywa yr anadl ac y dya y gwefyssav ac
kylhaa yr wyneb ac y melyna y llygait
ac y bloesga y tafod ac y wastia dy holl
gorff ac o 'r diwedd roi yr enait y vynydd Beth gwedy hynny a wnay di nac a elly
y wnaythyr yn wir dy hebrwng y 'r vynwent a 'th roi yn y ddayar
Ac yn wir byan yr av di dros gof ac
os tydi a veddwl am hynn yr wyf i yn
tybiait na veddyly di am valchder || Ac yn
erbyn chwant y 'r byd ymgosba val y roddo
[td. 126]
duw yt y da a diolch y ddyw pa vodd bynnac y danvono yd || Ac y mae yn raid yt
roi kyfrif am bob gorwyl a 'r a veddyliech y
wnaythyr ac er duw meddyliwch am dy
y tlodion a 'r gwainiaid a weloch ac eissav arnynt a gwnewch val y mae yr evengil
yn i erchi
rowch chwi a duw a ranna y chwithav yn
ddigonol Kans val y mae saint awstin
yn dywedyd y galhon ni chlywo ar y law roddi
kardod nev elwissenn y dlawd nid ydiw ef
dailwng y ofyn trygaredd dduw a phwy bynac
a 'i roddo er mwyn yr enaidiav y mae yn
vodlon gan yr arglwydd ef ac y mae yn
llawenychy yn vawr ar yr enait
__________________
Kans y gardod yssydd yn achyb yr enait val
y mae saint grygor yn dywedyd
___________________
val y mae y dwr yn dyffoddi y tan velly y
diffydd y gardod y pechod Val y mae y proffwyd yn dywedyd
rowch beth a duw a rydd y chwithav ddigon
_____________________
Maddav y 'th gid griston a wnaeth y 'th erbyn a duw a vydd trygaroc wrthyd tithav
Eithr gweled yr wyd ti nad oes genyd ti
[td. 127]
ddim y roi vn amsser Beth a wna hynny
yn wir yr ysbryd drwc yssydd y 'th ganlyn bob
amsser ac yn llestair yt roi
Mi a gaf yn ysgrifenedic vod marchoc
yrddol kadarn Eithr yr oedd ef yn anllywodraethv y gorff ehvn a bwydydd a diodydd a
ffob peth a 'r a vai ddeinteth ef a 'i mynnai Eithr o 'r diwedd ef a vy varw ac a gladdwyd mewn kist o vaen Ac yr oedd y 'r gwr
hwnn vab yn wr kadarn ac yr oedd ef yn
arver bob dydd o ddywedyd y broffwnndis rac
enait y dad Ac velly ddiwarnod ef a
wnaeth gwledd y bob gwr o st<at yn> y wlad o
bob ty iddo Ac velly pan ddoethbwyd a dwr
yddaw y ymolchi ef a ddayth yn i gof ddywedyd
y broffwndis a gwnaythyr y weddi dros
enait y dad ac y daissyfoedd ar y bob a<r>os ac y dywedassant hwynte yr aent
gydac ef Ac yno ef a ddoyth ynddo veddwl
ar weled bedd y dad yn agored ac oni chai
ef hynny ef a vyddai varw yn i veddwl ehvn
Ac y gwnaeth ef y 'r gwaission agori y bedd
ac y kanvy ef lyffan yn y bedd kyn ddyed
a 'r ddim [sic] dyaf ac a alle vod yn y byd a 'i
lygaid yn ddwy olwyn o dan A hwnn oedd
a 'i grafangav ynglyn ynghalhon y dad ef
[td. 128]
ac yn bwytta y galhon y ffesta ac y galle
Ac y dywad y vab wrtho o vy nhad llawer o
vwyd a diod a gymeraist wrth dy chwant Ac
yr owran y gwelaf i vythaiad y kythrel yn i
gael ef ar dy galhon di yr hwnn yssydd annvaidrawl y weled Ac yno y kayodd ef y gist
vaen arno A phan ddarvy iddaw wassnaethv
ar y bobyl ef aeth yn gyddiedic ac adewis
y anrydedd bydol a chwbyl o 'i vowyd ac aeth
y gaerissalem Ac yno y by ef tra vy vyw yn
y gwssnaethv tlodion a chlaifon ac mewn
tlodi tra vy vyw A phan welas duw amsser iddo
<va>rw y kyrchodd yr engylion y enait ef y 'r
<llawen>ydd tragwddawl
Vy ngharedic bobyl yssbyssv ychwi mae heddiw yw yr ail ssul o 'r grawys
glan yr hwnn gristnogion da val y byochwi
yn ewyllyssgar y vod yn lan ac yn onest
ymarddel a 'r byd bellach y dlywn ninev vod
yn vwy yn pryssyrdeb y wnaythyr yn henaide
yn lan Yr amsser hwnn a ordainiwyd y lanhav
yn kidwybod rac pob ryw enwiredd ac rac
pechodav brychoylyd val y gallom ni dduw
pasc vod yn kidwybod yn lan y gymryd yn
harglwydd ni Iessu grist attom Val y mae
[td. 129]
saint pawl yn dywedyd yn yr abostol
_______________________
hynn yssy ewyllys gan dduw vod ohonochwi
mewn trallod ac yn santaidd y 'ch glanhav
ychvn y haeddy bodd duw ac y weddiaw arno
ar vod yn llestri ni yn lan nid amgenach
no 'nn kalhonne erbyn dyfod yr arglwydd Iessu
grist attom Velly y kawn ni ddwyn ar ddyall
mae yn kidwybod ni yw ef Ac yn wir y
neb a vo a 'i lester yn lan a verkir hyd dydd
brawd ac yno yr agorir dy lester di val
y kaffo yr holl vyd weled beth yssydd ynghadw gennyd ai tec ai hagr Eithr y neb yssydd yn dyfod a 'i lester yn lan ger bronn y
brawdwr a gaiff y lywio Pa vodd y gelly dydi gadw y llestyr hwnn yn lan Yn wir
gwnaythyr val y mae yr eglwys yn y erchi Ensampyl o wr da bycheddol a elwit
Iacob yr honn ystori yr ydis yn i harver yr
wythnos honn Ac i 'r gwr hwnn yr oedd dad
a elwit Eissac a mam a elwit
rebecka Ac ef a aned iddi ddav vab ar
vnwaith ac vn ohonynt a elwid esaw
yr hwnn a anassid yn gyntaf a 'r llall a
elwit Iacob Eithr gristnogion da yr ystori honn yssydd hir ond nyni a gymerwn
[td. 130]
yr hwnn yssydd angenraidiol ty ac at
yr enait Eithr ef a roes yr arglwydd
ras mawr y 'r gwr hwnn Eissac megis pa
amsser bynnac y roe ef y vendith y vaibion
y dywgiav yddynt Ac yn achos bod Eissac
yn hen ac yn wann ac yn ddall ac yn
agos y ddiwedd y oes
Essaw kerdda y hela y mi vwyd val y gallwyf
y vwytta
val y gallwyf i roi y ti vy mendith kynn
vy marw Eithr pan aeth essaw ymaith
y dayth Iacob wrth ddysc y vam ac y kymerth
ef vendith y dad ac y dywad y dad wrtho
___________________
bydd di arglwydd ar dy holl vrodyr Ac y
gwnaeth ef Iacob yn aer iddaw ac a 'i bendigodd a phawb a 'r a 'i bendigai yntev ||
Eithr pan ddayth essaw y dre y kasshaodd
ef y vrawd Iacob ac a veddyliodd y ladd
Ac y gwnaeth Iacob wrth gynghor y vam
nid amgen myned allan o 'r wlad at ewyrth oedd iddo a elwit laban Ac val yr
oedd ef yn kerdded mewn gwlad anghyfiaith a ffobyl velldigedic ni lefaissai ef hir
drigio gidac ef ac ni chai ef ond gorwedd ar vayssydd ac ar ffyrdd Ac velly y
[td. 131]
roes ef garec dan y ben ac y kysgodd
___________________
A thrwy y hvn ef a welai yssgol yn kyrha yddyd o 'r ddayar hyd y nef
_______________________
ac engylion o 'r nef yn tramwy ar y hyd
Ac y klywe ef dduw yn dywedyd wrtho myvi yw arglwydd abram ac eissac a myvi
a ro y ti y wlad honn ac a vyddaf gaidwat
arnad Ac y dyffroes Iacob ac y dywad
________________________________
Yn wir y mae duw yn y lle hwnn ac yn
anwybod y mi Ac velly yr aeth ef ymaith
at y ewyrth ac y by ef gydac ef vgain
mlynedd mwy ac yno y dyweddiodd y ddwy verched vn a elwid ragel a 'r llall a elwir laia
A chwedy y vod ef yno yn gyhyd a hynny ef
a ddamynodd vyned y dref y wlad ehvn Ac
ef a gymerth gidac ef y wraic a 'i blant a chwbyl ac yr aeth ymaith Ac yna y dayth
eneirif o engylion y helpv ef Eithr pan
ddayth Iacob o vewn ryd y herchis ef y bawb ac a oedd gidac ef vyned o 'r blaen ac i
tariodd yntev yn ol yn i weddi Ac val yr oedd
ef yn gweddio yr ymrithioedd angel gair y
vron ar lyn gwr ac a 'maelodd ac ef ar hyd
[td. 132]
y nos hyd yni oedd ddydd ac a 'i kymerth ef
erbyn llyssewyn y vorddwyd ac a 'i gwnaeth
ef yn gloff tra vy vyw Ac y gofynnodd yr
angel y Iacob beth oedd y henw Ac y dywod
yntav mae Iacob y gelwir || Nac ef heb yr
angel ni 'th elwir di velly mwy Eithr Issrael
vydd dy henw di Ac y kroesses ef ac y gadewis ef yno yn gloff byth o hyny allan Ac er
hynny ef aeth y dre yn anrydeddys Eithr gristnogion da yr estori honn yr ydis yn i darllain
yn eglwys duw er sampyl y bob kyfryw wassnaethwr a ddamvno kael bendith y dad
nid amgen no 'r tad o 'r nef Y mae yn raid
y chwi vod yn gyntaf a 'ch enw yn Iacob a
chwedy hynny Issrael Eithr nyni a ddyallwn
mae yr ymaelyd oedd Ac Issrael y wr yn
kaissio gweled duw Kans pwy bynnac ac
aissio gweled duw raid yw iddaw ef ymaylyd ar y ddayar honn nid amgenach noc
a 'r knawd ac a 'r angel drwc yssydd yn dy
ganlyn Yn enwedic pan wnelych di bechod y gyrr y kythrayl ynod ti gywilydd
yn dy galhon rac y ddywedyd wrth neb ac
velle y mae yn raid y ninav ymafael a 'r
kythrayl ar knawd a 'i gorchvygv nid amgen no dywedyd allan yn pechodav o gwbyl
[td. 133]
Ac yna y bydd kywilyddys y kythrayl ac ofnoc Ac y mae yn raid yd wnaythyr dy benyd
a chyngor dy dad enait A chymryd sampyl o 'r
wraic hynn val y mae yr evengil yn dywedyt
___________________________
Ac velly y dayth y wraic honn ac y kyfarvy a 'r
arglwydd ac y gofynnodd iddo am help y 'w merch
yr honn oedd y kythreyl gwedy kael gwall erni
Ac y dywad wrtho
____________________________
Iessu mab duw trygaroc dy drygaredd a
archa Ac yr attebodd yr arglwydd hi
____________________________
_____________________ nid ta kymryd y
bara ymborth y 'r hai bychain a 'i vwrw y gwn
nev i gynawan
__________________________
Nac ydiw arglwydd kans ef a gaiff y kwn
a 'r kynawon y briwsson a syrthio dan vyrdde
yr arglwyddi || Ac y dyfod yr arglwydd wrthi
__________________________________
o wraic da yw dy ffydd di a bid y ti val
yr wyd yn i ofyn Ac velly yr aeth yr anysbryd ymaith o 'r verch a hi a vy Iach Eithr
dwyn ar ddyall ychwi gristnogion da oblegit
y gwr hwnn a 'r wraic dy vod ti yn trafaely
rwng y pechod a 'r kythrayl nid amgenach
[td. 134]
no meddylio am gyffessv wrth dy dad enait
yn llwyr heb arbed dim er kywilydd nac er
rybywck nac er ofn Ac velly y by ef diofal
y mafael a 'r kythrayl A hevyd yn wir pob
kristion a syrthioedd iddaw wnaythyr pechod
ef a ddyly na chymero ef segyryd yn i galhon
yni gyffesso yn lan Ac yno ni bydd trwbyl
arno na rwng y gidwybod a 'r kythrayl Ac
val y kny kenav Ievanck asgwrn velly y kny
y kythrayl bob dyn dayarol a 'r a vo marw y
mewn pechod marwol ac a allo y gyffessv a
heb y wnaythyr val y kaf i mewn ensampyl
o wraic
Mi a gaf yn ysgrifenedic vod gwraic gynt
gwedy gwnaythyr pechod arythr a hi a vynne
gael y gyffessv pei baiddie Ac velly y dayth
yr arglwydd etti yn i gorffolaeth ac y dywad
wrthi vy merch paham nad ydwyd ti yn
kyffessv dy bechod Ac y dywad hithav arglwydd
nis gallaf rac kywilydd A 'r arglwydd a ddywad
wrthi moes y mi dy law Ac y roddes ef
y llaw hi yn yr archoll oedd dan ben y vron
a 'i gwthio y mewn hyd y galhon ef gan ddywedyd beth wraic a glywy di yna || Ac y krynoedd hi rac ofn ac y dywad o arglwydd
mi a glywaf dy galhon di Ac yna y dywad
yr arglwydd wrthi na vid arnad ti vwy o
[td. 135]
gywilydd o ddangos dy galhon y mi no minav y tithav Ac velly yr aeth yr arglwydd
ymaith A 'r wraic honn a edrych ryngti a 'r
gole a hi a welai y llaw yn waedlyd ac y
kaissioedd hi y golchi Ac nid ae ef ddim oddyno yni aeth hi at y thad ysbrydol y gyffessv
Ac yna yr aeth y llaw hi yn lan val yr oedd
yn y blaen a hithe yn lan o 'i holl bechodav
Ac velly yr aeth hi y 'r llawenydd a bery byth
Vy ngharedic bobyl yssbyssv ychwi
mae heddiw yw y trydydd sul o 'r grawys glan
Val yr wyf i yn darllain yn yr evengil
__________________________
val y byrioedd yr arglwydd gythrayl o wr mvd
A phan aeth y kythrayl allan
ac ymddiddanodd y gwr hwnn Eithr gristnogion da y gwr mvd hwnn a allaf i y gefflybv
y bob dyn nid oes ally ganto y gyffessv a 'i
enav nac y lanhav ehvn Eithr tario yndynt
o ddydd i ddydd yn hwyaf ac y gallont Kans
y mae llawer dyn o wyr a gwragedd oni
bai rac kywilydd y byd ni chyffessynt y grawys
nac y maes o 'r grawys Ac yn wir yr haini y
mae y kythreyl gwedy kael gwall arnynt
Ac er duw y sawl yssydd heb ddyfod y gyffessv
dowch ych glanhav ac y vwrw y gwr mvd y[td. 136]maith oddiwrthych ac o 'ch meddwl Ac na
veddylied neb na bo arno lawer o vaych yn
enwedic trwy na bo arnad onid pechodav
meddwl Yn wir llawer meddwl llawer atgassrwydd llawer anydon a ddoyth dros dy enav
Yn wir myvi a wnn na ddaw yn ych kof chwi ddywedyd y kwbyl kans hir y byoch heb gyffessv Eithr vy ngharedic bobyl pob pechod anwybod a 'r a wnaethoch onis kyffesswch
chwi ef ryw amsser ni chewch chwi esgys am
dano ef ddydd y varn Kans yn gyntaf dim
ac y gellych gwedy y gwnelych di yn erbyn
duw a 'r yssydd eniwed y 'r enait yn vyan y
dlywch chwi ddyfod ych glanhav tra vo y pechod
mewn meddwl Ac ni ddowchwi oni el ef dros
gof ac er hynny pan ddeloch chwi a vyddwch
vyd y gyffessv kans yr ysbryd drwc yssydd yn
peri hynny Ac yr ydychwi yn tybiait nad
pechod geirav digrif y beri chwerthin a thyngv mawrllw Yn wir yr ydychwy yn tybiaid
nad ydiw hynny mewn eniwed y 'r enait
Val y mae sain pawl yn dywedyd
_______________________________
yn wir o dywedaf ychwi y bydd raid ywch
roi kyfrif am bob gair over a 'r a ddywedyssoch
er Ioed ac ni adewir vn haibio heb ddwyn
dialedd amdano ddydd brawd Ac er duw
[td. 137]
paidiwch a 'ch gwatwargerdd a 'ch overedd Ac
os chwi a wna yr hwnn yssy dda gan dduw
chwchwi a dyngwch moliant a moliant y 'r
neb a 'i dywetto Kans y tafod a ddengys
ewllys y galhon yn gyntaf mewn meddwl
a 'r ail mewn gwaithred A hynny a wna
y 'r bobyl syrthio mewn pechod
___________________________
Yn gyntaf ef a demtir y dyn y wnaythyr
wrth ewllys meddwl
A 'r ewllys a gynnyll y pechod
___________________________
Ac yn wir pan ddarffo gwnaythyr y pechod
hynny a 'i pair ef i 'r poenav tragwddawl ac
yn vnwedic yr hai a watwaro y kidgristnogion Kans mawr yw y pechod hwnnw
Mi a gaf yn yssgrifenedic vod my
nnaches santaidd ac yn lan vorwyn heb ogan iddi oddiwrth bechod godineb Eithr
na vedrai hi ond son a dywedyd gairav amherthynas ty ac att hynny Ac velly y nos
gwedy y marw hi y gwelai y chwiorydd hi vagad
o anyssbrydoedd yn dyfod lle y kladdyssid y
korff a 'i godi y vynydd a 'i esgyrio ac ysgyrssiav tanllyd o 'i harffed y vynydd yni oedd hi
kyn ddyet a 'r glo ac o 'i gwregis y waered kyn
[td. 138]
wnned a 'r eira ac anyssbrydoedd heb allel
aniwed iddi Ac ydd oedd ddwy o 'i chwiorydd hi yn
kadw yr eglwys gwedy kodi y vynydd hanner nos
y wssnaethv duw kyn kodi y llaill y vynydd
A phan glwssant hwy y nad hynn ofnhav a
wnaethant yn vawr Eithr ef a roes pob
vn ohonynt gyssyr y gilydd a dyfod ty ac
etti a wnaethant a gofyn iddi paham yr
oedd hi yn yr agwedd hwnnw Ac y dywad
yr ysbryd wrthynt yn wir chwi a wddoch vy
mod i yn lan oddiwrth bechod yn y byd
Eithr yr oedd yn ewyllyssgar gennyf i son
am bechod ac o 'r achos hwnnw yr wyf i
yn y boen honn oni wneloch chwi ych gweddi
drossof i Kans trwy ych gweddiav chwi y mae gallel vy helpv ac ymwagelwch chwithav rac y kyfryw bechod hwnnw Ac yr ywan y
gellwch chwi weled y perigl yssydd am
dano ac am ddywedyd masswedd ac oferedd
Val y mae yr ebostol heddiw yn dywedyd
______________________
kossba dy gnawd rac anwiredd a bydd yfydd
a char dy dduw yn vwy no dim a bydd heddychlon a gwna ddayoni a darestwng y 'th
gid gristion Kans yfydd vy grist a llawer o
ysgorn a ddioddefoedd a gwatwar Ac ef a 'i
kymerth yn yfydd ac mewn kariad pryffaith
[td. 139]
er roi enssampyl y 'r kristnogion y wnaythyr
y gyfryw Eithr pwy bynnac a vynnai vyw
yn ddwyfol ac yn gywir nis kayff rac pobl
ddrwc genvigennys A phwy bynnac a ddioddefo
yn yfydd y mae ef yn verthyr ger bronn duw
Ac er dwyn ar ddyall ychwi
Mi a gaf yn ysgrifenedic mewn bychedd
gwr santaidd a elwir Iosseph a ddioddefodd lawer o vlinder Eithr val y delai vlinder
arno ef a 'i dioddefai yn yfydd Ac o 'r achos
hwnnw yr oedd ef mewn anrydedd mawr val
y kewch y glywed Eithr y mae yr estori
honn yn ry hir ond nyni a gymerwn yr
hwnn yssydd anghenraid ar hynn o amsser
Ac y 'r gwr hwnn yr oedd dad a elwit Iacob
ac y 'r gwr hwnn yr oedd ddayddec o vaibion
yn vrodyr I Iosseph Ond ef a 'i karai y dad
ef yn vwy noc vn o 'r llaill ac am hynny
nis karai y vrodyr ef yn gymaint ac
o achos gweled ohonaw ef vraiddwyd ac y
gwyddiav ef y gorvyddai arnyntwy wnaythyr
iddaw ef anrydedd ac y byddai arglwydd arnyd Ac velly y kymerssant hwy y kyngor
ac y dywedassant
[td. 140]
Ni awn ac a 'i lladdwn ef ac etto ofni
duw a wnaethan Eithr ni a 'i gwerthwn ef
y iegipt
Ac velly y gwerthassant hwy ef er xxx d
o arian val y gwerthassit yr arglwydd Ac
o 'r achos hwnny [sic] y by dduw gidac ef ac
y prynodd pontiffer ef ystiwart brenin tir
egipt Eithr yr oedd genvigen gan y kythrel
wrth Iosseph megis y temtodd y kythreyl
arglwyddes hwnnw y garv ef yn vawr
____________________________
Ac velly yr edrychodd yr arglwyddes ar Iosseph
ac a gymerth afael yn i law ac yn ael
y vantell ac a ddywad wrtho dyred ti ataf i
y gysgv A phan wyby ef y meddwl hi ef a ffoes
ymaith ac adewis yno y vantell Ac
yna pryd na welas y wraic amgenach no
hynny y kriodd hi yn ffest ac y dywad wrth
y gwr wely di val y kaissiai Iosseph gyssgv
gida myvi Ac y peris yr arglwydd roi Iosseph
yngharchar yn y lle I roessai ffaraw y vwtler
a 'i bobydd A phan syrthiassan y gyssgv y gwelynt vraiddwyd ac y dywad Iosseph y roi
y brenin y vwtler yn y lle y byassai ef
yn y blaen kyn pen y trydydd dydd ac y
krogid y pobydd kyn pen y trydydd <dydd>
[td. 141]
Ac val y dywad ef yddynt y by Ac velly ef
a hapiodd y 'r brenin weled braiddwyd ac ni wyddai neb ddim o 'i dyall na 'i deongl Eithr
wrth gyngor y bwtler y danvones ef yn ol
Iosseph a phan ddywad y brenin y vraiddwyd iddaw y dywad Iosseph vod tyw yn darbod o
honaw vn vawr ac y doe amlder saith
mlynedd yn ol hynny o bob peth ac wedy
hynny drydaniaeth saith mlynedd eraill ac
y byddai y bobyl heb ddim gantynt Ac velly
y dyfod y brenin ni wnn i neb a vetro roi
kynghor wrth hynny ond tydi a mi a 'th wnaf
di yn orychel ystiwart ar vy mrenhiniaeth I
Ac yna y peris yntav wnaythyr ysgyboriav
mawr kedyrn a chasgly yr yd hyd ymhen saith
mlynedd a llenwi yr esgyboriav yn ffest A phann ddarvy y saith mlynedd kyntaf yr oedd
yn esgant y ffrwythav yn y byd Ac y klyby
Iacob y dad vod yt ar werth yngwlad egipt
ac y dannvones Iacob ddec o 'i vaibion y brynv yd A phan ddoethant yno a gweled Iosseph
y syrthiassant y lawr ar y gliniav y anrydeddy
ef val y gwelssai ef y vraiddwyd Ac ni wyddyent twy nad arglwydd y tir oedd ef Eithr
ef a 'i ddnaby Iosseph hwynt yn hyssbys ac y
[td. 142]
dywad ef wrthynt yn lladin surgite kodwch
y vynydd ysbiwyr ydychi a ddayth yma y vredychv y tir Ac y gwadassant hwynte yn galed
ac y dywedassant mae plant oeddynt yr vn
gwr a bod yddynt vrawd arall yn re a bod
yddynt vn arall heb wybod ble a hwnnw oedd
Iosseph Ac er gwybod gwirionedd ef a beris
rwymo vn o 'i vrodyr a elwid simon ac a ddyfod y gorvyddai arno drigio gidac ef hyd
pan ddelynt hwy a 'r brawd oedd yn re yno
Ac velly y peris ef yn gyddiedic lawn y
ffetanav hwy o 'r yd a roi y harian yn y ffetanav ymysc yr yd heb wybod yddynt Ac
velly pan ddoythant y dre at y tad a thywallt
yr yd o 'i ffetanav y kawssant y harian Eithr
yr oedd yn drwm gan y dad am simon y vab
adawssent hwy yn ol yngharchar a hevyd trymach oedd ganto orvod arno ddanvon beniamyn y gyrchv y vrawd at Iosseph Eithr pan
ddayth beniamyn ger bron y vrawd ni alloedd
y vrawd attal y wylo o achos nad oedd ef
yn kymryd y llaill ond hanner brodyr iddaw
A phann bringhaodd yr yd gida Iacob y gorvy
arno ddanvon beniamyn y gyrchv mwy o 'r yd
Ac yno y dilyfrodd Iosseph y vrawd oedd yngharchar allan ac y peris ef yddyn vyned y
[td. 143]
vwytta ac y llenwid y ffetanav hwynt o 'r yd
Ac yn gyddiedic ef a barodd Iosseph roi ffiol
arian yn yn o 'r ffetane a vyssai gan y vrodyr
yn yved diod ac y herchis ef yddynt vyned
ymaith Ac wedy hynny y dannvones Iosseph
y bwtler ar y hol ac y dywad wrthynt mae
kam oedd yddynt ddwyn ffiol yn lledrad o 'r lle
y kewssynt sir vawr a chresso Ac yno yr oeddynt
yn brydd ac y dywedassant nad velly y bysse Ac
yno y datodoedd ef y ffetane hwynt ac y kafas
y ffiol yn ffettann beniamyn ac y doethant twy
drychefn at Iosseph dan wylo A phan y gwelas ef
hwynt yn wylo a 'i vrawd ehvn beniamyn
yn wylo yn vwyaf e gyd o achos kael y ffiol gid
ac ef ac yna y herchis ef yddynt gymryd
a sir dda kans myvi yw ych brawd chwi Iosseph
ac na vyddwch ofnoc Y byant hwy yn trigio
gyd a 'i brawd yn hir o amsser Eithr gristnogion da yr ystorri honn yr ydis yn y darllain yn
eglwys duw yr wythnos honn yn enssampyl
y bawb vod yn yfydd ac yn ostyngedic y gid gristion a dioddef yn yfydd yr hwnn a ddanvon duw
attom a bod mewn kariad pryffaith er kariad
ar y gwr a ddioddefoedd drossom Eithr pwy bynac
a ddigio wrth dduw er danvon arno vlinder
y mae yn raid iddo gyffessv yn dda a 'i gymryd
yn yvydd Kans ef a ddywaid llawer dyn paham
[td. 144]
y mae duw yn gwnaythyr y chwarav hynn a mi
Beth a wnaythym mi yn erbyn duw Yn wir y
mae yr haini mewn perigl mawr kans y ryw
beth a hynny a wna y ddyn golli gorchafiaeth
nefoedd yn vnwedic a wnelych di yn erbyn duw
Mi a gaf yssgrifenedic ymyched sain ffrait
laian vod gwr gynt yn glaf ac y gweddioedd
ef erni am help ac y gwnaeth y lan vorwyn
honn ef yn holliach Ac wedy hynny y by ef yn
kerdded y vynydd ac y waered ac y diolches ef
y dduw ac y 'r santes vendigedic hynny Ac velly
val yr oedd ef nosswaith yn y wely yn kysgv
ac erbyn trannoeth yr oedd ef yn gwaiddi
ac yn gridvan yn dost val y byddai othrwm
y wrando Ac a ovynnodd iddo pa beth a wnathoedd pan ddoyth y klefyd arno yr eilwaith
Ac ni ddywad ef ddim Ac yno y gofynnodd
y mynach iddo a vyssai yn kyffessv Ac y
dywad yntav na byssai ac nad oedd raid
kans ni ddygym i na march nac eidion
yn lledrad ac ni veddyliais i bechod arythr
Ac yna y dywad y mynach er na wnaethost di vn pechod marwol ti a allyd wnaythyr llawer o van bechode val y gallai yr haini
oll vod yn bechod marwol Kans ti a elly lennwi ffettan o 'r manyd llaia ac a vo
[td. 145]
val y bo annodd y varch kryf y dwyn Ac
velly y gelly dithav vod yn llawn o van bechode yr hai a 'th ddwc di y 'r poenav tragwddol
Ac yna yr aeth y gwr hwnn y gyffessv ac y
by ef lan y vychedd o hynny allan
Vy ngharedic bobyl dwyn ar dyall [sic]
ychwi mae heddiw yw y Petwryd sul o 'r grawys glan yr hwnn y mae eglwys duw yn dwyn ar ddyall o 'r proffwyd moesses yr hwnn wr
oedd yn proffwydo yr arglwydd Iessu grist lawer
blwyddyn kyn y eni ac val yr ydym ni yn
darllain o voesses val yr oedd ef ymynydd sinai
ac y dywad yr arglwydd wrtho __________
_______________________________
A phan ddayth ffaraw a dala pobyl yr Issrael
ac val yr oedd ef yn gwnaythyr kam a hwynt
ac yna y kriassant hwyntav ar y gorychaf
dduw am help ac y gwrandewis yntev
arnynt a 'r arglwydd a erchis y voesses vynet a thynnv plant yr Issrael o 'e kaethiwet a
minav a vyddaf gida thi a dwc di hwynt
y dir diogel ac velly wrth ddysc yr arglwydd
yr aeth moesses yno ac y kassglodd ef broffwyd<i>
a chwbyl o 'r hen bobyl ac a gafas y kyfrwyddo
[td. 146]
hwynt allan o 'r wlad honno ac y dywad wrthynt val y dysgassai dduw iddaw ac velly
y byant lawen ac yr aethant gydac ef
hen ac Iefainck hyd y mor ac yr oedd dduw
o 'e blaen bob amsser yn i hachyb hwynt rac
gwres yr haul a 'r dydd a 'r nos oedd yn olyni
yddynt ac oedd yn i kadw rac gwenwyn
ac rac pryffed gwenwynic Eithr pan glyby
ffaraw gassgly o voesses y bobyl hynn Y kymerth yntev drychant o gartweni ac a 'i llenwis o arvav a thrychant eraill ar gost y tir
a thrychannmil o wyr traet a saith ygainmil
o wyr mairch a phan welas moesses yr aneirif
bobyl hynny gweddiaw ar dduw a wnaethant am help ac ar hynny y gwelai ef
yr arglwydd Iessu a gwialen yn i law yn
taro 'r mor.
A phan drewis ef y mor y gwelai ef ffordd
iddaw ef a 'i ly ac ymagores y mor yn ddav
hanner ac y safodd y dwr yn llonydd o bob
ty iddaw yn ddav vynydd ac yn briffordd ryngtynt ac yr aeth moesses a 'i bobyl i 'r dwr
ac yr aeth ffaraw y 'r dwr ar y hol hwynttav a chwbyl a 'r a oedd ganto a phan oedd
gwbyl o ly ffaraw gwedy myned o vewn
y dwr y gyd ydd ymgymysgawdd y dwr ac y
boddassant heb ado vn gwr a phann glyby
[td. 147]
moesses hynny y diolches ef yn vawr y dduw
ac yno y by ef saith niwarnod a Saith nos
y ffaynydd idd aent y 'r dwr y ddiolch am y
diangk y wnaythyr kywyddoliaeth y dduw achos
gwnaythyr o dduw hynny ac hwynt ac er
dwyn kof y ninev oblegid wythnos y pasc
o bob ty y 'r mor nid amgenach nno 'r bedyddvaen ac yna yr aeth moesses y 'r mynnyddoedd ac y 'r tir gwyllt oni ddayth ef i vynydd sinai ac yno y gadewis ef y bobyl oddidano y gyd ac y safodd moesses ar y mynydd ychel gida 'r arglwydd ac yno y by ef
yn dwyn dyrwest ar y gorff ddaygain niwarnod heb na bwyd na diod ac yno y roes
Iessu grist iddo ddwy dabyl vn o vaen a 'r
llall o bridd ac yn yr hai hynny y dec gorchymyn yn ysgrifenedic o law yr arglwydd
ehvn ac a erchis iddo y ddysgv y 'r bobyl
a phan ddayth moesses y lawr at y bobyl
yr oedd y wyneb kynn wnnet a 'r haul a dav
ysbir ar y ben yn debic i ddav gorn a chyn
oleyed a chyn decked ac na allai y bobyl
edrych arnaw rac y wnnet
______________________
ac y kyddioedd moesses y wyneb a chywrssi ac yn y llaill dalen yr oedd dri gor[td. 148]chymyn yr hai a berthvnai ty ac at dduw
ehvn nid amgen karv dy dduw ywchlaw dim
a 'i anrydeddy a gorchymyn pob anghenraid
yn i ewllys ef ac nid wrth dy ewllys ||
Yr ail gorchymyn yw na chymer di enw dy
dad yn over sef yw hynny ni ellir dy alw
yn gristion oni byddy vab y dduw ac ynn
wir pwy bynnac ni bo velly diffrwyth yw y
henw a hevyd na thwng y dduw nac i vn lle
ar y gorff nac y ddim a 'r a greoedd ef er tyngv kam lw oni 'th gymhellir yn ffest
Y Trydydd gorchymyn yw y ti gadw dy suliav
a 'th wylav a hynny a ddyaill y ni gofodi yn
vorav ac yn hwyr y vyned y gyssgv Eithr
gweddio duw a 'y wssnaethv yn y modd y byddi
di y dydd gwaith yn gwnaythyr dy waith a 'th
orwyl yn hwyr ac yn vore velly y dly dithav dduw sul a dydd gwyl yn gwssnaethv
duw || Y Pedwrydd yw karv ohanot dy dad
a 'th vam a 'th ddyc di y 'r byd hwnn a hevyd
dy dad a 'th vam a 'th helpodd di y vod yn
gristion ac yn vnwedic dy dad ysbrydol
yssydd yn dwyn kywr dy enait ti val y
mae yr evengil yn dywedyd anrydedda
dy vam a 'th dad megis y bo yn hir dy einioes
ar y ddayar honn || Y Pvmet gair deddyf
yw pwy bynnac a laddo dyn o 'i vodd onis
[td. 149]
lladd er amddiffin y vywyd ehvn lle ni bo
lle y ochel nac y gilio y mae yn pechv
yn varwol yn amyl ac yn arythyr pai rann
y vod yn iddew nev yn sarssing y neb a laddai
kans ef a ddywaid duw ehvn ni mynnaf i
angav vn pechadyr
Y chweched gair deddyf yw na wna odineb
yn y gair hwnnw y hayrch duw I ddyn na
wnel odineb ac na bo kyd knawd rwng gwr
a gwraic oddieithr priodas achos mae kyntaf
krefydd a 'ssodes duw vy briodas ac ef ehvn
a 'i gwnaeth kynn pechod
Saithved gair deddyf yw na wna ledrat yn y
gair hwnnw i hairch duw y ddyn na ddycko
ef dda y gymodoc o 'i annvodd nac o 'i dwyll nac
o 'i annoc a lledrad yssydd warddedic herwydd y
gyfraith gyntaf a roddes duw y ddyn gan
ddywedyd a 'r nas mynnyd yt dy hvn na
wna dithav i arall
Yr Wythved gair deddyf yw na ddywaid ac na
ddwc gam dystoliaeth yn erbyn dy gymodoc
yn y gorchymyn hwnnw y hairch duw y ddyn
na chadarnhao gelwydd trwy dwng megis y kolletter y gymodoc o 'i dda nev o 'i
glod bydol
[td. 150]
Y nawfet gair deddyf yw na chwenycha na
thv na thir dy gymodoc Sef yw hynny drwy
dwyll a chamwedd a phwy bynnac a 'i chwenycho
er tristyd a gofyd iddaw yw megis y dywaid
Esseias broffwyd gwae chwi yr hai yssydd yn
kyssyllty y ty wrth y ty a 'r maes wrth y
maes hyd yn hervyn y plas
Y degved gair deddyf yw na chwenycha wraic
dy gymodoc na 'i was na 'i vorwyn na 'i vch
na 'i varch na nebryw ddim a 'r a vo ar y
helw drwy dwyll nev gamwedd a chyn ddrwc
hayach yw y ddyn chwenychv gwraic y gymodoc nev y verch y maes o briodas a phai bai
gwedy gwnaythyr y gwaithred kans yn beny<d>
ynt o achos or da dyn y yffern am y pechod
llaiaf yssydd ni ddaw ef oddyno yn dragywydd
a hynn yw y dec gorchymyn yn rwymedic y 'w
dysgv ac y 'w kadw ac val hynn y doeth at voesses oddiwrth yr arglwydd ac y dayth moesses o 'r
blaen yr roi 'r gyfraith ac y dayth Iessu
y chadarnhav ac y roi gras a thrygaredd yn
y modd ac ymddiffynnodd ef bobyl yr Issrael
drwy <yr> mor y vynydd sinai a hevyd yn yr
vn ffynyd pan ddayth yr arglwydd a 'i wrthav y dynnv y bobyl o 'r tywllwch ac o 'i kamvychedd drwy y dwr hwnn ar olchedigaeth y[td. 151] bedydd y 'r mynydd rinweddol ac am
hynny pwy bynnac a 'madawo a 'i gamvychedd ac a gattwo y dec gorchymyn a wnaethbwyd o 'i kadw ef a godir yn ywch noc vn
mynydd Sef yw hynny y 'r nef Eithr pwy
bynnac a wnel hynn y mae yn raid iddaw
gymryd ymborth ar bvm torth o vara a dav
vrithill val yr ydwyf i heddiw yn darllain yn
yr evengil val y porthes krist y pvmmil
pobyl a 'r pvm torth bara haidd a 'r dday byscodyn Y dorth gyntaf adifairwch kalhon am
y bechodav | Yr ail yw kyffes lan o 'th enav ||
A 'r drydedd yw gwnaythyr Iawn am y tressbas Y bedwredd yw na throech yr ailwaith
y 'th bechod kans y neb a ofno pechod
a ddaw y gael trygaredd dduw a 'r ddav byssgodyn hynn y gweddiav ai roi kardodav a
hynn a 'th ylch di o 'th enwiredd
Mi a gaf yn ysgrifenedic vod gwr kyfoethawc
yr hwnn a elwid pyrs Eithr yr oedd ef mor
galed ac na roe ef ddim y neb a ddel<o> atto
y gaissio ac yna ve hapion vod llawer o bobl
yn kerdded gwedy ymgassgly y 'r vnlle yn <son>
am y gwr hwnn pa ddelw y gellynt twy gael
[td. 152]
dim ganto ac y dywad vn a oedd vaistir
arnynt pa beth a ddeliwch chwi a mi na
chaf i beth ganto ef a dala kynglwyst a
wnaethant ag ef na chai ef ddim ganto
a myned y wnaeth y gwr hwnn emyl y ty ac
eistav yn y porth hyd pan welas ef y gwr yn
dyfod ty ac atto ac ef a griodd mor dost
ac mor dryan ac o wir lit ef a 'i tawlodd y
gwr ef a thorth vara gan ddywedyd wrtho
ystopia dy benn a honn ynghengol o ddiawl
ac ysstopo ac velly y kymerth ef y dorth ac
y ffoes at y gyfaillion yn gyntaf byth ac
y galloedd ac a 'i dangosses yddynt ac a
enilloedd y gynglwyst arnynt ac ynna ef
a hapiodd y 'r gwr kyfoethoc hwnn glefychy y
nos nessaf at hynny ac ef a gymerth
y wassanaeth ac a vy varw ac y dayth
anysbrydoedd y gaissio yr enait ac a 'i kymerssant Eithr yr oedd yr arglwyddes vair yn
barod y achyb yr enait ac y herchis hi
ddwyn yr enait ger y bron hi ac velly y
gwnaethbwyd ac nid oedd dim y helpv y 'r
enait ond y dorth vara a dawlassai ef at
benn y gwr tlawd o 'i annvodd ac y dyfod
yr anysbrydoedd mae yn erbyn y ewllys
y kawssai y dyn gwann honno gan gyfia<wn>[td. 153]der ni ddlyai honno helpv ac yna yr aeth
mair at y harglwydd vab I weddio arno ar
roi yr enaid yn y korff yr eilwaith y edrych a mendiai ac yna y herchis yr arglwydd
y 'r enait vyned y mywn y 'r korff a ffan aeth
yr enait at y korff y safodd y korff yn i sefyll ac y roes ef ychenaid trwm ac a
elwis atto gwbyl o 'i genel a 'i gydmaithion ac a ddywad wrthynt mor gadarn a
vyssai y varn arno ac ydd athoedd ef y
yffern oni byssav y dorth vara a dawlassai
ef at benn y kardottwr ac y gwerthodd ef
y rann vwyaf o 'i dda ac a 'i rannodd rwng
tlodion ac ymddifaid a gwaniaid er mwyn
yr arglwydd ac y kymerth yntav grefydd
arno ac yr aeth yn voydwy bycheddol o hynny allan ac y by ef varw yn dailwng
Eithr gristnogion da llyma lle gellwch
chwi weled vaint yw rinwedd yr elwissenn
ac mor gadarn y mae hi y 'th gadw di rac
y varn galed kans pob kyfryw ddyn a 'r a
wnel elwissen er kariad ar y greawdr dduw
a vydd amddiffynnol oddieithr y vod mewn pechod marwol
Mi a gaf yn ysgrifenedic vod gwr gynt
[td. 154]
yn llosgi glo mewn fforest a gwnaythyr
tan mawr a wnai ac wrth hwnnw y byddai
ef yn vynych ac velly nosswaith y gwelai
wraic yn rydec y boparth y 'r tan yn ffesta
byth ac alle a gwr ar y hol a chleddav
noeth yn i law ar gefn march dy yn
ffesta byth ac y gallai varchogaeth yn amgylch y tan ac o 'r diwedd yn dyfod iddi ac
yn i lladd ac yn y dryllio ac yn y bwrw yn
y tan ac yno myned ymaith yn gyntaf ac y gallai a wnaeth ac velly pan
welas y gwas hynn yn vynech o waithe y
dywad ef y chwedl wrth y vaistir a gwas
gwych antyrys oedd hwnnw ac ef a vynnai
bryfo y gwas a gwybod beth oedd hyny ai gwir ai kelwydd ac y gwisgodd amdano yn
arvoc ac yr aeth y 'r fforest ac y gwelas ef
bob peth val y dywedassai y gwas ac yno
y gofynnodd y gwr hwnn y 'r ysbryd oblegid
tyw pa beth oedd ac yr atebodd hithav ef
gan ddywedyd myvi yw gwraic hwnn a
a hwnn ac a wnaeth yn erbyn vy ngwr priod heb wybod iddo a 'r gwr ar y march dy
ydiw y kythrel a hwnnw yssydd yn vy mhoeni
yn vwy no ffai bai holl wres tan y byd yn
vy llosgi ac yn vwy noc vn poen a 'r a ellit
[td. 155]
y veddylio yn yr holl vyd a 'r boen hynn yssy raid y mi y ddioddef hyd pan gaffwyf
i help drwy weddie a chardode vy ngharedigion I drossof ac velly y helpodd y gwr hwnn
hi yn gymaint ac y galloedd ac a 'i dilifoedd hi o 'r poenav y 'r llawenydd tragwddawl
heb drank a heb orffen
© University of Cambridge 2004
Diweddarwyd:
Last update: